Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2016 r. w Szczecinie

sprawy A. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 14 stycznia 2016 r. sygn. akt VI U 254/15

zmienia zaskarżony wyrok w części w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej A. Ł. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1.04.2013r. do dnia 8.02.2018r.

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak

Sygn. akt III AUa 202/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił A. Ł. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres, podnosząc że komisja ZUS ustaliła, że nie jest ona całkowicie niezdolna do pracy. Decyzja została wydana w rozpoznaniu wniosku z 13 lutego 2013r.

Decyzją z 31 października 2014r., organ rentowy, w rozpoznaniu wniosku z 13 lutego 2013r., ponownie odmówił A. Ł. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, podnosząc, że komisja lekarska ZUS uznała ubezpieczoną za częściowo niezdolną do pracy do 28 lutego 2014r., zaś orzeczeniem z 6 czerwca 2006r. lekarz orzecznik stwierdził, że niezdolność do pracy powstała w czerwcu 2005 r. Z uwagi na fakt, że niezdolność do pracy nie powstała w czasie ubezpieczenia, ani w ciągu 18 miesięcy od jego ustania, stwierdzono brak podstaw do przyznania renty.

W odwołaniu od powyższych decyzji, A. Ł. wniosła o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania, argumentując że źle zrozumiała pouczenie.

Organ rentowy wniósł o odrzucenie odwołania jako wniesionego po upływie terminu, a w razie nieuwzględnienia tego wniosku – o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzje i przyznał A. Ł. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 1 kwietnia 2013 r. do 8 stycznia 2018 r., tj. do osiągnięcia przez ubezpieczoną wieku emerytalnego.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że A. Ł., urodzona (...) ma wykształcenie zasadnicze zawodowe - szwaczka odzieży lekkiej. W czasie swojej aktywności zawodowej w latach 1971-1990 i w r. 2000 pracowała w wyuczonym zawodzie; w latach 1990-2000 pracowała jako magazynierka, zaś w latach 2001-2006 prowadziła działalność gospodarczą w zakresie handlu artykułami spożywczymi i przemysłowymi. A. Ł. nie opłacała terminowo składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Składki te zostały w całości opłacone przez nią za okresy od 1 czerwca 2001 r. do 4 lutego 2003 r. oraz od 1 maja 2003 r. do 30 czerwca 2003 r. Od 1 października 2009 r. A. Ł. podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy (jako pracownik niepełnosprawny) u K. S. w przedsiębiorstwie (...), na podstawie umowy na czas określony, na okres od 1 kwietnia 2011r. do 31 grudnia 2016r. Ubezpieczona na dzień 13 lutego 2013 r. posiada łącznie 32 lata, 11 miesięcy i 9 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Ubezpieczona posiadała orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na okres od 1 lutego 2010 r. do 28 lutego 2015 r., przy czym niepełnosprawność istnieje od czerwca 2005 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że w r. 2005 u A. Ł. rozpoznano raka piersi lewej i w czerwcu 2005 r. wykonano u niej amputację tej piersi wraz z zawartością lewego dołu pachowego. Badanie histopatologiczne pozwoliło na postawienie rozpoznania raka przewodowego II stopnia wg B-R, bez przerzutów do węzłów chłonnych. Ubezpieczona została wówczas poddana także leczeniu uzupełniającemu – w okresie od lipca do grudnia 2005r. przyjęła sześć cykli chemioterapii wg schematu AC. W r. 2007 pojawiło się u niej podejrzenie przerzutu do żebra VII strony prawej. W 2008 r. rozpoznano łagodne zmiany nowotworowe w narządach rodnych – A. Ł. przeszła w związku z tym w październiku 2008r. operację usunięcia tych narządów (macicy wraz z przydatkami). W grudniu 2008 r. pojawił się u niej obrzęk limfatyczny lewej kończyny górnej, nieustępujący i w badaniu scyntygrafii kości stwierdzono występowanie ogniska przebudowy kostnej odpowiadającego wtórnym ogniskom npl. Od czasu rozpoznania choroby nowotworowej ubezpieczona pozostaje pod stałą opieką onkologiczną. W latach 2009-2014 była także okresowo rehabilitowana z powodu utrzymującego się obrzęku limfatycznego lewej kończyny górnej – zlecano drenaż limfatyczny, kierowano A. Ł. na rehabilitację w ośrodku dziennym (w r. 2014 ubezpieczona dwukrotnie przebyła taką rehabilitację).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w okresie od 1 marca 2006 r. do 31 marca 2013 r. A. Ł. miała nieprzerwanie prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Pierwsza decyzja w tej sprawie została wydana w dniu 19 czerwca 2006 r. Organ rentowy ustalił wówczas, w oparciu o orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 6 czerwca 2006 r., że ubezpieczona jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, przy czym owa całkowita niezdolność powstała w czerwcu 2005 r. Ponieważ w tym czasie ostatnim tytułem ubezpieczenia A. Ł. było opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, a ostatnią składkę opłacono za dzień 30 czerwca 2003 r., prawo do renty przyznano A. Ł. na zasadzie przepisu art. 57 ust. 2 obowiązującego wówczas przepisu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a to z uwagi na legitymowanie się przez nią 20-letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

Po złożeniu wniosku o przyznanie prawa do renty na dalszy okres organ rentowy wydał decyzję z 25 maja 2009 r., którą przyznał prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres, do 31 marca 2011 r. W dniu 10 lutego 2011 r. A. Ł. złożyła kolejny wniosek o przyznanie prawa do renty na dalszy okres. Decyzją z 25 marca 2011 r. organ rentowy przyznał A. Ł. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 1 kwietnia 2011r. do 31 marca 2011 r.

W dniu 13 lutego 2013 r. ubezpieczona złożyła w organie rentowym wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres. Po przeprowadzonym badaniu lekarz orzecznik ZUS uznał, że jest ona trwale częściowo niezdolna do pracy. Wydając orzeczenie lekarz orzecznik ZUS nie podjął żadnych działań w celu ustalenia kiedy powstała obecnie orzeczona częściowa, a nie całkowita niezdolność do pracy. Było to postępowanie zgodne z przyjętym przez ZUS O/S. tokiem postępowania orzeczniczego, w którym przyjmuje się, że lekarz orzecznik ZUS przy ponownym orzekaniu o niezdolności do pracy w przypadku orzeczenia niższego stopnia niezdolności do pracy lub orzeczenia jej w takim stopniu jak poprzednio nie musi podawać daty powstania orzeczonej niezdolności do pracy. W przypadkach takich jak przypadek A. Ł., kiedy orzekana jest niezdolność częściowa, a nie niezdolność całkowita, organ rentowy przyjmuje, że niezdolność ta zaistniała od dnia następnego po zakończeniu wcześniej orzeczonej całkowitej okresowej niezdolności do pracy. Organ rentowy wydał w dniu 15 kwietnia 2013 r. decyzję, którą odmówił ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W dniu 8 listopada 2013 r. organ rentowy wydał decyzję, w której wskazał, iż „po rozpatrzeniu wniosku z 13.02.2013r.” odmawia A. Ł. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. Ł. odwołała się do sądu od decyzji z 15 kwietnia 2013 r. Postępowanie w tej sprawie toczyło się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygnaturą akt VI U 864/13. W toku postępowania, postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 4 września 2014r. Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona złożyła sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 5 marca 2013r. i przekazał go organowi rentowemu celem rozpoznania. Rozpoznając sprzeciw, organ rentowy skierował ubezpieczoną na badania przez komisję lekarską ZUS. Członkowie komisji w orzeczeniu datowanym na 8 października 2014 r. uznali, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy do 28 lutego 2018 r. W oparciu o orzeczenie komisji organ rentowy wydał w dniach 20 i 31 października 2014r. nowe decyzje rozpoznające wniosek ubezpieczonej o rentę z lutego 2013r. (decyzje zaskarżone w niniejszym postępowaniu), uchylając zarazem (w sposób opisany w części wstępnej uzasadnienia) decyzje wcześniejsze, wydane w rozpoznaniu wniosku A. Ł. z lutego 2013 r.

Na rozprawie w dniu 2 marca 2015 r. Sąd pierwszej instancji umorzył postępowanie toczące się w sprawie o sygnaturze akt VI U 864/13, przyjmując że organ rentowy skutecznie uchylił zaskarżone w tamtym postepowaniu decyzje, wobec czego postępowanie jest bezprzedmiotowe. Ubezpieczona została na rozprawie pouczona o możliwości złożenia odwołania od decyzji ZUS wydanych w październiku 2014 r.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że u ubezpieczonej istniały podstawy do rozpoznania nowotworu złośliwego lewej piersi, stanu po usunięciu piersi lewej wraz z zawartością lewego dołu pachowego i stanu po chemioterapii. Co najmniej poczynając od 1 kwietnia 2013 r. A. Ł. jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. Jej niezdolność ma charakter trwały, do osiągnięcia wieku emerytalnego. Wprawdzie w wyniku zastosowanego leczenia onkologicznego uzyskano dziesięcioletnie przeżycie bez nawrotu choroby, jednak przebyte leczenie operacyjne spowodowało wystąpienie obrzęku III stopnia całej lewej kończyny górnej z bolesnością i ograniczeniem ruchomości w stawach tej kończyny. Każdy wysiłek fizyczny tej kończyny będzie powodował nasilenie dolegliwości. Ubezpieczona nie tylko nie może więc wykonywać pracy w wyuczonym zawodzie, ale także żadnej innej pracy fizycznej w pełnym wymiarze czasu pracy i w zwykłych, typowych warunkach zatrudnienia.

W oparciu o art. 57 ust. 1 i 2, art. 58, a także art. 12 oraz art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 748 ze zm., dalej jako: ustawa rentowa) Sąd Okręgowy uznał odwołania ubezpieczonej za uzasadnione.

Sąd zaznaczył, że choć A. Ł. prawdopodobnie uchybiła terminowi do złożenia odwołań od obu decyzji (organ rentowy nie naprowadził żadnych dowodów, z których wynikałoby kiedy decyzje te zostały ubezpieczonej doręczone, mimo że został do tego w toku procesu zobowiązany), to koniecznym stało się uznanie, że po pierwsze, przekroczenie tego terminu nie było nadmierne, a po drugie, nastąpiło z przyczyn niezależnych od ubezpieczonej (art. 477 ⁹ § 3 k.p.c.).

Przechodząc do merytorycznego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy wskazał, że kwestią istotną była ocena stopnia niezdolności ubezpieczonej do pracy, bowiem do zmiany zaskarżonej decyzji wystarczało dokonanie ustalenia, że A. Ł. poczynając od 1 kwietnia 2013r. była osobą całkowicie niezdolną do pracy. Sąd ten podkreślił zarazem, że nie można było przy tym tracić z pola widzenia faktu, że jest ona osobą posiadającą wykształcenie zasadnicze zawodowe w zawodzie szwaczki, która w okresie swojej aktywności zawodowej wykonywała wyłącznie bądź prace zgodne z poziomem posiadanych kwalifikacji (pracę szwaczki), bądź pracę sprzedawcy. Oceniając w takiej sytuacji czy ubezpieczona może wykonywać jakąkolwiek pracę, trzeba było więc odnosić to wyłącznie do możliwości wykonywania przez nią pracy fizycznej, choćby miała to być praca lekka.

Ustalenia co do stanu zdrowia ubezpieczonej oraz jej zdolności do pracy poczynione zostały przez Sąd Okręgowy w oparciu o analizę dokumentacji lekarskiej ubezpieczonej, jak również na podstawie przeprowadzonego przez sąd dowodu z opinii biegłej sądowej lekarz specjalistki z zakresu onkologii. Przy tym Sąd ten uznał, że A. Ł. nie może wykonywać jakiejkolwiek pracy fizycznej w zwykłych, typowych warunkach pracy. Występowanie u ubezpieczonej po 10 latach od zakończonego leczenia onkologicznego obrzęku limfatycznego III stopnia w zakresie całej lewej kończyny górnej jest poważnym powikłaniem i świadczy o tym, że jest to obrzęk utrwalony (istnienie takiego obrzęku, w znacznym rozmiarze, stwierdzali także w czasie przeprowadzanych przez siebie badań lekarze orzecznicy ZUS opiniujący A. Ł. tak w r. 2011, jak i w latach 2013 i 2014). Występowanie takiego obrzęku pogarsza krążenie, dając duże nasilenie dolegliwości bólowych, zmniejsza precyzję ruchów obrzękniętej kończyny i ograniczenie ruchomości w stawach. Zwróciła także uwagę, że każde długotrwałe obciążenie tej kończyny będzie zwiększało istniejące dolegliwości. Zaburzenie odpływu chłonki w takim zakresie, w jakim występuje u ubezpieczonej powoduje zakaz wykonywania prac fizycznych. A. Ł. może wykonywać prace lekkie, jednak wyłącznie, gdy takie prace będą przez wykonywane w niepełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowo b występowanie obrzęku po 10 latach od operacji wskazuje na to, że jest to obrzęk utrwalony. Datę końcową okresu, na który przyznano A. Ł. prawo do renty, Sąd pierwszej instancji ustalił mając na uwadze treść przepisu art. 24 ust. 1 pkt 17 ustawy rentowej, zgodnie z którym wiek emerytalny dla kobiet urodzonych w okresie od dnia 1 października 1956r. do dnia 31 grudnia 1956r. wynosi co najmniej 61 lat i 4, który to ubezpieczona osiągnie z dniem 8 lutego 2018 r.

