Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 64/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa R. M.
przeciwko Ministerstwu […]
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 kwietnia 2016 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 5 sierpnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Powód R. M. w pozwie przeciwko pozwanemu Ministerstwu […]wniósł o
przywrócenie do pracy u pozwanego na poprzednich warunkach. W odpowiedzi na
pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa.
2
Wyrokiem z dnia 4 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy przywrócił powoda do
pracy u pozwanego na dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz zasądził od
pozwanego na rzecz powoda 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód od 1 stycznia 2001 r. był zatrudniony w
Ministerstwie […] jako pracownik służby cywilnej. 23 września 2002 r. został
mianowany urzędnikiem służby cywilnej. Powód wystąpił do Szefa Służby Cywilnej
z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego celem podjęcia pracy na stanowisku
głównego specjalisty w Departamencie […] Urzędu Marszałkowskiego
Województwa […]. Szef Służby Cywilnej udzielił powodowi urlopu bezpłatnego od 1
kwietnia 2003 r. na czas zajmowania wskazanego stanowiska. Koleją decyzją Szef
Służby Cywilnej z dniem 1 lipca 2003 r. udzielił powodowi urlopu bezpłatnego na
czas zajmowania stanowiska zastępcy dyrektora w wyżej wymienionej jednostce
Urzędu Marszałkowskiego. W związku z przekształceniami dokonanymi po stronie
pracodawcy od 31 października 2005 r. powód był pracownikiem Ministerstwa […],
przebywającym od 1 kwietnia 2003 r. nieprzerwanie na urlopie bezpłatnym,
wykonującym w tym czasie pracę na podstawie stosunku pracy w Urzędzie
Marszałkowskim Województwa […]. W 2006 r. zarząd województwa pomorskiego
powołał powoda na stanowisko członka rady nadzorczej Biura Inwestycji E. sp. z
o.o. Po pewnym czasie powód został odwołany ze stanowiska członka rady
nadzorczej w tej spółce i powołany na członka rady nadzorczej spółki z o.o. G. W
2011 r. powód ponownie został powołany na stanowisko członka rady nadzorczej
spółki Biuro Inwestycji E. Kadencja rady nadzorczej trwa 2-3 lata. Obecna kadencja
skończy się prawdopodobnie w 2014 r. Powód z tytułu pełnienia tej funkcji
otrzymywał wynagrodzenie, co uwzględniał w składanym corocznie pozwanemu
oświadczeniu o stanie majątkowym. 25 września 2012 r. pozwany złożył
oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy z powodem bez wypowiedzenia,
uzasadnione sprzecznością członkostwa powoda w radzie nadzorczej Biura
Inwestycji E. sp. z o.o. z art. 80 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie
cywilnej. Pozwany nie doręczył tego pisma powodowi, informując go o rozwiązaniu
w świadectwie pracy. Wyrokiem z 15 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy oddalił
powództwo powoda o przywrócenie do pracy, wskazując że nie doszło do
3
rozwiązania stosunku pracy. 20 maja 2013 r. pozwany poinformował powoda o
konieczności złożenia oświadczenia o stanie majątkowym według stanu na 31
grudnia 2012 r. 12 czerwca 2013 r. powód poinformował, że pełni funkcję członka
rady Biura Inwestycji E. sp. z o.o. 25 czerwca 2013 r. pozwany rozwiązał bez
wypowiedzenia stosunek pracy z powodem, wskazując jako przyczynę rozwiązania
naruszenie przez powoda obowiązku członka korpusu służby cywilnej,
polegającego na niepodejmowaniu zajęć zarobkowych bez pisemnej zgody
dyrektora generalnego urzędu oraz na przekroczeniu zakresu urlopu bezpłatnego w
związku z podjęciem dodatkowych zajęć zarobkowych w postaci pełnienia przez
powoda funkcji członka rady nadzorczej Biura Inwestycji E. sp. z o.o.
