Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WA 21/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Buliński (przewodniczący)
SSN Marek Pietruszyński
SSN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca)
Protokolant : Anna Krawiec
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Zbigniewa
Badelskiego
w sprawie płk. rez. A. N., oskarżonego z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 228 § 3 k.k. w
zb. z art. 271 § 3 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 23
lutego 2016 r., apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego, od wyroku
Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 3 listopada 2015 r.,
utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok, a kosztami
postępowania odwoławczego i opłatą w kwocie 180 zł (sto
osiemdziesiąt złotych) obciąża oskarżonego płk. rez. A. N.
UZASADNIENIE
Płk rez. A. N. oskarżony został o to, że: „w bliżej nieustalonym czasie, lecz
nie później niż w okresie pomiędzy 2001 r., a nieustalonym dniem maja 2002 r. w L.,
2
w związku z pełnieniem funkcji publicznej Zastępcy Komendanta Wojskowej
Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej SP ZOZ przyjął, przekazaną mu za
pośrednictwem ustalonej osoby korzyść majątkową w kwocie około 1.000,00
(jednego tysiąca) zł od ppłk. D. B., w zamian za wystawienie dokumentu w postaci
świadectwa wojskowo-lekarskiego niezbędnego do uzyskania przez ppłk. D. B.
orzeczenia i decyzji Terenowej Wojskowej Komisji Lekarskiej, przyznającej temu
oficerowi prawo do dodatkowej powierzchni mieszkalnej, w którym poświadczył
nieprawdę, co do okoliczności mającej znaczenie prawne, to jest w zakresie stanu
zdrowia jego żony K. B.,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 228 § 3 k.k. w zb. z art. 271 § 3
k.k.”.
Wojskowy Sąd Okręgowy, po kolejnym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z
dnia 3 listopada 2015 r., uznał go za winnego popełnienia przestępstwa
określonego w art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 228 § 3 k.k. w zb. z art. 281 § 3 k.k., a
polegającego na tym, że: „w bliżej nieustalonym czasie, lecz nie później niż w
okresie pomiędzy 2001 r., a nieustalonym dniem maja 2002 r. w L., w związku z
pełnieniem funkcji publicznej Zastępcy Komendanta Wojskowej Specjalistycznej
Przychodni Lekarskiej SP ZOZ udzielił pomocy ppłk. D. B. w ten sposób, że za
przekazaną mu przez ppłk. D. B., za pośrednictwem ustalonej osoby, korzyść
majątkową w kwocie około 1.000 zł (jednego tysiąca) złotych pomógł mu w
uzyskaniu dokumentu w postaci świadectwa wojskowo-lekarskiego niezbędnego do
uzyskania przez ppłk. D. B. orzeczenia i decyzji Terenowej Wojskowej Komisji
Lekarskiej, przyznającej temu oficerowi prawo do dodatkowej powierzchni
mieszkalnej, w którym poświadczono nieprawdę, co do okoliczności mającej
znaczenie prawne, to jest w zakresie stanu zdrowia jego żony K. B.” i za to na
podstawie art. 228 § 3 k.k. w zw. z art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył
mu karę roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres
próby lat 2 (…).
Apelację od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego. Zaskarżając go w
całości zarzucił:
3
„obrazę przepisów prawa materialnego to jest art. 18 § 3 kk ,
- polegającą na przypisaniu oskarżonemu popełnienia przestępstwa w formie
pomocnictwa pomimo tego, że opis czynu zawartego w sentencji zaskarżonego
wyroku nie zawiera wskazania na zaistnienie dwóch obligatoryjnych dla tej formy
popełnienia przestępstwa przesłanek to jest:
1/ zachowania „w zamiarze aby inna osoba dokonała czynu zabronionego i
2/ opisu zachowania oskarżonego, które to zachowanie miałoby spełniać
przesłanki pomocnictwa, a poprzestaniu jedynie na sformułowaniu „udzielił pomocy
w ten sposób, że pomógł”,
a nadto art. 228 § 3 kk,
co polegało na nie opisaniu w sentencji zaskarżonego wyroku, zachowania
oskarżonego, które to zachowanie miało stanowić naruszenie prawa, a nadto art.
