Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 27/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 31 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maria Szulc (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Monika Koba
SSN Władysław Pawlak
w sprawie ze skargi strony powodowej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 grudnia 2014 r.,
w sprawie z powództwa P.
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.
poprzednio P.[…]przeciwko Gminie Miasta W.
o zapłatę
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 31 marca 2016 r.,
oddala skargę.
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu Okręgowego w
G., którym została zasądzona na rzecz powódki kwota 84.371,22 zł z ustawowymi
odsetkami i oddalone powództwo w pozostałej części, w ten sposób, że zasądził
na rzecz powódki kwotę 42.355,05 zł z ustawowymi odsetkami, a w pozostałej
części oddalił powództwo.
Ustalił, że powódka złożyła ofertę na dostarczenie określonej ilości sprzętu
komputerowego za kwotę 42.355,05 zł w przetargu nieograniczonym ogłoszonym
przez pozwaną Gminę. Na wezwanie pozwanej złożyła wyjaśnienie, że
zaoferowane monitory poza opcją pochylania ekranu mają możliwość obrotu oraz
regulacji wysokości, bo zostały wyposażone w przystosowaną do tego celu
przystawkę. Strony zawarły umowę, której przedmiotem był zakup określonej ilości
sprzętu komputerowego za kwotę 42.355,05 zł płatną po sprawdzeniu ilości
i kompletności sprzętu, pisemnym potwierdzeniu dostawy i wystawieniu faktury.
Zastrzegły nadto pozwanej prawo odmowy odbioru sprzętu, jeżeli jego jakość
będzie odbiegała od warunków określonych w ofercie. Pozwana zobowiązała się do
zapłaty kary umownej za zwłokę w przeprowadzeniu odbioru w wysokości 0,2 %
brutto za każdy dzień zwłoki. Przedmiot dostawy nie został przyjęty, bo w toku
odbioru pracownicy pozwanej ustalili, że brak jest jednej klawiatury, monitor z półką
w zakresie wymaganych osi obrotu ekranu i prędkość odczytu pamięci operacyjnej
nie spełniają wymogów określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia
(dalej SIWZ). Pozwana poinformowała o tym powódkę wzywając ją do odbioru
sprzętu i zwróciła fakturę. Powódka wezwała pozwaną w dniu 19 sierpnia 2011 r.
do zapłaty należności w kwocie 42.355,05 zł i kary umownej w kwocie 2456,59 zł
oraz dokonała wymiany pamięci RAM na model wskazany w ofercie. Pozwana
natomiast wezwała powódkę do wykonania umowy zgodnie z warunkami
określonymi w SIWZ i ofercie do dnia 2 września 2011 r. zastrzegając odstąpienie
od umowy po upływie terminu, a w dniu 6 września odstąpiła od umowy i naliczyła
kary umowne w kwocie 4235,51 zł. Parametry sprzętu komputerowego, zarówno
pamięci operacyjnej, jak możliwości obrotu monitora, były zgodne z ofertą złożoną
w toku przetargu, natomiast nie spełniały wymogów określonych w SIWZ.
Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu pierwszej instancji, że pozwana nie
była uprawniona do odmowy odbioru sprzętu skoro jego jakość była zgodna
3
z warunkami przedstawionymi w ofercie dostawcy (§ 5 pkt 4 umowy); w sytuacji
gdy jakość sprzętu nie spełnia warunku zgodności z SIWZ zamawiającemu
przysługuje bowiem tryb gwarancyjny określony w § 7 umowy i pozwana
uprawnienia gwarancyjne realizowała wzywając powódkę do wykonania umowy
zgodnie z tymi warunkami. Zakwestionował natomiast prawidłowość rozstrzygnięcia
w zakresie żądania zapłaty kary umownej i zwrotu zabezpieczenia. Jako przesłankę
jej naliczenia strony wskazały bowiem w § 8 pkt 2 umowy zwłokę zamawiającego
w przeprowadzeniu odbioru z przyczyn niezależnych od wykonawcy. Zwłoka taka
nie nastąpiła, bo pozwana w dacie otrzymania towaru odebrała go i sporządziła
protokół zgodnie z § 4 pkt 2 umowy. Odnośnie do żądania zwrotu zabezpieczenia
stwierdził, że jego zatrzymana część zgodnie z § 9 umowy miała być zwrócona
w ciągu 30 dni po protokolarnym stwierdzeniu usunięcia wad wskazanych
w odbiorze końcowym, a skoro nie zostały dotychczas usunięte, brak podstaw do
uwzględnienia powództwa.
