Pełny tekst orzeczenia

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa T. J., M. Z., S. C. i P. M.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 24 listopada 2015 r., sygn. akt I C 271/13,

1)  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punktach 4., 6. i 8. o tyle, że przyznane nimi odsetki zasądza od dnia 23 września 2014 r.,

b)  w punktach 5., 7. i 9. w ten sposób, że oddala powództwo o skapitalizowane odsetki;

2)  oddala apelację w pozostałej części;

3)  nie obciąża powodów kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 276/16

UZASADNIENIE

Powód T. J. w pozwie wnosił o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.:

kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci matki wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu;

kwoty 890 zł 41 gr tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od dnia 6 marca 2013r. do dnia 9 lipca 2013r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Powódka M. Z. w tym samym pozwie wnosiła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.:

kwoty 20000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci matki wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu;

kwoty 1004 zł 38 gr tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od dnia 17 lutego 2013r. do dnia 9 lipca 2013r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Powódka S. C. również wnosiła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.:

kwoty 20000 zł tytułem zadośćuczynienia po śmierci matki wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu;

kwoty 1 004 zł 38 gr tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od dnia 17 lutego 2013r. do dnia 9 lipca 2013r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Powód P. M. w pozwie z dnia 10 lipca 2013 roku wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.:

kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci matki wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu;

kwoty 1004 zł 38 gr tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od dnia 17 lutego 2013r. do dnia 9 lipca 2013r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictw.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że w dniu 29 czerwca 2002 roku w B. na ul. (...) doszło do wypadku komunikacyjnego. Sprawca wypadku I. P., ubezpieczony w zakresie OC u pozwanego. Zmarła O. M. była matką powodów, a zatem należała do członków najbliższej rodziny strony powodowej. W chwili śmierci miała 51 lat. Była osobą bardzo energiczną i aktywną, stanowiła ogniwo łączące całą rodzinę. Po śmierci O. M. rodzina zmarłej znalazła się w ciężkiej sytuacji życiowej. Przedwcześnie zerwane zostały więzi rodzinne. Z tego tytułu powodowie dochodzili zadośćuczynień w kwotach wskazanych w pozwie .

Żądanie skapitalizowanych odsetek powodowie uzasadnili faktem opóźnienia ze strony pozwanego w wypłacie im świadczeń licząc od daty po upływie 30 dni od dnia zawiadomienia o szkodzie i wezwania do zapłaty

Pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powodów kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany podał, że to zmarła O. M. była winna zaistniałego wypadku co przesądza o braku podstaw do odpowiedzialności pozwanego. Pozwany na wypadek odmowy uznania przez sąd istnienia przesłanki wyłącznej winy O. M., postawiał także zarzut znacznego przyczynienia się poszkodowanej do powstania szkody, co powinno w ocenie pozwanego, skutkować obniżeniem obowiązku odszkodowawczego o 90%. Dodatkowo, pozwany zarzucił niedopuszczalność żądania zadośćuczynienia opartego na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c. w odniesieniu do sytuacji, w której wypadek miał miejsce przed 3 sierpnia 2008r.

Wyrokiem z dnia 24 listopada 2015 roku Sąd Okręgowy w Częstochowie

-zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda T. J. kwotę 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 roku

-zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda T. J. kwotę 445,21 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 roku

-zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki M. Z. kwotę 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 roku

-zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki M. Z. kwotę 509 ,32 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 roku do dnia 22 grudnia 2014 roku,

-zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki S. C. kwotę 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 roku

-zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki S. C. kwotę 509,32 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 roku

-zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda P. M. kwotę 10 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 roku

-zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda P. M. kwotę 509,32 gr wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2013 roku .

Sąd orzekł także o roszczeniach powoda J. M. co do którego postępowanie w sprawie jest zawieszone.

Nadto sąd I instancji w pozostałej części oddalił powództwo , zniósł między stronami koszty procesu i orzekł o nieuiszczonych kosztach sadowych

Rozstrzygnięcie to sąd oparł na następujących ustaleniach faktycznych.

