Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski

Sędziowie: SSA Maria Padarewska - Hajn (spr.)

del. SSO Dorota Rzeźniowiecka

Protokolant: sekr. sądowy Aleksandra Słota

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2013 r. w Łodzi

sprawy W. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę,

na skutek apelacji W. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt: V U 333/12;

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje W. S. prawo do emerytury poczynając od 11 stycznia 2012 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz W. S. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

Sygn. akt III AUa 70/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 stycznia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił W. S. prawa do emerytury podnosząc, że nie udowodnił on wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji W. S. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do żądanego świadczenia, podnosząc że w okresie zatrudnienia w kopalni (...) pracował w warunkach szczególnych, dodał nadto, że pracował w takich warunkach zarówno przed odbyciem służby wojskowej, jak i po jej zakończeniu, zatem także okres odbywania służby winien być mu zaliczony do tego 15 -letniego okresu.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Zaskarżonym wyrokiem z 13 listopada 2012r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że W. S. ur. (...), złożył w dniu 11 stycznia 2012r. wniosek o przyznanie mu emerytury wcześniejszej. Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił on staż pracy wynoszący 27 lat, 1 miesiąc i 21 dni okresów składkowych i 2 lata, 3 miesiące i 12 dni okresów nieskładkowych – łącznie 29 lat, 5 miesięcy i 3 dni.

W okresie od 6 lipca 1968r. do 30 czerwca 1984r. zatrudniony był w Kopalni (...) - obecnie (...) Sp. z. o.o.

W tym okresie zatrudnienia wykonywał on pracę w warunkach szczególnych: - od 6 lipca 1968r. do 22 kwietnia 1970r. - na stanowisku robotnika torowego,

- od 21 kwietnia 1972r. do 31 maja 1974r. - na stanowisku pomocnika maszynisty spycharki,

- od 1 czerwca 1974r. do 30 czerwca 1984r. - na stanowisku maszynisty spycharki.

Od 23 kwietnia 1970r. do 11 kwietnia 1972r. W. S. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Przed wojskiem pracował jako robotnik torowy, zaś po powrocie z wojska otrzymał angaż na pomocnika maszynisty.

W. S. posiada okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 14 lat. Gdyby doliczono mu do tego okresu czas odbywania służby wojskowej to wówczas legitymowałby się okresem prawie 16 lat.

W piśmie z 19 czerwca 2012r. (...) Kopalnie (...) przesłały do Sądu szczegółowy wykaz okresów i pracy wykonywanej w szczególnych warunkach podnosząc, że osoby zatrudnione w tym zakładzie pracy w zakresie prac wykonywanych w warunkach szczególnych podlegały Zarządzeniu Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987r.

Z treści wystawionego świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach zakład pracy zaświadczył, że W. S. był zatrudniony w w/w zakładzie pracy od 6 lipca 1968 r. do 30 czerwca 1984r. W okresie tym stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace:

- 6.07.1968r. - 22.04.1970r. - prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów - wykaz A dział VIII poz. 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników mych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze na stanowisku robotnika torowego wymienionego w wykazie A dział VIII poz. 13 pkt 17;

- 21.04.1972 r. - 31.05. 1974r. - wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych - wykaz A dział I poz. 3 w/w rozporządzenia na stanowisku pomocnika maszynisty spycharki wymienionym w wykazie A dział I poz. 3 pkt 54;

- 1.06.1974 r. - 30.06. 1984 r. - wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych - wykaz A dział I poz. 3 w/w rozporządzenia na stanowisku maszynisty spycharki wymienionym w wykazie A dział I poz. 3 pkt 54.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania, uznając że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania mu emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż w ocenie tego sądu nie wykazał wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy nie zaliczył do okresów pracy w szczególnych warunkach służby wojskowej odbywanej przez wnioskodawcę od 23 kwietnia 1970 roku do 11 kwietnia 1972 roku, podzielając w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 25 lutego 2010 roku w sprawie II UK 215/09.

