Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 14/15
UCHWAŁA
Dnia 13 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Maria Szulc
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela G. C.
przy uczestnictwie dłużnika Apteki "E." sp.j. D. i R. G. w L.
o świadczenie pieniężne,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 13 maja 2015 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w L.
postanowieniem z dnia 4 listopada 2014 r.,
"1. Czy w przypadku połączenia przez komornika kilku spraw
egzekucyjnych prowadzonych z wniosku tego samego wierzyciela
przeciwko temu samemu dłużnikowi o egzekucję świadczeń
pieniężnych komornik pobiera od dłużnika jedną opłatę stosunkową
obliczoną na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. z 2011 r.
Nr 231, poz. 1376, ze zm.), czy też opłaty stosunkowe w każdej
z połączonych spraw obliczone na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji
(Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376, ze zm.)?
2. Jaka jest maksymalna suma opłat stosunkowych w sprawie
o egzekucję świadczeń pieniężnych pobieranych przez komornika od
dłużnika, w której wyegzekwowano świadczenie przy zastosowaniu
różnych sposobów egzekucji - częściowo wskutek skierowania
egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego, wynagrodzenia
za pracę, świadczenia z ubezpieczenia społecznego jak również
wypłacanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy, zasiłku dla bezrobotnych, dodatku
aktywizacyjnego, stypendium oraz dodatku szkoleniowego (art. 49 ust.
2
1 zdanie drugie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach
sądowych i egzekucji (Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376, ze zm.))
a częściowo w inny sposób (art. 49 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji
(Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376, ze zm.)), w szczególności czy
suma opłat pobranych w danej sprawie może przekroczyć
trzydziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego?"
podjął uchwałę:
1. W razie połączenia przez komornika do łącznego
prowadzenia kilku spraw egzekucyjnych, wszczętych przez tego
samego wierzyciela przeciwko temu samemu dłużnikowi, na
podstawie różnych tytułów wykonawczych, komornik pobiera
opłatę egzekucyjną w każdej połączonej sprawie.
2. Wysokość opłaty pobranej na podstawie art. 49 ust. 1
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych
i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 ze zm.)
w sprawie, w której komornik wyegzekwował świadczenie przy
zastosowaniu różnych sposobów egzekucji, nie może być
wyższa niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego
wynagrodzenia miesięcznego.
3
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w L. postanowieniem z dnia 30 grudnia 2013 r. uwzględnił
częściowo skargi dłużnika na czynności komornika sądowego przy Sądzie
Rejonowym w L. i obniżył wysokość opłat egzekucyjnych ustalonych przez
komornika w postanowieniach z dnia 2 sierpnia 2013 r., wydanych w ośmiu
sprawach egzekucyjnych, prowadzonych na podstawie wniosku wierzyciela G. C.
przeciwko dłużnikowi Aptece „E." Sp.J.D i R. G. w L. Ustalił, że egzekucja w tych
sprawach była prowadzona z wierzytelności, rachunku bakowego i z ruchomości.
Zarządzeniem z dnia 28 sierpnia 2012 r. komornik połączył te sprawy do łącznego
prowadzenia. Po zakończeniu czynności egzekucyjnych ustalił opłatę stosunkową
w każdej z tych spraw, w części na podstawie stawki wynoszącej 15% od
wyegzekwowanych kwot, a w części według stawki 8%. Skargi w części dotyczącej
opłat stosunkowych pobranych w każdej ze spraw, mimo ich połączenia, Sąd uznał
za uzasadnione, gdyż taki sposób pobierania opłaty egzekucyjnej prowadzi do
obciążenia dłużnika kosztami postępowania egzekucyjnego, których wysokość nie
koreluje z nakładem pracy komornika. Sąd Rejonowy przyjął, że należna
komornikowi opłata egzekucyjna nie może być wyższa niż jej maksymalna górna
granica, wyliczona odrębnie dla opłat pobieranych w oparciu o stawki 8% i 15%,
zatem łącznie wyższa niż 123233,60 zł. Z tego względu, w każdej ze spraw
egzekucyjnych obniżył opłatę egzekucyjną do 15404,20 zł.