W dniu 29 czerwca 2002 roku około 8.25 w B. na ulicy (...) doszło do wypadku drogowego. Piesza O. M. wyszła z miejsca zamieszkania przy ulicy (...) i następnie skręciła w ulicę (...). Kierowała się w stronę przystanku autobusowego. Przeszła kilkanaście metrów prawym (dla niej) chodnikiem, po czym wkroczyła na jezdnię i przekraczała ją z lewej strony na prawą w stosunku do kierunku jazdy samochodu F. (...) nr rej. (...), kierowanego przez I. P., będącego w stanie nietrzeźwości.

O. M. weszła na jezdnię zza przejeżdżającego samochodu ciężarowego, w miejscu zabronionym. Powodem mógł być fakt, że po drugiej stronie jezdni tylko w tym miejscu chodnik nie był zasłonięty krzakami. Gdy O. M. znalazła się na drugiej połowie jezdni i dostrzegła nadjeżdżający samochód F. (...), to próbowała z powrotem zejść ku osi jezdni. Kierowca F. (...) awaryjnie hamował, jednak nie zdołał uniknąć potrącenia pieszej. O. M. została uderzona przednim lewym narożnikiem samochodu, ze skutkiem śmiertelnym. Zmarła w szpitalu w dniu (...).

Bezpośrednim powodem zaistnienia wypadku było nieodpowiednie zachowanie się na drodze przez pieszą O. M.. Natomiast kierujący samochodem F. (...) I. P. przyczynił się do zaistnienia wypadku. Stopień przyczynienia kierowcy należy określić na 25%.

Nieprawidłowości w zachowaniu pieszej O. M. polegały na tym, że weszła na jezdnię zza przeszkody, przekraczała jezdnię w miejscu zabronionym, nie zachowała szczególnej ostrożności oraz nie ustąpiła pierwszeństwa przejazdu kierowcy samochodu F. (...).

Natomiast kierujący samochodem F. I. P. zbyt późno lub z wydłużonym czasem zareagował na obecność pieszej na jezdni. Powodem mógł być stan nietrzeźwości. Miało to związek przyczynowy z zaistnieniem wypadku. Gdyby bowiem I. P. zareagował poprawnie, to co prawda nie zatrzymałby samochodu przed miejscem wypadku, lecz piesza zdążyłaby zejść z toru jazdy F. (...).

Wyrokiem z dnia 19 października 2004 roku Sąd Rejonowy w C. w sprawie IV K 397/04 uznał oskarżonego I. P. za winnego tego, że w dniu 29 czerwca 2002 roku około godziny 8.25 w B. kierował samochodem marki F. (...) o nr rej. (...) znajdując się w stanie nietrzeźwości – 1,14 mg/l – 1,13 mg/l, czym wyczerpał dyspozycję art. 178a §1 k.k. i za to na podstawie art. 178a §1 k.k. wymierzył mu karę jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat tytułem próby, grzywnę i orzekł wobec niego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 3 lat.

Wyrokiem z dnia 6 maja 2005 roku Sąd Okręgowy w Częstochowie w sprawie VII Ka 164/05 utrzymał w mocy zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w C. z dnia 19 października 2004 roku

Powódka S. C. miała 27 lat w dacie wypadku mamy O. M.. Nie zamieszkiwała z matką. Od 1 czerwca 1996 roku powódka pozostaje w związku małżeńskim z G. C., ma dwoje dzieci w wieku 12 i 16 lat, jedno z dzieci jest niepełnosprawne.

Powódka miała bardzo dobre relacje z matką, traktowała ją jako swoją podporę, odwiedzała ją co drugi, co trzeci dzień, zwierzała się jej, razem wychodziły na zakupy. W niedzielę chodziła do mamy na obiad z mężem. Matka organizowała chrzciny starszego dziecka powódki. Powódka spędzała każde Święta wraz z rodziną w domu u matki. Śmierć matki w wypadku komunikacyjnym spowodowała u powódki cierpienie psychiczne, żal i smutek. Stan ten trwał u powódki około pół roku. W tym czasie wspierał ją mąż. Powódka nie podjęła leczenia psychiatrycznego, ani nie korzystała z terapii psychologicznej. Śmierć matki nie wywołała u powódki zaburzeń psychicznych, miała natomiast wpływ na jej funkcjonowanie, zwłaszcza w sferze życia osobistego. W następstwie śmierci matki nie wystąpił u powódki długotrwały lub trwały uszczerbek na zdrowiu. Powódka chodzi na cmentarz na grób matki raz, dwa razy w miesiącu, często też o niej myśli.