Sąd Rejonowy wskazał, że osoba powoływana do rady nadzorczej nie pełni
tej funkcji w celu zarobkowania. Nie można więc mówić, że doszło do dodatkowego
zatrudnienia powoda w rozumieniu art. 80 ustawy o służbie cywilnej. Pozwany
zdawał sobie sprawę z pełnienia przez powoda funkcji członka rady nadzorczej
przed 12 czerwca 2013 r.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną Sąd Okręgowy
oddalił apelację strony pozwanej od powyższego wyroku Sądu pierwszej instancji
Sąd Okręgowy przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej
instancji, jednakże nie w pełni zgodził się z dokonaną przez ten Sąd wykładnią
przepisów prawa materialnego Pomimo to Sąd odwoławczy uznał, że
rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji ostatecznie odpowiada prawu. Sąd
wskazał, że powód o fakcie zasiadania w radach nadzorczych spółek informował
pracodawcę, realizując obowiązek nałożony na członka korpusu służby cywilnej
przepisami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia
działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, gdyż w
oświadczeniach o stanie majątkowym wskazywał, że jest członkiem rad
nadzorczych, jak również wykazywał uzyskiwany z tego tytułu dochód.
Z okoliczności sprawy wynika, że ostatni okres wykonywania przez powoda funkcji
członka rady nadzorczej spółki rozpoczął się w 2011 r. Powód złożył zeznanie
majątkowe za ten okres i wykazał, że do maja 2011 r. pełnił taką funkcję w G., a od
sierpnia 2011 r. rozpoczął członkostwo w radzie nadzorczej Biura Inwestycji E.
Oświadczenie zostało złożone 7 marca 2012 r. i przyjęte do ewidencji 12 marca
4
2012 r. i to ten dzień powinien być uznany za moment, w którym pozwany
dowiedział się o relewantnej okoliczności uzasadniającej rozwiązanie z powodem
stosunku pracy. Zdaniem Sądu Okręgowego prawidłowa interpretacja art. 80 ust. 2
w związku z art. 71 ust. 7 i 8 ustawy o służbie cywilnej wyklucza możliwość
powoływania się w niniejszej sprawie na czyn ciągły, który uzasadniałby liczenie
terminu miesięcznego od ostatniego ze zdarzeń uzasadniających rozwiązanie
stosunku składających się na to zachowanie, gdyż art. 80 ust. 2 ustawy za
relewantny dla odpowiedzialności pracownika uznaje jedynie moment podjęcia
zajęcia zarobkowego, który w niniejszej sprawie miał miejsce w sierpniu 2011 r., a
pracodawca dowiedział się o naruszeniu tego obowiązku w marcu 2012 r.
Rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 71 ust. 7 i 8 ustawy może nastąpić
w razie ciężkiego naruszenia przez urzędnika podstawowych obowiązków członka
korpusu służby cywilnej, jeżeli wina urzędnika jest oczywista, a obowiązkiem, który
naruszył powód w niniejszej sprawie jest nieuzyskanie pisemnej zgody dyrektora
generalnego na podjęcie zajęcia zarobkowego. Obowiązek powoda aktualizował
się więc w okresie bezpośrednio poprzedzającym rozpoczęcie określonej
działalności zarobkowej i ograniczał się jedynie do tego momentu. Jako naruszenia
obowiązku nie można traktować więc całego okresu zasiadania w radzie
nadzorczej, rozumianego jako czyn ciągły, a jedynie nieuzyskanie zgody dyrektora,
wymaganej przy podjęciu zatrudnienia, a nie przy wykonywaniu zatrudnienia. W
takiej sytuacji istotne jest znaczenie art. 71 ust. 8 ustawy, który wskazuje, że
rozwiązanie stosunku pracy z urzędnikiem służby cywilnej bez wypowiedzenia z
winy urzędnika nie może nastąpić po upływie miesiąca od uzyskania wiadomości o
okoliczności uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy. Mając na uwadze
normatywny zakres obowiązku, który niewątpliwie powód naruszył, należy uznać,
że okolicznością uzasadniającą rozwiązanie stosunku pracy, o której pracodawca
uzyskuje wiadomość, jest niewystąpienie przed podjęciem zatrudnienia o zgodę do
dyrektora generalnego, a nie każdy kolejny dzień takiego zatrudnienia istniejącego
pomimo braku stosownej zgody. Ustawodawca w art. 80 ust. 2 ustawy ograniczył
bowiem obowiązek urzędnika służby cywilnej uzyskania zgody na podjęcie
zatrudnienia, rodzący ewentualną odpowiedzialność na zasadzie art. 79 ust. 7
ustawy, dlatego też obowiązek ten nie rozciągał się na powoda w okresie
5
zatrudnienia i z tych przyczyn nie można mu przypisać ciągłego naruszenia
obowiązków. Ustawa o służbie cywilnej ograniczyła ten obowiązek pracownika do
okresu sprzed podjęcia zatrudnienia (uzyskanie zgody na podjęcie zatrudnienia,
