Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 74/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Szewczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Tomasz Grzegorczyk
SSN Jacek Sobczak
Protokolant Danuta Bratkrajc
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
w sprawie L. Z.
skazanego z art. 178a § 2 kk i art. 244 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1
kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 23 marca 2016 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w D.
z dnia 23 września 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 23 września 2013 r., Sąd Rejonowy w D. uznał
oskarżonego L. Z. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 178a § 2
k.k. i art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to skazał go na
karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
2
na okres 4 lat próby, oddając oskarżonego w tym czasie pod dozór kuratora
sądowego. Na podstawie art. 42 § 2 k.k. w zw. z art. 39 pkt 3 k.k. orzekł wobec
oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia rowerów na okres 3 lat.
Na podstawie art. 49 § 2 k.k. w zw. z art. 39 pkt 7 k.k. zasądził od oskarżonego na
rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej
świadczenie pieniężne w wysokości 600 zł oraz opłatę sądową w kwocie 180 zł i
zwrot wydatków w kwocie 90 zł.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w dniu 1
października 2013 r.
Postanowieniem z dnia 13 maja 2015 r. Sąd Rejonowy w D. zarządził
wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej wyżej wymienionym wyrokiem.
Od powyższego wyroku kasację na korzyść skazanego L. Z. wniósł
Prokurator Generalny zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia
naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 343 § 5 k.p.k. w zw. z art. 139 §
1 k.p.k. (w brzmieniu tego przepisu obowiązującym w dacie orzekania) i art. 6
k.p.k., polegające na wydaniu wobec L. Z. na posiedzeniu bez przeprowadzenia
rozprawy wyroku skazującego pod jego nieobecność w sytuacji, gdy oskarżony ten
nie był prawidłowo powiadomiony o terminie posiedzenia, co w efekcie naruszyło
jego prawo do obrony. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w D. do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna, przez co
skutkować musi uchyleniem zaskarżonego orzeczenia w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w D.,
doszło do rażącego naruszenia prawa L. Z. do obrony, poprzez pozbawienie go
możliwości osobistego udziału w posiedzeniu w przedmiocie rozpoznania wniosku
prokuratora złożonego w trybie art. 335 § 1 k.p.k. na skutek błędnego przyjęcia, że
został on prawidłowo poinformowany o terminie i miejscu posiedzenia.
Przepis art. 343 § 5 k.p.k. zakłada bowiem, że w posiedzeniu sądu w
przedmiocie rozpoznania wniosku prokuratora złożonego w trybie art. 335 § 1 k.p.k.
mają prawo wziąć udział prokurator, oskarżony oraz pokrzywdzony, których –
3
zgodnie z art. 117 § 1 k.p.k. – należy zawiadomić o miejscu i terminie tego
posiedzenia. Z kolei § 2 art. 117 k.p.k. stanowi, że czynności nie przeprowadza się
m.in. wtedy, gdy osoba uprawniona nie stawiła się, a brak jest dowodu, że została o
niej powiadomiona.
W rozpoznawanej sprawie zawiadomienie o terminie posiedzenia przed
Sądem Rejonowym w D., wraz z odpisem aktu oskarżenia, zostało wysłane do
oskarżonego L. Z. na ostatni wskazany przez niego adres zamieszkania.
Zawiadomienie to, po podwójnej awizacji w dniach 30 sierpnia 2013 r. oraz 9
września 2013 r., wróciło z adnotacją „zwrot nie podjęto w terminie”.
Z protokołu posiedzenia, które miało miejsce w dniu 23 września 2013 r. i na
którym zapadł kwestionowany wyrok wynika, że w posiedzeniu tym nie uczestniczył
oskarżony (k. 40). Sąd Rejonowy w D. rozpoznał jednakże wniosek prokuratora
złożony w trybie art. 335 § 1 k.p.k., uznając zawiadomienie oskarżonego o terminie
posiedzenia za prawidłowe. Należy domniemywać, że podstawą uznania, iż
oskarżony został prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy był przepis art.
