Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2016 r. w Szczecinie

sprawy B. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy, o rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 stycznia 2016 r. sygn. akt VI U 452/13

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz B. A. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Barbara Białecka SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak

Sygn. akt III AUa 236/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 lutego 2013 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił B. A. prawa do dalszej renty z tytułu niezdolności do pracy, podnosząc, że choć ubezpieczony jest nadal trwale częściowo niezdolny do pracy, to w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy udowodnił 4 lata, 8 miesięcy i 28 dni okresów ubezpieczenia, natomiast w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku o świadczenie, udowodnił 4 lata, 8 miesięcy i 28 dni okresów ubezpieczenia.

W odwołaniu od powyższej decyzji, ubezpieczony podniósł, że w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem złożenia wniosku tj. w okresie od 5 lipca 2000 r. do 4 lipca 2010 r. legitymuje się okresem ubezpieczenia w łącznym wymiarze 6 lat, 3 miesięcy i 7 dni.

Decyzją z dnia 16 stycznia 2014 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił B. A. prawa do dalszej wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że na podstawie przedłożonych dokumentów w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy (bez okresu pobierania renty) ubezpieczony udowodnił 4 lata, 8 miesięcy i 28 dni okresów ubezpieczenia, natomiast w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku, udowodnił 4 lata, 8 miesięcy i 28 dni okresów ubezpieczenia. Mając na uwadze powyższe organ rentowy stwierdził, że brak jest podstaw prawnych do przyznania ubezpieczonemu renty z tytułu niezdolności do pracy. Ponadto decyzją z dnia 16 stycznia 2014 r. uchylono decyzję z dnia 20 lutego 2013 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, podnosząc argumenty, jak w odwołaniu od decyzji z dnia 20 lutego 2013 r.

Decyzją z dnia 16 kwietnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił B. A. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że komisja lekarska ZUS uznała, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy, natomiast w okresie dziesięciolecia przed złożeniem wniosku o rentę ubezpieczony udowodnił łącznie 3 lata, 11 miesięcy i 16 dni, w tym 2 lata, 11 miesięcy i 19 dni okresów składkowych. Jednocześnie organ rentowy podniósł, że łączny udokumentowany okres ubezpieczenia na dzień złożenia wniosku wyniósł 25 lat, 4 miesiąc i 27 dni, w tym 20 lat, 9 miesięcy i 16 dni okresów składkowych i 4 lata, 7 miesięcy i 11 dni okresów nieskładkowych.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł o przyznanie renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, argumentując powyższe pogorszeniem się stanu zdrowia.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań w całości, podtrzymując argumentację jak w zaskarżonych decyzjach.

Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych umorzył postępowanie w sprawie z odwołania od decyzji z dnia 20 lutego 2013 r. (punkt I), zmienił decyzję z dnia 16 stycznia 2014 r. i przyznał B. A. prawo do dalszej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 stycznia 2013 r. na stałe (punkt II), oddalił odwołanie od decyzji z dnia 16 kwietnia 2014 roku (punkt III), stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w sprawie (punkt IV), zasądził od organu rentowego na rzecz radcy prawnego P. J. kwotę 73,80 zł tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną ubezpieczonemu z urzędu (punkt V), zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie na rzecz radcy prawnego P. J. kwotę 73,80 zł tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną ubezpieczonemu z urzędu (punkt VI).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że B. A., urodzony (...), posiada wykształcenie podstawowe. W okresie swojej aktywności zawodowej pracował jako pracownik fizyczny: drwal, zrywkarz drewna, pomocnik murarza. W okresie od 3 września 1991 r. do 7 sierpnia 1997 r. ubezpieczony prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą. W okresie od 1 września 1991 r. do 1 czerwca 1997 r. z tytułu prowadzenia tej działalności opłacał składki na ubezpieczenia społeczne. W okresie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczony pobierał zasiłek chorobowy: od 21 czerwca 1993 r. do 21 lipca 1993 r., od 21 lutego 1994 r. do 16 kwietnia 1994 r., od 14 lipca 1994 r. do 17 września 1994 r., od 15 grudnia 1995 r. do 8 marca 1996 r. oraz od 6 lutego 1997 r. do 24 kwietnia 1997 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że 5 lipca 2010 r. B. A. złożył w organie rentowym wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczeniem z dnia 13 sierpnia 2010 r. lekarz orzecznik ZUS uznał, iż ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od czerwca 2010 r. do 30 września 2011 r. Po złożeniu przez ubezpieczonego sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika, komisja lekarska ZUS, w dniu 26 sierpnia 2010 r., wydała orzeczenie, w którym uznała, iż ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Decyzją z dnia 30 września 2010 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Rozstrzygnięcie organ rentowy uzasadnił orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 26 sierpnia 2010 r., w którym stwierdzono, że B. A. nie jest osobą niezdolną do pracy. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem złożenia wniosku o rentę ubezpieczony nie wykazał wymaganego 5 letniego stażu ubezpieczeniowego. Prawomocnym wyrokiem z dnia 19 maja 2011 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w sprawie o sygn. akt VI U 1335/10, po rozpoznaniu odwołania ubezpieczonego, zmienił decyzję z 30 września 2010 r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od lipca 2010 r. do 31 grudnia 2012 r. W dniu 14 lipca 2011 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o wydanie decyzji i wypłatę zaległych należności wraz z odsetkami. Przystępując do wykonania wyroku, organ rentowy stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia jednego z warunków niezbędnych do przyznania świadczenia, tj. odpowiedniego okresu ubezpieczenia w ostatnich dziesięciu latach. Ujawnienie tej okoliczności w ocenie organu rentowego stanowiło podstawę do wszczęcia postępowania o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 maja 2011 r. w sprawie VIU 1335/10. Wobec powyższego, pismem z dnia 7 lipca 2011 r. organ rentowy wystąpił do Sądu z wnioskiem o wznowienie postępowania oraz o zmianę wskazanego wyroku przez oddalenie odwołania ubezpieczonego od decyzji ZUS z dnia 30 września 2010 r. W uzasadnieniu wniosku organ rentowy powołał się na treść art. 114 ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach oraz na uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r., sygn. akt III UZP 5/03 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2010 r., sygn. akt II UK 354/09.

Postanowieniem z dnia 12 września 2011 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie wznowił postępowanie w sprawie (sygn. akt VIU 922/11). Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie odrzucił skargę, uznając, że organ rentowy nie przedstawił ani nowych dowodów na okoliczność, że ubezpieczony nie spełnia przesłanek do świadczenia rentowego ani też nie „ujawnił” żadnych okoliczności, które nie byłyby znane w poprzednim postępowaniu. Sąd zauważył bowiem, że z protokołu rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku wynika że, Sąd dopuścił dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych ubezpieczonego, a więc także raportu ustalenia uprawnień do świadczenia, w którym wskazano szczegółowo okresy składkowe i nieskładkowe B. A.. Nadto, Sąd zapoznał się z odpowiedzią na odwołanie ubezpieczonego, w której organ rentowy podnosił okoliczność zbyt krótkiego stażu ubezpieczeniowego B. A.. Tym samym, rozstrzygając sprawę z odwołania ubezpieczonego, Sąd dysponował wiedzą, co do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy. Odmienna ocena dowodów nie mogła spowodować wszczęcia postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczenia. Postanowieniem z dnia 18 maja 2012 r. Sad Apelacyjny w Szczecinie oddalił zażalenie organu rentowego na powyższe postanowienie.

