Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UZP 3/15
UCHWAŁA
Dnia 7 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kuźniar
Protokolant Grażyna Grabowska
w sprawie z odwołania E. D.
na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Ł.
o uchylenie decyzji o zawieszeniu emerytury,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 7 maja 2015 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 września 2014 r.,
"czy ubezpieczona, która nabyła pod rządem art. 103 ust. 2a
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w brzmieniu nadanym art. 2 pkt
2 ustawy z dnia 21.01.2000 roku Dz. U. Nr 9 poz. 118) prawo do
emerytury na podstawie art. 29 w zw. z art. 46 tejże ustawy, a
następnie w okresie od 8.01.2009 roku do 31.12.2010 roku została jej
przyznana i naliczona emerytura z art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 Nr 153 poz. 1227) jest objęta
dyspozycją art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu nadanym ustawą z 16 grudnia
2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. z 2010 roku Nr 257 poz. 1726) znoszącym
możliwość pobierania emerytury bez uprzedniego rozwiązania
stosunku pracy".
podjął uchwałę:
Przepis art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
2
(jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) ma
zastosowanie do osób, które przed dniem 8 stycznia 2009 r.
nabyły prawo do emerytury w obniżonym wieku a następnie w
okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. nabyły (i
zrealizowały) prawo do emerytury po osiągnięciu powszechnego
wieku emerytalnego.
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Ł., decyzją z 20 marca 2013 r.
odmówił uchylenia decyzji z dnia 13 października 2011 r. w części w jakiej decyzja
ta zawieszała prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 grudnia
2012 r. W ocenie organu rentowego wydana decyzja znajdowała podstawę w treści
art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych
oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym od 1
października 2011 r.
Ubezpieczona w odwołaniu od tej decyzji zarzucała obrazę przepisu art. 151
§ 1 pkt 2 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie, argumentując że w świetle wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. (K 2/12) niedopuszczalne
jest zaakceptowanie poglądu organu o jedynie następczych skutkach powołanego
orzeczenia, skutkiem czego zawieszona w oparciu o niekonstytucyjny przepis
emerytura jest podejmowana dopiero od 22 listopada 2012 r. to jest od dnia
ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. wyrokiem
wydanym 12 września 2013 r. oddalił odwołanie. Sąd ustalił, że E. D. urodzona 12
lutego 1950 r. nabyła prawo do emerytury 1 kwietnia 2008 r.
Przyznana decyzją z dnia 28 kwietnia 2008 r. emerytura została zawieszona
z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia. Dnia 25 marca 2009 r. ubezpieczona
wystąpiła z wnioskiem o podjęcie wypłaty emerytury. Decyzją z dnia 30 marca
2009 r. organ rentowy podjął wypłatę emerytury, wobec treści art. 45 ust. 1 ustawy
z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych. W dniu 15 lutego 2010 r. E.
D. złożyła ponowny wniosek o emeryturę. We wniosku wskazała, że pobiera
3
emeryturę wcześniejszą i nadal pozostaje w stosunku pracy kontynuowanym przed
przyznaniem prawa do emerytury wcześniejszej, a wniosek o emeryturę składa w
związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Decyzją z dnia 1
kwietnia 2010 r. przyznano wnioskodawczyni emeryturę w związku z osiągnięciem
powszechnego wieku emerytalnego, wypłata tej emerytury została zawieszona
albowiem emerytura wcześniejsza była świadczeniem korzystniejszym. Decyzją z
13 października 2011 r. organ rentowy wstrzymał E. D. wypłatę emerytury od 1
października 2011 r. w związku z treścią art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy decyzją z 20 grudnia 2012 r.
podjął wypłatę emerytury od 22 listopada 2012 r. Następnie decyzją z dnia 20
marca 2013 r. odmówił uchylenia decyzji z dnia 13 października 2011 r. w części w
jakiej decyzja ta zawieszała prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r.
do 21 grudnia 2012 r.
Uzasadniając wyrok, Sąd pierwszej instancji wskazał, że E. D., która nabyła
prawo do emerytury przed 8 stycznia 2009 r. w okresie obowiązywania przepisu art.
103 ust. 2a ustawy jest objęta treścią art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albowiem nie należy do kręgu podmiotowego,
objętego treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego wydanego w sprawie K 2/12.
