Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 101/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Andrzej Stępka
SSA del. do SN Mariusz Młoczkowski (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Wełpa
w sprawie S. S.
skazanego z art.35 ust. 2 ustawy z dn. 21 sierpnia1997r. o ochronie zwierząt
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
w dniu 2 czerwca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego,
od wyroku Sądu Rejonowego w S.
z dnia 10 czerwca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Rejonowemu w S. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2014 r., Sąd Rejonowy w S. uznał S. S. za
winnego tego, że w dniu 18 kwietnia 2014 r. około godz. 10.00 w O., działając ze
szczególnym okrucieństwem, poprzez kilkakrotne uderzenie siekierą w głowę,
zakopanie w ziemi żywcem z zaciśniętym na szyi sznurkiem, znęcał się nad swoim
psem wabiącym się D., przy czym w następstwie odniesionych przez psa obrażeń
2
zaszła konieczność jego uśpienia, tj. przestępstwa zakwalifikowanego z art. 35 ust.
2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt; za czyn ten Sąd skazał S.
S. na podstawie art. 35 ust. 2 w zw. z art. ust. 1 wskazanej ustawy na karę dwóch
lat pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70
§ 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres czterech lat próby. Nadto na podstawie
art. 71 § 1 k.k. i art. 33 § 1 i 3 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 100 stawek
dziennych grzywny po 10 zł każda z nich a na podstawie art. 35 ust. 3 a powołanej
wyżej ustawy orzekł wobec oskarżonego zakaz posiadania zwierząt przez okres
czterech lat; na podstawie art. 35 ust. 5 tej ustawy zasądził od oskarżonego
nawiązkę w kwocie 500 zł na rzecz Stowarzyszenia Przyjaciół Psa […]. Oskarżony
został obciążony kosztami sądowymi.
Wyrok ten zapadł w trybie art. 387 § 2 k.p.k.; uprawomocnił się w pierwszej
instancji, albowiem nie zostały od niego wywiedzione środki odwoławcze.
Kasację od powyższego wyroku na korzyść S. S. wywiódł, w trybie art. 521 §
1 k.p.k., Prokurator Generalny.
Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. wyrokowi Sądu Rejonowego zarzucił
„rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa
karnego procesowego, tj. art. 387 § 1 i 2 k.p.k., polegające na uwzględnieniu
wadliwego wniosku oskarżonego o skazanie go bez przeprowadzenia
postępowania dowodowego i wydanie wyroku niezgodnego z tymże wnioskiem,
poprzez orzeczenie zamiast wnioskowanej kary roku i ośmiu miesięcy (pozbawienia
wolności – uwaga S.N.) z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat
próby, kary pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania na okres 4 lat próby oraz orzeczenie poza zakresem złożonego
wniosku środka karnego w postaci zakazu posiadania zwierząt na okres 4 lat oraz
nawiązki w kwocie 500 zł na cel związany z ochroną zwierząt, w sytuacji, gdy
uprawniona zgodnie z art. 39 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt
organizacja społeczna, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt,
mogąca wykonywać prawa pokrzywdzonego, nie została zawiadomiona o terminie
rozprawy”.
Podnosząc ten zarzut skarżący wniósł o „uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania”.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co pozwoliło na jej uwzględnienie w całości
na posiedzeniu, bez udziału stron, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego dotknięty jest bowiem uchybieniem
podniesionym w kasacji, stanowiącym, w pierwszej kolejności, wyraz rażącego
naruszenia przepisu prawa procesowego – art. 387 § 2 k.p.k., w sposób, który nie
tylko mógł mieć, ale wręcz miał, istotny wpływ na treść zaskarżonego przez
Prokuratora Generalnego orzeczenia. Dla porządku dodać należy, po drugie, że w
podniesionym w kasacji uchybieniu dopatrzeć się także można rażącego
naruszenia art. 387 § 3 k.p.k., także w sposób mający istotny wpływ na treść
orzeczenia – rzecz w tym, że możliwość uzależnienia przez sąd uwzględnienia
złożonego w trybie § 1 art. 387 k.p.k. wniosku od dokonania w nim wskazanej przez
siebie zmiany, oznacza także konieczność zwrócenia wnioskodawcy przez sąd
uwagi, że jego propozycja nie spełnia wszystkich wymogów prawa (co do
wymierzenia określonej kary lub środka karnego) i jeśli wnioskodawca dąży do
uwzględnienia składanego wniosku, winien go w określony sposób zmodyfikować
(por. w tym przedmiocie m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2011 r.,
sygn. akt II KK 97/11, OSNKW 2011/7/63, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9
grudnia 2009 r., sygn. akt IV KK 398/09, LEX nr 558345). W takim właśnie
kontekście wskazanych unormowań procesowych, jak się wydaje, skarżący
podnosząc, iż Sąd „uwzględnił wadliwy wniosek oskarżonego” w istocie wskazuje
na rażące naruszenie, w sposób mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku, i
tego ostatniego przepisu prawa procesowego, aczkolwiek wprost przepisu art. 387
§ 3 k.p.k. w treści zarzutu nie powołał (co o tyle nie było konieczne z punktu
widzenia rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu kasacyjnym, że przecież
przesłanką uznania wniesionej kasacji za oczywiście zasadną jest stwierdzenie
zaistnienia podnoszonego przez wnoszącego kasację uchybienia, którego
wyłącznie słowne „nazwanie”, z ewentualnym wskazaniem wszystkich naruszonych
przepisów, stanowi treść zarzutu).
Uchybienie przez Sąd Rejonowy przepisom umożliwiającym wydanie wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy w pierwszej kolejności o tyle stanowi
wyraz rażącego naruszenia prawa (w tym przypadku: prawa karnego
4
procesowego), że w zaskarżonym orzeczeniu wymierzono S. S. między innymi karę
dwóch lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
czteroletni okres próby – a więc inną, aniżeli wnioskował (wnosił wszak o
wymierzenie mu kary roku i ośmiu miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres czterech lat próby, a Sąd postanowił o
„przychyleniu się do wniosku oskarżonego o wydanie wyroku bez przeprowadzenia
rozprawy” – por. k. 53v).
Dodać przy tym trzeba, że wyrokowanie w trybie art. 387 § 2 k.p.k. (wydanie
wyroku skazującego i wymierzenie oskarżonemu określonej kary lub środka
karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego) jest możliwe wyłącznie
w przypadku, gdy sąd uwzględnia „wniosek oskarżonego”, przy spełnieniu – co
oczywiste - pozostałych ustawowych przesłanek wynikających z powołanego
przepisu a pozwalających na wydanie w tym trybie wyroku; siłą rzeczy więc, jeśli
sąd widzi możliwość wyrokowania we wskazanym trybie, stwierdzając, że zachodzą
wszystkie ustawowe przesłanki pozwalające na zastosowanie rzeczonej instytucji,
w tym uznając, że okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości i
cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w
całości, zobligowany jest do orzeczenia kar i środków karnych z uwzględnieniem
ich rodzaju i wymiaru, jakie wskazał wnioskujący o wydanie wyroku skazującego,
bez przeprowadzania postępowania dowodowego, oskarżony; nie jest zarazem
możliwe orzeczenie takich kar, czy środków karnych, które nie były objęte złożonym
przez oskarżonego wnioskiem (por. w tym przedmiocie wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 7 września 1999 r., sygn. akt WKN 32/99, OSNKW 1999/11-12/77).
W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy nie tylko orzekł karę pozbawienia
wolności w wymiarze surowszym, aniżeli wnioskował S. S. (k. 53v), ale także orzekł
wobec niego, w trybie art. 35 ust. 3a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie
zwierząt, środek karny w postaci zakazu posiadania zwierząt, jak również orzekł –
fakultatywną (por. art. 35 ust. 5 wskazanej ustawy) - nawiązkę na cel związany z
ochroną zwierząt (. Także w tym zakresie, jak trafnie podniósł wnoszący kasację,
zaskarżone orzeczenie zapadło z rażącym naruszeniem przepisu art. 387 § 2 k.p.k.
Wniosek S. S. nie obejmował bowiem ani rzeczonego środka karnego (notabene
obligatoryjnego w realiach niniejszej sprawy), ani też oskarżony nie wnioskował o
5
orzeczenie wobec niego nawiązki, o której mowa w art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 21
sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt. W takim zaś stanie rzeczy, Sąd Rejonowy,
wydając wyrok w tzw. trybie konsensualnym, nie był uprawniony do ich orzeczenia.
O ile dostrzegł konieczność orzeczenia wskazanego środka karnego, jak również
widział potrzebę orzeczenia nawiązki na cel związany z ochroną zwierząt, winien
był albo uzyskać stosowną w tym przedmiocie modyfikację złożonego wniosku (w
tym właśnie wyraża się rażące naruszenie przez Sąd Rejonowy, w wyniku
zaistnienia podniesionego w kasacji uchybienia, także przepisu art. 387 § 3 k.p.k., o
czym była wyżej mowa), albo też wydać postanowienie o nieuwzględnieniu
przedmiotowego wniosku i rozprawę prowadzić w dalszym ciągu na zasadach
ogólnych.
Podniesione przez Prokuratora Generalnego uchybienie w zakresie
zastosowania przez Sąd Rejonowy prawa procesowego ma o tyle charakter
„rażący” (w rozumieniu art. 523 § 1 k.p.k.), że w oczywisty sposób wyraziło się w
oczywistym, jednoznacznym naruszeniu przepisów regulujących możliwość
wydania wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy w trybie art. 387
k.p.k. (tu: przepisów art. 387 § 2 i 3 k.p.k.), w sposób wyżej ukazany. Wypada przy
tym dodać, że właściwe stosowanie wskazanych przepisów ma wręcz elementarne
znaczenie dla prawidłowego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy w tym właśnie,
tzw. konsensualnym, trybie zakończenia procesu karnego.
Stwierdzone nieprawidłowości, jakich dopuścił się Sąd Rejonowy wyrokując
w niniejszej sprawie w trybie art. 387 § 2 k.p.k., miały istotny wpływ na treść
zaskarżonego kasacją orzeczenia – w bezpośredni bowiem sposób skutkowały
wymierzeniem S. S. surowszej kary pozbawienia wolności, aniżeli przez niego
wnioskowana, jak również, wbrew zakresowi złożonego przez oskarżonego
wniosku, zaostrzeniem zastosowanej wobec niego dolegliwości karnej, poprzez
orzeczenie środka karnego oraz nawiązki.
Wypada przy tym dodać, że bez znaczenia jest to, z jakich przyczyn Sąd
Rejonowy wydał w trybie art. 387 § 2 k.p.k. zaskarżony kasacją wyrok, zawierający
rozstrzygnięcia surowsze, w stosunku do tych, o jakie wnioskował S. S. (tj. czy np.
nie dostrzegł, na skutek przeoczenia, czy zaniedbania, rzeczywistej treści wniosku
oskarżonego, czy też orzekał z pełną świadomością, jaki rzeczony wniosek); istotne
6
jest tylko stwierdzenie, że podniesione przez skarżącego uchybienie rzeczywiście
wystąpiło a zarazem wywołało niekorzystne dla S. S. konsekwencje prawne, wprost
wynikające z wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia.
Dlatego też stwierdzić trzeba, że podniesione przez wnoszącego kasację
uchybienie jest więc nie tylko oczywiste, ale też zarazem na tyle poważne, że
rzutując na ocenę prawidłowego zastosowania wobec S. S. właściwej represji
karnej, zgodnej z prawem materialnym, wywiera „istotny” wpływ na treść
zaskarżonego wyroku – a więc jak najbardziej należy do kategorii „przyczyn
kasacyjnych” określonych w treści art. 523 § 1 k.p.k.
Z tych powodów, uznając w omówionym przedmiocie oczywistą zasadność
kasacji, należało zaskarżony wyrok uchylić i sprawę przekazać Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
W takich realiach, już tylko wyłącznie dla porządku wskazać można, że
Prokurator Generalny trafnie także podniósł – niezależnie od omówionych wyżej
kwestii (por. s. 4 kasacji) – iż Sąd Rejonowy wydał zaskarżony wyrok w trybie art.
387 § 2 k.p.k. w sytuacji, gdy o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 10
czerwca 2014 r. nie została należycie zawiadomiona organizacja społeczna, której
statutowym celem działania jest ochrona zwierząt (w niniejszym postępowaniu za
organizację wykonującą prawa pokrzywdzonego, o której mowa w art. 39 ustawy z
dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, zostało uznane Towarzystwo Ochrony
Zwierząt „A.”– por. k. 43 oraz zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy – k.
47). Okoliczność ta ma jednak wtórne znaczenie, skoro już omówione wyżej
okoliczności, jednoznacznie przemawiają za zasadnością kasacji i tym samym
wskazują - stosownie do trafnego wniosku zawartego w kasacji – na konieczność
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do
ponownego rozpoznania.
Zwrócić trzeba przy tym uwagę, że w przypadku ponownego wymierzenia
oskarżonemu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania, należy mieć na uwadze unormowanie art. 538 § 3 k.p.k.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.
7