Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Ewa Zalewska

Sędziowie: SA Krzysztof Tucharz

SO del. Tomasz Szanciło (spr.)

Protokolant: Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. R.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 5 stycznia 2015 r.

sygn. akt XVII AmE 57/14

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od W. R. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI ACa 430/15

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 20 grudnia 2013 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE, Prezes Urzędu), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 w związku z art. 56 ust. 2, ust. 3 i ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1059 ze zm., dalej: Pe) orzekł, że W. R., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą P. P.H.U. (...) W. R. w J., naruszył warunek 2.1.2. koncesji na obrót paliwami ciekłymi i nałożył na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości 100.000 zł, co stanowiło 0,08% przychodów uzyskanych przez przedsiębiorcę w 2012 r.

W. R. zaskarżył powyższą decyzję w całości w złożonym odwołaniu, zarzucając:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego. tj.:

a) art. 56 ust. 6 Pe poprzez uwzględnienie w wymiarze kary pieniężnej jedynie okoliczności obciążających, zwiększających jej wysokość, z jednoczesnym pominięciem okoliczności łagodzących mających wpływ na obniżenie jej wymiaru,

b) art. 56 ust. 6a Pe poprzez jego nieuwzględnienie i wymierzenie kary pieniężnej, mimo że istniały przesłanki do jego zastosowania, gdyż powód przed wydaniem decyzji zaprzestał naruszenia prawa i zrealizował obowiązek, uzyskując z dniem 13 stycznia 2013 r. decyzję obejmującą koncesją stację paliw zlokalizowaną w S. P. (gmina N.) przy ul. (...);

2. naruszenie przepisów postępowania, tj.:

a) art. 7, 77, 80 i 107 § 3 k.p.a., a także zasad ogólnych z art. 8 i 9 k.p.a. poprzez:

- błędną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, że wysokość kary pieniężnej nałożonej na powoda w należyty sposób uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe,

- niedostateczne wyjaśnienie powodów, dla których nie skorzystano z możliwości przewidzianej w art. 56 ust. 6a Pe;

b) art. 105 § 1 k.p.a. poprzez nieumorzenie prowadzonego postępowania administracyjnego, pomimo wystąpienia podstaw do jego umorzenia.

W związku z przedstawionymi zarzutami powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości, ewentualnie o jej zmianę i wymierzenie kary pieniężnej w niższej niż orzeczono wysokości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odwołania powód nie kwestionował okoliczności faktycznych stanowiących podstawę wydania zaskarżonej decyzji, niemniej podkreślił, że w okresie 17 lipca 2009 r. – 16 stycznia 2013 r. korzystanie ze stacji paliw zlokalizowanej w S. P. przy ul. (...) odbywało się z uwzględnieniem wszelkich warunków technicznych wymaganych do uwzględnienia jej w koncesji. Jednak orzeczona kara pieniężna jest znacznie zawyżona, a Prezes URE przy jej wymiarze wziął pod uwagę jedynie okoliczności obciążające i całkowicie pominął okoliczności, które wpływają na zmniejszenie jej wymiaru, jak: dotychczasowa postawa przedsiębiorcy, współpraca z Prezesem URE w toku postępowania, uzyskanie decyzji koncesyjnej przed wymierzeniem kary pieniężnej, uiszczanie opłat z tytułu udzielonej koncesji z uwzględnieniem stacji paliw zlokalizowanej w N. i nieznaczny udział zysków tej stacji w ogólnym przychodzie przedsiębiorcy. Zatem nałożona kara pieniężna nie jest adekwatna do stopnia szkodliwości czynu, stopnia zawinienia, dotychczasowego zachowania podmiotu i jego możliwości finansowych. Kara pieniężna w niższej wysokości należycie spełni swoją funkcję represyjno-prewencyjną. Powód nie zgodził się też ze stanowiskiem Prezesa URE dotyczącym znacznego stopnia szkodliwości stwierdzonego czynu i podkreślił, że w dotychczasowym orzecznictwie nie ma przypadków pozwalających na uznanie, iż ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny nosi znamiona znacznego stopnia społecznej szkodliwości czynu. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji nie zawarto żadnych rozważań pozwalających na uznanie społecznej szkodliwości czynu w stopniu wyższym niż znikomy. Wniosek o objęcie koncesją przedmiotowej stacji paliw wraz z kompletną dokumentacją techniczną powód złożył już w sierpniu 2012 r., a więc z tym momentem powstały podstawy do wydania decyzji o rozszerzeniu zakresu koncesji. Dokonując oceny przesłanki stopnia zawinienia należało uwzględnić także okoliczność, że już w 2009 r. podjął starania, aby rozszerzyć koncesję na tę stację i tylko braki w dokumentacji technicznej sprawiły, że jej nie uzyskał. Niezwłocznie jednak podjął działania zmierzające do uzupełnienia tych braków. Zdaniem powoda zaistniały także przesłanki do zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej określonej w art. 56 ust. 6a Pe, gdyż przedsiębiorca wykonał ciążący na nim obowiązek i uzyskał zmianę koncesji obejmującą stację paliw w S. P. na długo przed wymierzeniem mu kary pieniężnej.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes URE wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Podniósł, że prowadzenie przez powoda w okresie 17 lipca 2009 r. – 16 stycznia 2013 r. działalności koncesjonowanej z wykorzystaniem stacji paliw zlokalizowanej w S. P. przy ul. (...) stanowiło naruszenie warunku 2.1.2 koncesji. Zarzuty powoda dotyczące naruszenia przepisów proceduralnych, o ile nie prowadzą do uznania nieważności postępowania, nie stanowią podstawy do uchylenia zaskarżonej decyzji w postępowaniu przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: SOKiK). Przedsiębiorca powinien znać warunki udzielonej mu koncesji i związane z nią obowiązki oraz ewentualnie konsekwencje braku realizacji tych warunków. Zmiana mogła nastąpić w wyniku zmiany zapisów koncesji, a powód wystąpił z wnioskiem o rozszerzenie koncesji w sierpniu 2012 r. i uzyskał decyzję o zmianie koncesji dopiero w dniu 17 stycznia 2013 r. Zatem powód świadomie prowadził działalność gospodarczą niezgodnie z postanowieniami koncesji i obowiązującymi przepisami prawa, co jednoznacznie wskazuje na duży stopień jego zawinienia. Złożenie wniosku o rozszerzenie koncesji nie jest tożsame z uznaniem, że przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności koncesjonowanej. W sprawie nie zaistniały przesłanki do zastosowania art. 56 ust. 6a Pe, gdyż stopień szkodliwości czynu był znaczny. Przy ustalaniu wysokości kary wzięto pod uwagę dyrektywy wymiaru kary z art. 56 ust. 6 Pe, o czym świadczy przyjęty w decyzji odsetek przychodu odpowiadający wysokości kary. Odnosząc się do wartości kwotowej nałożonej kary, pozwany powołał się na przyjęte w orzecznictwie sądowym poglądy dotyczące ustawowych funkcji, jakie powinna spełniać kara pieniężna.