Sąd Okręgowy w L., rozpoznając zażalenia komornika i dłużnika powziął
wątpliwość jakie skutki dla sposobu ustalenia opłaty egzekucyjnej ma połączenie
przez komornika kilku spraw egzekucyjnych prowadzonych przez tego samego
wierzyciela przeciwko temu samemu dłużnikowi oraz wątpliwość, jaka może być
maksymalna suma opłat stosunkowych pobieranych przez komornika przy
zastosowaniu kilku sposobów egzekucji, które uzasadniają naliczenie tych opłat w
oparciu o różne stawki procentowe. Zagadnienia te przedstawił do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pierwsze z zagadnień przedstawionych do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu dotyczy sposobu ustalania wysokości opłaty egzekucyjnej pobieranej
na podstawie art. 49 ust. 1 u.k.s.e. w przypadku połączenia przez komornika kilku
spraw o egzekucję świadczeń pieniężnych do łącznego prowadzenia. Z treści tego
przepisu wynika, że opłata egzekucyjna o charakterze stosunkowym jest pobierana
w sprawie egzekucyjnej. Sprawą egzekucyjną w rozumieniu art. 49 u.k.s.e. jest
postępowanie wszczynane na wniosek wierzyciela, w oparciu o tytuł wykonawczy.
Z przepisów regulujących postępowanie egzekucyjne nie wynika, aby wierzyciel
dysponujący kilkoma tytułami egzekucyjnymi, także w przypadku ich wydania
przeciwko temu samemu dłużnikowi, miał obowiązek ich łącznego wykorzystania
w ramach jednego postępowania egzekucyjnego. W postępowaniu egzekucyjnym,
podobnie jak w procesie, obowiązuje zasada dyspozycyjności i to od woli
wierzyciela zależy sposób prowadzenia egzekucji. Może on zatem wszcząć
odrębnie egzekucję na podstawie każdego z tytułów wykonawczych, którym
dysponuje. Nie ulega wątpliwości, że w przypadku prowadzenia egzekucji
przeciwko temu samemu dłużnikowi, odrębnie na podstawie poszczególnych
tytułów wykonawczych, art. 49 ust. 1 u.k.s.e. daje podstawę do pobrania opłaty
egzekucyjnej w każdej sprawie oddzielnie.
Połączenie spraw egzekucyjnych do łącznego prowadzenia zasadniczo nie
zmienia zasady pobierania opłat egzekucyjnych w sprawie. Połączenie spraw
egzekucyjnych jest bowiem zabiegiem procesowym, który nie pozbawia spraw
połączonych ich odrębności i samodzielności. Taki pogląd jest od dawna
konsekwentnie prezentowany w judykaturze w odniesieniu do oceny skutków
połączenia spraw na etapie postępowania rozpoznawczego. Ostatnio takie
stanowisko Sąd Najwyższy zajął w postanowieniu z dnia 24 czerwca 2014 r.,
I CZ 29/14. Brak jest argumentów dla stanowiska, że połączenie spraw
egzekucyjnych wywołuje odmienne skutki niż połączenie spraw w postępowaniu
rozpoznawczym, o ile brak jest regulacji szczególnej w tym zakresie. W odniesieniu
do egzekucji z nieruchomości Sąd Najwyższy w uchwałach z dnia 20 października
2010 r., III CZP 71/10, OSNC 2011, nr 5, poz. 53 i z dnia 18 lipca 2012 r., III CZP
27/12, OSNC 2013, nr 2, poz. 12 przyjął, że w przypadku prowadzenia egzekucji
5
z nieruchomości przez kilku wierzycieli toczy się jedna egzekucja z uwagi na
regulację zawartą w art. 926 i art. 927 k.p.c. Stanowisko, że połączenie spraw
egzekucyjnych nie pozbawia ich odrębności jest obecnie uzasadnione tym bardziej,
że podstawę do dokonania takiej czynności stanowi obecnie art. 219 w zw. z art. 13
§ 2 k.p.c. Wymaga w związku z tym podkreślenia, że zarówno komornik, jak i Sąd
Rejonowy wadliwie wskazały jako podstawę do połączenia spraw egzekucyjnych
§ 23 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie
czynności komorników (Dz. U. Nr 10, poz. 52 ze zm.). W związku z uchyleniem art.
772 k.p.c. przez art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 112,
poz.769) należy przyjąć, że rozporządzenie w sprawie czynności komorników
utraciło moc w zakresie, w jakim podstawę do jego wydania stanowił art. 772 k.p.c.
Taki pogląd Sąd Najwyższy wyraził w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2009 r.,
III CZP 15/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 10.
Uwzględniając powyższe należy przyjąć, że mimo połączenia spraw
egzekucyjnych do łącznego prowadzenia istnieje podstawa do ustalenia w każdej
z nich osobno opłaty egzekucyjnej na podstawie art. 49 ust. 1 u.k.s.e.