Wyrok Sądu pierwszej instancji zaskarżyła w całości apelacją
wnioskodawczyni, zarzucając, niezgodność z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej oraz niezgodność z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13
listopada 2012 r. wydanego w sprawie K 2/12 poprzez naruszenie zaufania
obywatela do państwa i stanowionego przez to państwo prawa i nierówne
traktowanie osób znajdujących się w identycznej sytuacji prawnej oraz naruszenie
przepisów art. 151 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a. poprzez ich niezastosowanie a także
art. 145a k.p.a. oraz art. 190 ust. 3 i 4 Konstytucji RP w zakresie oceny skutków
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. (K 2/12 ). W apelacji
wskazano, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego wywołał skutki ex tunc i
niedopuszczalne jest dzielenie grupy ubezpieczonych która nabyła prawo do
emerytury bez konieczności rozwiązywania umowy o pracę przed dniem 1 stycznia
2011 r. na tych, którzy prawo do emerytury nabyli pod rządem przepisu art. 103 ust.
4
2a ustawy oraz tych którzy prawo do emerytury nabyli już po uchyleniu tegoż
przepisu.
W ocenie Sądu Apelacyjnego przy rozpoznawaniu apelacji wyłoniło się
zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, które powinno być
przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia, w trybie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Apelacyjny przedstawił zagadnienie prawne następującej treści: „Czy
ubezpieczona, która nabyła pod rządem art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(w brzmieniu nadanym art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 21 styczna 2000 r. Dz. U. nr 9
poz. 118) prawo do emerytury na podstawie art. 29 w związku z art. 46 tejże
ustawy, a następnie w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. została
jej przyznana i naliczona emerytura z art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z
2009 nr 153 poz. 1227) jest objęta dyspozycją art. 103a ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu nadanym ustawą z 16
grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. z 2010 r. nr 257 poz. 1726) znoszącym możliwość pobierania
emerytury bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy?”.
Sąd Apelacyjny uznał, że możliwe są dwa rozwiązania powyższego
zagadnienia:
- przyjęcie, że emerytura w niższym wieku i w powszechnym wieku
emerytalnym to osobne świadczenia innego rodzaju. W związku z czym skoro
przyznane dwukrotnie skarżącej prawo do emerytury opierało się na innej
podstawie prawnej, nie było przeszkód do uznania, że skarżąca, nabywając prawo
do emerytury po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego, znalazła się w
kręgu osób, o których stanowił wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13
listopada 2012 r.;
- przyjęcie, że emerytura to jedno świadczenie niezależnie z jakiej podstawy
prawnej nabyta, świadczenie, które w ujęciu prawnym można nabyć tylko raz i w
związku z tym fakt spełnienia przesłanek do nabycia emerytury po ukończeniu
powszechnego wieku emerytalnego nie powoduje zaliczenia skarżącej do kręgu
5
osób objętych treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2013 r.
(takie stanowisko przyjął sąd pierwszej instancji).
Przywołując uchwałę Sądu Najwyższego z 14 czerwca 2006 r., I UZP 3/06
Sąd Apelacyjny wskazał, że osoba mająca ustalone prawo do emerytury
wcześniejszej nie nabywa wraz z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego
prawa do nowego świadczenia. Przepisy obowiązującego prawa konstruują jedno
świadczenie emerytalne i nie przewidują wygaśnięcia wcześniej przyznanego
świadczenia. Fakt spełnienia przesłanek nabycia prawa do emerytury w wieku
powszechnym nie może, zdaniem Sądu pytającego, skutkować zaliczeniem
ubezpieczonej do kręgu osób objętych wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia
13 listopada 2013 r. Ryzyko emerytalne w rozumieniu prawnym może zaistnieć
tylko raz i w przypadku skarżącej wystąpiło wraz z nabyciem i zrealizowaniem
prawa do emerytury wcześniejszej. Późniejsze spełnienie przesłanek nabycia
prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, było w powyższym
aspekcie pozbawione prawnego znaczenia.
Sąd Najwyższy podejmując uchwałę zważył, co następuje:
Odnosząc się do przedstawionego zagadnienia należy w pierwszej
kolejności wskazać należy, że w istocie rzeczy chodzi o ustalenie, czy emerytura w
niższym wieku (wcześniejsza) i w powszechnym wieku emerytalnym to osobne
świadczenia innego rodzaju, czy też chodzi tu o jedno świadczenie z tytułu
ziszczenia się jednego ryzyka. Mając na uwadze tak sformułowany problem można
zauważyć, że został on już rozstrzygnięty przez Sąd Najwyższy. W uchwale z dnia
4 lipca 2013 r., II UZP 4/13 (OSNP 2013 nr 21-22, poz. 257), Sąd wskazał, że „W
utrwalonych poglądach judykatury, przyjmuje się, że emerytura w niższym i w
powszechnym wieku emerytalnym to odrębne rodzaje emerytur”. W wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 5 października 2006 r., I UK 82/06 (niepublikowany) wyrażono
trafny pogląd, że nie ma przeszkód prawnych, aby ubezpieczony pobierający
emeryturę przyznaną mu w niższym wieku emerytalnym dla pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – art. 32
ustawy emerytalnej, domagał się przyznania emerytury przysługującej w tzw.