Wyrokiem z dnia 5 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie i zasądził od W. R. na rzecz Prezesa URE kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że decyzją z dnia 17 lipca 2009 r. Prezes URE udzielił W. R. koncesji na obrót paliwami ciekłymi przy wykorzystaniu stacji paliw zlokalizowanej w J. przy ul. (...), róg ul. (...) oraz w W. przy ul. (...). W decyzji nie została wymieniona stacja paliw w S. P., gdyż powód nie przedstawił wszystkich dotyczących jej dokumentów, chociaż objął ją wnioskiem. Następnie decyzją z dnia 19 kwietnia 2011 r. Prezes URE, na wniosek powoda, rozszerzył przedmiotowy zakres koncesji o możliwość dokonywania sprzedaży paliw na stacji paliw zlokalizowanej w miejscowości K. przy ul. (...). Wnioskiem z dnia 14 sierpnia 2012 r. przedsiębiorca ponownie wystąpił do Prezesa URE o rozszerzenie koncesji na obrót paliwami ciekłymi poprzez możliwość wykonywania działalności także na stacji paliw zlokalizowanej w S. P. przy ul. (...). W wyniku tego decyzją z dnia 17 stycznia 2013 r. Prezes Urzędu rozszerzył koncesję na tę stację paliw.

Niezależnie od powyższych okoliczności, w toku prowadzonego monitoringu przedsiębiorstw energetycznych, Prezes URE uzyskał od W. R. informację, że przedsiębiorca ten prowadzi od dnia 1 stycznia 1999 r. działalność gospodarczą na stacji paliw zlokalizowanej w N. przy ul. (...). Na podstawie tej informacji Prezes URE stwierdził, że przedsiębiorca eksploatuje w ramach działalności koncesjonowanej stację paliw, która nie została uwzględniona w przedmiocie i zakresie udzielonej mu w dniu 17 lipca 2009 r. koncesji na obrót paliwami ciekłymi. Wobec tego pismem z dnia 25 września 2013 r. Prezes URE wezwał powoda do złożenia w terminie 7 dni szczegółowych informacji dotyczących prowadzonej przez niego działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami ciekłymi, w szczególności ze wskazaniem miejsc jej wykonywania, rodzajów sprzedawanych paliw oraz infrastruktury technicznej eksploatowanej na potrzeby tej działalności. W odpowiedzi przedsiębiorca poinformował, że prowadzi sprzedaż detaliczną paliw płynnych, tj. oleju napędowego, benzyny bezołowiowej i gazu płynnego LPG, na stacjach paliw: w J. przy ul. (...), róg (...), w W. przy ul. (...) oraz w N. przy ul. (...).

Mając na uwadze uzyskane informacje Prezes URE, pismem z dnia 28 października 2013 r., zawiadomił W. R. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej w związku z możliwością naruszenia warunku 2.1.2 koncesji na obrót paliwami ciekłymi i wezwał go do złożenia wyjaśnień w sprawie oraz przesłania dokumentów związanych z ujawnionym naruszeniem i dokumentów potwierdzających jego sytuację finansową. W piśmie z dnia 12 listopada 2013 r. przedsiębiorca wyjaśnił, że stację paliw w N. zgłaszał już we wniosku o udzielenie koncesji na obrót paliwami ciekłymi z dnia 2 czerwca 2009 r., ale z uwagi na braki w dokumentacji technicznej stacja nie została uwzględniona w koncesji, z uwagi na to, że ta stacja powstała dawno temu, pojawiły się trudności ze znalezieniem odpowiednich dokumentów, wobec czego powiadomił Oddział Centralny Urzędu Regulacji Energetyki, że pozwolenie na użytkowanie stacji paliw w S. P. przy ul. (...) nie może zostać przedłożone ze względu na długi okres czasu, jaki upłynął od jej powstania i przedłożył opinię techniczną, którą jednocześnie złożył w Inspektoracie Nadzoru Budowlanego w L., po uzyskaniu wymaganych dokumentów ponownie złożył wniosek o rozszerzenie koncesji na przedmiotową stację i że z uwagi na zaistniałą niekorzystną sytuację rynkową sprzedaż paliw płynnych na stacji paliw w N. znacznie spadła i od dłuższego już czasu stacja działa na granicy opłacalności, zaś w uiszczanych rocznych opłatach za koncesję uwzględniał także stację paliw zlokalizowaną w S.. Ponadto przedstawił zestawienie przychodów osiągniętych z działalności gospodarczej ogółem oraz z działalności koncesjonowanej w okresie od 2009 r. do września 2013 r. i kopię zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w 2012 r.

W przedstawionych okolicznościach faktycznych Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania. Za bezsporne uznał, że w okresie od dnia 17 lipca 2009 r. do dnia 16 stycznia 2013 r. powód dokonywał obrotu paliwami ciekłymi poprzez stację paliw zlokalizowaną w miejscowości S. P. przy ul. (...), mimo że koncesja nie obejmowała tej stacji. Zatem powód prowadził działalność gospodarczą w sposób niezgodny z warunkiem 2.1.2 udzielonej mu koncesji na obrót paliwami ciekłymi, zgodnie z którym, w brzmieniu przed zmianą dokonaną decyzją z dnia 17 stycznia 2013 r., powód był uprawniony do wykonywania działalności objętej koncesją na stacjach paliw zlokalizowanych w: J. przy ul. (...), róg ul. (...) przy ul. (...) oraz w K. przy ul. (...). Stwierdzenie, że powód dopuścił się naruszenia wskazanego warunku koncesji, uprawniało Prezesa URE do nałożenia na spółkę kary pieniężnej zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt 12 Pe. Określona w tym przepisie odpowiedzialność przedsiębiorcy z tytułu naruszenia warunków koncesji została oparta na zasadzie bezprawności jego działania lub zaniechania. Adresat kary pieniężnej, o której mowa w art. 56 ust 1 pkt 12 Pe, ponosi odpowiedzialność za każde zachowanie niezgodne z określoną normą. Odpowiedzialność ta ma charakter obiektywny, co oznacza, że nie podlega ograniczeniom z powodu braku wystąpienia elementu zawinienia. Zatem już samo naruszenie przez przedsiębiorcę warunków koncesji, niezależnie od możliwości przypisania mu winy, stanowi podstawę wymierzenia kary pieniężnej. Ocenie podlega bowiem wyłącznie obiektywna okoliczność związana z wypełnieniem przez przedsiębiorcę obowiązków wynikających z udzielonej mu koncesji.