Powódka M. Z. w dacie wypadku mamy miała 31 lat. Nie zamieszkiwała z matką. Od 30 grudnia 1995 roku powódka pozostaje w związku małżeńskim z J. Z., z tego związku ma dwoje dzieci w wieku 20 lat i 15 lat. Powódka ma jeszcze jedno dorosłe dziecko będące w wieku 26 lat z pierwszego związku małżeńskiego.

Powódka M. Z. była silnie emocjonalnie związana z matką O. M., miała z nią bardzo dobre relacje. Przede wszystkim, matka wspierała córkę w związku z trudnościami życiowymi wynikającymi z faktu nadużywania alkoholu przez męża powódki. Ponadto, matka wspierała powódkę finansowo, robiła nieraz zakupy, głównie żywnościowe, dla powódki i jej dzieci.

Śmierć matki w wypadku komunikacyjnym wywołała u powódki cierpienia psychiczne i okresowo nasiliła istniejące u powódki dolegliwości typu nerwicowego, co skłoniło powódkę do szukania pomocy u lekarza psychiatry przez okres około 3 miesięcy. Strata matki wpłynęła negatywnie na funkcjonowanie powódki, której z chwilą śmierci matki zabrakło wsparcia i pomocy. Powódka czuła żal i osamotnienie, osłabieniu uległy również jej kontakty i więzi z ojczymem i przyrodnim bratem.

W następstwie śmierci matki nie wystąpił u powódki długotrwały lub trwały uszczerbek na zdrowiu.

Powódka chodzi na cmentarz na grób mamy średnio raz w miesiącu, raz na dwa miesiące.

Powód T. J. w chwili śmierci matki miał 20 lat . W dacie wypadku powód zamieszkiwał wraz z matką O. M. i ojczymem J. M. oraz przyrodnim bratem P. M.. Po śmierci matki, powód mieszkał z ojczymem około roku czasu, potem wyprowadził się, gdyż ich relacje nie były już tak bliskie jak za życia O. M.. W dniu 29 października 2005 roku powód T. J. zawarł związek małżeński z A. J., z tego związku ma dwoje dzieci w wieku 14 i 10 lat. Powód rozstał się z żoną, ale utrzymuje kontakt z dziećmi. Obecnie pozostaje w związku konkubenckim, z którego ma jedno dziecko.

Powód miał bliskie i ciepłe relacje z matką. Powód T. J. był silnie emocjonalnie związany ze swoją matką. Matka wspierała go, pomagała mu na co dzień, mógł liczyć na matkę. Śmierć mamy w wyniku wypadku komunikacyjnego była dla powoda ciężkim przeżyciem psychicznym, które wywołało u niego cierpienie i żal po jej stracie. Powód nie podjął leczenia psychiatrycznego, ani nie miał kontaktu z psychologiem. Śmierć matki nie spowodowała u powoda wystąpienia zaburzeń psychicznych, wywarła natomiast duży wpływ na funkcjonowanie powoda w rodzinie – więzi rodzinne, zwłaszcza z ojczymem i przyrodnim bratem, uległy osłabieniu. Strata matki wpłynęła też na funkcjonowanie powoda w sferze życia osobistego. Powód odczuwa brak matki i wsparcia z jej strony.

Powód aktualnie w związku ze śmiercią matki nie wymaga leczenia psychiatrycznego ani terapii psychologicznej, a rokowania na przyszłość są pozytywne.