6
powszechnym wieku emerytalnym na podstawie art. 27 tej ustawy, ponieważ ze
względu na odmienne przesłanki nabycia prawa do obu tych świadczeń organ
ubezpieczeń społecznych powinien wydać decyzje w oparciu o różne podstawy
prawne przysługujących ubezpieczonemu świadczeń emerytalnych, a następnie
wypłacać świadczenie wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego - art. 95 ust. 1
ustawy. Podobne stanowisko było prezentowane w orzecznictwie na tle ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
(Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm. – por. wyrok z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK 120/04,
OSNP 2005 nr 16, poz. 257 i orzecznictwo w nim powołane. W wyroku tym
wskazano, że „(…) prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego nie
jest tożsame przedmiotowo z prawem do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku
wynoszącego 55 lat, bowiem po pierwsze – podstawy prawne tych roszczeń są
różne, po drugie - przesłanki nabycia prawa do tych roszczeń są odmienne, jeśli
chodzi o wymagany wiek. Są to zatem dwa odrębne świadczenia emerytalne w
rozumieniu art. 95 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, które podlegają odmiennym reżimom prawnym”. Do uchwały tej
nawiązano w uzasadnieniu wyroku, przywołanego zresztą przez pytający Sąd
Apelacyjny, z dnia 12 marca 2014 r., II UK 358/13. Sąd Najwyższy analizował w
nim zagadnienie będące przedmiotem wątpliwości Sądu pytającego dotyczące
stosowania art. 103a ustawy w odniesieniu do osoby, która we wcześniejszym
okresie nabyła prawo do tzw. wcześniejszej emerytury, a następnie – na skutek
nowego wniosku – prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku
emerytalnego. Sąd Najwyższy stwierdził, że istota problemu sprowadza się do
odpowiedzi na pytanie, czy emerytura przyznana po osiągnięciu wieku
emerytalnego w miejsce (po wyborze zgodnie z art. 95 ust. 1 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS) emerytury wcześniejszej jest tym samym, kontynuowanym
świadczeniem, obliczonym w innej wysokości, czy też jest to świadczenie nowe,
różne od poprzednio wypłacanego, przysługujące nie tylko w innym wymiarze, lecz
także na innych warunkach a w konsekwencji określenie czasu, w którym skarżąca
nabyła prawo do emerytury między dniem 1 stycznia 2009 r. a 30 września 2011 r.
Sąd Najwyższy wskazał, że skarżąca składała wniosek o emeryturę dwukrotnie, a
świadczenia emerytalne, do których jej prawo zostało ustalone, jakkolwiek
7
jednorodzajowe (emerytury), wymagały spełnienia innych warunków (inny wiek,
inny staż pracy - okresy składkowe i nieskładkowe). Przywołując uchwałę z dnia 4
lipca 2013 r., II UZP 4/13 uznał, że możliwe jest kilkakrotne realizowanie się ryzyka
emerytalnego. Nawiązując natomiast do wyroku z dnia 20 stycznia 2005 r., I UK
120/04, Sąd Najwyższy wskazał, że złożenie wniosku o przyznanie prawa do
emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat przez
kobietę, która ma ustalone decyzją organu rentowego prawo do emerytury z tytułu
osiągnięcia wieku 55 lat, powoduje, że organ rentowy nie rozstrzyga w sprawie
zakończonej ostateczną decyzją, lecz w nowej sprawie z zakresu ubezpieczenia
społecznego. Prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego nie jest
bowiem przedmiotowo tożsame z prawem do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku
wynoszącego 55 lat, gdyż podstawy prawne tych świadczeń są różne, a jeśli chodzi
o wymagany wiek przesłanki nabycia prawa do tych świadczeń są odmienne. Są to
zatem dwa odrębne świadczenia emerytalne w rozumieniu art. 95 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS, które podlegają odmiennym reżimom prawnym, na
przykład w zakresie zawieszania lub zmniejszania prawa do tych świadczeń (art.