Dokonując oceny wymierzonej przedsiębiorcy kary pieniężnej, Sąd Okręgowy uznał, że przy ustalaniu jej wysokości Prezes URE w sposób prawidłowy zastosował przesłanki i dyrektywy wymiaru kary wskazane w art. 56 ust 3 i 6 Pe. Nałożona kara pieniężna została ustalona z zachowaniem górnej granicy ustawowej, tj. w wysokości nieprzekraczającej 15% przychodu ukaranego podmiotu z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w roku podatkowym poprzedzającym rok nałożenia kary. W zakresie stopnia szkodliwości czynu powoda Sąd Okręgowy uznał, że Prezes URE prawidłowo przyjął, iż nie może być on uznany za znikomy. Podejmowanie przez przedsiębiorcę działań w celu uzupełnienia dokumentacji technicznej stacji paliw zlokalizowanej w S., koniecznej do zmiany koncesji na obrót paliwami ciekłymi, uzasadnia stanowisko, że powód miał świadomość ciążącego na nim obowiązku wynikającego z udzielonej koncesji. Nie można przy tym zgodzić się z powodem, że moment ponownego złożenia wniosku o rozszerzenie koncesji jest tożsamy z uznaniem przez Prezesa URE, iż przedsiębiorca spełniał wskazane ustawą warunki do wykonywania działalności koncesjonowanej na wspomnianej stacji paliw. Dopiero po weryfikacji wniosku przez uprawniony organ, z dniem wydania decyzji o zmianie koncesji, przedsiębiorca nabywa prawo do eksploatacji określonej stacji paliw. Nie zasługiwała na uwzględnienie podnoszona przez powoda okoliczność, że eksploatacja stacji paliw zlokalizowanej w S. odbywała się z zachowaniem wszelkich standardów wymaganych do prowadzenia działalności tego rodzaju. Nawet jeśli tak było, choć okoliczność ta nie została udowodniona, to eksploatacja stacji paliw nieobjętej koncesją stanowiła świadome naruszenie przez powoda warunków koncesji. Należało mieć na uwadze również fakt, że okres naruszenia trwał ponad trzy lata. Do momentu wydania przez Prezesa URE decyzji z dnia 17 stycznia 2013 r. o rozszerzeniu koncesji przedsiębiorca działał z pełną świadomością prowadzenia działalności gospodarczej w sposób niezgodny z zapisami koncesji, a wiedział, że wcześniej złożony wniosek o ujęcie przedmiotowej stacji w koncesji nie został przez Prezesa URE uwzględniony w decyzji koncesyjnej. W konsekwencji stopień zawinienia naruszenia, którego dopuścił się powód, był duży. Prowadząc koncesjonowaną działalność gospodarczą powód winien zdawać sobie sprawę z ciążącego na nim obowiązku dołożenia szczególnej staranności przy jej wykonywaniu, zgodnie z art. 355 § 2 k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego również możliwości finansowe przedsiębiorcy i jego ogólna sytuacja majątkowa zostały w zaskarżonej decyzji właściwie ocenione. Wymierzona kara stanowi zaledwie 0,08% przychodu przedsiębiorcy osiągniętego w 2012 r. z działalności objętej koncesją. Okoliczność, że działalność prowadzona na stacji paliw usytuowanej w S. utrzymuje się obecnie na granicy opłacalności, nie może mieć wpływu na wysokość nałożonej decyzją kary pieniężnej. Zgodnie bowiem z art. 56 ust. 3 Pe za podstawę wymiaru kary Prezes URE obowiązany jest przyjąć cały przychód przedsiębiorcy uzyskany z działalności koncesjonowanej, a nie przychód osiągnięty na konkretnej stacji. Z tego względu również okoliczność ponoszenia przez przedsiębiorcę straty jest bez znaczenia dla wymiaru nakładanej kary. Pozbawiony podstaw prawnych jest pogląd, że na wysokość nałożonej decyzją kary pieniężnej powinna mieć wpływ okoliczność, iż przy uiszczaniu rocznych opłat koncesyjnych powód uwzględniał również sprzedaż paliw na stacji w N.. Wymierzenie niższej kary pozostawałoby w sprzeczności z jej represyjno-wychowawczą rolą zarówno w stosunku do samego powoda, jak i innych podmiotów prowadzących analogiczną działalność koncesjonowaną, przy czym Prezes URE uwzględnił fakt, że jest to pierwsze stwierdzone naruszenie warunków koncesji przez powoda.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że nie istniały możliwości do zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, przewidzianej w art. 56 ust. 6a Pe, gdyż nie zostały spełnione obie wymienione w tym przepisie przesłanki, które muszą występować łącznie: stopień szkodliwości czynu musi być znikomy, a przedsiębiorca musi wykazać, że zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek. Mimo zaprzestania przez powoda naruszenia prawa i uzyskania decyzji o zmianie koncesji, brak jest podstaw do przyjęcia, że stopień szkodliwości czynu był znikomy. Ponadto należy mieć na uwadze, że nałożenie zaskarżoną decyzją kary pieniężnej było następstwem naruszenia warunków koncesji, którego przedsiębiorca dopuścił się w przeszłości. Z uwagi na uprzedni charakter naruszenia okoliczność ta pozostaje niezmienna bez względu na jego późniejsze zachowanie.