W dniu 20 lipca 2012 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym ponowny wniosek o wydanie decyzji i wypłatę zaległych należności wraz z odsetkami. W dniu 19 września 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydał decyzję, którą przyznał B. A. począwszy od dnia 31 lipca 2010 r. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy okresowo do 31 grudnia 2012 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że 14 listopada 2012 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres. W dniu 18 stycznia 2013 r. lekarz orzecznik ZUS, po przeprowadzonym badaniu uznał, iż B. A. jest częściowo trwale niezdolny do pracy. Lekarz Orzecznik rozpoznał u ubezpieczonego przykurcz zgięciowo-przywiedzniowy obu stawów ramiennych, przykurcz palca V ręki lewej, względną stenozę kanału kręgowego L4/L5, zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego lewego. Wobec ustalenia, iż ubezpieczony ma znacznie ograniczoną funkcję obu stawów ramiennych i nie może wykonywać zawodu drwala lekarz orzecznik ZUS uznał, iż dalej jest on częściowo niezdolny do pracy, przy czym niezdolność ta ma charakter trwały. Po złożeniu przez ubezpieczonego sprzeciwu od powyższego orzeczenia, poddany on został badaniu przez komisję lekarską ZUS, która w dniu 7 stycznia 2014 r. wydała orzeczenie, w którym stwierdziła, że ubezpieczony jest częściowo trwale niezdolny do pracy.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że 7 sierpnia 2013 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie mu prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z pogorszeniem stanu zdrowia. Stan narządu ruchu tj. zmiany w obrębie stawów ramiennych kręgosłupa L/S oraz stawu biodrowego uzasadniały uznanie B. A. za nadal, po dniu 31 grudnia 2012 r., częściowo niezdolnego do pracy. Schorzenia kardiologiczne powodują częściową niezdolności ubezpieczonego do pracy, jednakże dopiero po dniu 11 lipca 2013 r. Niezdolność ta spowodowana jest implantacją kardiostymulatora, co wyklucza wykonywanie przez ubezpieczonego ciężkiej pracy fizycznej tj. pracy jako drwal, murarz, zrywkarz drewna. Stan zdrowia psychicznego ubezpieczonego również uzasadnia uznanie go obecnie za osobę częściowo trwale niezdolną do pracy, od dnia 30 sierpnia 2013 r. U ubezpieczonego manifestują się deficyty organiczne oraz zaburzenia nastroju, osłabienie funkcji poznawczych. Nie można wykluczyć, iż są one związane z zaburzeniami naczyniowymi oraz wieloletnim nadużywaniem benzodiazepin. Sąd Okręgowy uznał, że aktualnie ubezpieczony jest niezdolny do świadczenia prac ciężkich fizycznie (praca drwala-motorniczego, pomocnika murarza). Ponadto, ze względu na stan psychiczny i szkodliwe zażywanie benzodiazepin, ubezpieczony jest niezdolny do obsługi urządzeń mechanicznych (piły motorowej, koparki). W ocenie Sądu pierwszej instancji, ubezpieczony może podjąć lżejszą pracę fizyczną jako portier, parkingowy, szatniarz, pracownik gospodarczy.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że uchylenie przez organ rentowy zaskarżonej decyzji z 20 lutego 2013 r. i wydanie w tym samym przedmiocie nowej decyzji w dniu 16 stycznia 2014 r., spowodowało wyeliminowanie jej z obrotu prawnego. W tej sytuacji, Sąd Okręgowy umorzył postępowanie w sprawie z odwołania od wyżej wskazanej decyzji, ponieważ wydanie wyroku w przedmiocie decyzji nieistniejącej było niedopuszczalne.

Sąd meriti podkreślił, że przedmiotem merytorycznego rozpoznania były dwie decyzje organu rentowego, z dnia 16 stycznia 2014 r. odmawiająca ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na dalszy okres tj. po dniu 31 grudnia 2012 r., oraz z dnia 16 kwietnia 2014 r. odmawiająca ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wnioskiem z dnia 7 sierpnia 2013 r. o ustalenie wyższego stopnia niezdolności do pracy na skutek pogorszenia stanu zdrowia. Sąd ten przytoczył jednocześnie treść art.57 i 58 oraz art. 12, i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz.1440, dalej jako ustawa rentowa). Następnie wskazując na orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy wyjaśnił pojęcie i zakres częściowej oraz całkowitej niezdolności do pracy, na gruncie przepisów powyższej ustawy.

