Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 515/15
POSTANOWIENIE
Dnia 14 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. P. i K.P.
przy uczestnictwie O. J. – C. i J. F. – J.
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 14 kwietnia 2016 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy K. P.
od postanowienia Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 9 grudnia 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w Z. do ponownego rozpoznania i orzeczenia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem, Sąd Okręgowy w Z. oddalił apelację
wnioskodawców J. P. i K. P. od postanowienia Sądu Rejonowego w Z., którym
został oddalony wniosek o stwierdzenie zasiedzenia na ich rzecz własności części
nieruchomości położonej w R., składającej się z działki nr 230/4 o powierzchni 13
arów (objętej księgą wieczystą […]), w zakresie określonym punktami 392-393-395-
48132249-392 – według oznaczeń z mapy sporządzonej przez biegłego geodetę Z.
Ż. w sprawie o rozgraniczenie, którą prowadził Sąd Rejonowy w Z., sygn. akt I
Ns …/06.
Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w ramach następującego stanu
faktycznego ustalonego przez Sądy obu instancji:
Działka nr 230/4 powstała w 1983 r. na skutek wydzielenia jej z działki nr 230,
ale geodeta wykonujący czynności geodezyjne nie odtworzył na gruncie wschodniej
granicy nowej działki nr 230/4, co odnotował w protokole geodezyjnym, a ponadto
zaznaczył w nim, iż w trakcie przebudowy rowu przebiegającego przez działkę
nr 542 naruszono granice działki nr 230. Wówczas działkę nr 230/4 porastał lasek
olchowy.
Wnioskodawcy stali się właścicielami nieruchomości składającej się z działek
nr 261 i 262 na podstawie umowy darowizny z dnia 3 września 1985 r. W grudniu
1986 r. w oparciu o stosowne pozwolenie administracyjne przystąpili do budowy
stawu. Przed budową za zgodą właściwych organów wykarczowali część drzew,
które znajdowały się pomiędzy rowem melioracyjnym a ich nieruchomością.
Wnioskodawcy postawili staw częściowo na działce nr 230/4. Po zakończeniu jego
budowy w 1989 r. na usypanym wale usytuowanym na części działki nr 230/4,
posadzili drzewa owocowe oraz założyli ogród warzywny, który uprawiali przez
kilka lat. Zdarzało się, że wnioskodawca przechodził przez działkę nr 230/4
i porządkował teren przy stawie. Właścicielkami działki nr 230/4 są uczestniczki O.
J. – C. i J. F. – J.
W dniu 19 lipca 2006 r. geodeta powiatowy Z. Z. działając z upoważnienia
starosty Z. wystąpił z wnioskiem o rozgraniczenie nieruchomości składającej się z
3
działki nr 542/3 będącej własnością Gminy Z. z nieruchomościami sąsiednimi,
składającymi się z działek nr 263, 261, 262 oraz 230/3 i 230/4. Do zawarcia ugody
nie doszło, w związku z czym postępowanie administracyjne w przedmiocie
rozgraniczenia zostało umorzone, a sprawę organ administracyjny przekazał w dniu
28 listopada 2006 r. Sądowi Rejonowemu w Z., który postanowieniem z dnia 30
lipca 2010 r. rozgraniczył nieruchomość Gminy Z. z innymi wyżej opisanymi
nieruchomościami według kryterium stanu prawnego.
W motywach prawnych, Sąd drugiej instancji wyjaśnił, że wnioskodawcy byli
samoistnymi posiadaczami jedynie tej części działki nr 230/4, którą zajęli pod
budowę stawu. Bieg samoistnego posiadania rozpoczął się jednak nie wcześniej
niż po grudniu 1986 r. tj. po złożeniu przez nich wniosku o pozwolenie wodno-
prawne, ale przed upływem 20 - letniego terminu, doszło do przerwania biegu
zasiedzenia z uwagi na wszczęcie w listopadzie 2006 r. przed Sądem Rejonowym
w Z. postępowania rozgraniczeniowego, które obejmowało także działkę nr 230/4.
W odniesieniu do pozostałej części działki nr 230/4 objętej wnioskiem
o zasiedzenie, Sąd drugiej instancji przyjął, iż wnioskodawcy nie wykazali, aby byli
jej samoistnymi posiadaczami.
W skardze kasacyjnej wnioskodawca K. P. zaskarżył powyższe
postanowienie w całości i zarzucił naruszenie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 175
k.c., przez błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu,
że doszło do przerwania biegu zasiedzenia z dniem wszczęcia postępowania
rozgraniczeniowego. Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i orzeczenia
co do istoty zgodnie z wnioskiem, ewentualnie o przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 175 k.c., do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio
przepisy o biegu przedawnienia roszczeń. Według art. 123 § 1 pkt 1 k.c., bieg
przedawniania przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym
organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego
rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu
dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.