Sąd Okręgowy podkreślił, że przy wydawaniu decyzji Prezes URE może, ale nie ma obowiązku skorzystania z prawa do odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej. W świetle tego podnoszony w odwołaniu zarzut niezastosowania art. 56 ust. 6a Pe nie zasługiwał na uwzględnienie i nie mógł stanowić podstawy do uchylenia zaskarżonej decyzji.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem SOKiK nie może przy rozpatrywaniu sprawy wynikającej z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu ograniczyć się tylko do funkcji sprawdzającej prawidłowość postępowania administracyjnego, które poprzedza postępowania sądowe. Celem postępowania przed tym sądem nie jest wyłącznie przeprowadzenie kontroli prawidłowości postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu. Postępowanie sądowe przed SOKiK jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia jednak stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów, według zasad obowiązujących w postępowaniu cywilnym. Nawet gdyby przyjąć, że w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych, to nie mogą one być przedmiotem postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu, bowiem SOKiK zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym. Zatem zarzuty powoda w tym zakresie pozostają bez wpływu na ocenę prawidłowości zaskarżonej decyzji.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód W. R., zaskarżając go w całości i zarzucając:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

1) art. 56 ust. 6 Pe poprzez nieuwzględnienie wszystkich określonych w nim przesłanek podczas ustalania wysokości kary pieniężnej, w szczególności dotychczasowego zachowania powoda oraz jego możliwości finansowych, a tym samym wzięcie pod uwagę jedynie okoliczności obciążających powoda i zwiększających wysokość kary, z jednoczesnym pominięciem okoliczności łagodzących mających wpływ na obniżenie jej wymiaru,

2) art. 56 ust. 6 Pe poprzez przyjęcie, że możliwości finansowe powoda oraz jego ogólna kondycja finansowa zostały w zaskarżonej decyzji właściwie ocenione, a tym samym doprowadzenie do sytuacji, w której kara pieniężna ze względu na swoją surowość będzie spełniać funkcję eliminacyjną, a nie odstraszającą i represyjną,

3) art. 56 ust. 6a Pe poprzez jego błędną wykładnię oraz przyjęcie, że w niniejszej sprawie stopień społecznej szkodliwości czynu popełnionego przez powoda jest znaczny, co uniemożliwiło odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej,

4) art. 56 ust. 6a Pe poprzez jego nieuwzględnienie i wymierzenie kary pieniężnej, mimo że istniały przesłanki do jego zastosowania, gdyż powód przed wydaniem decyzji zaprzestał naruszenia prawa i zrealizował obowiązek, uzyskując z dniem 13 stycznia 2013 r. decyzję obejmującą koncesją stację paliw zlokalizowaną w S. (gmina N.) przy ul. (...),

5) art. 56 ust. 1 Pe poprzez przyjęcie, że odpowiedzialność za naruszenie tego przepisu ma charakter bezwzględny oraz obiektywny, w sytuacji, gdy obecnie, w związku ze zmianami wprowadzonymi nowelizacją z dnia 11 marca 2010 r., ma ona charakter względny, determinowany możliwością wyłączenia z zakresu odpowiedzialności karnoadministracyjnej w sytuacji zaistnienia ustawowych przesłanek, ekskulpujących ten rodzaj odpowiedzialności,

6) art. 355 § 2 k.c. poprzez przyjęcie, że powód nie spełnił ciążącego na nim obowiązku dołożenia szczególnej staranności przy wykonywaniu działalności objętej koncesją, podczas gdy dotychczasowa postawa powoda wskazuje na prowadzenie wskazanej działalności gospodarczej z zachowaniem wszelkich standardów wymaganych do prowadzenia działalności tego rodzaju;

II. naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy, tj.:

1) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 7, 77 § 1, art. 80 i 107 § 3 k.p.a., a także zasad ogólnych z art. 8 i 9 k.p.a. poprzez dowolną oraz wybiórczą ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w szczególności poprzez pominięcie okoliczności wpływających na niższy wymiar kary pieniężnej nałożonej na powoda oraz nieuwzględnienie przesłanki możliwości finansowych powoda poprzez ograniczenie się jedynie do uwzględnienia przychodu z prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej objętej koncesją, a tym samym pominięcie innych okoliczności w postaci rzeczywistej sytuacji majątkowej przedsiębiorcy, dochodów powoda oraz kosztów związanych z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej,

2) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie za nieudowodnioną okoliczności podnoszonej przez powoda, zgodnie z którą eksploatacja stacji paliw zlokalizowanej w S. (gmina N.) przy ul. (...) odbywała się zgodnie z zachowaniem wszelkich standardów wymaganych dla prowadzenia działalności tego rodzaju, podczas gdy dokumentacja załączona do odwołania z dnia 7 stycznia 2015 r. w postaci opinii technicznej obiektu – stacji paliw w N. pozwala na wyprowadzenie z niej wniosku zakwestionowanego przez Sąd I instancji.

Powołując się na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie przedmiotowej decyzji, względnie poprzez zmianę decyzji i wymierzenie kary pieniężnej w niższej niż orzeczono wysokości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, a także o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że korzystanie z przedmiotowej stacji paliw odbywało się zgodnie z uwzględnieniem wszelkich warunków wymaganych do objęcia jej koncesją. Stacja spełniała bowiem wszystkie wymogi techniczne, posiadała monitoring stanu paliw, układ odsysania oparów i kontroli wycieku. Ponadto place podjazdowe wykonane zostały z powierzchni nieprzepuszczalnej, wody deszczowe zbierane są w studzienkach ściekowych, połączonych ze sobą i odprowadzone do separatora olejów i benzyn. Separator czyszczony jest okresowo przez firmę zajmująca się tego rodzaju działalnością, zaś zbiorniki zostały zmodernizowane. Zatem orzeczona kara pieniężna jest znacznie zawyżona, a przy jej wymiarze Prezes URE wziął pod uwagę jedynie okoliczności obostrzające, całkowicie pomijając te, które wpływałyby na korzyść powoda i skutkowałyby obniżeniem jej wysokości, w wyniku czego wymierzona kara pieniężna nie jest adekwatna do stopnia zawinienia powoda, stopnia szkodliwości społecznej czynu, dotychczasowego zachowania podmiotu oraz jego możliwości finansowych. Dyrektywy wysokości wymiaru kary pieniężnej określone zostały w art. 56 ust. 6 Pe: społeczna szkodliwość czynu, stopień zawinienia, dotychczasowe zachowanie podmiotu oraz możliwości finansowe adresata kary pieniężnej. Powód złożył wniosek o objęcie koncesją przedmiotowej stacji paliw już w sierpniu 2012 r., a zatem podstawy do wydania decyzji o rozszerzeniu zakresu koncesji, a tym samym usankcjonowaniu prowadzonej działalności istniały już w tej dacie.