Z powyższym wyrokiem w całości nie zgodził się organ rentowy. W wywiedzionej apelacji zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art.57 i 58 w zw. z art. 12 i 13 ust. l pkt.2 ustawy emerytalnej przez niewłaściwe zastosowanie prowadzące do uznania, że stan zdrowia wnioskodawczym czyni ją całkowicie niezdolną do pracy od 1 kwietnia 2013 r., a wobec tego spełnia ona warunki do przyznania prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 1 kwietnia 2013 r. do 8 lutego 2018 r. tj. do osiągnięcia wieku emerytalnego Zarzucił także sprzeczność istotnych ustaleń sadu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że z opinii biegłego sądowego z zakresu onkologii wynika, iż ubezpieczona jest całkowicie trwale niezdolna do pracy, podczas gdy biegła onkolog wskazała w swojej opinii na istnienie częściowej niezdolności do pracy u wnioskodawczyni.

Wskazując na powyższe zarzuty, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Na rozprawie apelacyjnej 21 czerwca 2016 r. ubezpieczona podniosła, że zgadza się z treścią opinii biegłej onkolog, w zakresie uznania, że jest częściowo niezdolna do pracy.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja organu rentowego zasługiwała na uwzględnienie. Jakkolwiek wyrok Sądu pierwszej instancji jest co do zasady prawidłowy, to jednak dokonano nieprawidłowych ustaleń w zakresie stopnia niezdolności do pracy ubezpieczonej. W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i ocenę prawną Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 i z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720).

Należy podkreślić, że w sprawie o rentę prawidłowo Sąd pierwszej instancji, nie posiadając specjalnych wiadomości medycznych, prawidłowo przeprowadził dowód z opinii biegłej sądowej, lekarza specjalisty z zakresu onkologii, a więc specjalności adekwatnej do schorzeń zgłaszanych przez A. Ł., a jednocześnie schorzeń, będących podstawą poprzednio orzekanej niezdolności do pracy. Z opinii (zarówno głównej, jak i uzupełniających), Sąd Apelacyjny wywiódł jednakże wnioski odmienne od Sądu pierwszej instancji. Biegła bowiem wyraźnie wskazała, że ubezpieczona jest jedynie częściowo niezdolna do pracy trwale, a nie całkowicie, jak A. Ł. twierdziła na etapie postępowania pierwszoinstancjyjnego. W ocenie biegłej, w wyniku zastosowanego leczenia onkologicznego uzyskano dziesięcioletnie przeżycie bez nawrotu choroby, jednak przebyte leczenie operacyjne spowodowało wystąpienie obrzęku III stopnia całej lewej kończyny górnej z bolesnością i ograniczeniem ruchomości w stawach tej kończyny. Każdy wysiłek fizyczny tej kończyny będzie powodował nasilenie dolegliwości. Ubezpieczona nie może więc wykonywać pracy w wyuczonym zawodzie szwaczki ale może wykonywać inne lekkie prace fizyczne.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że opinia biegłego podlega ocenie zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, ale na podstawie właściwych dla jej przymiotu kryteriów. Nie leży w kompetencji sądu podważanie ocen medycznych dokonanych przez biegłych, w zakresie ich merytorycznej poprawności. Oznacza to, że sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych, jeżeli ich rzetelność, spójność, kategoryczność i sposób umotywowania stanowiska, nie budzą wątpliwości. W niniejszej sprawie Sąd Apelacyjny uznał, że opinia biegłej była wystarczająco kategoryczna, spójna i wyczerpująco odpowiadała na pytania postawione przez Sąd. W takiej sytuacji nie zachodziła potrzeba uzupełniania materiału dowodowego. Należy podkreślić przy tym, że ubezpieczona zgodziła się z opinią biegłej onkolog i uznała racje organu rentowego w przedmiocie kwalifikacji stopnia niezdolności do pracy jako częściowej trwałej niezdolności do pracy, co tym bardziej przemawia za prawidłowością opinii, która to legła u podstaw niniejszego rozstrzygnięcia. Mając na względzie, że sprawa toczyła się o dalsze prawo do renty, to jedyną okolicznością wymagającą ustalenia było czy ubezpieczona jest niezdolna do pracy oraz w jakim stopniu i na jaki okres. W sytuacji zaś poczynienia wyżej wskazanych ustaleń, należało przyznać ubezpieczonej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i orzekł co do istoty sprawy.

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak