Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 102/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Andrzej Stępka
SSA del. do SN Mariusz Młoczkowski (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Wełpa
w sprawie J. U.
oskarżonego z art. 286 § 1 kk w zw. z art.294 § 1 kk i art. 270 § 1 kk oraz art. 297 §
1 kk i art. 272 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i art. 12 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie 535 § 5 kpk
w dniu 2 czerwca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 10 lipca 2012 r.
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w P.
z dnia 2 marca 2012 r.,
I. uchyla wyrok w zaskarżonej części dotyczącej zobowiązania J.
U. do zapłaty na rzecz Banku […] następcy prawnego Banku […]
kwoty 659 000 zł (sześćset pięćdziesiąt dziewięć tysięcy złotych)
w terminie 4 (czterech) lat od uprawomocnienia się wyroku (pkt
1);
II. wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 2 marca 2012 r., Sąd Okręgowy w P. uznał J. U. za
winnego popełnienia przestępstwa zakwalifikowanego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. oraz art. 297 § 1 k.k. i art. 272 k.k. w zw. z art. 11
§ 2 k.k. i art. 12 k.k., za które wymierzył mu karę roku i sześciu miesięcy
pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny po 30 zł każda z nich (trzy
współoskarżone osoby zostały również skazane, zaś dwie kolejne uniewinnione –
uwaga S.N.). Wykonanie orzeczonej w stosunku do J. U. kary pozbawienia
wolności Sąd warunkowo zawiesił, na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1
pkt 1 k.k., na okres czterech lat próby. Zarazem, na podstawie art. 72 § 2 k.k. Sąd
pierwszej instancji zobowiązał solidarnie oskarżonych J. U., M. B., H. B. i E. W. do
zapłaty na rzecz Banku […] – następcy prawnego Banku […] kwoty 659 000 zł
(sześćset pięćdziesiąt dziewięć tysięcy złotych) w terminie 4 (czterech) lat od
uprawomocnienia się wyroku (M. B., H. B. i E. W. zostali skazani w tym samym
procesie – uwaga S.N.) – rozstrzygnięcie to zawarte zostało w punkcie 6 wyroku
Sądu Okręgowego.
Prokurator nie zaskarżył powyższego wyroku na niekorzyść J. U. (wywiódł
zaś apelację na niekorzyść dwojga uniewinnionych oskarżonych).
Wyrok zaskarżył apelacją obrońca J. U., jak również obrońcy pozostałych
trojga skazanych.
Wyrokiem z dnia 10 lipca 2012 r., Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok
Sądu pierwszej instancji w punkcie 6 w ten sposób, że na podstawie art. 72 § 2 k.k.
zobowiązał oskarżonego J. U. do zapłaty na rzecz Banku […] – następcy prawnego
Banku […] kwoty 659 000 zł (sześćset pięćdziesiąt dziewięć tysięcy złotych) w
terminie 4 (czterech) lat od uprawomocnienia się wyroku (pkt 1 wyroku Sądu
odwoławczego); w pozostałej części zaskarżony wyrok został utrzymany w mocy
(pkt 2 wyroku Sądu odwoławczego).
Kasację od powyższego prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego złożył na
korzyść skazanego J. U. Prokurator Generalny.
Wyrok ten zaskarżył na jego korzyść w części dotyczącej „zmienionego w pkt
1 środka probacyjnego, orzeczonego na postawie art. 72 § 2 k.k.”.
3
Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. orzeczeniu Sądu odwoławczego zarzucił
„rażące i mające istotny wpływ na orzeczenie naruszenie prawa karnego
procesowego, tj. art. 434 § 1 k.p.k. polegające na zmianie pkt 6 wyroku Sądu
Okręgowego, którym na podstawie art. 72 § 2 k.k. oskarżeni J. U., M. B., H. B. i E.
W. zostali zobowiązani solidarnie do zapłaty na rzecz Banku […] kwoty 659 000 zł
w terminie 4 (czterech) lat od uprawomocnienia się wyroku w ten sposób, że na
podstawie art. 72 § 2 k.k. zobowiązał oskarżonego J. U. do zapłaty na rzecz Banku
kwoty 659 000 zł w terminie 4 lat od uprawomocnienia się wyroku, a więc na
niekorzyść oskarżonego, pomimo tego, że wyrok Sądu Okręgowego nie został
zaskarżony na niekorzyść J. U.”.
Podnosząc ten zarzut skarżący wniósł o uchylenie orzeczonego na
podstawie art. 72 § 2 k.k. w punkcie 1 zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego
środka probacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co pozwala na jej uwzględnienie w całości
na posiedzeniu, bez udziału stron, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.; wyrok Sądu
Apelacyjnego jest bowiem w zaskarżonej kasacją części dotknięty podniesionym w
niej uchybieniem. Rację ma wnoszący kasację twierdząc, że Sąd odwoławczy
dokonał zmiany wyroku Sądu Okręgowego z rażącym naruszeniem prawa
procesowego – art. 434 § 1 k.p.k. - w sposób mający istotny wpływ na treść
orzeczenia.
Rzecz w tym, że w punkcie 6 wyroku Sądu Okręgowego został na czworo
skazanych (w tym na J. U.) nałożony solidarny obowiązek naprawienia szkody
(orzeczono środek probacyjny, w trybie art. 72 § 2 k.k.). Sąd Apelacyjny dokonał
zmiany zaskarżonego apelacjami wyroku tylko w zakresie tego rozstrzygnięcia –
wyrok Sądu Okręgowego zmienił w ten sposób, że na podstawie art. 72 § 2 k.k.
zobowiązał oskarżonego J. U. do zapłaty na rzecz Banku […] kwoty 659 000 zł
(sześćset pięćdziesiąt dziewięć tysięcy złotych) w terminie 4 (czterech) lat od
uprawomocnienia się wyroku (pkt 1 wyroku Sądu odwoławczego). Rzeczona
zmiana, wszak na niekorzyść J. U., nastąpiła w sytuacji, gdy na jego niekorzyść nie
został wniesiony żaden środek odwoławczy. Dodać przy tym wypada, że wprawdzie
wyrok Sądu Okręgowego z dnia 2 marca 2012 r. został też zaskarżony przez
4
prokuratora, lecz jego apelacja skarżyła to orzeczenie wyłącznie na niekorzyść
uniewinnionych dwojga oskarżonych (M. K. i W. K.). Zmiana zaś rozstrzygnięcia
zawartego w punkcie 6 wyroku Sądu pierwszej instancji nastąpiła w wyniku
uwzględnienia – wyłącznie w tym zakresie, odnoszącym się do środka
probacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody - apelacji wniesionych
przez obrońców […](por. s. 19 pisemnego uzasadnienia wyroku Sądu
Apelacyjnego). W konsekwencji jednak, gdy apelacja obrońcy J. U. nie została
uwzględniona w całości, rozstrzygnięcie Sądu odwoławczego skutkowało
ewidentnym orzeczeniem na niekorzyść tego – wówczas jeszcze – oskarżonego.
Przypomnieć w tym kontekście trzeba, że na mocy orzeczenia Sądu pierwszej
instancji (pkt 6 tego wyroku) J. U. został wprawdzie zobowiązany, w trybie art. 72 §
2 k.k., do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody, lecz zobowiązanie to
miało charakter zobowiązania solidarnego – wraz z […]. W takiej zaś sytuacji,
gdyby orzeczenie to w takiej postaci się uprawomocniło, zaspokojenie wierzyciela
przez któregokolwiek z dłużników zwalniałoby pozostałych z zobowiązania (por. art.
366 § 1 k.c.). W wyniku rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd odwoławczy, J. U. został
zaś zobowiązany do samodzielnego naprawienia rzeczonej szkody; jest to więc
rozstrzygnięcie w oczywisty sposób dla niego niekorzystne, pogarszające jego
sytuację prawną. Skoro zaś, jak podniesiono, wyrok Sądu Okręgowego nie został
zaskarżony na niekorzyść J. U., przepis art. 434 § 1 k.p.k. stał na przeszkodzie
orzeczeniu na jego niekorzyść w postępowaniu odwoławczym. Tak więc, w
ukazanych wyżej realiach, nie sposób mieć jakiekolwiek wątpliwości co do tego, że
podniesione przez skarżącego w kasacji uchybienie, jakiego dopuścił się Sąd
odwoławczy, miało nie tylko charakter rażący (bowiem norma ta jest oczywista a
zarazem dotyczy zasadniczych gwarancji procesowych osoby oskarżonej), ale też
– jak trafnie wskazał Prokurator Generalny – miało istotny wpływ na treść
orzeczenia kształtującego zakres odpowiedzialności karnej J. U.
W ukazanym stanie rzeczy należało więc, zgodnie z wnioskiem kasacyjnym,
orzec o uchyleniu wyroku w zaskarżonej części dotyczącej zobowiązania J. U. do
zapłaty na rzecz Banku […]kwoty 659 000 zł w terminie 4 lat od uprawomocnienia
się wyroku.
5
Dodać przy tym na koniec można, wyłącznie już dla porządku, że wobec
potwierdzenia – w całości – zasadności zarzutu kasacji, nie ma potrzeby bliższego
odnoszenia się do dalszych wywodów skarżącego zawartych w pisemnym
uzasadnieniu niniejszego nadzwyczajnego środka zaskarżenia (notabene trafnych),
a wiążących się z zagadnieniem tzw. klauzuli antykumulacyjnej (art. 415 § 5 zd.
drugie k.p.k.), które ukierunkowane były – niezależnie od istoty zarzutu kasacji – na
wykazanie wadliwości rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd odwoławczy; dość będzie
tylko w tym kontekście powiedzieć, że uchylenie orzeczenia o środku probacyjnym
nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu przez pokrzywdzonego roszczeń
wynikających z przestępstwa w drodze odrębnego procesu cywilnego.
Z tych wszystkich powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w punkcie I wyroku;
rozstrzygnięcie w przedmiocie wydatków postępowania kasacyjnego (punkt II)
opiera się na treści art. 638 k.p.k.