Powódka P. sp. z o.o. wniosła o stwierdzenie niezgodności z prawem
powyższego wyroku w całości i zarzucając naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c. przez
błędne zastosowanie i art. 577 § 1 w zw. z 578 k.c. przez błędną wykładnię
wskazała, że jest on niezgodny z tymi przepisami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) jest przesłanką dopuszczalności
środka zaskarżenia, chyba że interes publiczny wymaga merytorycznego
rozpoznania tego środka (uchwała Sądu Najwyższego siedmiu sędziów, zasada
prawna, z dnia 15 maja 2014 r., III CZP 88/13, OSNC z 2014 r., nr 11, poz. 108,
Biul. SN z 2014 r., nr 5, poz. 9). Pokrzywdzenie orzeczeniem oznacza dla strony
niekorzystną różnicę między jego żądaniem i zaskarżonym orzeczeniem. Skarżąca
wprawdzie wskazała, że zaskarżyła wyrok Sądu Apelacyjnego w całości ale ze
wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia tj. 42.017 zł oraz treści skargi wynika,
że zaskarżyła ona orzeczenie w części oddalającej powództwo w zakresie żądania
zapłaty kary umownej i zwrotu zabezpieczenia.
Pojęcie orzeczenia niezgodnego z prawem (art. 4241
§ 1 i 2 k.p.c.) było
przedmiotem wykładni w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego i ukształtował
się pogląd, że jest to orzeczenie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi
4
różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętym standardami rozstrzygnięć albo
orzeczenie wydane w wyniku rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego
zastosowania prawa, a naruszenie to jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy
prawniczej. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP
33/06 (OSNC 2007, nr 2, poz. 35) stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, to ustalenie jego bezprawności, które musi
uwzględniać istotę władzy sądowniczej, a zatem orzekanie w warunkach
niezawisłości, w sposób bezstronny, zależny nie tylko od obowiązujących ustaw,
ale także od „ głosu sumienia” sędziego oraz jego swobody w ocenie prawa i faktów
stanowiących podłoże sporu. Bezprawność orzeczenia sądowego ma zatem
charakter bezprawności kwalifikowanej, a jego niezgodność z prawem musi
polegać na elementarnej i oczywistej obrazie prawa przez sąd, a więc takiej, która
polega na błędach w wykładni lub subsumcji o stopniu rażącym i oczywistym
(wyroki z dnia 4 grudnia 2008 r., sygn. I CNP 72/08, z dnia 17 maja 2012 r., I CNP
55/11, z dnia 14 czerwca 2012 r., I CNP 7/12 nie publ.).
Kwestionowanemu przez powódkę wyrokowi Sądu Apelacyjnego tak
pojętego rozumienia bezprawności nie można przypisać.
Podstawę wykładni oświadczeń woli mających formę pisemną stanowi tekst
dokumentu, w którym ujęto oświadczenie woli. W procesie jego wykładni
podstawowa rola przypada językowym regułom znaczeniowym, przy czym wykładni
poszczególnych wyrażeń dokonuje się z uwzględnieniem kontekstu, w którym
zostały użyte. Uwzględnieniu podlegają także okoliczności, w jakich oświadczenie
woli zostało złożone, oraz cel oświadczenia woli wskazany w tekście bądź możliwy
do ustalenia na podstawie postanowień umowy. Mimo, że argumenty językowe
(gramatyczne) w świetle art. 65 § 2 k.c. nie mają decydującego znaczenia, to
prawidłowa wykładnia umowy mającej formę pisemną, nie może pomijać treści
zwerbalizowanej na piśmie i nie może prowadzić do stwierdzeń sprzecznych z jej
treścią (tak w wyrokach Sądu Najwyższego: z dnia 5 kwietnia 2007 r., II CSK
546/06, z dnia 18 marca 2008 r., II CSK 336/07, z dnia 29 października 2004 r.,
III CK 468/03, z dnia 19 lipca 2000 r., II CKN 313/00 – nie publ.). Należy mieć
także na uwadze to, że wykładnia oświadczenia woli służy jedynie uściśleniu
5
użytych pojęć, nie zaś uzupełnieniu dostrzeżonych po złożeniu oświadczenia woli
braków, czy zmianie sensu użytych określeń i zwrotów.
