Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 2010/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Marta Sawińska

Sędziowie:

SSA Ewa Cyran

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer (spr.)

Protokolant:

st.sekr.sądowy Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2014 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku H. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o spłatę świadczenia

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 31 lipca 2013 r. sygn. akt VIII U 1520/13

1.  oddala apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014r.;

2.  w pozostałym zakresie postępowanie apelacyjne umarza;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz odwołującej kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer (spr.)

SSA Marta Sawińska

SSA Ewa Cyran

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 marca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. - w związku z wnioskiem H. K. - odmówił uchylenia decyzji z dnia 27 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do emerytury H. K. za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012r.

Decyzją z dnia 25 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 111 k.p.a. uzupełnił rozstrzygnięcie decyzji odmownej z dnia 14 marca 2013 r. o zdanie „Ponadto Zakład odmawia wypłaty odsetek od świadczenia zawieszonego w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.”. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż w decyzji z dnia 14 marca 2013 r. nie wskazał, iż w rozstrzygnięciu należało odmówić również wypłaty odsetek od zawieszonej emerytury i w konsekwencji należało uzupełnić w/w decyzję o to rozstrzygnięcie.

Na skutek odwołania H. K. od powyższych decyzji Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 31 lipca 2013r., sygn. akt VIII U 1520/13 zmienił zaskarżone decyzje oraz decyzję z dnia 27 września 2011r. i stwierdził brak podstaw do wstrzymania wypłaty emerytury odwołującej za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r., przyznając prawo do odsetek w wysokości odsetek ustawowych od świadczeń należnych za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r. poczynając od dnia 11 stycznia 2013r. do dnia zapłaty (pkt 1), w pozostałym zakresie oddalił odwołanie (pkt 2), zasądził od pozwanego na rzecz odwołującej kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, oddalając wniosek o zwrot kosztów w pozostałym zakresie (pkt 3).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące rozważania faktyczne i prawne:

H. K. urodziła się w dniu (...) Od 15 sierpnia 1986 r. jest nieprzerwanie zatrudniona w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P..

W dniu 30 marca 2009 r. odwołująca złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 16 kwietnia 2009 r. organ rentowy przyznał jej prawo do emerytury przy obniżonym wieku i to od dnia 1 marca 2009 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym wpłynął wniosek. Zakład ustalił termin płatności świadczenia na 10 dzień każdego miesiąca.

Decyzją z dnia 27 września 2011 r. Zakład wstrzymał z urzędu wypłatę emerytury i to od dnia 1 października 2011 r., powołując się na art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw.

Pismem z dnia 27 listopada 2012 r. odwołująca wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o podjęcie wypłaty emerytury od 1 października 2011 r. wraz z odsetkami, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. sygn. K2/12.

Rozpoznając powyższy wniosek organ rentowy wydał następujące decyzje:

- z dnia 27 grudnia 2012 r. o wznowieniu wypłaty emerytury od dnia 22 listopada 2012 r., tj. ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r.,

- z dnia 14 marca 2013 r. o odmowie uchylenia decyzji z dnia 27 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury H. K. od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012 r.,

- z dnia 25 kwietnia 2013 r. uzupełniającą decyzję z dnia 14 marca 2013 r. o odmowie wypłaty odsetek od świadczenia zawieszonego w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że istota postępowania sprowadzała się do rozstrzygnięcia kwestii prawnej - czy istnieją podstawy do wypłaty odwołującej zawieszonego świadczenia emerytalnego za okres od 1 października 2011r. do 21 listopada 2012r.

Sąd Okręgowy powołał art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Przepis powyższy, dodany do w/w ustawy na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r., nr 257, poz. 1726 ze zm.), stosuje się do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. (tj. przed dniem 1 stycznia 2011 r.) poczynając od dnia 1 października 2011 r. (art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r.).

W wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, że przepis art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011r.