271 § 3 kk,
- polegającą na uznaniu iż oskarżony swoim działaniem wypełnił (w formie
pomocnictwa) znamiona tego występku pomimo tego, że :
1 / nie ustalono sprawcy wystawienia tego dokumentu, a tym samym
nie ustalono czy osoba ta była funkcjonariuszem publicznym (co jest
warunkiem odpowiedzialności z art. 271 kk ),
2/ nie ustalono faktycznej treści dokumentu w postaci świadectwa wojskowo-
lekarskiego, a tym samym nie ustalono czy dokument ten faktycznie ze
względu na zawartą w nim treść stanowił dowód prawa, stosunku prawnego
lub okoliczności mającej znaczenie prawne - w rozumieniu art., 115 § 14 kk,
a nadto :
- obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia
to jest art. 5 § 2 kpk, co polegało na odstąpieniu przez sąd orzekający, od
rozstrzygania na korzyść oskarżonego nie dających się usunąć wątpliwości
dotyczących:
- faktycznej treści przedmiotowego świadectwa wojskowo lekarskiego
dotyczącego stanu zdrowia świadka K. B. w szczególności tego czy wymieniony
dokument zawierał niezgodne z prawdą adnotacje dotyczące stanu zdrowia
wymienionej,
4
- wątpliwości wynikających ze zmiennych wyjaśnień i zeznań świadka D. B., który
ostatecznie zeznał, iż nie miał nic wspólnego z czynem przypisywanym
oskarżonemu i stanowisko takie podtrzymał również w toku konfrontacji ze
świadkiem J. J. oraz zeznań świadka J. J., który wielokrotnie przesłuchany
zeznawał, że nie miał pewności co do tego, iż przekazując oskarżonemu A. N.
kopertę zawierające dokumentację dotyczącą K. B. przekazał temu oskarżonemu
jednocześnie korzyść majątkową w postaci pieniędzy, gdyż zawartości tych kopert
nigdy nie sprawdzał,
- wątpliwości wynikających z faktu iż zeznań świadka J. J. nie potwierdza żaden
inny dowód, czyniąc dowód z tych zeznań dowodem odosobnionym, oderwanym
od pozostałego materiału dowodowego, a tym samym noszącym cechy
pomówienia,
- wątpliwości wynikające z okoliczności polegającej na tym, że nie ustalono
osoby która (jak to ostatecznie przyjął sąd I instancji) faktycznie wystawiła
dokument poświadczający nieprawdę,
- wątpliwości wynikających z tego, że oskarżonemu A. N. przypisano przyjęcie
korzyści majątkowej pochodzącej od D. B. pomimo tego, iż w innym prawomocnie
zakończonym postępowaniu, które toczyło się przed Wojskowym Sądem
Okręgowym w W., a dotyczyło tego samego czynu, sąd uznał iż przedmiotowa
korzyść majątkowa została udzielona przez D. B”.
Ponadto, w uzasadnieniu środka odwoławczego obrońca zaakcentował, że
dokonana przez sąd pierwszej instancji zmiana kwalifikacji prawnej czynu nastąpiła
z obrazą art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. Autor apelacji wskazał także, że w dniu 7
października 2015 r. pod nieobecność oskarżonego i obrońcy sąd pierwszej
instancji wznowił przewód sądowy, a następnie przeprowadził rozprawę w trakcie
której przesłuchał świadka płk. J. J. oraz uprzedził obecne na rozprawie strony o
możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu. O tych okolicznościach oskarżony i
jego obrońca dowiedzieli się z adnotacji na wezwaniu na rozprawę na dzień 30
października 2015 r. Obrońca akcentuje też, że na rozprawę w dniu 7 października
2015 r. oskarżony i jego obrońca nie stawili się, bowiem nie byli powiadomieni o jej
terminie. W ocenie skarżącego okoliczności procedowania sądu pierwszej instancji
w tej części przewodu sądowego wskazują na obrazę art. 374 § 1 k.p.k., jak
5
również zaistnienia bezwzględnego powodu odwoławczego w rozumieniu art. 439 §
1 pkt 11 k.p.k. Obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie
oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu, a w przypadku niepodzielenia
tego wniosku, o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania,
względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy, po wysłuchaniu obrońcy popierającego apelację oraz
prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej, który wnosił o nieuwzględnienie
apelacji obrońcy i utrzymanie zaskarżonego w mocy, rozważył, co następuje.
Apelacja jest niezasadna z następujących powodów. W pierwszej kolejności
należało odnieść się do podnoszonych przez skarżącego okoliczności zaistnienia
bezwzględnych powodów odwoławczych określonych w art. 439 § 1 pkt 9 i 11 k.p.k.
Wbrew temu co podnosi skarżący sąd pierwszej instancji dokonując zmiany opisu
czynu zarzucanego oskarżonemu i kwalifikując go z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 228
§ 3 k.k. i w zb. z art. 271 § 3 k.k., „nie wyszedł poza granicę skargi uprawnionego
oskarżyciela” (art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.). Przypisanie oskarżonemu pomocnictwa w
popełnieniu przestępstwa w postaci pomocy do uzyskania dokumentu, w którym
poświadczono nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne i przyjęcie
za to korzyści majątkowej w kwocie ok. 1000 zł, od ppłk. D. B. nastąpiło w ramach
tego samego zdarzenia historycznego, które stanowiło istotę zarzutu
sformułowanego w akcie oskarżenia. Zatem nie może być mowy o zaistnieniu
bezwzględnego powodu odwoławczego, o którym mowa w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.