Umowa w § 8 pkt 2 przewidywała karę za zwłokę w przeprowadzeniu
odbioru z przyczyn niezależnych od wykonawcy. Zapis jest jasny i precyzyjny bo
jako warunek naliczenia kary ustanawia kwalifikowane opóźnienie zamawiającego
w przeprowadzeniu odbioru. Skarżący zdaje się błędnie utożsamiać
przeprowadzenie odbioru, czyli procedury zakończonej protokołem, która może
prowadzić bądź do odmowy odebrania przedmiotu dostawy w warunkach
określonych w § 5 ust. 4, bądź do jego przyjęcia, z przyjęciem a więc wyłącznie
z pozytywnym jej zakończeniem. Z tej przyczyny pojęcie „przeprowadzenie odbioru”
równoważy z odbiorem w znaczeniu przyjęcia przedmiotu dostawy. Taka wykładnia
jest sprzeczna z § 8 pkt in fine określającym okres, za jaki przysługuje kara jako
„za każdy dzień, w którym odbiór miał być zakończony”. Kontekst
interpretowanego zwrotu nie pozwala na przyjęcie takiego znaczenia, które
pozostawałoby w sprzeczności z pozostałymi składnikami wypowiedzi.
Odmowa przyjęcia przedmiotu dostawy przez zamawiającego po
przeprowadzeniu procedury odbioru, pozbawiona podstaw w świetle § 5 ust. 4
mogła, jak prawidłowo wskazały Sądy obu instancji, rodzić skutek prawny w postaci
obowiązku zapłaty ceny, natomiast nie wywierała skutku w postaci obowiązku
zapłaty kary umownej.
Zarzut naruszenia art. 65 § 2 k.c. w zakresie rozłącznego traktowania
terminu „zgodna z ofertą” i „zgodna z SIWZ” został oparty w istocie na
niedopuszczalnym, w świetle art. 4244
zd. 2 k.p.c. zakwestionowaniu ustalenia
Sądu drugiej instancji, że przedmiot dostawy miał parametry zgodne
z przedstawionymi w ofercie i niezgodne z przedstawionymi w SIWZ. Ma rację
skarżąca, że parametry sprzętu określone w ofercie powinny być zgodne
z określonymi w SIWZ a w razie braku tej zgodności oferta powinna być odrzucona
zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 2 u.o.z.p. Do odrzucenia oferty jednak nie doszło
a obustronnie nieprofesjonalne sformułowanie umowy doprowadziło do
uzależnienia obowiązków i uprawnień stron albo od zgodności przedmiotu dostawy
z ofertą dostawcy albo od zgodności z SIWZ. Obowiązek przyjęcia sprzętu przez
zamawiającego w razie zgodności z ofertą nie wyklucza jednak jego uprawnień
6
określonych w § 7 co do zgłoszenia reklamacji jakościowej, skoro strony tak
ukształtowały stosunek umowny w zakresie gwarancji; wskazane przez
skarżącego przepisy art. 577 i 578 k.c. mają charakter ius dispositivi. Zgodnie z § 1
przedmiot dostawy miał mieć zakres rzeczowy i ilościowy przedstawiony
w załączniku nr 1a do SIWZ a zakres przedmiotu umowy miał uwzględniać wymogi
określone w szczegółowym opisie przedmiotu zamówienia stanowiącym załącznik
nr 2 do umowy.
Zarówno treść motywów zaskarżonego wyroku jak i treść zarzutów
i uzasadnienie skargi nie pozwalają na przyjęcie, że argumenty powódki
skutecznie wykazują elementarną i oczywistą obrazę prawa przez sąd w zakresie
zastosowania i wykładni powołanych przepisów prawa materialnego,
a w konsekwencji wykazują kwalifikowany charakter bezprawności zaskarżonego
orzeczenia.
W braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżony wyrok jest niezgodny
z prawem, orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 42411
k.p.c.
kc
db