Według powoda nie można zgodzić się ze stwierdzeniem, że stopień społecznej szkodliwości czynu był znaczny. Podstawą skarżonej decyzji było stwierdzenie, że przedsiębiorca naruszył warunek 2.1.2 koncesji, ale w uzasadnieniu decyzji brak jest dalszych rozważań pozwalających na uznanie społecznej szkodliwości czynu w stopniu wyższym niż znikomy. Określając stopień zawinienia powoda uwzględnić należy, że czynił on starania do objęcia koncesją stacji paliw w N. już w 2009 r. i jedynie brak wymaganej dokumentacji technicznej oraz trudności w jej odnalezieniu sprawiły, że jej nie uzyskał. Niezwłocznie jednak podjęto działania zmierzające do uzupełnienia braków, co ostatecznie zaowocowało rozszerzeniem zakresu koncesji. Kolejną przesłanką jest dotychczasowe zachowanie adresata kary pieniężnej. Gdy adresat nie był uprzednio karany za tego rodzaju naruszenie, tak jak w tej sprawie, okoliczność ta stanowi przesłankę pozytywną, pozwalającą na obniżenie kary pieniężnej. Nie wystarczy, że regulator zamieści w decyzji ogólne sformułowanie o uwzględnieniu dotychczasowego zachowania podmiotu. Uzasadnienie decyzji powinno wskazywać, jakie było uprzednie zachowanie przedsiębiorcy oraz oceniać, jak okoliczność ta wpłynęła na określenie wymiaru kary przez Prezesa URE, czego brak w uzasadnieniu skarżonej decyzji. Kara pieniężna nie może też wpłynąć na pogorszenie sytuacji finansowej i płynność finansową przedsiębiorcy. Jej wysokość powinna pozostawać we właściwej proporcji do uzyskanego przychodu. Kara ta ma stanowić realną, odczuwalną dolegliwość dla ukaranego podmiotu, ale stanowić także wyraźne ostrzeżenie na przyszłość. Warte podkreślenia jest również to, że powód uiszczał roczne opłaty za koncesję, które uwzględniały sprzedaż paliw na stacji paliw w N., o czym poinformowano Prezesa URE w piśmie z dnia 12 listopada 2013 r. Poza tym ta stacja działa od dłuższego już czasu na granicy opłacalności, a jej udział w przychodzie przedsiębiorcy jest nieznaczny – w 2012 r. było to 8%, a w 2013 r. jedynie 6%. Tymczasem wymierzona kara, stanowiąca zaledwie 0,08% przychodu, w rzeczywistości urasta do niemałej kwoty 100.000 zł, którą powód mógłby przeznaczyć chociażby na dostosowanie posiadanych stacji paliw do nowych wymogów. Wymierzona kara pieniężna miałaby, jak przyjął pozwany, symboliczny charakter tylko wówczas, gdyby odnosiła się do przychodu w niższej niż w omawianym przypadku wysokości. Niewątpliwie wymierzenie kary pieniężnej z tytułu naruszenie prawa energetycznego odbywa się w granicach uznania administracyjnego, jednak uznanie nie powinno oznaczać dowolności, a wymierzając karę w znacznej wysokości, np. 100.000 zł, organ powinien wziąć pod uwagę również prewencyjny charakter, który równie dobrze może spełnić kara na niższym poziomie. Cel wymierzenia kary zostałby zachowany zwłaszcza mając na uwadze to, że dalsze naruszenie prawa i warunków koncesji nie ma miejsca.

Odnosząc się do zarzutu niezastosowania przez pozwanego możliwości przewidzianej w art. 56 ust. 6a Pe, powód wskazał, że od dnia 11 marca 2010 r. Prezes Urzędu ma obowiązek wyjaśnić, z jakich powodów nie skorzystał z instytucji odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, gdy przedsiębiorstwo energetyczne zaprzestało naruszenia prawa lub wykonało ciążący na nim obowiązek. Funkcja kar pieniężnych nie polega na samym korygowaniu zachowań przedsiębiorstw energetycznych, ale pełnią one też funkcję odstraszającą i prewencyjną. Jednak w uzasadnieniu skarżonej decyzji Prezes URE lakonicznie stwierdził, że odstąpienie od wymierzenia kary było niemożliwe z uwagi na znaczny stopień szkodliwości czynu. Tymczasem jest to pojęcie nieostre, którego określenie wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności podmiotowych i przedmiotowych. Na gruncie niniejszego przypadku nie można zgodzić się ze stwierdzeniem, że społeczna szkodliwość czynu była znaczna, gdyż samo naruszenie warunku koncesji w pkt 2.1.2. nie prowadzi do tak drastycznych wniosków. Nie ma potrzeby wymierzenia kary w drakońskiej kwocie 100.000 zł, zapłata której zakłóci płynność finansową przedsiębiorstwa powoda i zachwieje jego zaufaniem do zasad demokratycznego państwa prawnego, a ponadto doprowadzi do powstania przeświadczenia o zarobkowym charakterze wymierzania kar na rzecz Skarbu Państwa z tytułu tego rodzaju przewinień.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu za drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podnosząc, że zarzuty i argumenty powoda prezentowane w apelacji nie znajdują uzasadnienia w konfrontacji ze stanowiskiem Sądu Okręgowego zawartym w zaskarżonym wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda była pozbawiona uzasadnionych podstaw prawnych, w związku z czym podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny aprobuje poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne jako zgodne z zasadą wynikającą z art. 233 § 1 k.p.c. i przyjmuje je za własne. Co więcej powód tak naprawdę nie kwestionował okoliczności stanowiących podstawę wymierzenia mu kary pieniężnej, i choć apelacja została wniesiona od całości wyroku, to jej zarzuty i ich uzasadnienie odnoszą się jedynie do kwestii związanych de facto z wysokością nałożonej kary pieniężnej. To samo dotyczy również odwołania wniesionego od decyzji. Na żadnym etapie postępowania administracyjnego i sądowego W. R. nie kwestionował tego, że naruszył obowiązki wynikające z koncesji z dnia 17.07.2009 r., która została udzielona na działalność gospodarczą polegającą na obrocie paliwami ciekłymi na stacjach paliw oraz przy wykorzystaniu eksploatowanych przez koncesjonariusza cystern, przyczep i naczep samochodowych na stacjach paliw w J., W. i K. oraz przy wykorzystaniu eksploatowanych przez koncesjonariusza wymienionych cystern, przyczep i naczep samochodowych, przy czym w przypadku obrotu wykonywanego za ich pomocą, poza pewnymi wyjątkami, sprzedaż paliw ciekłych mogła być dokonywana jedynie na rzecz przedsiębiorców posiadających zbiorniki pomiarowe poddane prawnej kontroli metrologicznej. Stanowił o tym punkt 2.1.2 decyzji z dnia 17 lipca 2009 r., po zmianie decyzją z dnia 19 kwietnia 2011 r., przy czym koncesjonariusz był zobowiązany zawiadomić Prezesa URE o istotnych zmianach dotyczących wykonywanej działalności objętej koncesją, nie później niż 14 dni od dnia ich powstania (pkt 2.4.1). Powód przyznał w piśmie z dnia 10 września 2012 r., że od dnia 1 stycznia 1999 r. dodatkowo eksploatował na podstawie umowy najmu stację w S. (k. 22 akt adm.). Warunki koncesji były ograniczone do stacji paliw o wymienionych wyżej lokalizacjach, gdyż powód nie spełnił warunków określonych w art. 33 ust. 1 pkt 1-4 Pe co do stacji paliw w S. przy ul. (...) (gm. N.).

Zatem Prezes URE, a następnie Sąd Okręgowy słusznie uznali, że w okresie 17 lipca 2009 r. – 16 stycznia 2013 r. powód działał niezgodnie z warunkiem 2.1.2 koncesji, jako że decyzja w przedmiocie rozszerzenia koncesji na stację paliw w S. została wydana dopiero w dniu 17 stycznia 2013 r., chociaż wniosek o rozszerzenie wpłynął w sierpniu 2012 r. (k. 16-19 akt admin.). Oznacza to, że we wskazanym okresie powód przekroczył warunki koncesji. Trzeba pamiętać, że koncesja jest uprawnieniem do prowadzenia działalności gospodarczej w określonym zakresie, ale również i obowiązkiem, w szczególności prowadzenia działalności w zakresie nieprzekraczającym koncesji. Zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt 4 Pe wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami wymaga uzyskania koncesji, która powinna określać m.in. przedmiot oraz zakres działalności objętej koncesją, datę rozpoczęcia działalności objętej koncesją oraz warunki wykonywania działalności (art. 37 ust. 1 pkt 2 i 3 Pe). Koncesjonowanie wprowadza się w przypadku działalności, które mają szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny. W związku z tym podstawowy obowiązek koncesjonariusza stanowi wypełnianie postanowień określonych w warunkach koncesji (tak, słusznie, SOKiK w wyroku z dnia 26 listopada 2009 r., XVII AmE 61/09, Lex nr 1727151), a te zostały w niniejszej sprawie wprost określone jako działalność na trzech, a nie na czterech stacjach. Skoro powód (koncesjonariusz) nie dotrzymał warunków koncesji, czyli nie zastosował się do obowiązków z niej wynikających, to w jaskrawy sposób naruszył obowiązki, jakie ciążyły na nim na podstawie koncesji.

Na akceptację zasługuje również dokonana przez Sąd Okręgowy ocena prawna zebranego w sprawie materiału dowodowego w kontekście podniesionych w apelacji zarzutów. Wbrew stanowisku powoda wyrażonemu w apelacji, Sąd ten w prawidłowy sposób ocenił przesłanki warunkujące nałożenie na przedsiębiorcę energetycznego karę pieniężną.

Po pierwsze, okoliczności sprawy, których powód w żaden sposób nie podważył, skutkowały przyjęciem jednoznacznego wniosku, że naruszenie wymienionych w decyzji Prezesa URE warunków koncesji na obrót paliwami ciekłymi było obiektywnie istotne i miało przymiot rażącego. Pomimo tego, że warunki koncesji nie obejmowały stacji paliw w S., powód przez okres ponad trzech lat wykonywał działalność w zakresie obrotu paliwami również na tej stacji. Przez wskazany czas działania powoda w tym przedmiocie były wbrew istnieniu ustawowego obowiązkowi przestrzegania obowiązków wynikających z koncesji odnoszących się do warunków wykonywania działalności koncesjonowanej (art. 37 ust. 1 pkt 3 Pe). Dopiero wnioskiem z dnia 14 sierpnia 2012 r. powód wniósł o uwzględnienie w warunkach koncesji powyższej stacji paliw, zaś decyzją z dnia 17 stycznia 2013 r. Prezes URE zmodyfikował warunki koncesji wskazane w pkt 2.1.2 zgodnie z wnioskiem koncesjonariusza. Uwzględniając zawodowy charakter w zakresie prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej i wynikające z tego faktu obowiązki w zakresie staranności przedsiębiorcy w podwyższonym mierniku (art. 355 § 2 k.c.), uzasadnione jest przyjęcie, że powód w działalności koncesjonowanej nie spełniał wymogu odpowiednio starannego działania. Co niezwykle istotne, pierwotny wniosek koncesyjny obejmował również stację paliw w S., jednak nie został on uwzględniony w tym zakresie, gdyż powód nie dysponował stosownymi dokumentami. Bez znaczenia pozostaje, że miał trudności z ich pozyskaniem, gdyż mimo wiedzy powoda, że nie mógł prowadzić działalności na stacji paliw w S., kontynuował działalność na tej stacji i przez trzy lata nie podejmował działań do uzyskania zmiany warunków koncesji. Uzyskanie dokumentów obejmowało dość długi okres czasu, tj. od dnia 17 lipca 2009 r. do dnia 28 sierpnia 2012 r. Podkreślić należy, że w trakcie postępowania powód, za wyjątkiem ogólnych trudności w ich uzyskaniu, nie wskazywał żadnych przyczyn uniemożlwiających wcześniejsze uzyskanie dokumentów. Okoliczność ta nie zwalnia go z winy, nie ulega bowiem wątpliwości, że powód z pełną świadomością eksploatował przedmiotową stację, oferując na niej do sprzedaży paliwo. Postawa powoda pozwala ocenić sposób prowadzenia przez niego działalności w zakresie obrotu paliwami jako podejmowany w pełni świadomie i jednoznacznie sprzeczny z obowiązkami wynikającym z koncesji. Nie ulega zatem wątpliwości, że powód nie wykonał ciążącego na nim podstawowego obowiązku przestrzegania warunków koncesji, której zakres był ograniczony.

Bez znaczenia były również podnoszone przez powoda argumenty o uiszczaniu przez niego opłaty za koncesję, która to opłata obejmowała również przedmiotową stację paliw. Fakt te nie sanuje niewywiązywania się z obowiązku zachowania warunków wynikających z koncesji. Co więcej, o tym, że opłaty za koncesję uwzględniały tę stację, powód poinformował Prezesa URE dopiero w dniu 13 listopada 2013 r. (k. 45-46), a opłata z tytułu udzielonej koncesji była liczona jako procent od przychodów z działalności objętej koncesją, przy czym te dane wypełniał koncesjonariusz (wyliczenie opłaty k. 52 akt adm.). Jeżeli powód uiszczał opłaty wyższe niż faktycznie powinien, to przysługuje mu ewentualnie stosowne roszczenie, które jednak pozostaje poza niniejszą sprawą.

