Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 555/15
POSTANOWIENIE
Dnia 20 maja 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z powództwa "F." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w J. i P. K.
przeciwko "G." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w N.
w upadłości likwidacyjnej
o rozwiązanie spółki,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 20 maja 2016 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej "F." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 marca 2015 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2014 r., Sąd Okręgowy w P. w uwzględnieniu
powództwa F. sp. z o.o. i P. K. orzekł na podstawie art. 271 pkt 1 k.s.h. o
rozwiązaniu pozwanej sp. o.o. G. w N., ustanowił likwidatora oraz określił jego
wynagrodzenie.
W toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, Sąd Rejonowy,
postanowieniem z dnia 11 lutego 2014 r. ogłosił upadłość strony pozwanej z
możliwością zawarcia układu.
Po wniesieniu apelacji od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 25 kwietnia
2014 r., Sąd Rejonowy zmienił sposób prowadzenia postępowania upadłościowego
z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące
likwidację majątku upadłego.
Zaskarżonym postanowieniem, Sąd Apelacyjny naniu uchylił wyrok Sądu
pierwszej instancji i umorzył postępowanie.
W uzasadnieniu wyjaśnił, że w razie ogłoszenia upadłości spółki z o.o.
w czasie trwania sprawy o jej rozwiązanie, postępowanie sądowe jako
bezprzedmiotowe podlega umorzeniu. Ogłoszenie upadłości powoduje bowiem
rozwiązanie spółki z o.o. z mocy art. 270 pkt 3 k.s.h., prowadząc tak jak
w przypadku rozwiązania w trybie art. 271 k.s.h. do likwidacji jej majątku.
W skardze kasacyjnej, strona powodowa F. sp. z o.o. zaskarżając
postanowienie Sądu drugiej instancji w całości, wniosła o jego zmianę przez
oddalenie apelacji, ewentualnie jego uchylenie z przekazaniem sprawy temu
Sądowi do ponownego rozpoznania. Zarzuciła naruszenie przepisów prawa
materialnego i procesowego, a to art. 270 pkt 3 k.s.h., art. 271 pkt 1 k.s.h. w zw.
art. 386 § 3 k.p.c., przez przyjęcie, że w związku ze zmianą trybu prowadzenia
postępowania upadłościowego pozwanej spółki zachodzi podstawa do umorzenia
postępowania o jej rozwiązanie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Z dniem 1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 15 maja 2015 r. -
Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2015 r., poz. 978, ze zm., zwana dalej u. p.r.),
która m.in. uchyliła zawarte w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo
upadłościowe i naprawcze (j.t. Dz. U. z 2015 r. poz. 233, ze zm., dalej u.p.u.n.)
regulacje dotyczące upadłości z możliwością zawarcia układu oraz zmieniła
brzmienie niektórych przepisów k.s.h., w tym w szczególności art. 289 § 2. Zgodnie
z art. 449 u.p.r., w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie tej ustawy
wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe.
Zatem w tej sprawie mają zastosowanie przepisy u.p.u.n., w wersji obowiązującej
przed 1 stycznia 2016 r. Natomiast w odniesieniu do znowelizowanego przepisu art.
289 § 2 k.s.h., nowe jego brzmienie obowiązuje od 1 stycznia 2016 r. (art. 456
w zw. z art. 421 u.p.r.).
Podkreślić należy, że dla niniejszej sprawy wejście w życie u.p.r. miało
drugorzędne znaczenie, o tyle, że w stosunku do pozwanej spółki zmianie uległ tryb
prowadzenia upadłości z postępowania z możliwością zawarcia układu na
postępowanie obejmujące likwidację majątku. Właśnie ten drugi tryb prowadzenia
upadłości stanowi przyczynę rozwiązania spółki z o.o. w rozumieniu art. 270 pkt 3
k.s.h., bowiem tylko w tym wypadku celem upadłości jest doprowadzenie do
wykreślenia spółki z rejestru. Natomiast w razie ogłoszenia upadłości układowej,
spółka z o.o. nadal prowadzi działalność i istotą takiej formy postępowania
upadłościowego nie jest jej likwidacja i w konsekwencji wykreślenie z rejestru.