Sąd meriti zaznaczył, że ustalenia w przedmiocie stanu zdrowia ubezpieczonego poczynił w oparciu o analizę dokumentacji rentowej i medycznej ubezpieczonego, oraz na podstawie przeprowadzonego w toku postępowania dowodu z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu neurologii, ortopedii, psychiatrii i kardiologii, a także biegłej z zakresu medycyny pracy. Sąd Okręgowy uznał, że zarówno treść niekwestionowanych przez strony dokumentów, jak i opinie sporządzone w toku postępowania, były w pełni wiarygodne.

Sąd pierwszej instancji zważył, że stan zdrowia ubezpieczonego, na dzień wydania obu zaskarżonych decyzji, czynił go osobą nadal częściowo niezdolną do pracy na stałe, ze względu na stan narządu ruchu, schorzenia kardiologiczne oraz psychiatryczne. Brak było jednak podstaw do uznania, że ubezpieczony po dniu 31 grudnia 2012 r., bądź po dniu 1 sierpnia 2013 r. był całkowicie niezdolny do pracy. Ubezpieczony nie jest zdolny do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, zachował jednak zdolność do wykonywania lekkiej pracy fizycznej. W ocenie Sądu Okręgowego, stopień niezdolności do pracy oraz jej trwały charakter, nie budził wątpliwości.

Sąd pierwszej instancji miał na uwadze, że organ rentowy kwestionował wykazanie przez ubezpieczonego okresu ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 5 lat w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku, a także w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, co też stało się podstawą odmowy przyznania ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy decyzją z dnia 16 stycznia 2014 r. Podkreślić zarazem, że wnioskiem z dnia 14 listopad 2012 r. ubezpieczony domagał się prawa do renty na dalszy okres, wobec upływu okresu, na który przyznano mu już wcześniej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Sąd meriti wyjaśnił, że w przypadku, gdy ubezpieczony zgłasza wniosek o ustalenia prawa do renty na dalszy okres w związku z upływem terminu, do którego przyznano mu prawo do renty okresowej, przedmiotem badania organu rentowego może być tylko i wyłącznie czy ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, celem zbadania, czy istnieją podstawy do ustalenia kontynuacji prawa do renty wcześniej już przyznanego. Sąd meriti, wskazując na orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wyjaśnił, że przepis art. 102 ust. 1 ustawy emerytalnej zawiera regułę porządkującą, która polega na założeniu, że prawo do świadczenia uzależnionego od niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki świadczenie to zostało przyznane. Zgodnie z art. 100 ust. 1 tej ustawy prawo do świadczeń wymienionych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków, a także to, że zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy realizacja tego uprawnienia uzależniona jest od wniosku. Decyzje zaś Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczące renty z tytułu niezdolności do pracy mają charakter deklaratywny. Biorąc pod uwagę przepis art. 59 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 13 ustawy emerytalnej, jasne w ocenie Sądu pierwszej instancji, jest, że rozstrzygnięcie organu rentowego w przedmiocie renty z tytułu niezdolności do pracy cechuje się hipotetycznością. W uzupełnieniu Sąd meriti dodał, że ustanie prawa do renty może nastąpić również wcześniej niż to określono w art. 102 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z art. 101 pkt 1 tej ustawy będzie tak, w razie ustąpienia niezdolności do pracy. Przeciwna sytuacja zaistnieje, gdy ubezpieczony po dacie wskazanej w art. 102 ust. 1 ustawy nadal jest niezdolny do pracy. Ma on dalej prawo do renty (art. 100 ust. 1 ustawy), przy czym jego realizacja uzależniona jest od wystąpienia z odpowiednim wnioskiem (art. 129 ust. 1 ustawy). Sąd Okręgowy wyjaśnił, że reguła wyrażana w art. 102 ust. 1 ustawy emerytalnej ma zastosowanie wyłącznie do sytuacji, gdy z upływem okresu, na jaki przyznano prawo do renty ubezpieczony faktycznie nie jest niezdolny do pracy albo nie wystąpił o świadczenie na dalszy okres. Zdaniem Sądu Okręgowego art. 102 ust. 1 ustawy rentowej ustanawia swego rodzaju domniemanie, że z upływem przewidywanego okresu niezdolności do pracy, na który przyznano świadczenie rentowe, ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy, a tym samym ustało prawo do renty w rozumieniu art. 101 pkt 1, gdyż odpadła zasadnicza przesłanka tego prawa, jaką stanowi niezdolność do pracy. Dalszą konsekwencją cyt. artykułu jest zatem to, że aby osoba, której przyznano rentę okresową, mogła nadal świadczenie to pobierać po upływie okresu, na jaki zostało ono przyznane, musi zgłosić wniosek o ustalenie prawa do wypłaty świadczenia na dalszy okres. Stwierdzenie nieprzerwanego utrzymywania się warunku niezdolności do pracy oznacza obalenie domniemania ustania tej przesłanki prawa do renty z upływem okresu, na jaki przyznano świadczenie, a w konsekwencji domniemania ustania nabytego wcześniej prawa (i powoduje wznowienie wypłaty świadczenia, gdyż ustała określona w art. 134 ust. 1 pkt 1 przyczyna wstrzymania tej wypłaty.