103 ust. 2 ustawy) (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006
r., I UK 82/06, niepubl.). Sąd wskazał w końcu na uzasadnienie postanowienia z
dnia 13 maja 2004 r., II UZ 13/04 (OSNP 2004 nr 23, poz. 409), w którym uznano
domaganie się ustalenia prawa do emerytury na podstawie art. 27 ustawy o
emeryturach i rentach FUS w miejsce emerytury przyznanej na podstawie art. 28 tej
ustawy za żądanie innego świadczenia, przyjmując, że skarga kasacyjna w takiej
sprawie przysługuje bez względu na wartość przedmiotu zaskarżenia.
Tę wykładnię podziela Sąd Najwyższy podejmujący w niniejszej sprawie
uchwałę, a tym samym uznaje za nietrafny wyrażony w niniejszej sprawie pogląd
Sądu pierwszej instancji, że emerytura ubezpieczonej przyznana po osiągnięciu
przez nią powszechnego wieku emerytalnego, w sytuacji, gdy była uprzednio
uprawniona do wcześniejszej emerytury, nie stanowi nowego świadczenia a
osiągnięcie przez skarżącą wieku 60 lat jedynie umożliwiło jej możliwość
przeliczenia uprzednio przyznanego świadczenia.
Powyższa konstatacja nie oznacza jednakże, że w stanie faktycznym
niniejszej sprawy zaskarżona decyzja, jak również rozstrzygnięcie Sądu pierwszej
8
instancji należy uznać za błędne. Jak nietrudno zauważyć przepisy prawa
ubezpieczeń społecznych nie dostarczają wprost odpowiedzi na pytanie, czy
nabyciem prawa do emerytury przed 8 stycznia 2009 r. - w kontekście skutków
normatywnych wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 2/12 - jest
uzyskanie przez osobę ubezpieczoną prawa do tzw. wcześniejszej emerytury (co w
przypadku skarżącej miało miejsce w dniu 1 kwietnia 2008 r.), czy też miarodajne w
tym przedmiocie jest dopiero nabycie prawa do emerytury „normalnej” w związku z
osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (skarżąca uzyskała to prawo w
dniu 1 kwietnia 2010 r.). Dla porządku należy uściślić, że tak w pierwszym, jak i w
drugim wariancie nabycie prawa do świadczenia emerytalnego - zgodnie z ogólną
regułą wyrażoną w art. 100 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - następuje ex
lege z chwilą spełnienia wszystkich warunków wymaganych ustawą, a decyzja
organu rentowego wydana w tym przedmiocie ma wyłącznie charakter
deklaratoryjny.
Jednakże analizując wyrok Trybunału Konstytucyjnego (jego uzasadnienie
jako wskazówkę interpretacyjną) należy dojść do wniosku, że Trybunał nie ujmował
„nabycia prawa do emerytury” w sposób przyjęty w art. 100 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS, gdyż odnosił to pojęcie do kontekstu konstytucyjnego, do zasady
ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2
Konstytucji RP). Trybunał odnosi pojęcie „nabycia prawa do emerytury” nie tylko do
spełnienia przesłanek tego świadczenia, ale także do jego realizacji. Przede
wszystkim zaś Trybunał analizuje to pojęcie w odniesieniu do stanu świadomości
osób przechodzących na emeryturę, gdyż decyduje to o działaniu w zaufaniu do
państwa i stanowionego prawa. W przywoływanym wyroku z dnia 13 listopada
2012 r., K 2/12, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia
2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 257, poz. 1726 ze zm.) w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i
rentach z FUS, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie,
w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1
stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z
zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa
wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu tego
9
wyroku podkreślono, że zakres kontroli konstytucyjnej obejmował przepisy
emerytalne odnoszące się do wąskiego kręgu osób – „emerytów, którzy nabyli
prawo do emerytury na mocy wcześniejszych przepisów, tj. bez konieczności
rozwiązania stosunku pracy”. Trybunał przypomniał, że w stanie prawnym
obowiązującym od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. nie istniał ustawowy
wymóg uprzedniego rozwiązania stosunku pracy warunkujący pobieranie
świadczeń emerytalnych. Takie wymaganie funkcjonowało (od 1 lipca 2000 r.) na
gruncie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale z dniem 8
stycznia 2009 r. zostało zniesione. Z kolei, regulacja prawna o treści identycznej,
jak w art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, znalazła się w
art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który wszedł w życie 1 stycznia
2011 r. W ocenie Trybunału, rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w
kwestionowanych przepisach spowodowało, że osoby, które już skutecznie nabyły i
zrealizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia
2010 r. musiały poddać się nowej, mniej korzystnej dla nich treści ryzyka
emerytalnego. Ubezpieczeni, którzy prawo do emerytury uzyskali po spełnieniu
jedynie warunku osiągnięcia wieku (oraz odpowiedniego stażu
ubezpieczeniowego), aby nadal pobierać emeryturę od 1 października 2011 r.