które potencjalnie może nastąpić), natomiast w pozostałym zakresie czas
wykonywania zatrudnienia bez niezbędnej zgody nie może być utożsamiany z
naruszeniem obowiązku z art. 80 ust. 2 ustawy. Wobec powyższego, pracodawca
mógł rozwiązać z powodem stosunek pracy, powołując się na przedmiotowe
okoliczności w terminie liczonym od kiedy dowiedział się, że powód podjął zajęcie
zarobkowe w radzie nadzorczej od sierpnia 2011 r., co nastąpiło w marcu 2012 r.,
chociaż badając tę kwestię należy uwzględnić fakt, że pomimo składanych
informacji pracodawca nie podejmował żadnych działań, co mogło zrodzić u
urzędnika przekonanie o działaniu zgodnie z przepisami ustawy. Niezależnie
jednak od tego, dla oceny powództwa nie ma znaczenia fakt, że stosowną
informację pozwany uzyskał ponownie na skutek złożenia przez powoda
oświadczenia majątkowego w czerwcu 2012 r., gdyż wskazane naruszenie nie ma
charakteru czynu ciągłego i nie jest możliwe liczenie terminu z art. 71 ust. 8 ustawy
od ostatniego ze zdarzeń, które składało się na zachowanie naruszające obowiązki
urzędnika służby cywilnej.
Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu strony pozwanej, powołującej się na art.
8 k.p., jakoby wieloletnie niewykonywanie przez powoda pracy w Ministerstwie
świadczyło o niezasadności jego przywrócenia do pracy. Pracodawca zgodził się
na udzielenie powodowi urlopu bezpłatnego na czas wykonywania pracy w
Urzędzie Marszałkowskim Województwa [...], petryfikując tym samym istniejący
między stronami stosunek pracy, podlegający takiej samej ochronie prawnej jak na
bieżąco realizowany. Kwestia zamieszkiwania powoda w odległym miejscu nie ma
znaczenia dla możliwości przywrócenia do pracy, gdyż okolicznością następczą,
nieistotną dla prawidłowości rozstrzygnięcia jest to, czy powód w przewidzianym
terminie zgłosi swoją gotowość do niezwłocznego podjęcia pracy, co będzie miało
decydujący wpływ na restytucję stosunku pracy w kształcie wynikającym z
istniejącego między stronami stosunku pracy.
6
Postanowieniem z 18 września 2014 r. Sąd Okręgowy sprostował oczywistą
omyłkę pisarską w komparycji wyroku tego Sądu ten sposób, że w miejsce słów
„Ministerstwu x[…]” wpisał „Ministerstwu y[…] „.
W skardze kasacyjnej strona pozwana zaskarżyła w całości wyrok Sądu
Okręgowego, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego: (1) art. 80 ust. 2 w
związku z art. 71 ust. 7 i 8 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o służbie cywilnej
(Dz.U. z 2014 r. poz. 1111 ze zm.) przez ich błędną wykładnię polegającą na
wykluczeniu możliwości powoływania się na czyn ciągły, który uzasadniałby liczenie
terminu miesięcznego od ostatniego ze zdarzeń uzasadniającego rozwiązanie
stosunku pracy, ostatniego ze zdarzeń składających się na to zachowanie, gdyż art.
80 ust. 2 za relewantny dla odpowiedzialności pracownika uznaje jedynie moment
podjęcia zajęcia zarobkowego, podczas gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisów
prowadzi do wniosku, że pracownik, który podjął dodatkowe zajęcie zarobkowe bez
uzyskania zgody dyrektora generalnego narusza art. 80 ust. 2 ustawy o służbie
cywilnej każdego dnia kontunuowania zajęć zarobkowych i tym samym miesięczny
termin na rozwiązanie stosunku pracy rozpoczyna bieg na nowo każdego kolejnego
dnia stanu trwania naruszenia; (2) art. 8 k.p., przez jego błędną wykładnię
polegającą na uznaniu, że ustalony w toku procesu stan faktyczny nie wypełnia
dyspozycji tego przepisu, tj. nie stanowi nadużycia praw podmiotowych przez
powoda, podczas gdy prawidłowa wykładnia przepisu jednoznacznie wskazuje, że
ustalony w procesie stan faktyczny wypełnia przesłanki czynienia użytku z prawa
sprzecznego z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i zasadami
współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest uzasadniona. Zgodnie z art. 71 ust. 7 pkt 1 ustawy z dnia 21
listopada 2008 r. o służbie cywilnej – dalej „u.s.c.” (w brzmieniu obowiązującym w
okresie objętym sporem Dz.U. 2008 Nr 227, poz. 1505 ze zm.), rozwiązanie
stosunku pracy z urzędnikiem służby cywilnej bez wypowiedzenia z winy urzędnika
może nastąpić w razie ciężkiego naruszenia przez urzędnika podstawowych
obowiązków członka korpusu służby cywilnej, jeżeli wina urzędnika jest oczywista,
7
jednakże nie może ono nastąpić po upływie miesiąca od dnia uzyskania
wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy (ust. 8).