Przechodząc do następnej kwestii (art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.), należało
podnieść, że wbrew temu co twierdzi skarżący sąd pierwszej instancji na rozprawie
w dniu 7 października 2015 r., o terminie której oskarżony i jego obrońca zostali
powiadomieni (por. k. 697 verte), na podstawie art. 409 k.p.k., pod nieobecność
oskarżonego i obrońcy, wznowił przewód sądowy celem uprzedzenia stron o
możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonemu, na art. 18
§ 3 k.k. w zw. z art. 228 § 3 k.k. w zb. z art. 271 § 3 k.k. i przesłuchania dodatkowo
świadka ppłk. J. J. oraz z uwagi na konieczność przeprowadzenia dalszych
czynności dowodowych, na podstawie art. 401 § 1 k.p.k., przerwał rozprawę do
6
dnia 30 października 2015 r. do godz. 10.00. O terminie tej rozprawy oskarżony i
jego obrońca zostali poinformowani (k. 708). Na rozprawie w dniu 30 października
2015 r., w obecności oskarżonego i jego obrońcy, sąd przesłuchał świadka płk. J. J.
(k. 712 – 714).
W zaistniałej sytuacji procesowej w ocenie sądu odwoławczego bezzasadny
jest zarzut procedowania z obrazą art. 374 § 1 k.p.k. i art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.,
albowiem uchybienia te w ogóle nie zaistniały.
Zważywszy, że skarżący sformułował zarzuty, w pierwszej kolejności obrazy
prawa materialnego (art. 18 § 3 k.k., art. 228 § 3 k.k. i art. 271 § 3 k.k.), a nadto,
obrazy przepisu postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia (art. 5
§ 2 k.p.k.), należało odnieść się do obrazy art. 5 § 2 k.p.k.
Jak wynika z uzasadnienia apelacji jej autor obrazy tegoż przepisu
postępowania upatruje w tym, że w postępowaniu dowodowym nie ustalono (nie
ujawniono) dokumentu w postaci świadectwa wojskowo-lekarskiego niezbędnego
do uzyskania przez ppłk. B. określonej decyzji organów wojskowych o przyznaniu
mu dodatkowej powierzchni mieszkalnej. Ponadto, ppłk D. B. składał
niekonsekwentne oświadczenia co do okoliczności czynu, a zwłaszcza wręczenia
koperty z pieniędzmi płk. J. J. w celu uzyskania dokumentu potrzebnego do
wydania przez Terenową Wojskową Komisję Lekarską pozytywnej dla niego decyzji
o przyznaniu dodatkowej powierzchni mieszkalnej. Jeżeli chodzi o ocenę zeznań
świadka ppłk. J. J., to skarżący akcentuje okoliczność, że świadek ten nie zeznawał
wprost, że przekazał oskarżonemu kopertę z pieniędzmi w kwocie ok. 1.000 zł, lecz
tylko kopertę z zawartością, której mógł się tylko domyślać, że zawiera ona
dokumentację lekarską oraz pieniądze. W toku postępowania przed Sądem
Najwyższym obrońca podtrzymując zarzuty i wnioski apelacji, zaakcentował też, że
niniejsza sprawa ma charakter poszlakowy.
W ocenie Sądu Najwyższego zarzut obrazy art. 5 § 2 k.p.k. jest również
bezzasadny. Na wstępie należało zauważyć, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24
kwietnia 2014 r., sygn. akt WA 13/14, oceniając stan dowodów wyraźnie stwierdził,
że w niniejszej sprawie: nie może być mowy o tzw. poszlakowym charakterze
7
sprawy oraz o tzw. dowodach pośrednich, co do okoliczności wręczenia kwoty
1.000 zł oskarżonemu” (por. k. 35). Ocena ta, na obecnym etapie postępowania
odwoławczego, również pozostaje aktualna. Istotnie, nie ustalono, bądź nie
ujawniono dokumentacji lekarskiej, w tym świadectwa wojskowo-lekarskiego,
albowiem uległy one zniszczeniu, niemniej jednak, logiczny i uprawniony jest
wniosek, że w oparciu o nią wydano określone decyzje i de facto ppłk B. uzyskał
uprawnienie do dodatkowej powierzchni mieszkalnej, która w rzeczy samej jemu
nie przysługiwała. W konsekwencji tych zdarzeń, w dniu 23 kwietnia 2002 r.,
zostało wydane orzeczenie Nr […] przez Terenową Wojskową Komisję Lekarską, w
którym wskazano, że stan zdrowia żony ppłk. D. B. odpowiada kryteriom
uprawniającym do korzystania z dodatkowej powierzchni mieszkalnej ze względu
na stan zdrowia. Orzeczenie to zostało następnie zatwierdzone przez Rejonową
Wojskową Komisję Lekarską, a w dniu 6 maja 2002 r., Terenowa Wojskowa
Komisja Lekarska wydała ostateczną decyzję, na mocy, której przyznano ppłk. D. B.