musieli ponownie zrealizować swoje prawo do emerytury według nowej treści
ryzyka, czyli spełnić także warunek rozwiązania stosunku pracy. Skoro
ustawodawca najpierw (do 31 grudnia 2010 r.) uzależnił nabycie prawa do
emerytury od osiągnięcia wieku emerytalnego oraz posiadania odpowiedniego
stażu ubezpieczeniowego, a następnie (od 1 stycznia 2011 r.) sformułował nowy
warunek w postaci rozwiązania stosunku pracy, to warunek ten nie powinien
odnosić do ubezpieczonych, którzy prawo do emerytury uzyskali przed 1 stycznia
2011 r. Oceniając przedstawioną sytuację osób, które nabyły i zrealizowały prawo
do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., z punktu
widzenia zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa
oraz bezpieczeństwa prawnego obywateli, Trybunał doszedł do wniosku, że gdyby
w momencie przejścia na emeryturę osoby te wiedziały, że będą musiały przerwać
zatrudnienie, aby uzyskać świadczenie emerytalne, to w chwili osiągnięcia wieku
emerytalnego powstrzymałyby się ze złożeniem wniosku o ustalenie prawa do
10
emerytury i kontynuowałyby zatrudnienie. Działając w zaufaniu do państwa i
stanowionego przez nie prawa, ubezpieczeni podjęli w przeszłości decyzję co do
przejścia na emeryturę. Gdyby wiedzieli, że nastąpi zmiana stanu prawnego,
uzależniająca realizację prawa do świadczenia emerytalnego od uprzedniego
rozwiązania stosunku pracy, ich decyzja mogła być inna, bo z perspektywy
dokonanej nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z FUS i objęcia nią także
tych osób, okazała się dla nich niekorzystna.
Ponieważ kontrolą konstytucyjności w sprawie K 2/12 został objęty art. 103a
ustawy o emeryturach i rentach z FUS (obowiązujący dopiero od 1 stycznia 2011 r.),
to skutki wyroku Trybunału nie mogą dotyczyć osób, które przeszły na emeryturę w
czasie, gdy obowiązywał art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS,
uchylony z dniem 8 stycznia 2009 r. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 sierpnia
2013 r., III UK 117/12, LEX nr 1383291 i z dnia 14 sierpnia 2013 r., III UK 118/12,
OSNP 2014 nr 5, poz. 74 oraz Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 marca
2013 r., III AUa 848/12, LEX nr 1316289 i w Białymstoku z dnia 20 czerwca 2013 r.,
III AUa 151/13, LEX nr 1324666). Tej kategorii emerytów (którzy nabyli prawo
emerytury do dnia 8 stycznia 2009 r.) powinien być znany (obowiązujący od 1 lipca
2000 r.) dodatkowy warunek umożliwiający wypłatę świadczenia w postaci
obowiązku rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. To samo
dotyczy ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do świadczeń emerytalnych po dniu 1
stycznia 2011 r., wobec których stosuje się art. 103a ustawy o emeryturach i
rentach z FUS. Ubezpieczeni z obydwu tych grup byli w chwili nabywania prawa do
emerytury jednakowo świadomi konieczności rozwiązania stosunku pracy, a skoro
kontynuowali zatrudnienie, decydowali się na zawieszenie prawa do emerytury.
Nieobowiązywanie przez pewien czas (od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31
grudnia 2010 r.) tego warunku mogło - co najwyżej - stanowić dla nich korzystne
zaskoczenie.
Oznacza to, że z punktu widzenia zasady ochrony zaufania do państwa i
stanowionego przez nie prawa, istotne jest, czy ubezpieczony „przeszedł na
emeryturę” (złożył wniosek o emeryturę, na którą przechodzi się raz w życiu) w
stanie prawnym, w którym dla realizacji tego prawa wymagane było spełnienie
warunku rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. W takiej
11
sytuacji ubezpieczony wiedział bowiem, że musi przerwać zatrudnienie, aby
uzyskać świadczenie emerytalne.
W kontekście zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie
prawa, w stanie prawnym obowiązującym w dacie „przejścia na emeryturę”, (przez
które należy rozumieć również nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku),
decydujące znaczenie miała okoliczność, czy ubezpieczona była świadoma, że
musi przerwać zatrudnienie, aby uzyskać świadczenie emerytalne.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy podjął uchwałę przytoczoną w
sentencji.
eb