Sąd drugiej instancji dokonując subsumcji prawa materialnego pod zaistniały
wskutek ogłoszenia upadłości likwidacyjnej pozwanej spółki stan faktyczny,
w kontekście istnienia przedmiotu procesu o rozwiązanie spółki, skoncentrował się
jedynie na przepisach art. 270 pkt 3 k.s.h. i art. 271 pkt 1 k.s.h., pomijając treść
dalszych przepisów rozdziału 6, działu I, tytułu III k.s.h., normujących instytucję
rozwiązania i likwidacji spółki z o.o.
Błąd rozumowania Sądu Apelacyjnego, który doprowadził do przyjęcia
bezprzedmiotowości procesu w rozumieniu przepisu art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art.
391 § 1 k.p.c. i art. 386 § 3 k.p.c., polega na utożsamieniu przyczyn rozwiązania
4
spółki z o.o. z jej rozwiązaniem, które stosownie do art. 272 k.s.h. następuje
dopiero po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.
Analiza przepisów art. 270-272 k.s.h. prowadzi do wniosku, że rozwiązanie
spółki przebiega dwuetapowo. Mianowicie, pierwszy etap jest efektem zaistnienia
przyczyn wskazanych w art. 270 k.s.h., a także wyroku sądowego wydanego na
podstawie art. 271 pkt 1 k.s.h., powodujących rozwiązanie spółki, po czym
następuje drugi etap - faza likwidacji, która może dopiero doprowadzić do skutku
rozwiązania spółki i w konsekwencji jej wykreślenia z rejestru (art. 288 k.s.h.).
Prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu spółki nie powoduje jej
rozwiązania, lecz daje podstawę do wszczęcia postępowania likwidacyjnego
(art. 274 § 1 k.s.h.). W przypadku upadłości spółki, jej rozwiązanie następuje
po zakończeniu postępowania upadłościowego, z chwilą wykreślenia z rejestru
(art. 289 § 1 k.s.h.). Zgodnie z art. 289 § 2 k.s.h., spółka nie ulega rozwiązaniu
w przypadku, gdy postępowanie upadłościowe zostało zakończone w wyniku
zaspokojenia wszystkich wierzycieli w całości lub zatwierdzenia układu albo gdy
postępowanie upadłościowe zostało uchylone lub umorzone.
Z przywołanych przepisów wynika zatem, że w razie ogłoszenia upadłości
obejmującej likwidację majątku spółki, do jej rozwiązania prowadzi zakończenie
postępowania upadłościowego w sposób, który uzasadnia wniosek o wykreślenie
spółki z rejestru.
W stanie faktycznym tej sprawy, nie zostało zakończone postępowanie
upadłościowe, dające podstawę do wykreślenie pozwanej spółki z rejestru.
Wobec tego uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji w przedmiocie rozwiązania
pozwanej spółki i umorzenie postępowania w sprawie jest przedwczesne.
Postępowanie sądowe o rozwiązanie spółki z o.o., wszczęte na podstawie
art. 271 pkt 1 k.s.h., w trakcie którego została ogłoszona upadłość likwidacyjna tej
spółki, staje się bezprzedmiotowe dopiero z chwilą wykreślenia jej z rejestru
(art. 289 § 1 k.s.h.).
Innym zagadnieniem jest kwestia ewentualnego zbiegu likwidacji
prowadzonej w oparciu o przepisy k.s.h., z likwidacją uregulowaną w prawie
upadłościowym. W takich okolicznościach, oczywistym jest że ze względu na cel
5
i charakter postępowania upadłościowego, którym jest ochrona interesów
wierzycieli upadłej spółki, likwidacja w tym trybie wyprzedza likwidację majątku
z k.s.h., która do czasu zakończenia postępowania upadłościowego powinna ulec
wstrzymaniu (podobnie w wypadku gdy po uprawomocnieniu się wyroku
rozwiązującego spółkę i wszczęciu likwidacji, zostanie ogłoszona upadłość
obejmująca likwidację jej majątku).
Z powyższych względów, Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 39815
§ 1
k.p.c. oraz art. 108 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c.
kc
jw