W rozpoznawanym przypadku prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznane zostało ubezpieczonemu na okres od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2012 r. na mocy wyr. Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 19 maja 2011 r. Wyrok ten, co niesporne, jest prawomocny. Prawomocny wyrok sądu wiąże zaś, zgodnie z art. 365 k.p.c., co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej. W związku z powyższym wyrokiem Sąd pierwszej instancji związany był ustaleniem, że ubezpieczony, wobec przyznania mu prawa do renty, spełniał wymagane do uzyskania tego prawa przesłanki (wszystkie). Wobec zaś rozpoznawania w niniejszej sprawie prawa do renty na dalszy okres (nieprzerwanie) jedyną przesłanką, która mogła podlegać badaniu w związku z wnioskiem ubezpieczonego z dnia 14 listopada 2012 r., była przesłanka dalszego trwania niezdolności do pracy ubezpieczonego. Ta zaś została ustalona już na mocy orzeczenia orzecznika ZUS z dnia 18 stycznia 2013 r. i potwierdzona orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 7 stycznia 2014 r. Z tych przyczyn, w ocenie Sądu pierwszej instancji, konieczna była zmiana decyzji organu rentowego z dnia 16 stycznia 2014 r. przez orzeczenie o prawie ubezpieczonego do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na dalszy okres tj. od dnia 1 stycznia 2013 r., na stałe.

Dodatkowo Sąd Okręgowy podkreślił, że po wyłączeniu z okresu prowadzenia działalności gospodarczej, okresów pobierania zasiłków chorobowych do okresu składkowego winien być ubezpieczonemu zaliczony okres 2 lat i 10 miesięcy i 6 dni. W tej sytuacji zaś po doliczeniu pozostałych okresów uwzględnionych przez organ rentowy ubezpieczony legitymuje się ponad pięcioletnim okresem ubezpieczenia w dziesięcioleciu przed datą powstania niezdolności do pracy. Zatem również z tych względów prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy decyzją z dnia 16 stycznia 2014 r. ubezpieczonemu powinno być przyznane.

Sąd Okręgowy uznał ponadto, że ubezpieczony nie wykazał aby stan jego zdrowia czynił go osobą całkowicie niezdolną do pracy. W konsekwencji oddalił odwołanie od decyzji z dnia 16 kwietnia 2014 r., na mocy art. 47714 § 1 kpc, jako bezzasadne, podlegało oddaleniu.

Na zakończenie Sąd pierwszej instancji, wskazując na treść art. 118 ust. 1a ustawy rentowej, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 kwietnia 2009 r., uznał że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za „niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji”. W tym miejscu Sąd meriti zaznaczył, że ubezpieczony domagał się przyznania renty na dalszy okres, w związku z czym jedyną okolicznością niezbędną do wydania decyzji z dnia 16 stycznia 2014 r. była kwestia oceny stanu zdrowia ubezpieczonego. Tym samym, w ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy wydał błędną decyzję, odmawiającą przyznania prawa do świadczenia w sytuacji, gdy już lekarz orzecznik ZUS ustalił, co nie było przez organ rentowy kwestionowane, że ubezpieczony jest nadal częściowo, nadto trwale, niezdolny do pracy. Organ rentowy więc mógł wydać poprawną decyzję (z dnia 16 stycznia 2014 r.). Powyższe oznacza, zdaniem Sądu meriti, że opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność.