Wyrok sądu pierwszej instancji zaskarżony został apelacją wnioskodawcy w całości. Apelacja zarzuca zaskarżonemu wyrokowi:

a) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) poprzez wadliwe przeliczenie okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wskutek niezaliczenia do okresu pracy w warunkach szkodliwych okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej;

b) naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przyjęcie wbrew zgromadzonemu materiałowi dowodowemu, że wnioskodawca nie spełnia warunku 15 lat pracy w warunkach szkodliwych, podczas gdy po zaliczeniu okrę­cania zasadniczej służby wojskowej wnioskodawca ma łączny okres pracy w warunkach szkodliwych przekraczający wymagane 15 lat.

Apelujący wniósł o zmianę wyroku i uwzględnienie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że Sąd Okręgowy oparł swoje rozważania w niniejszej sprawie na orzeczeniu Sądu Najwyższego z 25 lutego 2010 r. (II UK 215/09), jednakże od czasu wydania w/w orzeczenia, tj. od lutego 2010 r. kwestia zaliczenia okresu służby wojskowej do zatrudnienia z zachowaniem wszelkich wynikających z tego uprawnień była przedmiotem wielu rozważań. Obecnie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego okres zasadniczej służby wojskowej zalicza się - z zachowaniem ciągłości pracy - do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od pracy w danym zakładzie pracy lub danej gałęzi pracy oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie, a zatem okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy na takich samych warunkach jak przed powołaniem do służby Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2012 r. I UK 399/11). Natomiast w wyroku z 9 marca 2009r. (IUK 333/09) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że żołnierzowi zatrudnionemu przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej w warunkach szczególnych, który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, czas odbywania wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem przed powołaniem do służby wojskowej oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Oznacza to, że w powyższych okolicznościach taki okres służby wojskowej jest nie tylko okresem służby w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ale także okresem pracy w warunkach szczególnych. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.04.2012 r. I UK347/12).

Skarżący pracował w warunkach szczególnych od 6 lipca 1968r. do 22 kwietnia 1970r. na stanowisku robotnika torowego; od 21 kwietnia 1972r. do 31 maja 1974r. - na stanowisku pomocnika maszynisty spycharki; od 1 czerwca 1974r. do 30 czerwca 1984r. - na stanowisku maszynisty spycharki. Następnie w okresie w okresie od 25 kwietnia 1970r. do 11 kwietnia 1972r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. W dniu 21 kwietnia 1972 r. powrócił do pracy i nadal ją świadczył w warunkach szkodliwych. Oczywiste jest zatem, że okres ten powinien być zaliczony do pracy w warunkach szczególnych uprawniających do obniżenia wieku emerytalnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona. Kwestią sporną w niniejszej sprawie w zakresie niekwestionowanych ustaleń Sądu I instancji, co do wykonywania przez wnioskodawcę w okresie jego zatrudnienia w Kopalni (...) w latach 1964-1984 pracy w szczególnych warunkach jest jedynie nie zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach, okresu odbywania przez W. S. służby wojskowej od 23 kwietnia 1970r. do 11 kwietnia 1972r.

Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, w oparciu o przeprowadzone dowody, w szczególności złożone przed tym Sądem przez prokurenta w/w zakładów, świadectwo pracy w szczególnych warunkach, iż w okresie tym zarówno przed powołaniem do wojska jak i po powrocie z wojska wnioskodawca wykonywał w latach od 6 lipca 1968r. do 22 kwietnia 1970r. pracę w szczególnych warunkach na stanowisku robotnika torowego, wymienioną w wykazie A dział VIII poz. 13 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. oraz w wykazie A dział VIII poz. 13 pkt 17 zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego , którego przepisy miały zastosowanie do pracowników przedmiotowej kopalni zgodnie z informacją uzyskaną od pracodawcy oraz że wykonywał taką pracę w okresie od 21 kwietnia 1972r., a więc po powrocie z wojska do 31 maja 1974r., wymienioną w wykazie A dział I poz. 3 pkt 54 na stanowisku pomocnika maszynisty spycharki, które to prace są zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Z ustaleń Sądu wynika, że nie zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania służby wojskowej powoduje, iż wnioskodawca nie spełnia przesłanki posiadania 15 lat takiej pracy, gdyż zaliczenie pozostałego okresu daje staż wynoszący 14 lat.

Z analizy dotychczasowego orzecznictwa sądowego w tym Sądu Najwyższego wynika, iż kwestia zaliczania do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania podczas trwania takiej pracy, służby wojskowej budziła szereg wątpliwości i orzecznictwo sądowe w tym zakresie nie było jednolite.