Z kolei art. 80 ust. 2 tej ustawy stanowi, że urzędnik służby cywilnej nie może
podejmować zajęć zarobkowych bez pisemnej zgody dyrektora generalnego
urzędu.
Zgodnie z niekwestionowanymi ustaleniami faktycznymi przyjętymi w
podstawie zaskarżonego wyroku, powód będący urzędnikiem służby cywilnej,
pracownikiem pozwanego Ministerstwa, korzystał od 1 lipca 2003 r. z urlopu
bezpłatnego w celu wykonywania pracy w Urzędzie Marszałkowskim Od 2006 r.
podjął i wykonywał zajęcie zarobkowe polegające na pełnieniu funkcji członka rad
nadzorczych spółek prawa handlowego związanych z zadaniami wykonywanymi
przez ten urząd. Ostatni okres pełnienia takiej funkcji rozpoczął się w sierpniu 2011
r. i miał trwać „prawdopodobnie” do 2014 r. Na podjęcie tych zajęć (funkcji w
radach) nie uzyskał zgody Ministerstwa, ani o nią nie występował. Fakt
otrzymywania wynagrodzenia z tytułu funkcji w radach nadzorczych ujawniał w
corocznym, składanym pozwanemu oświadczeniu majątkowym. Sąd Okręgowy
uznał, że skoro oświadczenie majątkowe powoda za rok 2011 zostało przyjęte do
ewidencji Ministerstwa 12 marca 2012 r., to ten dzień winien być uznany za
moment, w którym pozwany dowiedział się o relewantnej okoliczności
uzasadniającej rozwiązanie z powodem stosunku pracy. Tymczasem oświadczenie
woli o rozwiązaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia pracodawca złożył 25
czerwca 2013 r. Zdaniem Sądu Okręgowego, prawidłowa interpretacja art. 80 ust. 2
w związku z art. 71 ust. 7 i 8 u.s.c. wyklucza możliwość powoływania się w
niniejszej sprawie na czyn ciągły, który uzasadniałby liczenie terminu miesięcznego
od ostatniego ze zdarzeń składających się na to zachowanie, gdyż art. 80 ust. 2
ustawy za relewantny dla odpowiedzialności pracownika uznaje jedynie moment
podjęcia zajęcia zarobkowego, który w niniejszej sprawie miał miejsce w sierpniu
2011 r., a pracodawca dowiedział się o naruszeniu tego obowiązku 12 marca
2012 r.
Pogląd ten jest nietrafny. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu
Najwyższego, w razie trwałego naruszania obowiązków pracowniczych, termin z
art. 52 § 2 k.p. rozpoczyna bieg dopiero od ostatniego ze zdarzeń składających się
8
na to zachowanie. Przez trwałe naruszenia obowiązków Sąd Najwyższy rozumie
zachowanie o charakterze ciągłym, tj. zachowanie polegające na wykorzystywaniu
tej samej sposobności, jednorodzajowe i mieszczące się w zwartym odcinku czasu.
W takim wypadku termin miesięczny rozpoczyna bieg od ostatniego zdarzenia
zakwalifikowanego jako część zachowania ciągłego (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 19 grudnia 1997 r., I PKN 443/97, OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 631).
W wyroku z dnia 5 czerwca 2007 r. (III PK 17/07, LEX nr 551138) Sąd Najwyższy
przyjął, że zachowanie pracodawcy polegające na zaniechaniu wypłacania
pracownikowi tego samego świadczenia (prowizji od sprzedaży) w kolejnych
terminach płatności powinno być uznane za zachowanie o charakterze ciągłym.