stałe uprawnienie dodatkowej powierzchni mieszkalnej. Ustalenia te zostały
poczynione o prawidłową ocenę wyjaśnień oskarżonego oraz zeznania ppłk. D. B. i
płk. J. J. i Sąd Najwyższy w pełni je aprobuje.
Bezzasadne są również zarzuty obrazy prawa materialnego, a to art. 228 § 3
k.k. i art. 271 § 3 k.k. Sąd pierwszej instancji podzielając zapatrywania Sądu
Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 12 listopada 2014 r., sygn., akt WA 30/14 (s.
7 uzasadnienia), jak również dokonując oceny zeznań świadka ppłk. J. J., postąpił
w sposób prawidłowy zmieniając opis czynu oskarżonego i kwalifikując jego
zachowanie z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 228 § 3 k.k. w zb. z art. 271 § 3 k.k.
Oskarżony pełnił funkcję publiczną, tj. Zastępcy Komendanta Wojskowej
Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej SP ZOZ. Nie ulega najmniejszej wątpliwości,
że jego działanie polegało na udzieleniu pomocy w uzyskaniu przez ppłk. B.
stosownego świadectwa wojskowo-lekarskiego niezbędnego do uzyskania
określonych decyzji wojskowych organów służby zdrowia i przyjął za to korzyść
majątkową w kwocie 1.000 zł przekazaną mu od ppłk. D. B. przez płk. J. J., a
świadectwo wojskowo-lekarskie było wystawione, bądź zatwierdzone przez
funkcjonariusza publicznego. Odnosząc się bezpośrednio do wywodów skarżącego
w tym zakresie należało zauważyć, że jakkolwiek w opisie czynu przypisanym
8
oskarżonemu użyto sformułowań „udzielił pomocy”, „pomógł” to w rzeczy samej
opis tego czynu, wbrew temu co twierdzi skarżący, wyczerpuje znamiona
przypisanego mu przestępstwa pomocnictwa. Dla przyjęcia kwalifikacji z art. 18 § 3
k.k. w zw. z art. 228 § 3 k.k. i w zb. z art. 271 § 3 k.k., w ocenie Sądu Najwyższego
wystarczające było użycie tych sformułowań, a przez to, nie było konieczne
odniesienie się przez sąd pierwszej instancji do wyrażeń ustawowych zawartych w
treści art. 18 § 3 k.k. W tej sytuacji „pominięcie ustawowego określenia znamienia
tegoż przestępstwa w opisie czynu przypisanego oskarżonemu nie stanowiło
przeszkody w uznaniu, że wypełnia on znamiona tegoż przestępstwa, bowiem opis
tego czynu mieści się w granicach pojęć, którymi dany przepis prawa materialnego
określa te znamiona” (por. szerzej wyrok SN z dnia 2 lipca 2015 r., V KK 138/15,
OSNKW 2015, z. 11, poz. 97).
W związku z tym, że wniesiono apelację co do winy (por. art. 447 § 1 k.p.k.),
należało również dokonać oceny prawidłowości rozstrzygnięcia co do wymierzonej
oskarżonemu kary roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
postępowania na okres próby lat 2. Ukształtowana ponownie kara pozbawienia
wolności o nieizolacyjnym charakterze, trafnie ustalona o katalog okoliczności
obciążających i łagodzących, jako minimum ustawowego zagrożenia określonego w
art. 228 § 3 k.k., w żaden sposób nie razi swą surowością i jest współmierna do
stopnia zawinienia oskarżonego.
W podsumowaniu wywodów stwierdzić należało, że apelacja obrońcy
oskarżonego jest bezzasadna i w związku z tym należało jej nie uwzględnić, a
zaskarżony wyrok utrzymać w mocy.
O kosztach sądowych postępowania odwoławczego i opłacie orzeczono na
podstawie art. 636 § 1 k.p.k. i art. 2 ust. 1 pkt 3, art. 8 ustawy z dnia 23 czerwca
1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz.U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 ze zm.).
kc