O wynagrodzeniu należnym pełnomocnikowi z urzędu reprezentującemu ubezpieczonego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. biorąc pod uwagę to, że strona uległa w niniejszym procesie w części. W związku z powyższym koszty te, Sąd ten rozdzielił stosunkowo, w ten sposób, że połową obciążył organ rentowy, a w dalszej części Skarb Państwa.

Mając na względzie, że ubezpieczony, reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu wygrał sprawę z odwołania od decyzji z dnia 16 stycznia 2014 r., Sąd meriti uznał, że organ rentowy, jako strona przegrywająca sprawę w tej części winien uiścić, na mocy art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu na rzecz pełnomocnika ubezpieczonego kwotę 73,80 zł, tytułem wynagrodzenia z pomocą prawną udzieloną ubezpieczonemu z urzędu.

W sprawie zaś z odwołania od decyzji z dnia 16 kwietnia 2014 r., przegranej przez ubezpieczonego, Sąd Okręgowy w oparciu o przepisy § 11 ust. 2 w związku z § 15, 16 i 2 ust. 2 wyżej wskazanego rozporządzenia zasądził do Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika ubezpieczonego kwotę 73,80 zł (60 zł stawka minimalna powiększona o podatek od towarów i usług) tytułem wynagrodzenia z pomocą prawną udzieloną przez pełnomocnika ubezpieczonemu z urzędu.

Z powyższym rozstrzygnięciem w punkcie II, IV, V i VI nie zgodził się organ rentowy. W wywiedzionej apelacji wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 100 ust. 1 ustawy rentowej, przez jego zastosowanie i uznanie, że ubezpieczony udowodnił wymagane ustawą 5 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych w ostatnim 10-leciu wymaganym do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, a tym samym przyznał mu prawo do świadczenia od dnia 1 stycznia 2013 r. na stałe, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym okresem i w związku z tym nie spełnił wszystkich przesłanek do przyznania prawa do świadczenia;

Apelujący zarzucił także naruszenie art. 118 ust. 1a ustaw rentowej przez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji, podczas gdy ubezpieczony nie spełnia przesłanek do świadczenia, co w konsekwencji powoduje, że decyzja ZUS jest prawidłowa.

Wskazując na powyższe zarzuty, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I oraz IV przez oddalenie odwołania wnioskodawcy, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Ponadto, apelujący wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od ubezpieczonego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, na rozprawie 14 czerwca 2016 r., ubezpieczony wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na swoją rzecz od organu rentowego kosztów pomocy prawnej, udzielonej z urzędu.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny wskazuje, że sprawa przed Sądem pierwszej instancji dotyczyła decyzji organu rentowego z 20 lutego 2013 r, 16 stycznia 2014 r. oraz 16 kwietnia 2014 r. Mając jednakże na uwadze zarzuty apelacji oraz przebieg dotychczasowego postępowania, należało uznać, że spór między stronami dotyczył w istocie kwestii ustalenia, czy ubezpieczonemu B. A., po zakończeniu pobierania świadczenia rentowego (31 grudnia 2012 r.), przysługuje prawo do dalszej renty z tytułu niezdolności do pracy.