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że wniosek odwołującej o wznowienie postępowania administracyjnego zakończonego prawomocną decyzją z dnia 27 września 2012 r. został złożony w terminie określonym w kodeksie postępowania administracyjnego i jest oparty na ustawowych przesłankach. Odwołująca nabyła prawo do emerytury na mocy decyzji z dnia 16 kwietnia 2009 r. od dnia 1 marca 2009r., a więc w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., kiedy to, jak wskazano wyżej, dla uzyskania świadczenia emerytalnego, nie było wymagane rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego odnosi się więc do sytuacji, w której znalazła się odwołująca.

Wstrzymanie wypłaty emerytury odwołującej za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. nastąpiło na podstawie przepisu art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uznanego następnie przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. za niezgodny z Konstytucją RP. Niezgodność ww. przepisu z art. 2 Konstytucji dotyczyła osób, które nabyły prawo do świadczenia emerytalnego przed 1 stycznia 2011 r., a więc również odwołującej. W związku z tym odwołującej niezasadnie zawieszono wypłatę emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. Tym samym powyższe stwierdzenie musiało prowadzić do uznania, że zachodziły podstawy do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 27 września 2012 r., uchylenia tej decyzji w części, w jakiej wstrzymała ona prawo do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r.

W odniesieniu do żądania odsetek ustawowych od wstrzymanego świadczenia Sąd wskazał, że na podstawie art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że do daty publikacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw w dniu 22 listopada 2012 r. organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności, gdyż stosował normę prawa obowiązującego porządku prawnego. Dopiero orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego uznające daną normę za sprzeczną z Konstytucją powinno spowodować odpowiednie działanie ze strony pozwanego, ale i to dopiero na wniosek ubezpieczonego. Zgodnie bowiem z art. 145a § 1 kpa, w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została wydana decyzja można żądać wznowienia postępowania. Oznacza to, że wznowienie postępowania w trybie art. 145 a kpa § 1 nastąpić może tylko na wniosek strony, a nie przez organ z urzędu.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W myśl ust. 5 wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni. Z kolei na podstawie uregulowań § 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń - odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. Okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji. Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności.

Przenosząc powyższe unormowania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należało, że 30-dniowy termin na wydanie decyzji rozpoczął swój bieg w dniu 27 listopada 2012 r., a zakończył w dniu 27 grudnia 2013 r., zaś najbliższy termin płatności po tej dacie przypadał na 10 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. w punkcie 1 wyroku zmienił zaskarżone decyzje oraz decyzję z dnia 27 września 2011 r. i stwierdził brak podstaw do wstrzymania wypłaty emerytury odwołującej za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r., przyznając prawo do odsetek w wysokości odsetek ustawowych od świadczeń należnych za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. poczynając od dnia 11 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie w punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy oddalił odwołanie w pozostałym zakresie dotyczącym żądania odsetek od spłacanego świadczenia za okres przed dniem 11 stycznia 2013 r.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. W uzasadnieniu skarżący argumentował, że utrata mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją następuje dopiero z chwilą wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Wskazując na powyższe apelujący wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

W piśmie procesowym z dnia 10 marca 2014r. organ rentowy cofnął apelację w części dotyczącej stwierdzenia braku podstaw do wstrzymania wypłaty emerytury za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r. i w zakresie daty początkowej od kiedy należne są odsetki oraz w zakresie pkt 2. Wobec powyższego apelacja pozostała aktualna co do pkt 1 w zakresie końcowej daty okresu, za który przysługują odsetki oraz w zakresie pkt 3 wyroku.

W oparciu o powyższe organ rentowy wniósł o zmianę wyroku w pkt 1 w ten sposób, że Sąd przyzna prawo do odsetek w wysokości odsetek ustawowych od świadczeń należnych za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r. poczynając od dnia 11 stycznia 2013r. do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego odwołująca wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem drugiej instancji.