Oceniając natomiast rozstrzygniecie Sądu I instancji w zakresie zarzutów apelacji i nie zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania przez wnioskodawcę na początku lat 70 –tych służby wojskowej wskazuje na nie trafność stanowiska Sądu.

Sąd Najwyższy w orzeczeniach z 6 kwietnia 2006 r. III UK 5/06, OSNP 2007/7-8/108, z 25 lutego 2010 r. II UK 219/09, LEX nr 590248, z 12 kwietnia 2012 r. I UK 347/12 (niepubl.) i z 17 maja 2012 r. I UK 399/11, LEX nr 1211140, stwierdził że okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia.

Stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w w/w orzeczeniach odnośnie zaliczania okresu służby wojskowej jako okresu pracy w warunkach szczególnych należy obecnie uznać za ugruntowane w szczególności w związku z podjętą w dniu 16 października 2013r. uchwałą 7 sędziów w sprawie II UZP 6/13, nie publikowaną, w której uznał, iż czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44 poz. 220 ) w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974r. zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy uznać, że wnioskodawca odbywający służbę wojskową w latach 1970-1972 odbywał ją w okresie obowiązywania w/w przepisu wskazanej ustawy a po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby w dniu 21 kwietnia 1972r., czyli przed upływem 30 dni od zakończenia służby.

Natomiast w świetle art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 z późn. zm.) - w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974r., czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Wydane na podstawie art. 108 ust. 4 powyższej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 z późn. zm.) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. W myśl w § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z przepisów tych wynika, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby.

Podstawę prawną dochodzonej przez ubezpieczonego emerytury stanowi art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (to jest 1 stycznia 1999 r.), osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn oraz osiągnęli okresy składkowe i nieskładkowe, od których zależy prawo do emerytury na podstawie art. 27 ustawy (tekst jedn.: w tym przypadku 25 lat dla mężczyzn). Dotychczasowe przepisy, o których mowa w art. 184 ustawy, to przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.), stosowane w zakresie wskazanym w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dodatkowym warunkiem nabycia prawa jest nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego. W rozpoznawanej sprawie sporna jest tylko przesłanka osiągnięcia przez skarżącego, według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r., wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach, oceniana według przepisów dotychczasowych, to jest według przepisów powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów. Pozostałe przesłanki, od których zależy prawo skarżącego do emerytury są bezsporne.

W myśl § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 pracownik będący mężczyzną, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia, przez co najmniej 15 lat nabywa prawo do emerytury w wieku 60 lat, przy spełnieniu pozostałych warunków dotyczących ogólnego stażu zatrudnienia. Przy czym stosownie do § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z materiału dowodowego zgromadzonego przed sądem pierwszej instancji wynika, że praca ubezpieczonego - przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej i po jej zakończeniu - stanowiła pracę w szczególnych warunkach określoną zarówno w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), jak i we wskazanym zarządzeniu resortowym a po odbyciu zasadniczej służby wojskowej ubezpieczony w terminie 30 dni zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie.

Wobec powyższego należało zaliczyć ubezpieczonemu do okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okres odbywania zasadniczej służby wojskowej. Wskutek tego wnioskodawca spełnił wszystkie ustawowe przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku zawarte w art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wnioskodawca bowiem, przy uwzględnieniu okresu służby wojskowej, legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem takiej pracy.

W tym stanie rzeczy, pogląd Sądu I instancji, w którym powołał orzecznictwo Sądu Najwyższego w zakresie braku podstaw do zaliczenia okresu służby wojskowej jako pracy w szczególnych warunkach w sytuacji już ustalonego orzecznictwa na drodze uchwały jako obecnie odosobniony jest nieuzasadniony i rozstrzygnięcie Sądu podlega zmianie.

Z tych wszystkich względów podzielając zarzuty apelacji, które głównie sprowadzają się do kwestii zakwestionowania stanowiska Sądu Okręgowego w zakresie braku podstaw do zaliczenia służby wojskowej do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, orzeczono ja w sentencji na podstawie art. 386 § 1 kpc. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § kpc w zw. z art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. ( Dz. U. Nr 167 poz. 1398 ze zm. ).