W dacie wypadku komunikacyjnego powód P. M. miał 15 lat. Mieszkał razem z rodzicami O. M. i J. M. oraz przyrodnim bratem T. J.. Funkcjonowanie intelektualne powoda jest obniżone do poziomu upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym. Powód był związany emocjonalnie ze swoją matką O. M.. Potrzebował jej, matka sprawowała nad nim opiekę, troszczyła się o niego. Śmierć matki w wypadku spowodowała definitywne zerwanie łączących ich więzi. U powoda śmierć matki wywołała cierpienie psychiczne, żal po jej stracie, tęsknotę, ale również spowodowała brak wystarczającej opieki i wsparcia w codziennym życiu, które zapewniała mu matka.

Na skutek śmierci matki nastąpiło osłabienie więzi rodzinnych, a powód będący praktycznie dzieckiem i dodatkowo niepełnosprawnym intelektualnie, nie był w stanie właściwie zorganizować sobie życia. Brak wystarczającej opieki ze strony innych osób, a także kontroli zachowań powoda zaowocowała skłonnością do używania alkoholu.

Obecnie powód potrzebuje leczenia psychiatrycznego w związku z zaburzeniami zachowania, które nie powstały jednak na skutek śmierci matki, ale są wynikiem upośledzenia umysłowego. Powód nie wymaga terapii psychologicznej. Wskazane byłoby, aby powód podjął leczenie odwykowe.

W następstwie śmierci matki nie wystąpił u powoda długotrwały lub trwały uszczerbek na zdrowiu. Upośledzenie umysłowe jest stanem, który towarzyszy powodowi od urodzenia i którego konsekwencją są zaburzenia w zachowaniu – charakteropatia oligofreniczna.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny sąd I instancji uznał za usprawiedliwione ich roszczenia co do zasady. W pierwszej kolejności stwierdził, że nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanego (...) S.A. w W., że wypadek zaistniał z wyłącznej winy poszkodowanej O. M.. Ze złożonej na potrzeby sprawy cywilnej opinii biegłych , wynika że bezpośrednim, ale nie jedynym, powodem zaistnienia wypadku było nieodpowiednie zachowanie się na drodze przez pieszą O. M.. Kierowca samochodu F. (...) I. P. przyczynił się natomiast do zaistnienia wypadku. Stopień przyczynienia kierowcy, za którego ponosi odpowiedzialność ubezpieczyciel, należy określić na 25% ,a przyczynienie matki powodów na 75 procent.

Z powołaniem na treść art. 11 kpc a contrario Sąd Okręgowy wyjaśnił przyczyny dla których nie był związany ustaleniami wyroku sądu karnego .

Podkreślił Sąd Okręgowy , że żądanie zasądzenia na rzecz powodów zadośćuczynienia za stratę osoby bliskiej znajduje swoją podstawę w przepisach art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c.

Dalej w swoich motywach sąd I instancji wskazał, że mimo nie obowiązywania w dacie zdarzenia , art. 446 § 4 k.c., wprowadzony do Kodeksu cywilnego z dniem 3 sierpnia 2008 roku, w doktrynie i orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło wówczas stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c tu sąd wskazał , że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej z pokrewieństwa, podlega ochronie prawa.

Więź małżonków oraz więzi rodziców z dziećmi istniejące w prawidłowo funkcjonującej rodzinie zasługują na status dobra osobistego, podlegającego ochronie z art. 24 § 1 k.c., a spowodowanie śmierci osoby bliskiej wskutek deliktu i przez to zerwanie tej najsilniejszej więzi emocjonalnej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego oraz uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia w oparciu o art. 448 k.c. Dalej , stwierdził Sąd Okręgowy, że więzi pomiędzy pomiędzy powodami S. C., M. Z., T. J. i P. M., a ich matką O. M., były bardzo silne. Relacje powodów z O. M. wyglądały w taki sposób, jaki został przedstawiony w ustalonym stanie faktycznym. Podkreślił sąd I instancji , że z uwagi na występujące między powodami różnice osobowościowe i odmienności w sposobie funkcjonowania, własne predyspozycje psychofizyczne oraz problemy każdej z tych osób, także ich relacje z O. M. przejawiały się w różny sposób, powodowie kładli nacisk na różne aspekty tych relacji, ponadto w indywidualny sposób przeżywali śmierć O. M..