Na rozprawie apelacyjnej odwołująca wyraziła zgodę na cofnięcie apelacji przez organ rentowy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie z brzmieniem art. 391 § 2 k.p.c. w razie cofnięcia apelacji, Sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Z uwagi na treść pisma procesowego organu rentowego z dnia 10 marca 2014 r., w którym cofnął on apelację w części dotyczącej „stwierdzenia braku podstaw do wstrzymania wypłaty emerytury za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r. i w zakresie daty początkowej od kiedy należne są odsetki”, Sąd Apelacyjny umorzył postępowanie apelacyjne w tym zakresie, orzekając jak w pkt 2.

W pozostałym zakresie apelacja jest bezzasadna.

Apelujący domagał się ostatecznie ograniczenia prawa do odsetek wyłącznie do dnia daty wejścia w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014 r. poz.169). Kwestionował zatem zaskarżone orzeczenie wyłącznie w części dotyczącej naliczenia odsetek za okres po dniu 19 lutego 2014r.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że skarżący nie zawarł w apelacji jakiejkolwiek argumentacji na rzecz prezentowanego stanowiska, zgodnie z którym, odsetki po 19 lutego 2014r. zostały zasądzone jako nienależne. Z pisma pozwanego wynika jedynie, że wejście w życie ustawy z 13 grudnia 2013r. legło u podstaw stanowiska zaprezentowanego przez apelującego.

Kwestia odsetek od zawieszonego świadczenia emerytalnego została w wymienionej ustawie uregulowana w art. 8 ust. 1, zgodnie z którym emeryci, w przypadku których wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku sądu, w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, mogą złożyć wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty:

1)  do dnia wypłaty - w przypadku, gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła przed dniem wejścia ustawy w życie;

2)  do dnia wejścia ustawy w życie – w przypadku, gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła po dniu wejścia ustawy w życie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego powołany przepis nie znajduje zastosowana w niniejszej sprawie. Przede wszystkim, przepis ten wskazuje na uprawnienie podmiotowe grupy emerytów do wystąpienia z określonym wnioskiem i to do organu rentowego, w ściśle określonych przypadkach.

Pierwszym z warunków realizacji przysługującego emerytom uprawnienia jest prawomocność orzeczenia w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone. Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację organu rentowego w zakresie odsetek, dokonywał oceny nieprawomocnego w tej części orzeczenia Sądu I instancji. Już sama ta okoliczność wyłącza możliwość zastosowania art. 8 ustawy w niniejszej sprawie.

Ponadto zwrot, którym posłużył się ustawodawca w art. 8 ust.1 tak w punkcie 1 jaki w punkcie 2 „w przypadku gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła”, dotyczy świadczenia spornego, tj. będącego przedmiotem postępowania sądowego i którego wypłata nastąpiła w oparciu o prawomocny wyrok sądu. W niniejszej sprawie wypłata „zawieszonej emerytury” na rzecz odwołującej dopiero nastąpi.

Reasumując, rozstrzygając o odsetkach należnych odwołującej Sąd I instancji prawidłowo zastosował art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998r.o systemie ubezpieczeń społecznych, a także rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu, lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń. Uregulowania te mają zastosowanie bezpośrednio i nie ma podstaw, aby stosować je jedynie odpowiednio, poprzez odesłanie z ustawy z 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011r. do 21 listopada 2012r., z ograniczeniem wynikającym z art. 8 ust.1 Ustawa ta w ogóle nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie.

Słusznie zatem Sąd I instancji uzasadniał obowiązek zapłaty odsetek od świadczeń z ubezpieczeń społecznych brzmieniem przepisu art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Z kolei - jak wynika z §2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1999.12.104) odsetki wypłaca się z okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku w pkt 1 poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014r. orzekając o tym w pkt 1 wyroku, a wobec cofnięcia apelacji w pozostałym zakresie postępowanie apelacyjne w tej części zostało umorzone na podstawie art. 391 § 2 k.p.c. O kosztach Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 2 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer (spr.)

SSA Marta Sawińska

SSA Ewa Cyran