Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CK 221/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 maja 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej
w T.
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia w W. - Oddziałowi Wojewódzkiemu w
L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 19 maja 2006 r.,
kasacji strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 listopada 2004 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powód domaga się od pozwanego zapłaty kwoty odpowiadającej
wypłaconym pracownikom powoda podwyższonym wynagrodzeniom w wykonaniu
obowiązku wynikającego z art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r.
o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń
u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1995, nr 1, poz. 2
ze zm.), kwalifikując swoje roszczenie jako żądanie wykonania umów albo jako
roszczenie odszkodowawcze z tytułu nienależytego wykonania wynikających
z umów zobowiązań.
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, a Sąd odwoławczy oddalił
apelację powoda, a nadto uwzględnił częściowo zażalenie pozwanego
w przedmiocie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, obciążając nimi w części
powoda na podstawie art. 102 k.p.c.
Sąd drugiej instancji uznał za trafne i w pełni podzielił stanowisko Sądu
Okręgowego, że wszystkie wskazane przez powoda podstawy prawne
dochodzonego roszczenia nie mogą stanowić źródła odpowiedzialności pozwanego
NFZ, wobec czego za pozostającą bez wpływu na rozstrzygnięcie ocenił kwestię
zarzutów w przedmiocie udowodnienia wysokości szkody.
W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym za trafne uznał Sąd Apelacyjny
stanowisko Sądu Okręgowego, że przepis art. 4a powołanej wyżej ustawy nie daje
podstaw do przyjęcia odpowiedzialności kas chorych, a obecnie NFZ, podzielając
w pełni argumentację Sądu I instancji przedstawioną w uzasadnieniu
zaskarżonego apelacją wyroku na poparcie wyrażonego w nim stanowiska.
Sąd II instancji stwierdził, że stosunek prawny łączący strony sporu ma charakter
zobowiązania umownego podlegającego ocenie prawa cywilnego, a umowa stron
nie daje podstaw do uwzględnienia powództwa.
Nie podzielając zarzutu naruszenia art. 194 § 3 k.p.c., wskutek oddalenia
wniosku o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Skarbu
Państwa – Sejmu RP, Sąd Apelacyjny stwierdził, że nie uzasadniają tego zarzutu
3
względy ekonomii procesowej, a skarżący nie wykazał, że nieuwzględnienie
wniosku miało wpływ na rozstrzygnięcie względem NFZ.
Uwzględnienie w części zażalenia pozwanego przez zasądzenie na jego
rzecz od powoda części kosztów procesu uzasadnił Sąd poczuciem
sprawiedliwości a zarazem brakiem podstaw do całkowitego wyłączenia możliwości
zastosowania w sprawie art. 102 k.p.c.
Kasacja powoda opiera się na obu podstawach kasacyjnych.
Zarzutem naruszenia przepisów postępowania objęto art. 233 k.p.c. oraz art.
386 § 4 k.p.c., których naruszenie uzasadniono przekroczeniem zasady swobodnej
oceny dowodów, oraz nierozpoznaniem istoty sporu wskutek uniemożliwienia
powodowi dopozwania Skarbu Państwa – Sejmu RP.
Wśród zarzutów naruszenia prawa materialnego skarżąca wymienia:
- naruszenie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. poprzez akceptację
błędnego stanowiska Sądu I instancji, że przepis ten nie skutkuje
współodpowiedzialnością NFZ w procesie o środki finansowe na realizację
podwyżek w służbie zdrowia,
- naruszenie art. 194 § 3 k.p.c. przez odmowę dopozwania w charakterze
pozwanego Skarbu Państwa – Sejmu RP na skutek braku uzasadnienia
wniosku powoda,
- naruszenie art. 65 § 2 k.c. wskutek uznania niewykonania umowy przez NFZ
za nieistotny aspekt sprawy nie dający podstawy do odpowiedzialności
odszkodowawczej,
- niewłaściwe zastosowanie art. 102 k.p.c. ponieważ powód powinien być
w całości zwolniony od ponoszenia kosztów zastępstwa prawnego będąc
jedynym poszkodowanym w wyniku błędu legislacyjnego.
W uzasadnieniu kasacji strona powodowa akcentuje błędną wykładnię art.
4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. przez błędne przyjęcie, że przepis ten nie
tworzy odpowiedzialności NFZ za realizację podwyżek płac wynikającą
z wykonania obowiązku przewidzianego w tym przepisie.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługiwała na uwzględnienie wobec trafności zarzutu naruszenia
wyłącznie jednego z przepisów prawa materialnego spośród wskazanych w ramach
pierwszej podstawy kasacyjnej.