Nie budzi jednak wątpliwości, że każde z dzieci było związane uczuciowo z matką, szanowało ją i bardzo przeżywało jej stratę. Nieodwracalne zerwanie tych więzi na skutek śmierci O. M. w znaczący sposób wpłynęło na stan emocjonalny powodów, spowodowało u powodów żałobę, smutek i żal. Krzywda powodów wynika, w ocenie Sądu Okręgowego z bezpowrotnego zerwania więzi łączącej osoby bliskiej sobie. Jako punkt wyjścia do ustalenia zadośćuczynienia na rzecz powodów T. J., M. Z., S. C. i P. M. Sąd Okręgowy przyjął kwoty po 40 000 zł . Po obniżeniu powyższego zadośćuczynienia z powodu przyczynienia się poszkodowanej do wypadku w 75%, należne powodom zadośćuczynienie wynosi po 10 000 zł. W związku z powyższym, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę po 10 000 zł tytułem zadośćuczynienia (punkt 4, 6, 8 i 10 wyroku).

.

Gdy idzie o żądanie odsetek oraz skapitalizowanych odsetek Sąd Okręgowy wskazał ,że orzeczenie sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego, skoro sąd na podstawie zaoferowanych w sprawie dowodów rozstrzyga, czy doznane cierpienia i krzywda oraz potencjalna możliwość ich wystąpienia w przyszłości miały swoje uzasadnienie w momencie zgłoszenia roszczenia. Orzeczenie to nie jest więc źródłem zobowiązania sprawcy szkody względem poszkodowanego do zapłaty zadośćuczynienia. Rzeczywistym źródłem takiego zobowiązania jest czyn niedozwolony.

Mając na uwadze bezterminowy charakter zadośćuczynienia powołał się Sąd I instancji na treść art. 455 kc zgodnie z którym zobowiązanie staje się wymagalne po wezwaniu zobowiązanego przez poszkodowanego do spełnienia świadczenia . Od tej chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.). S. C., M. Z. i P. M. zgłosili swoje roszczenia pismem z dnia 10 stycznia 2013 roku (k. 75-77). Uwzględniając siedem dni na doręczenie pisma, ustawowe odsetki za opóźnienie są należne od daty po upływie 30 dni, tj. od 17 lutego 2013 roku. Natomiast w odniesieniu do powodów S. C., M. Z. i P. M. odsetki te wyniosły kwotę po 509 zł 32 gr / (143 dni × 10 000 zł × 0,13) : 365 dni = 509 zł 32 gr /. Odsetki te Sąd zasądził w punktach 3, 7, 9 i 11 wyroku.

Powód T. J. zgłosił swoje roszczenie pismem z dnia 28 stycznia 2013 roku (k. 73-74). Uwzględniając siedem dni na doręczenie pisma, ustawowe odsetki za opóźnienie są należne od daty po upływie 30 dni, tj. od 7 marca 2013 roku. Za okres do 9 lipca 2013 roku odsetki te wyniosły kwotę 445 zł 21 gr / (125 dni × 10 000 zł × 0,13) : 365 dni = 445 zł 21 gr / (punkt 5 wyroku).

Dalsze ustawowe odsetki za opóźnienie Sąd zasądził od daty wniesienia pozwu, tj. od dnia 10 lipca 2013 roku.

Apelację od tego orzeczenia wniosła pozwana (...) Spółka Akcyjna w W. zaskarżając wyrok w części tj.

- w zakresie punktów 1,2,3,5,7,9 w całości oraz

- w zakresie punktów 4,6,8 w części obejmującej zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 10 lipca 2013 r do dnia 24 listopada 2015 tj. do dnia wydania wyroku w sprawie.

W zakresie zaskarżenia pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa , oraz zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów.

W zakresie zaskarżenia gdy idzie o wyrok w części nie dotyczącej powoda J. M. pozwany zarzucił:

- błędną wykładnię przepisu art. 481 k.c. co spowodowało ustalenie błędnej daty naliczenia odsetek ustawowych

-pominięcie art. 817 § 2 k.c. i ustalenie odsetek ustawowych bez uwzględnienia treści tego przepisu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Po zamknięciu rozprawy zmarł powód J. M. w stosunku do którego Sąd Okręgowy zawiesił postępowania w sprawie .

Stąd też Sąd Apelacyjny rozpoznał apelację jedynie w części dotyczącej punktów 4,5,6,7,8,9 wyroku orzekając wyrokiem częściowym .

Mając na uwadze zakres zaskarżenia stwierdzić należy, że pozwany kwestionuje zasadność zasądzenia odsetek od należności głównych wskazując, że zasądzenie tych odsetek powinno nastąpić dopiero od dnia wyrokowania ( apelacja co do punktów 4,6 i 8 wyroku ) Z tych samych względów zaskarżone zostały przez pozwanego punkty wyroku w których zasądzono na rzecz powodów odsetki skapitalizowane( apelacja co do punktów 5,7 i 9 wyroku ) .

Za uzasadnioną uznać należy apelację, w części dotyczącej naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego ,a to art. 481§1 kc , art. 817 § 2 kc i zasądzenie odsetek za okres przed dniem doręczenia opinii biegłego która wyjaśniła odpowiedzialność pozwanego co do zasady .

Zobowiązanie dłużnika do naprawienia szkody spowodowanej czynem niedozwolonym jest zobowiązaniem o charakterze bezterminowym. Wobec tego zadośćuczynienie należy traktować jak wierzytelność bezterminową, a więc świadczenie to powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.).

Stosownie do art. 481 § 1 k.c. wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, jeżeli dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. O takim opóźnieniu można mówić, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie, w którym stało się ono wymagalne, także wówczas, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia.

W świetle przepisów art. 14 ustawy ubezpieczeniowej oraz art. 817 § 1 k.c. ubezpieczyciel, co do zasady jest zobowiązany spełnić świadczenia z tytułu umowy ubezpieczenia w terminie 30 dni od daty zgłoszenia szkody. W wyroku z dnia 16 grudnia 2011 r. (V CSK 38/11, LEX nr 1129170), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ratio legis art. 14 ustawy ubezpieczeniowej, podobnie jak i art. 817 k.c., opiera się na uprawnieniu do wstrzymania wypłaty odszkodowania w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją niejasności odnoszące się do samej odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości szkody. Ustanawiając krótki termin spełnienia świadczenia ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej. Po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku ubezpieczyciel lub Fundusz - jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców (art. 355 § 2 k.c.), obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody. Nie może wyczekiwać na prawomocne rozstrzygnięcie sądu. Bierne oczekiwanie ubezpieczyciela na wynik toczącego się procesu naraża go na ryzyko popadnięcia w opóźnienie lub zwłokę w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego. Rolą sądu w ewentualnym procesie może być jedynie kontrola prawidłowości ustalenia przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania. Odsetki, zgodnie z art. 481 k.c., stanowią opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego. Jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c., uprawniony nie ma możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już wówczas powinny się należeć od tego właśnie terminu (podobnie Sąd Najwyższy także w innych wyrokach, np. z dnia 8 sierpnia 2012 r., I CSK 2/12, LEX nr 1228578, z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 434/09, LEX nr 602683, z dnia 8 lutego 2012 r., V CSK 57/11, LEX nr 1147804, z dnia 18 listopada 2009 r., II CSK 257/09, LEX nr 551204, z dnia 15 lipca 2004 r. V CK 640/03, niepubl., z dnia 19 września 2002 r., V CKN 1134/2000, niepubl. i z dnia 10 stycznia 2000 r., III CKN 1105/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 134). W wymienionym wyroku z dnia 18 listopada 2009 r. Sąd Najwyższy wskazał dodatkowo, że spełnienie przez ubezpieczyciela świadczenia w terminie późniejszym może być usprawiedliwione jedynie wówczas, gdy ubezpieczyciel powoła się na istnienie przeszkód w postaci niemożliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności albo wysokości świadczenia, mimo działań podejmowanych ze szczególną starannością. I z taką sytuacją mamy do czynienia właśnie w tej sprawie .

Ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy, które nie są kwestionowane przez skarżącego wskazują na to, że powodowie wystąpili do pozwanego z żądaniem zapłaty po jedenastu latach od zdarzenia w tym po tym jak zapadł w sprawie wyrok karny w którym I. P. został przez sąd uniewinniony od zarzutu spowodowania wypadku i poniósł odpowiedzialność karną jedynie za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwym . Podkreślenia wymaga, że w toku postępowania karnego został złożona opinia biegłego która wykluczyła związek przyczynowy między zachowaniem I. P., a zgonem matki powodów. Dlatego nie sposób uznać, że zadośćuczynienie w kwotach żądanych na etapie postępowania likwidacyjnego było wymagalne już po upływie trzydziestu dni od zgłoszenia przez powoda szkody u ubezpieczyciela.

W tym, bowiem terminie nie było możliwości poczynienia ustaleń odnośnie odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela. Odpowiedzialność pozwanego ubezpieczyciela jest pochodną odpowiedzialności osoby ubezpieczonej . W tej sytuacji gdy pozwany dysponował jedynie opinią biegłego w sprawie karnej oraz wyrokiem sądu w sprawie sygn. akt IV K397/04 uzasadnione było jego stanowisko i odmowa wypłaty żądanych kwot.

Dlatego brak podstaw do podzielenia stanowiska Sądu I instancji , że kwota zasądzona z tego tytułu była już wymagalna w 2013 roku.

O zasadności żądania powodów ,oraz o ich wysokości można mówić dopiero po doręczeniu opinii biegłych Biura (...) złożonej na potrzeby tej sprawy . Dopiero wówczas pozwany, powziął wiedzę o zasadach swojej odpowiedzialności.

Mając na uwadze powyższe uznać należy, że apelacja pozwanego w zakresie dotyczącym zasądzenia skapitalizowanych odsetek w punktach 5,7 i 9 wyroku sądu I instancji zasługiwała na uwzględnienie w całości co skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem powództwa w tej części.

Odnośnie apelacji pozwanego gdy idzie o datę wymagalności roszczenia co do kwot zasądzonych w punktach 4,6 oraz 8 wyroku to wskazać należy z powołaniem na powyższe wywody, że także zasługuje ona na uwzględnienie jednak nie w całości, ale w przeważającej części . Nie sposób bowiem zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, że w każdym przypadku datą początkową opóźnienia w spełnieniu świadczenia powinna być data ogłoszenia wyroku- tu powołać należy się na powyżej zaprezentowane wywody dotyczące wymagalności roszczenia o zadośćuczynienie. .Po doręczeniu opinii pozwany posiadał pełną wiedzę co do zasady swojej odpowiedzialności stąd też od tej daty można mówić o jego opóźnieniu w spełnieniu świadczenia .

Mając na uwadze powyższe wywody z mocy art. 386§1 i art. 385 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w przedmiocie kosztów procesu za instancję odwoławczą uzasadniają normy z art. 108§1 k.p.c. i art. 102 k.p.c. W kodeksie postępowania cywilnego przewidziano możliwość odstąpienia od ogólnej zasady odpowiedzialności za wynik sprawy w przypadku zaistnienia w sprawie nadzwyczajnych okoliczności. Stosownie bowiem do treści art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten realizuje zasadę słuszności i stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie wszystkie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.) - tzw. zasada odpowiedzialności za wynik procesu. Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "przypadków szczególnie uzasadnionych" pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony stanowią podstawę do nie obciążania jej kosztami procesu (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I Cz 110/07, niepubl.). Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego przepisu powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie SN z dnia 17 kwietnia 2013 r., V Cz 107/12, LEX nr 1341715; z dnia 24 października 2012 r., IV Cz 61/13 LEX nr 1389013). Mając na uwadze charakter roszczenia powodów , a przede wszystkim ich trudną sytuację materialną wysokość kwot jakie otrzymali tytułem zadośćuczynienia w ocenie sądu odwoławczego obciążenie ich kosztami postępowania apelacyjnego które przegrali w przeważającej części byłoby niesprawiedliwe. Dodatkowo wskazać trzeba rozbieżności w orzecznictwie odnośnie daty wymagalności roszczenia o zadośćuczynienie.

SSO del. J. Głogowska SSA P. Wójtowicz SSA J. Naczyńska