Pracownik ma wówczas otwarty termin do złożenia oświadczenia o rozwiązaniu
umowy bez wypowiedzenia przez okres miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o
ostatnim niewypłaceniu mu należnego wynagrodzenia. W wyroku tym wyrażono
pogląd, że pracownik mógł po każdym kolejnym czynie pracodawcy ciężko
naruszającym jego podstawowe obowiązki, wchodzącym w skład zachowania
ciągłego, rozwiązać bez wypowiedzenia umowę w terminie miesiąca od dnia
uzyskania wiadomości o tym czynie. Jednakże nieskorzystanie przez pracownika z
tego uprawnienia nie pozbawiało go możliwości rozwiązania umowy bez
wypowiedzenia, jeżeli pracodawca kontynuował swe zachowanie w sposób ciągły.
Natomiast w wyroku z 22 stycznia 2001 r. (I PKN 700/00, OSNP 2003 nr 21, poz.
517) Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że w sytuacji, gdy naruszenie obowiązków
pracowniczych polega na zawinionym zaniechaniu, mimo obowiązku czynienia,
bieg miesięcznego terminu z art. 52 § 2 k.p. należy liczyć odrębnie w stosunku do
każdego kolejnego dnia utrzymującego się nieprzerwanie stanu naruszenia.
Zaniechanie pracownika polegające na przetrzymywaniu sprzętu biurowego
stanowiącego własność pracodawcy, mimo wezwań do jego zwrotu, może w
okolicznościach konkretnej sprawy stanowić naruszenie podstawowych
obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p. W uzasadnieniu
tego wyroku wyrażono pogląd, że w sytuacji, gdy zachowanie pracownika
naruszające obowiązki pracownicze polega na zawinionym zaniechaniu - czyli jest
zachowaniem biernym, a przy tym stan taki jest permanentny, bieg miesięcznego
terminu z art. 52 § 2 k.p. należy liczyć odrębnie (osobno) w stosunku do każdego
9
kolejnego dnia utrzymującego się stanu naruszenia. Przyjęcie w takiej sytuacji
koncepcji, zgodnie z którą bieg terminu określonego w art. 52 § 2 k.p. należałoby
liczyć od chwili, gdy pracodawca najwcześniej uzyskał wiadomość o naruszeniu
przez pracownika jego obowiązków, oznaczałoby, że upływ miesięcznego terminu
mógłby nastąpić w trakcie utrzymującego się trwałego stanu uchybiania przez
pracownika podstawowym obowiązkom pracowniczym, a pośrednio powodowało to
brak możliwości swoistego sankcjonowania zachowania pracownika, stanowiącego
ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, pomimo
utrzymującego się trwałego stanu ich naruszenia. Podobnie w sprawie, w której
powódka nie wykonała wydanego jej polecenia służbowego, którego przedmiotem
było powstrzymanie się od wykonywania pracy w okresie od dnia 24 listopada 2008
r. do czasu zakończenia śledztwa prowadzonego w Prokuraturze Rejonowej, Sąd
Najwyższy przyjął, że bieg miesięcznego terminu z art. 52 § 2 k.p. należy liczyć
odrębnie (osobno) w stosunku do każdego kolejnego dnia utrzymującego się stanu
naruszenia (wyrok z dnia 20 stycznia 2011 r., I PK 112/10, LEX nr 738389).
W wyroku z 2 marca 2011 r. (II PK 188/10, OSNP 2012 nr 7-8, poz. 92) Sąd
Najwyższy uznał, że pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez
wypowiedzenia z winy pracownika, jeśli upłynął określony czas od wystawienia
skierowania na badania lekarskie, a pracownik w tym czasie nie dostarczył
stosownego zaświadczenia. Jeśli pracownik nie uzyska stosownego zaświadczenia
lekarskiego w zakreślonym terminie, to trudno przyjąć, że w którymkolwiek
momencie obowiązek jego dostarczenia pracodawcy wygasa. Obowiązek poddania
się kontrolnym badaniom lekarskim przez pracownika ma charakter trwały.
Niepoddanie się takim badaniom może uzasadniać natychmiastowe rozwiązanie
stosunku pracy w każdym czasie, zgodnie z zasadą, że termin z art. 52 § 2 k.p.
biegnie od ostatniego ze zdarzeń, składających się na ciągłe zachowanie
pracownika. Podobnie w wyroku z dnia 27 stycznia 2012 r. (II PK 113/11, OSNP
2013 nr 1-2, poz. 5) Sąd Najwyższy wskazał, że w sytuacji, gdy przyczyną
rozwiązania umowy o pracę było niewykonanie przez powoda polecenia
służbowego polegającego na zwrocie pobranych uprzednio dokumentów, to
niewykonanie tego polecenie przez okres kilkunastu miesięcy stanowi tak zwany
10
czyn ciągły (stan trwały), a termin z art. 52 § 2 k.p. rozpoczyna bieg dopiero od
ostatniego ze zdarzeń składających się na to zachowanie.
Stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w powyższych orzeczeniach
odnoszących się do art. 52 § 2 i 55 § 2 k.p. ma zastosowanie do wykładni art. 71
ust. 8 ustawy o służbie cywilnej, ze względu na jednakową dyspozycję i sankcję
tych przepisów. W sprawie niniejszej powód naruszył określony w art. 80 ust. 2 tej
u.s.c. obowiązek niepodejmowania zajęć zarobkowych bez pisemnej zgody
dyrektora generalnego urzędu. Ani z treści ani z celu tego unormowania nie można
wysnuć przyjętego przez Sąd odwoławczy wniosku, że za relewantny dla
odpowiedzialności pracownika jest jedynie moment podjęcia zajęcia zarobkowego i
od tego momentu biegnie miesięczny okres na złożenie oświadczenia woli o
rozwiązaniu stosunku pracy z urzędnikiem służby cywilnej. Istotą i ratio legis tego
obowiązku, podobnie jak unormowanego w art. 80 ust. 1 ustawy obowiązku członka
korpusu służby cywilnej niepodejmowania dodatkowego zatrudnienia bez pisemnej
zgody dyrektora generalnego urzędu lub wykonywania czynności lub zajęć
sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do
służby cywilnej, jest zapewnienie przestrzegania zasady bezstronności
obowiązującej członków korpusu służby cywilnej (art. 76 ust. 1 pkt 4 u.s.c.), w tym
szczególnie zapobieganie sytuacjom mogącym rodzić konflikt interesów pracownika
z interes publicznym. Zakaz podejmowania zajęć zarobkowych (poza pracą w
urzędzie) bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu jest jednoznaczny z
obowiązkiem powstrzymania się od takich zajęć. Dlatego stan naruszenia tego
obowiązku trwa przez cały czas ich wykonywania bez stosownej zgody. W
konsekwencji, bieg miesięcznego terminu z art. 71 ust. 8 u.s.c. należy liczyć
odrębnie w stosunku do każdego kolejnego dnia utrzymującego się stanu
naruszenia określonego w art. 80 ust. 2 u.s.c. obowiązku niepodejmowania zajęć
zarobkowych bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu. Nie ma przy tym
znaczenia, czy wynagrodzenie za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej jest
wypłacane za udział w poszczególnych posiedzeniach, czy jest płatne ryczałtowo
za określone okresy np. co miesiąc. Zajęciem zarobkowym jest bowiem pełnienie
funkcji członka rady, które nie ogranicza się do uczestniczenia w posiedzeniach,
11
zwłaszcza gdy uwzględni się, że rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad
działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności (art. 219 § 1 k.s.h.).
Za nieuzasadniony Sąd Najwyższy uznał zarzut naruszenia art. 8 k.p.
Ocena, czy w konkretnej sytuacji ma zastosowanie art. 8 k.p., pozostaje w
granicach swobodnego uznania sędziowskiego. Sfera ta w ramach postępowania
kasacyjnego może podlegać kontroli tylko w razie szczególnie rażącego i
oczywistego naruszenia. Sąd Okręgowy nie przekroczył tak określonych granic,
przedstawiając odwołujące się do okoliczności sprawy racjonalne argumenty
przemawiające za jego oceną (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca
2009 r., I PK 48/09, LEX nr 529757 i tam cyt. orzecznictwo). Nie ma znaczenia, czy
argumenty te są przekonujące, jeśli ocena sądu pozostaje w wyżej wskazanych
granicach swobodnego uznania.
Z tych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok do ponownego
rozpoznania przez Sąd Okręgowy. Sąd Najwyższy nie przychylił się do wniosku o
uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy. W obecnym
stanie sprawy jej merytoryczne rozstrzygnięcie wymaga bowiem dalszych ustaleń
faktycznych i ocen prawnych dotyczących w szczególności istnienia przesłanek
rozwiązania z powodem stosunku pracy bez wypowiedzenia, wskazanych w art. 71
ust. 7 pkt 1 u.s.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art.
108 § 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.
kc