139 § 1 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym w dacie orzekania) w zw. z art. 133 § 1 i
2 k.p.k. Następnie w oparciu o art. 343 § 4 k.p.k. w zw. z art. 394 k.p.k. Sąd uznał
za ujawnione dowody zawnioskowane w akcie oskarżenia i wydał wyrok skazujący
L. Z. za zarzucane mu w akcie oskarżenia przestępstwo. Wyrok ten został
przesłany na adres zameldowania oskarżonego, jednakże w dniu 14 października
2013 r. przesyłka została zwrócona z uwagi na nie podjęcie jej w terminie.
W realiach przedmiotowej sprawy bezspornym jest, że już od dnia 23
sierpnia 2013 r. do dnia 2 kwietnia 2014 r. L. Z. nieprzerwanie był pozbawiony
wolności i przebywał w Zakładzie Karnym w B. (k. 116). Uprawnione jest przy tym
twierdzenie, że oskarżony nie miał w ogóle wiedzy o toczącym się przeciwko niemu
postępowaniu przed Sądem Rejonowym w D. Także bowiem zawiadomienie o
przesłaniu aktu oskarżenia do sądu, wysłane przez prokuratora w dniu 23 sierpnia
2013 r., zostało zaadresowane na ostatni wskazany przez oskarżonego adres
zamieszkania, gdy był on już w tym czasie pozbawiony wolności (k. 38) (tak: wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2002 r., IV KKN 435/01, LEX nr 53039; wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2011 r., V KK 143/11, OSNKW 2012, nr 2,
poz. 17). W tej sytuacji procesowej samo wysłanie zawiadomienia o terminie
4
posiedzenia w dniu 27 sierpnia 2013 r. na adres miejsca zamieszkania
oskarżonego, a następnie uznanie go za prawidłowo doręczone, nie spełniało
wymogu należytego powiadomienia o terminie czynności procesowej, w której miał
prawo uczestniczyć i nie dawało jeszcze dostatecznych podstaw do zastosowania
instytucji przewidzianej w art. 139 § 1 k.p.k. (w brzmieniu tego przepisu
obowiązującym w dacie orzekania). Fakt pozbawienia oskarżonego wolności nie
mógł być bowiem utożsamiany z własną decyzją oskarżonego o zmianie miejsca
zamieszkania, czy zaniechania tam pobytu, o której obowiązany był zawiadomić
organ prowadzący postępowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26
listopada 2003 r., III KK 257/02, R-OSNKW 2003, poz. 2535; wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 6 lipca 2006 r., V KK 495/05, LEX nr 193092). Jak już
wspomniano, w dacie orzekania na oskarżonym L. Z. nie ciążył jeszcze obowiązek
wskazania nowego adresu, w sytuacji zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu,
także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie – gdyż ów obowiązek
wprowadzono dopiero ustawą z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz.
1247), która weszła w życie w dniu 1 lipca 2015 r.
W świetle powyższego uznać należy, że w rozpoznawanej sprawie nie
zostały zrealizowane przesłanki do wydania przez Sąd pierwszej instancji wyroku w
trybie art. 335 § 1 k.p.k.
Nie ulega zatem wątpliwości, że doszło do rażącej obrazy przepisów prawa
procesowego, wskazanych w skardze Prokuratora Generalnego. Takie rażące
naruszenie prawa miało przy tym istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia,
bowiem ograniczało oskarżonego w realizacji jego prawa do obrony. Uchybienia
tego nie mógł sanować fakt nie poinformowania przez skazanego o pozbawieniu
wolności, ani okoliczność, że z przyczyn niezależnych okoliczność ta nie była
znana Sądowi pierwszej instancji. Do naruszenia przepisów rozdziału 15 Kodeksu
postępowania karnego może bowiem dojść także bez uchybienia organu
procesowego.
W konsekwencji Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego
w D. z dnia 23 września 2013 r. i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
5
kc