4
Czynność wymieniona w tym przepisie może przerwać bieg zasiedzenia
tylko w stosunku do konkretnej osoby, przeciwko której była skierowana
(zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1992 r., III CZP 87/92, OSNCP
1993/3/31, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2015 r., I CSK 82/14,
nie publ.).
Niewątpliwie sprawa o rozgraniczenie służy urzeczywistnieniu prawa
własności i jest niejako roszczeniem uzupełniającym, wypływającym z prawa
własności, bowiem ustalenie granic służy określeniu zakresu uprawnień właściciela.
Nie każde jednak postępowania rozgraniczeniowe prowadzi do przerwy biegu
zasiedzenia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, iż przerwę biegu
zasiedzenia powoduje tylko takie działanie właściciela , które bezpośrednio zmierza
do przerwania posiadania posiadacza, a więc takie, które stanowi tzw. akcję
zaczepną wymierzoną przeciwko posiadaczowi, zmierzającą do pozbawienia
go posiadania (por. postanowienie z dnia 23 listopada 2004 r., I CSK 276/04,
nie publ.). W przypadku postępowania rozgraniczeniowego, aby jego wszczęcie
spowodowało przerwę biegu zasiedzenia musi zostać zainicjowane przez
właściciela nieruchomości, której dotyczy wniosek o zasiedzenie i to w celu
uzyskania niezakłóconego posiadania spornego pasa gruntu (zob. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2012 r., III CSK 310/11, nie publ., z dnia
31 stycznia 2013 r., II CSK 262/12, nie publ. oraz z dnia 18 lutego 2015 r., I CSK
82/14, nie publ.).
Postępowanie rozgraniczeniowe w sprawie I Ns …/06 nie spowodowało
przerwy biegu zasiedzenia, ponieważ nie zostało zainicjowane przez właścicieli
nieruchomości składającej się z działki nr 230/4, lecz przez ówczesnego właściciela
działki nr 542/3 tj. Gminę Z. Po drugie, przedmiotem rozgraniczenia tak na etapie
obligatoryjnej fazy postępowania administracyjnego, jak i następnie postępowania
sądowego było ustalenie przebiegu granic pomiędzy nieruchomością składającą się
z działki nr 542/3 a innymi sąsiednimi w stosunku do niej nieruchomościami, w tym
z nieruchomościami składającymi się z działek nr 261, 261 i 230/4, nie zaś także
pomiędzy nieruchomością uczestniczek (nr 230/4) a nieruchomością
wnioskodawców (nr 261 i 262).
5
Dlatego skarga kasacyjna trafnie zarzuca naruszenie przez Sąd drugiej
instancji art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 175 k.c.
Wniosek o zasiedzenie nieruchomości stanowiącej działkę nr 230/4
obejmował jej obszar w zakresie wyznaczonym punktami 392-393-395-48132249-
392 według oznaczeń zawartych w opinii geodety Z. Ż. ze sprawy o rozgraniczenie
prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Z., sygn. akt I Ns …/06, tj. fragment
pomiędzy działką nr 542/3, którą wnioskodawcy nabyli przez zasiedzenie a
faktycznym przebiegiem rowu. Sąd drugiej instancji przyjął, iż wnioskodawcy byli
samoistnymi posiadaczami wyłącznie tej części działki nr 230/4, którą zajęli pod
budowę stawu, natomiast w pozostałej części, czyli pomiędzy terenem zajętym pod
staw a faktycznym przebiegiem rowu uznał, że nie byli samoistnymi posiadaczami.
Skarga kasacyjna wnioskodawcy nie zawierała zarzutów kwestionujących
stanowisko sądu co do niespełnienia przesłanki samoistności posiadania.
Sąd Okręgowy nie dokonał jednak fizycznego wyodrębnienia obu tych obszarów
zarówno na mapie, jak i na gruncie w taki sposób, aby możliwe było ich
zidentyfikowanie i jednoznaczne określenie granic samoistnego posiadania
wnioskodawców. W związku z tym, pomimo uwzględnienia skargi kasacyjnej
w odniesieniu do tej części rozstrzygnięcia, która obejmowała oddalenie wniosku
o zasiedzenie obszaru działki nr 230/4 zajętego pod staw, zaskarżone orzeczenie
zostało uchylone w całości.
Wprawdzie skargę kasacyjną wnioskodawczyni Sąd Okręgowy prawomocnie
oddalił, ale zważywszy, iż żądanie wniosku dotyczy stwierdzenia zasiedzenia na
rzecz wnioskodawców na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej, nie było
możliwe uchylenie zaskarżonego postanowienia tylko w stosunku do wnioskodawcy.
Z tych względów, Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. art. 39815
§ 1
k.p.c. oraz art. 108 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c.
i art. 13 § 2 k.p.c.
6
eb