Sąd Okręgowy zasadnie jednak podniósł, że pobieranie przez komornika opłaty
egzekucyjnej w pełnej wysokości we wszystkich sprawach egzekucyjnych
połączonych do wspólnego prowadzenia budzi zastrzeżenia w świetle zasady
nakazującej powiązanie wysokości opłat egzekucyjnych z nakładem pracy
komornika. Na potrzebę uwzględniania tego rodzaju zależności wielokrotnie
zwracano uwagę w judykaturze. Nie budzi zaś wątpliwości, że czynności
podejmowane przez komornika po połączeniu spraw egzekucyjnych mogą mieć
znaczenie dla wyniku każdej z połączonych spraw i jednocześnie ich łączne
prowadzenie zasadniczo nie powoduje zwiększenia zakresu czynności
dokonywanych przez komornika oraz nakładu pracy komornika. Komornik powinien
zatem te okoliczności uwzględnić, ustalając wysokość opłat egzekucyjnych
w każdej z połączonych spraw. W przypadku wadliwego ustalenia przez komornika
wysokości opłaty egzekucyjnej, gdy jej wysokość jest nadmierna w relacji do
nakładu pracy komornika, istnieje możliwość złożenia przez wierzyciela i dłużnika
wniosku do sądu o obniżenie wysokości opłaty stosunkowej (art. 49 ust. 7 u.k.s.e.).
6
Zasada pobierania opłaty egzekucyjnej w każdej ze spraw egzekucyjnych
połączonych do łącznego prowadzenia nie sprzeciwia się zatem realizacji koncepcji
ustalania wysokości opłaty egzekucyjnej w powiązaniu z nakładem pracy
komornika.
Drugie z przedstawionych zagadnień prawnych dotyczy wykładni art. 49
ust. 1 u.k.s.e. w części, w której przepis ten określa maksymalną wysokość
opłaty stosunkowej, z uwzględnieniem stawki odpowiednio 15% i 8% od wartości
wyegzekwowanego świadczenia, odpowiednio do sposobu prowadzenia egzekucji.
Sąd Okręgowy podkreślił, że w piśmiennictwie sporna pozostaje kwestia, czy suma
opłat stosunkowych pobieranych według tych stawek może przekroczyć granicę,
którą wyznacza trzydziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Część autorów wskazuje na znaczenie nowelizacji art. 49 ust. 1 u.k.s.e. dokonanej
na podstawie ustawy z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o komornikach
sądowych oraz niektórych innych ustaw, w wyniku której z dotychczasowego
brzmienia przepisu określającego maksymalną wysokość opłaty egzekucyjnej
usunięto frazę „cała opłata stosunkowa". W ich ocenie przemawia to za
stanowiskiem, że obecnie suma opłat stosunkowych pobranych w jednej sprawie,
przy zastosowaniu różnych stawek procentowych, może być wyższa niż
trzydziestokrotne przeciętne wynagrodzenie miesięczne. Inna grupa autorów
opowiada się za poglądem, że nowelizacja art. 49 ust. 1 u.k.s.e. nie daje podstaw
do zmiany dotychczasowej wykładni tego przepisu i przewiduje on nadal wysokość
maksymalnej opłaty egzekucyjnej na poziomie trzydziestokrotności przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia. Sąd Okręgowy uznał, że wobec rodzaju
przytaczanych argumentów należy opowiedzieć się za drugim z tych stanowisk.
Pogląd ten jest uzasadniony. Sąd Okręgowy trafnie zwrócił uwagę, że przy
wykładni art. 49 ust. 1 u.k.s.e. nie można tracić z pola widzenia celu nowelizacji
tego przepisu. Było nią obniżenie wysokości opłaty stosunkowej w przypadku
prowadzenia określonego sposobu egzekucji. W związku z tym prowadzenie
egzekucji różnymi sposobami, z których cześć uzasadnia naliczenie opłaty
przy zastosowaniu stawki obniżonej z 15 % do 8 %, nie może prowadzić
finalnie do wzrostu wysokości całości opłaty. W przypadku wykładni, której
Sąd Okręgowy zasadnie nie podzielił, opłata stosunkowa mogłaby być obecnie
7
wyższa niż w przypadku stosowania w dalszym ciągu stawki 15% dla sposobów
egzekucji, dla których stawkę tę obniżono. Pozostawałoby to w rażącej
sprzeczności z celem nowelizacji przepisu.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. orzekł jak
w uchwale.