Należy podkreślić, że w sprawie o rentę prawidłowo Sąd pierwszej instancji, nie posiadając specjalnych wiadomości medycznych, przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych, lekarzy specjalistów z zakresu neurologii, ortopedii, psychiatrii, kardiologii oraz specjalisty medycyny pracy, tj. lekarzy o specjalnościach właściwych do schorzeń występujących u wnioskodawcy. Przy tym, biegli jednoznacznie orzekli, że ubezpieczony jest częściowo trwale niezdolny do pracy. Nie miało dla rozstrzygnięcia istotnego znaczenia, że biegli różnili się w zakresie początkowej daty powstania częściowej niezdolności do pracy. Niewątpliwym bowiem było, że ubezpieczony po zakończeniu pobierania poprzedniej renty, nadal był osobą niezdolną do pracy (jak przyjęła biegła psychiatra – od 31 grudnia 2012 r.). Nadto należy podkreślić, że już w postępowaniu o sygnaturze VI U 1335/10, wyrokiem z dnia 19 maja 2011 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na skutek odwołania B. A., przyznał mu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Przy tym okres jej pobierania – uzależniony był od oceny czasu trwania tej niezdolności (przyjęto okres do 31 grudnia 2012 r.). Skoro zaś lekarz orzecznik ZUS, orzeczeniem z dnia 18 stycznia 2013 r., stwierdził, że ubezpieczony jest nadal częściowo, trwale niezdolny do pracy, przy czym komisja lekarska ZUS potwierdziła to orzeczenie, to dokonano w ten sposób de facto korekty pierwotnie określonego okresu niezdolności do pracy. Ubezpieczony więc, będąc nadal niezdolnym do pracy, winien w dalszym ciągu pobierać to samo co poprzednio świadczenie. W kontekście powyższego, Sąd Apelacyjny podkreśla, że prawomocny wyrok sądu wiąże, zgodnie z art. 365 k.p.c., co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej. W związku tym, zarówno Sąd pierwszej instancji, jak i Sąd Apelacyjny, był związany ustaleniem, że ubezpieczony, wobec przyznania mu prawa do renty, spełniał wymagane do uzyskania tego świadczenia przesłanki.

Ponadto, zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy rentowej, prawo do świadczeń wymienionych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków. Oznacza to, że skoro ubezpieczony pobierał uprzednio rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, to przyjmuje się, że wszystkie niezbędne przesłanki do otrzymania tego świadczenia spełnił. Zaznaczenia również wymaga, że na mocy art. 102 ustawy rentowej, jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji, prawo do świadczenia uzależnionego od niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki świadczenie to zostało przyznane. Artykuł ten ustanawia domniemanie, że z upływem przewidywanego okresu niezdolności do pracy, na który przyznano świadczenie rentowe, ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy, a tym samym ustało prawo do renty (por. wyrok SN z 23 września 2014 r. II UK 562/13, Lex nr 1541255). Skoro jednak ubezpieczony złożył wniosek o ustalenie prawa do wypłaty świadczenia, po upływie tego okresu, zaś organ rentowy, w wyniku jego rozpoznania ustalił, że stan zdrowia ubezpieczonego nie poprawił się na tyle by uzasadniał orzeczenie braku niezdolności do pracy, to jak już wspomniano, nie ma obecnie podstaw prawnych by od nowa ustalać istnienie wszystkich przesłanek warunkujących prawo do świadczenia. W takiej sytuacji wystarcza bowiem jedynie ustalenie, że ubezpieczony jest nadal osobą niezdolną do pracy, co też w przedmiotowej sprawie pozostawało niesporne.

W zgodzie z powyższym należało uznać, że skoro postępowanie dotyczyło prawa do dalszej renty, zaś w jego toku ustalono, że ubezpieczony jest nadal osobą niezdolną do pracy, to organ rentowy winien sporne świadczenie przyznać od momentu zakończenia pobierania poprzedniej renty. Jak bowiem wykazano, jedyną przesłanką, która mogła podlegać badaniu w związku z wnioskiem ubezpieczonego z dnia 14 listopada 2012 roku, była przesłanka dalszego trwania niezdolności do pracy ubezpieczonego. Organ rentowy zatem, odmawiając przyznania dalszej renty orzekł nieprawidłowo, mimo posiadania wszelkich informacji koniecznych do wydania prawidłowej decyzji, co też uzasadnia przyjęcie jego odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej przesłanki, niezbędnej do wydania decyzji.

W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego (punkt 1).

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., wysokość ustalając na podstawie § 4 ust. 1 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2015 r. poz. 1805) (punkt 2).

SSA Barbara Białecka SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak