Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2016 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. P. (1)

przeciwko T. P.

o nakazanie złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 13 stycznia 2016 r. sygn. akt I C 2328/14

1.  oddala apelację

2.  zasądza od powoda A. P. (1) na rzecz pozwanego T. P. kwotę 5 400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata K. R. kwotę 3 321 zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden złotych) w tym 621 zł podatku od towarów i usług tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Józef Wąsik SSA Regina Kurek

Sygn. akt : I ACa 552/16

UZASADNIENIE

A. P. (1), w pozwie skierowanym przeciwko synowi T. P. , domagał się nakazania złożenia oświadczenia woli, którego treścią miało być przeniesienie udziału w wysokości ½ prawa własności w lokalu położonym w S. przy ul. (...). Powód bowiem wcześniej odwołał darowiznę tego udziału z powodu rażącej niewdzięczności pozwanego.

Domagał się również obciążenia go kosztami procesu.

Uzasadniając zgłoszone żądanie A. P. (1) wskazał , że w 2011 r. wraz ze swoją ówczesną żoną- M. P. (1) darowali synowi T. nieruchomość lokalową położoną w S. przy ul. (...)

W krótkim czasie po jej dokonaniu, pozwany w istotny sposób zmienił stosunek wobec ojca. Zakazał powodowi kontaktu z jego wnukami, przejawiał akty agresji i przemocy w stosunku do niego oraz osoby wobec niego najbliższej, obecnej zony G. W.. Tymczasem , od września 2013r , powód jest jest osobą bezrobotną , a nadto schorowaną, nie posiadającą środków do życia. W tej sytuacji , mimo licznych , ponawianych próśb, nigdy nie otrzymał pomocy od syna , który po otrzymaniu darowizny nie interesował się sytuacją ojca , a , tym bardziej , sam nie zaoferował żadnej formy wsparcia dla darczyńcy . Powód wskazał, wobec takiej postawy pozwanego , pismem z dnia 26 marca 2014 r, odwołał dokonaną na jego rzecz darowiznę. Syn, do daty wytoczenia powództwa, nie przeniósł na ojca dobrowolnie otrzymanego udziału.

W odpowiedzi na pozew T. P. wniósł o oddalenie powództwa.

Zarzucił, że powód ma skłonność do alkoholu i hazardu oraz zaciągał długi. Twierdził , że ojciec od ponad trzech lat nie chce kontaktować się tak z nim jak i z resztą rodziny. Zaprzeczając, by miały miejsce zachowania opisane przez A. P. (1) oraz te wskazane w oświadczeniu o odwołaniu darowizny pozwany podniósł, że powód nie skorzystał z pomocy finansowej , która oferował mu tak on jak i pozostali synowie.

Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2016r, Sąd Okręgowy w Krakowie :

- oddalił powództwo [ pkt I ],

- zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3617 złotych , tytułem zwrotu kosztów procesu [ pkt II ],

- przyznał ze środków budżetowych Skarbu Państwa na rzecz profesjonalnego pełnomocnika procesowego , zastępującego powoda w procesie z urzędu , wynagrodzenie w kwocie 4428 złotych brutto [ pkt III sentencji wyroku.]

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

W dniu 12 października 2011 r. powód wraz ze swoją żoną M. P. (1) , darowali synowi - pozwanemu T. P. - wchodzące w skład ich majątku wspólnego prawo własności odrębnego lokalu mieszkalnego numer (...) położonego przy ul. (...) w S., dla którego Sąd Rejonowy wW.prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2012 r., w sprawie o sygnaturze XI C 3592/11, Sąd Okręgowy w Krakowie rozwiązał przez rozwód z winy powoda związek małżeński darczyńców.

Zarówno przed jak i po rozwodzie rodziców, pozwany starał się utrzymywać kontakt z ojcem. Z uwagi na nadużywanie przez powoda alkoholu, T. P. oferował mu pomoc w podjęciu leczenia odwykowego, która nie została jednak przyjęta.

Ojciec i syn spotkali się kilkukrotnie w Sądzie z uwagi na rozpoznawanie spraw, w których obaj byli stronami. Podczas jednego z takich spotkań pozwany podjął próbę rozmowy z A. P. (1) , który nie wyraził woli porozumienia. Syn nie zabraniał ojcu widywania się z wnukami ,a dziadek po 2011r , dwukrotnie je odwiedził , przynosząc zabawki Zachowanie pozwanego tak względem powoda jak i jego drugiej [ i aktualnej ] żony G. W. , nigdy nie było agresywne i wulgarne.

Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż A. P. (1) był zatrudniony przez (...) S.A. od 1 października 2008 r. do 31 stycznia 2011 r. jako manager ds. gastronomii , a od 1 lutego 2011 r. do 31 sierpnia 2013 r. jako szef kuchni. Umowę o pracę rozwiązano za wypowiedzeniem przez pracodawcę z powodu długotrwałych nieobecności w pracy uzasadnianych chorobą , naruszania podstawowych obowiązków pracowniczych podlegających w szczególności na nieusprawiedliwionym spóźnianiu się do pracy, składaniu nieprawdziwych oświadczeń o godzinie jej podjęcia i niewłaściwym zachowaniu się , w stosunku do pracodawcy jak i do podwładnych.

Pozwem z dnia 29 maja 2013 r. powód domagał się od synów : T. , B. i M. P. (2) , alimentów w kwocie po 100 zł. na miesiąc. Na rozprawie w dniu 2 lipca 2013 r. powód cofnął pozew za zgodą pozwanych i postępowanie zostało umorzone.

Kolejnym pozwem z dnia 5 sierpnia 2013 r. ojciec wniósł przeciwko synom kolejny pozew o przyznanie świadczenia alimentacyjnego , w kwotach po 300 złotych miesięcznie od każdego z nich. Wezwany w celu przesłuchania nie stawił się na rozprawę w dniu 15 lipca 2014 r. Sąd wydał wyrok oddalający powództwo, który uprawomocnił się bez zaskarżenia.

W dniu 26 marca 2014 r. A. P. (1) złożył pozwanemu pismo zawierające oświadczenie o odwołaniu darowizny.

W jego uzasadnieniu wskazał, że znajduje się w złej sytuacji finansowej, a mimo to nie może liczyć na pomoc obdarowanego, który wszczyna awantury i prezentuje wrogą i krzywdząca postawę względem powoda. Nadto, zgodnie z jego treścią miały mieć miejsce liczne awantury w trakcie których T. P. ubliżał ojcu , odnosił się do niego w sposób wulgarny i brutalny , bez szacunku. Miało dochodzić także do aktów agresji i przemocy wobec żony powoda. Poza tym syn miał zakazywać darczyńcy jakiegokolwiek kontaktu z wnukami. Wszystkie te zachowania obdarowanego miały świadczyć o rażącej niewdzięczności wobec ojca.

Jak ustalił ponadto Sąd Okręgowy, obecnie prowadzone jest przed Sądem Rejonowym dla K., postępowanie oznaczone sygnaturą I Ns 1093/ 13 / P , mające za przedmiot podział majątku dorobkowego rodziców T. P..

Rozważania prawne Sąd Okręgowy rozpoczął , odwołując do stanowiska orzecznictwa Sądu Najwyższego , ukształtowanego na tle wykładni mającego w sprawie zastosowanie art. 898 kc , od przedstawienia warunków normatywnych przy spełnieniu których możliwym byłoby uwzględnienie żądania A. P. (1).

Przenosząc następnie te uwagi natury ogólnej na grunt faktów ustalonych w sprawie i akcentując konsekwencje rozkładu ciężaru ich dowodzenia , który spoczywał na darczyńcy , ocenił , że nie zdołał on dowieść w sporze , iż rzeczywiście sposób zachowania pozwanego syna wobec niego, po zawarciu i wykonaniu umowy darowizny był taki , aby można mu było przypisać cechy rażącej niewdzięczności. Tymczasem jedynie w takim przypadku, oświadczenie o odwołaniu darowizny , które złożył powód, mogłoby zostać uznane za wywołujące skutek prawny.

Sąd I instancji w szczególności zwrócił uwagę , że T. P. po przyjęciu darowizny oferował ojcu swoja pomoc , której tren jednak nie przyjął. Ocenił , że utrata pracy w roku 2013r , na która powoływał się darczyńca jako argument mający wskazywać na jego trudną sytuacje materialną , obligującą pozwanego do udzielenia ojcu wsparcia , którego syn miał nie udzielić , nastąpił z przyczyn , które obciążają tylko A. P. (1) . Nie ma też , zdaniem Sądu, dostatecznych podstaw aby w sposób usprawiedliwiony twierdzić , że nie może on obecnie podjąć zatrudnienia.

Odwołując się do wyniku sporu sądowego o przyznanie od synów , w tym powoda, świadczeń alimentacyjnych, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę , że prawomocnym wyrokiem z dnia 15 lipca 2014r , [ w sprawie o sygnaturze III RC 778/13/ P ] Sąd uznał , iż obowiązek taki , w odniesieniu do ojca, obdarowanego nie obciąża.

Analizując ustalone fakty , w podsumowaniu swojego stanowiska prawnego, Sąd Okręgowy , wskazał , iż relacje pomiędzy powodem a pozwanym są napięte, owocując od czasu do czasu sytuacjami konfliktowymi. Tym nie mniej ich przebieg nie wykracza swoją intensywnością poza kategorię zwykłych nieporozumień pomiędzy członkami rodziny. W żadnym razie nie można ich kwalifikować jako przejawy rażącej niewdzięczności , w rozumieniu przepisu art. 898 §1 kc po stronie T. P..

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była norma art. 98 §1 i 3 kpc.

Podstawa przyznania wynagrodzenia pełnomocnikowi procesowemu powoda, ustanowionemu z urzędu były postanowienia Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie […] z 28 września 2002 [ jedn. tekst DzU z 2013 poz. 461]

W apelacji od tego orzeczenia A. P. (1) , zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w zakresie punktów I i II sentencji , domagał się jego zmiany poprzez uwzględnienie żądania pozwu.

Środek odwoławczy został oparty na zarzucie naruszenia prawa procesowego , a to art. 233 kpc , w następstwie przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów.

Wada ta, jak wynika z pisemnych motywów apelacji miała, zdaniem skarżącego, polegać na nieuzasadnionym obdarzeniu walorem wiarygodności relacji świadków wskazanych przez pozwanego mimo , że pozostają oni w konflikcie z G. W. , przy równoczesnej odmowie tego waloru relacji aktualnej jego żony , już tylko i wyłącznie z tego powodu , że jej depozycje są sprzeczne z zeznaniami tej grupy osób.

Wskazana nieprawidłowość doprowadziła do niegodnych z rzeczywistym stanem rzeczy ustaleń faktycznych , w sytuacji gdy fakty odpowiadające takiemu stanowi potwierdzają te wszystkie okoliczności , które A. P. powołał w oświadczeniu o odwołaniu darowizny. Prawidłowo ocenione dowody z zeznań obecnej małżonki powoda i relacji darczyńcy powinny były prowadzić do uznania żądania pozwu za uzasadnione.

W piśmie procesowym, w którym pozwany odniósł się do argumentów apelacji , aprobując w pełni tak ustalenia faktyczne , jak i ocenę prawną roszczenia ojca zaprezentowaną przez Sąd I instancji, T. P. domagał się oddalenia środka odwoławczego oraz obciążenia ojca kosztami postępowania apelacyjnego

Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy A. P. (1) jest bezzasadny i podlega oddaleniu.

W szczególności nie można podzielić , jako usprawiedliwionego , zarzutu procesowego na którym opiera się jego konstrukcja.

Zgodnie z utrwalonymi i podzielanymi przez Sąd Apelacyjny , w składzie rozstrzygającym sprawę , poglądami Sądu Najwyższego służącymi wykładni normy art. 233 kpc , skuteczne postawienie zarzutu jej naruszenia wymaga od strony wykazania , w odniesieniu do zindywidualizowanych dowodów, na czym polega wada postępowania Sądu w zakresie dokonanej przezeń oceny, a co za tym idzie poczynionych na jej podstawie ustaleń doniosłych dla treści rozstrzygnięcia.

W szczególności strona ma wykazać dlaczego uznanie jednych dowodów za wiarygodne i mające szczególną doniosłość dla treści poczynionych ustaleń, przy zdeprecjonowaniu z tego punktu widzenia dowodów im przeciwnych, jest nie do pogodzenia z regułami doświadczenia życiowego i [ lub ] zasadami logicznego rozumowania.

Nie jest przy tym wystarczające dla uznania zarzutu do którego odwołuje się A. P. za trafny, aby skarżący poprzestał , nie podejmując rzeczowej , opartej na wskazanych kryteriach , polemiki z oceną i ustaleniami Sądu , na przeciwstawieniu im własnej, jego zdaniem niewadliwej , oceny i wskazaniu na wynikające z niej ustalenia faktyczne, mające odpowiadać rzeczywistemu stanowi rzeczy .

Trzeba ponadto pamiętać , co także ma wpływ na możliwość skutecznego postawienia omawianego zarzutu , iż swobodna ocena dowodów stanowi jeden z podstawowych atrybutów jurysdykcyjnej kompetencji Sądu. Ma to m. in. i tę konsekwencję , że o ile tylko ze zgromadzonego materiału procesowego Sąd, w zakresie oceny i ustaleń , wyciąga logicznie dające się uzasadnić wnioski, wynikające z zastosowania kryteriów oceny o jakich mowa w art. 233 §1 kpc, to ocenę taką i w konsekwencji , oparte na niej ustalenia, Sąd II instancji jest , w ramach kontroli instancyjnej orzeczenia , zobligowany zaaprobować.