Podobnie bez znaczenia pozostawała okoliczność, że stacja funkcjonowała z zachowaniem wszelkim standardów wymaganych dla tego rodzaju działalności. Istotne znaczenie dla przyjęcia odpowiedzialności powoda była okoliczność, że naruszył on warunki koncesji. Co prawda Sąd Okręgowy nie odniósł się do wniosku dowodowego powoda zawartego w odwołaniu dotyczącego opinii technicznej stacji paliw w N. (k. 9v), która miała znajdować się w „aktach sprawy”, czyli w aktach administracyjnych, ale do nich nie została dołączona, to jednak nie sposób przyjąć, aby stacja stanowiła zagrożenie dla otoczenia, w tym środowiska naturalnego. Materiał dowodowy nie dawał podstaw do takiego wniosku, takiej okoliczności Prezes URE nie podnosił w zaskarżonej decyzji, a więc nie stanowiła ona podstawy jej wydania. W związku z tym wniosek dowodowy w tym przedmiocie był bezprzedmiotowy (art. 217 § 3 k.p.c.).

Należy również odwołać się do stanowiska prezentowanego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2010 r. (III SK 21/10, Legalis nr 414134), z którego wynika, że odpowiedzialność z tytułu naruszenia obowiązków wynikających z prawa energetycznego ma charakter odpowiedzialności obiektywnej w tym sensie, że stwierdzenie zawinionego charakteru przedmiotowego naruszenia nie jest konieczną przesłanką nałożenia na przedsiębiorstwo energetyczne kary pieniężnej. Z konstrukcji odpowiedzialności za naruszenie przepisów prawa energetycznego jako odpowiedzialności o charakterze obiektywnym wynika, że na przedsiębiorstwo energetyczne nie można nałożyć kary pieniężnej, jeżeli naruszenie obowiązków wynikających z tej ustawy nie jest rezultatem jego zachowania (działania lub zaniechania), lecz niezależnych od niego, pozostających poza jego kontrolą okoliczności o charakterze zewnętrznym, uniemożliwiających nie tyle przypisanie przedsiębiorstwu energetycznemu winy umyślnej lub nieumyślnej, co niepozwalających na zbudowanie rozsądnego łańcucha przyczynowo-skutkowego między zachowaniem przedsiębiorstwa energetycznego a stwierdzeniem stanu odpowiadającego hipotezie normy sankcjonowanej karą pieniężną. W realiach tej sprawy między zachowaniem przedsiębiorcy energetycznego a naruszeniem obowiązków z koncesji zachodzi ścisły związek tego rodzaju. Powód będący profesjonalistą na rynku obrotu paliwami, o czym świadczy fakt prowadzenia działalności na kilku stacjach paliw, miał obowiązek przestrzegania warunków koncesji, który złamał z przyczyn leżących wyłącznie po jego stronie. Nie sposób uznać, aby było to wynikiem okoliczności zewnętrznych, na które powód nie miał żadnego wpływu i które pozostawały poza jego kontrolą.

Po drugie, powyższe skutkowało uznaniem, że nie miał zastosowania art. 56 ust. 6a Pe, zgodnie z którym Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek. Z brzmienia tego przepisu wynika, że przesłanki umożliwiające jego zastosowanie muszą wystąpić łącznie. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2014 r. (III SK 47/13, Legalis nr 1086887) stwierdził, że zrealizowanie obowiązku, o którym mowa w art. 56 ust. 6a Pe, a który nie został przez przedsiębiorstwo energetyczne wykonany prawidłowo, bądź został wykonany nieterminowo lub niepełnie, uprawnia Prezesa Urzędu do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, którą w innym przypadku organ ten byłby zobowiązany nałożyć na przedsiębiorstwo energetyczne. Zatem jedynie wówczas, gdy dochodzi do wykonania, choć w sposób nieprawidłowy, ustawowego obowiązku istnieje możliwość odstąpienia od wymierzenia kary.

Biorąc pod uwagę okoliczność, że w dniu 17 stycznia 2013 r powód uzyskał decyzję o zmianie koncesji, która swymi warunkami obejmuje przedmiotową stację paliw przyjąć należy, że powód spełnił przesłankę zrealizowania obowiązku. Niemniej o ile faktycznie powód ma już możliwość obrotu paliwami na stacji w S., to z uwagi na wskazane okoliczności nie sposób uznać, aby stopień szkodliwości jego czynu był znikomy. Wręcz przeciwnie, zostało prawidłowo przyjęte, że ten stopień był znaczny. Zatem pomimo zrealizowania przez powoda obowiązku, to z uwagi na brak przesłanki znikomości stopnia szkodliwości czynu brak było podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej.

Po trzecie, podzielić należało stanowisko Sądu Okręgowego, że nie doszło do naruszenia przez pozwanego art. 56 ust. 1 pkt 12 Pe. Jak wskazano powyżej, powód naruszył obowiązki wynikające z koncesji, zatem Prezes URE był uprawniony do nałożenia na niego kary pieniężnej. Pokreślić należy, że w przypadku naruszenia przez przedsiębiorcę energetycznego obowiązku wynikającego z koncesji, wymierzenie kary nie ma charakteru fakultatywnego i nie jest zależne od uznania Prezesa URE. Obowiązek wymierzenia w takim przypadku kary wynika wprost z brzmienia powołanego przepisu, który stanowi, że karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji. Zatem argument apelacji o względności odpowiedzialności pieniężnej za naruszenie obowiązku wynikającego z koncesji nie znajduje uzasadnienia.

Zgodnie z art. 56 ust. 6 Pe ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego wysokość nałożonej kary jest adekwatna do stwierdzonego naruszenia i nie została ustalona w sposób dowolny. Wbrew stanowisku powoda wyrażonemu w apelacji, a wcześniej w odwołaniu Sąd Okręgowy w prawidłowy sposób ocenił przesłanki wymiaru kary pieniężnej. Również w tym zakresie należało w pełni podzielić ustalenia i rozważania poczynione przez Sąd I instancji. Nie można zgodzić się z powodem, że czyn, jakiego się dopuścił, cechował brak szkodliwości. Już samo niewypełnienie przez powoda obowiązku nałożonego na przedsiębiorcę energetycznego stanowi o szkodliwości czynu. Jak wskazano powyższej, koncesjonowanie dotyczy działalności o znaczeniu szczególnie istotnym z punktu widzenia państwa, zaś powód prowadząc obrót paliwem na stacji w S. naruszył podstawowy obowiązek koncesjonariusza. Istotne jest również, że powód naruszał warunki koncesji przez okres ponad trzech lat. Zatem szkodliwość zarzucanego powodowi czynu nabrała konkretnego, wymiernego charakteru, o czym była mowa powyżej. Jakkolwiek wina przedsiębiorcy energetycznego w naruszeniu bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa energetycznego nie jest przesłanką konieczną nałożenia kary pieniężnej, to jednak stopień zawinienia może mieć wpływ na jej wysokość. W ocenie Sądu Apelacyjnego świadome nieprzestrzeganie przez powoda przez tak długi okres czasu obowiązków wynikających z koncesji dowodzi uporczywości jego zachowania, Zatem stopień zawinienia powoda uznać należy za znaczny, co nie może stanowić przesłanki łagodzącej skutkującej obniżenie kary, a wręcz przeciwnie – stanowi okoliczność obciążającą.

Również zachowanie powoda polegające na spełnieniu obowiązku prowadzeniu korespondencji z Prezesem URE nie może stanowić okoliczności wpływającej na wysokość kary, ponieważ leżało to w interesie powoda, a nadto stanowiło spełnienie ustawowego obowiązku współpracy z organem. Natomiast okoliczność, że chodziło o pierwsze naruszenie obowiązku przez powoda, została wzięta pod uwagę przez Prezesa Urzędu i Sąd Okręgowy jako okoliczność łagodząca, w przeciwnym wypadku kara mogłyby być wyższa.

Przy ustalaniu wysokości kary zostały wzięte pod uwagę również możliwości finansowe przedsiębiorcy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, biorąc pod uwagę wysokość przychodów powoda uzyskanych nie tylko z działalności koncesjonowanej, kary w wysokości 100.000 zł nie można uznać za wygórowanej. Należy zwrócić uwagę, że kara pieniężna wymierzana przez Prezesa URE na podstawie art. 56 Pe spełnia cele represyjne za niezastosowanie się do bezwzględnie obowiązujących wymagań, a ponadto prewencyjnie zmierza do wymuszenia na ukaranych przedsiębiorcach energetycznych przestrzegania tych imperatywnych reguł w przyszłości. Funkcja kar pieniężnych nie polega więc na samym korygowaniu zachowań przedsiębiorców energetycznych. Generalnie kary pieniężne pełnią funkcję odstraszającą i prewencyjną, a ryzyko ich nałożenia ma zniechęcać przedsiębiorstwa energetyczne do naruszania obowiązków wynikających z ustawy lub decyzji regulatora (zob. wyrok SN z dnia 13 maja 2010 r., III SK 42/09, Legalis nr 389795).

Wysokość kary pieniężnej została ustalona z uwzględnieniem art. 56 ust. 3 ustawy, który przewiduje, że nie może ona przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Już z samej treści tego przepisu wyraźnie wynika, że podstawą naliczenia kary pieniężnej w przedmiotowej sprawie mógł być wyłącznie przychód powoda z działalności koncesjonowanej, uzyskany w 2012 r., a nie tylko przychód generowany na stacji w S.. Ponoszona przez niego ogólnie zła kondycja finansowa przedsiębiorstwa, z punktu widzenia art. 56 ust. 3 Pe, jest bez znaczenia, a nadto nie została wykazana, jako że nie świadczyło o niej zeznanie podatkowe PIT-36L. Dokument ten wykazuje jedynie wysokość przychodu, kosztów uzyskania przychodu i zysku. Wystarczającym jest, że powód osiągał przychód z działalności koncesjonowanej. Bez znaczenia była tutaj kwestia funkcjonowania stacji w S. na granicy opłacalności, ponieważ nie jest to żadna z ustawowych przesłanek warunkujących wymiar kary określonych w przepisie. Co charakterystyczne, pomimo podnoszenia okoliczności uzyskiwania znikomych zysków, powód nadal prowadzi na tej stacji działalność.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy słusznie przyjął, że podstawą wymiaru kary stanowi przychód osiągnięty przez powoda z działalności koncesjonowanej w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, zatem w roku 2012, który wynosił 120.129.609 zł. Dlatego też ustalenie i wymierzenie kary na poziomie 0,08% przychodu z działalności koncesjonowanej jest karą mieszczącą się w ustawowych granicach, można wręcz powiedzieć, że na bardzo niskim poziomie.

Reasumując, odnosząc się do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia 233 § 1 k.p.c., co miało polegać na dowolnej i wybiórczej ocenie materiału dowodowego, w szczególności pominięciu okoliczności wpływających na niższy wymiar kary oraz nieuwzględnienie przesłanki możliwości finansowych powoda, należy wskazać, że zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd tego przepisu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (zob. np. wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2009 r., II PK 261/08, Legalis nr 255342).

Odnośnie do zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 7, 77 § 1, art. 80 i 107 § 3 k.p.a. oraz art. 8 i 9 k.p.a., to był on chybiony. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że Sąd Okręgowy – SOKiK rozpoznaje sprawę z odwołania od decyzji Prezesa URE jako sąd pierwszej instancji, który stosuje przepisy kodeksu postępowania cywilnego, a nie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego i już choćby z tego powodu nie jest możliwe naruszenie przepisów postępowania administracyjnego przez sąd orzekający w niniejszej sprawie w zakresie powołanych przepisów. Celem postępowania przed sądem nie jest wyłącznie przeprowadzenie kontroli prawidłowości i legalności postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu. Postępowanie sądowe przed SOKiK jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia jednak stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów, według zasad obowiązujących w postępowaniu cywilnym. Nawet gdyby przyjąć, że w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych, to nie mogą one być przedmiotem postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu (zob. np. wyroki SN: z dnia 29 maja 1991 r., III CRN 120/91, OSNC 1992, nr 5, poz. 87, z dnia 19 stycznia 2001 r., I CKN 1036/98, Lex nr 52708 i z dnia 20 września 2005 r., III SZP 2/05, OSNP 2006, nr 19-20, poz. 312 oraz postanowienie SN z dnia 7 października 1998 r., I CKN 265/98, OSP 2000, nr 5, poz. 68).

Mając powyższe okoliczności na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 § 1 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 14 ust. 3 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., nr 490 ze zm.).