Trafny okazał się mianowicie zarzut dokonania błędnej wykładni art. 4a
ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. 1995 r., Nr 1, poz. 2 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”, przez uznanie,
że przepis ten nie daje podstaw do przyjęcia go za podstawę roszczenia strony
powodowej w stosunku do strony pozwanej. Interpretacja art. 4a ustawy była
w orzecznictwie rozbieżna, również w orzecznictwie Sądu Najwyższego,
konsekwencją czego stało się przedstawienie zagadnienia prawnego do
rozstrzygnięcia składowi powiększonemu SN. Uchwała składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r. (sygn. akt III CZP 130/05) rozstrzyga,
że art. 4a ustawy stanowi – w związku z art. 56 k.c. – podstawę roszczenia
samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w stosunku do kasy
chorych (Narodowego Funduszu Zdrowia) o zwrot kosztów zwiększonego
wynagrodzenia pracowników, jeżeli zakład ten, mimo prawidłowego
gospodarowania środkami uzyskanymi na podstawie umowy o udzielenie
świadczeń zdrowotnych, nie mógł tych kosztów pokryć w całości lub w części
(dotychczas niepublikowana). Pomimo, że skład siedmiu sędziów SN nie skorzystał
z uprawnienia do nadania tej uchwale mocy zasady prawnej (art. 61 § 6 ustawy
z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym Dz.U. 2002 r., Nr 240, poz. 2052
ze zm.), to skład orzekający w niniejszej sprawie podziela stanowisko
zaprezentowanej w uchwale powiększonego składu.
Trafność co do zasady zarzutu kasacji błędnej wykładni art. 4a ustawy
uzasadnia uwzględnienie środka zaskarżenia wniesionego przez powoda, ale
obowiązkiem Sądu merytorycznie rozpoznającego ponownie sprawę będzie
rozważenie, czy powód prawidłowo gospodarował środkami uzyskanymi na
podstawie umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych i pomimo takiego
prawidłowego gospodarowania nie mógł pokryć kosztów podwyżek wynagrodzeń
5
w całości lub w części (zob. także wyroki SN z dnia 10 maja 2006 r. wydane
w sprawach oznaczonych sygnaturami akt III CK 196/05 i III CK 280/05).
Pozostałe zarzuty kasacji okazały się natomiast bezzasadne.
Jako chybiony ocenić należało zarzut naruszenia art. 233 k.p.c., bowiem
skarżący nie wskazał nawet na żadne dowody przy ocenie których Sąd odwoławczy
miałby dopuścić się zarzucanego przekroczenia zasady swobodnej oceny
dowodów.
Również nietrafny okazał się zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. bowiem
o nierozpoznaniu przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy nie może przesądzać
okoliczność odmowy wezwania Skarbu Państwa do wzięcia udziału w sprawie.
Istota sprawy obejmowała bowiem ocenę roszczeń wynikających z kontraktu,
a ewentualnie roszczenia odszkodowawczego ale dochodzonego w ramach reżimu
odpowiedzialności kontraktowej. Tymczasem bezspornym jest, że Skarb Państwa
nie pozostawał z powodem w stosunku umownym, wobec czego jego udział w tym
postępowaniu nie mógł mieć żadnego wpływu na rozpoznanie istoty sporu
wyznaczonego wskazaną przez powoda podstawą faktyczną powództwa. Z tych
samych względów za nietrafny należało uznać zarzut naruszenia art. 194 § 3 k.p.c.,
zważywszy nadto, że przepis ten jest źródłem uprawnienia, a nie obowiązku sądu
uwzględnienia wniosku strony, a odmowa uwzględnienia tego wniosku nie miała
zarazem żadnego wpływu na wynik rozstrzygnięcia wobec pozwanego NFZ.
O bezzasadności zarzutu naruszenia art. 65 § 2 k.c. przesądza okoliczność,
że przepis ten określa kryteria służące badaniu treści umowy a nie oceny jej
wykonania, a zatem nawet ewentualna wadliwa ocena Sądu w przedmiocie
niewykonania umowy i jego skutków nie może przesądzać o zasadności zarzutu
naruszenia przez Sąd tego przepisu.
Wbrew stanowisku skarżącego Sąd odwoławczy nie dopuścił się
niewłaściwego zastosowania art. 102 k.p.c. wskutek zasądzenia od
przegrywającego spór powoda tylko części kosztów postępowania na podstawie
powołanego przepisu. Sposób skorzystania z przepisu art. 102 k.p.c. jest
suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny
należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który
6
uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak to w jakim zakresie, od generalnej zasady
obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór.
Wobec trafności zarzutu kasacji naruszenia art. 4a ustawy, Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji, działając na podstawie art. 39313
§ 1 k.p.c. znajdującego
w niniejszej sprawie zastosowanie na podstawie art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia
2004 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – prawo
o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2005 r. Nr 13, poz. 98).