Jak wynika z uzasadnienia apelacji powoda jego argumentacja mająca przemawiać za realizacją stawianego zarzutu, ogranicza się wyczerpuje jedynie w polemice z oceną i ustaleniami Sądu Okręgowego przy założeniu , że jedynie depozycje powoda i jego aktualnej żony są prawdziwe i tylko one powinny być podstawą ustaleń , a w konsekwencji , pośrednio, decydować także o wnioskach prawnych w odniesieniu do oceny roszczenia A. P..

Opisany sposób motywacji stawianego zarzutu , z przyczyn wyżej wskazanych, wyklucza jego podzielenie, powodując , że ocena powoda zgodnie z którą ustalenia Sądu są nieprawidłowe , także nie zasługuje na aprobatę , wobec swojej dowolności.

Do tego należy dodać , że , jak wynika z tej części uzasadnienia wyroku , którą Sąd I instancji poświęcił ocenie dowodów, wskazał on przyczyny dla których nie obdarzył wiarygodnością relacji G. W.. Wynika z nich , że wbrew temu co pisze skarżący, odmowa wiarygodności tych depozycji nie wynika tylko stąd , iż nie da się pogodzić z relacjami osób , które są przez apelującego powoływane ale także stąd , że są one wewnętrznie sprzeczne. Tą przyczynę uznania jej za nieprzydatną dla ustaleń , A. P. (1) zupełnie pomija w swojej argumentacji . Sąd I instancji wskazał także na powody dla których ocenił, jako prawdziwe, zeznania T. P. oraz dlaczego wiarygodności odmówił depozycjom powoda , które okazały się być odosobnione , nie zweryfikowane pozytywnie przez treść któregokolwiek dowodu zasługującego na wiarę.

Odparcie omówionego zarzutu spowodowało , że ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy , jako poczynione poprawnie i w sposób kompletny, Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Nie popełnił także błędu Sąd I instancji , oceniając z punktu widzenia prawa materialnego , roszczenie powoda jako niezasadne.

Podzielając zaprezentowaną w motywach kontrolowanego instancyjnie orzeczenia, argumentację prawną, zbudowaną na podstawie powszechnie, w orzecznictwie i literaturze , aprobowanej wykładni art. 898 §1 kc , dodać do niej należy jedynie tyle, iż uprawnienie darczyńcy na podstawie którego może on odwołać darowiznę należy traktować jego wyjątkowe , którego zakres stosowania nie może opierać się na wykładni rozszerzającej przesłanek normatywnych skutecznego sięgnięcia po nie. Musi ono zostać ograniczone tylko do tych zupełnie wyjątkowych przypadków , które ze względu na szczególnie naganne zachowanie obdarowanego każą dać prymat interesowi darczyńcy nie tylko nad interesem niewdzięcznego w sposób rażący obdarowanego ale także nad zasadą stabilności stosunków prawno rzeczowych, kształtowanych w założeniu w sposób trwały, zawartą i wykonaną miedzy stronami umową.

Taka szczególna sytuacja , jak zasadnie ocenił to Sąd I instancji , w relacjach pomiędzy A. i T. P. , nie została w sporze wykazana.

Z tych przyczyn , w uznaniu apelacji za niezasadną , Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu , na podstawie art. 385 kpc w zw z art. 898 §1 kc

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego była norma art. 98 §1 i 3 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 § 1 kpc i wynikająca z niej zasada odpowiedzialności za wynik sprawy.

Zważywszy na fakt , że apelacja została wniesiona po dniu 1 stycznia 2016r oraz uwzględniwszy wartość przedmiotu zaskarżenia [ 85 000 złotych ] , kwota należna pozwanemu z tego tytułu od przegrywającego sprawę ojca , została ustalona na podstawie §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015r [ DzU z 2015 poz. 1800]

Wobec takiej treści rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego, zastępujący powoda w postępowaniu apelacyjnym z urzędu, pełnomocnik procesowy będący adwokatem , jest uprawniony do otrzymania wynagrodzenia ze środków budżetowych Skarbu Państwa.

Biorąc pod rozwagę kryteria określenia wysokości tego wynagrodzenia , wskazane poprzednio, pełnomocnikowi należna jest kwota 2700 zł powiększona o podatek VAT, zgodnie z brzmieniem § 8 pkt 6 w zw z § 4 ust. 1 i 3 oraz §16 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia MS w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 22 października 2015r [ DzU z 2015 poz. 1801].

SSA Grzegorz Krężołek SSA Józef Wąsik SSA Regina Kurek