Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 października 2016 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Paweł Rygiel

Sędziowie: SSA Marek Boniecki

SSA Barbara Baran (sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2016 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi K. G. i J. G.

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki

w sprawie z powództwa K. G. i J. G. przeciwko E. G. i M. G.. toczącej się pod sygnaturą IX GC 134/16 przed Sądem Okręgowym w Krakowie

postanawia:

oddalić skargę.

SSA Marek Boniecki SSA Paweł Rygiel SSA Barbara Baran

Sygn. akt I S 308/16

UZASADNIENIE

Powodowie K. G. i J. G. wnieśli skargę w oparciu o ustawę z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004, nr 179, poz. 1843). Zarzucili, że w sprawie IX GC 134/16 postępowanie toczy się opieszale, bowiem sprawa została przekazana Sądowi Okręgowemu w Krakowie, zarejestrowana dopiero w dniu 8 lutego 2016 r. – i od tego momentu zdaniem skarżących rozpoczęła się przewlekłość postępowania. Do wyznaczonej przez Sąd Okręgowy rozprawy (termin w dniu 29 grudnia 2016 r.) mija bowiem aż 10 miesięcy, co negatywnie wpływa na sytuację powodów. Nawet, jeśli pierwsze miesiące po zarejestrowaniu sprawy upłynęły na wyjaśnianiu kwestii formalnych, to nadal pozostaje okres 5 miesięcy bezczynności pomiędzy „datą wyznaczenia rozprawy a jej faktycznym pierwszym terminem posiedzenia”. Zdaniem powodów sprawa nie jest skomplikowana, zaś od dnia wniesienia pozwu do chwili złożenia skargi minęło już 15 miesięcy, nie zapadł wyrok, co uniemożliwia powodom wystąpienie przeciwko pozwanym z kolejnymi roszczeniami.

Prezes Sądu Okręgowego w Krakowie, który zgłosił swój udział w sprawie, przedstawił tok czynności podjętych w przedmiotowym postępowaniu i stwierdził, że zwłoka (kwalifikowane opóźnienie) nie wystąpiło, zatem skarga powinna ulec oddaleniu. Wymiana pism przed wyznaczeniem rozprawy była konieczna, sprawa została skierowana na pierwszy wolny termin rozprawy w referacie sędziego. W drugim półroczu 2016 r. wszystkie sprawy w tym referacie były wyznaczane na około 6 miesięcy naprzód. Odstępy czasu pomiędzy kolejnymi terminami rozpraw w sprawach już rozpoczętych wynosiły 5-6 miesięcy i taka sytuacja ma miejsce w referatach wszystkich sędziów w tym wydziale. Każdy referat liczy około 150-170 spraw. Sędzia referent rozpoznający przedmiotową sprawę w każdym miesiącu wyznaczył wokandy w ilości zgodnej z zakresem czynności i tylko jedna wokanda została odwołana z przyczyn losowych.

Sąd Apelacyjny ustalił, że akta sprawy, przekazanej według właściwości prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w Tarnowie wpłynęły do Sądu Okręgowego w Krakowie w dniu 20 stycznia 2016r. Zostały w dniu 25 stycznia 2016 r. przedłożone sędziemu referentowi, który w dniu 5 lutego 2016 r. wydał zarządzenie o skierowaniu sprawy do rozpoznania w postępowaniu zwykłym wraz z wezwaniem o uiszczenie brakującej opłaty od pozwu. Po uzupełnieniu tej opłaty w dniu 25 lutego 2016 r. akta przedstawiono sędziemu referentowi (w dniu 2 marca 2016 r.). Sędzia referent zarządził w dniu 11 marca 2016 r. doręczenie pozwanym odpisu pozwu z wezwaniem do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym. Odpowiedź na pozew wpłynęła w dniu 22 kwietnia 2016 r., akta przedstawiono sędziemu referentowi w dniu 25 kwietnia 2016 r.

Okres od 30 kwietnia do 3 maja 2016 r. to dni wolne od pracy, w dniach od 11 maja do 13 maja 2016 r. sędzia korzystał z urlopu wypoczynkowego.

W dniu 17 maja 2016 r. zarządzono zobowiązanie strony powodowej do wniesienia pisma przygotowawczego z odniesieniem się do treści odpowiedzi na pozew. 17 czerwca 2016 r. przedstawiono akta sędziemu z pismem strony powodowej i z repliką na odpowiedź na pozew.

W dniach 15-17 czerwca 2016 r. sędzia brał udział w wyjazdowym szkoleniu.

W dniu 8 lipca 2016 r. zostało wydane zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy na dzień 29 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga powodów jako niezasadna uległa oddaleniu.

Jak stanowi art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Zapis ten jest odzwierciedleniem art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (sporządzonej w R. 4 listopada 1950 r. a ratyfikowanej przez Polskę 15 grudnia 1992 r.) wskazującego, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej.

Jednocześnie konieczność szybkiego i sprawnego zakończenia postępowania nie może odbywać się kosztem niewypełnienia zadań przewidzianych przez ustawodawcę dla danego postępowania i niewyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności. Oznacza to tym samym, że usprawiedliwione będzie prowadzenie postępowania nawet w sposób długotrwały, byle było ono prowadzone w sposób prawidłowy, jak również odpowiednio dynamicznie dla danego procesu i zmierzało do rozstrzygnięcia sprawy przez wydanie materialnie sprawiedliwego, a zarazem trafnego orzeczenia (tak m.in. A. Piaseczny w Komentarzu do przedmiotowej ustawy, Lexis Nexis 2013).

Zauważyć należy, iż powszechnie przyjmuje się, że występujące w sądach rozpoznających sprawę problemy związane m.in. z brakami kadrowymi nie powinny być okolicznościami usprawiedliwiającymi przewlekłość postępowania. W orzecznictwie zarówno Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jak i Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, że obowiązkiem każdego państwa-strony Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności jest zapewnienie takiej organizacji i funkcjonowania systemu organów wymiaru sprawiedliwości, które umożliwiają rzeczywiste i skuteczne korzystanie z gwarantowanego w art. 6 tej konwencji prawa do sądu, w tym także prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie (zob. m.in. postanowienie SN z 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05). Państwo ma obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej, w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej sądów odwoławczych (postanowienie SN z 8 marca 2005 r., III SPP 34/05). Trybunał Konstytucyjny wskazał jednak (postanowienie z 30 października 2006 r., S 3/06), że – mimo, iż adresatem konstytucyjnego nakazu rozpatrzenia sprawy w rozsądnym czasie są przede wszystkim same sądy – to należy jednak uwzględnić całokształt sytuacji faktycznej i wskazać, iż konieczną gwarancją materialną prawa do rozstrzygnięcia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki są odpowiednie warunki organizacyjne umożliwiające sądom "terminową" realizację ich zadań. Dotyczy to w szczególności obsady kadrowej, zarówno jeśli chodzi o liczbę sędziów, jak i personel pomocniczy. Powinność zapewnienia odpowiednich warunków spoczywa w pierwszej kolejności na ustawodawcy oraz na organach władzy wykonawczej, szczególnie na Ministrze Sprawiedliwości.

Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, uregulowana w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. poz. 1843) pełni funkcję środka przywrócenia właściwego toku postępowania.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z 10 września 2012 r., I S 86/12, wskazał, że stosownie do treści art. 2 w/w ustawy postępowanie jest przewlekłe, jeśli trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty (…) uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Nadto należy pamiętać, że pojęcie przewlekłości postępowania nie jest zależne wprost od długości toczącego się procesu - nie można zatem dokonywać ocen tylko przez pryzmat czasu, jaki upłynął od momentu wniesienia pozwu do momentu osiągnięcia pewnego etapu postępowania lub wydania prawomocnego rozstrzygnięcia.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszego postępowania należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że skarżący z jednej strony zaznaczają, że przewlekłość ma miejsce od chwili zarejestrowania sprawy w Sądzie Okręgowym w Krakowie, w innym zaś miejscu podkreślają, że postępowanie do chwili wniesienia skargi trwa 15 miesięcy. W odniesieniu do tych stwierdzeń należy zaznaczyć przede wszystkim, że to powodowie skierowali sprawę do niewłaściwego sądu, czego efektem było postępowanie związane z przekazaniem sprawy, w którym dodatkowo zaistniała potrzeba prowadzenia postępowań incydentalnych, wywołanych wnioskami i zażaleniami pozwanej E. G. i które wskutek tego trwało aż do przełomu grudnia 2015 r. i stycznia 2016 r. Korzystanie przez strony z przysługujących im uprawnień procesowych, jak np. w niniejszej sprawie z prawa wniesienia zażalenia na postanowienie sądu czy wnioskowania o zwolnienie od kosztów sądowych w sposób oczywisty i naturalny musiało spowodować wydłużenie się czasu trwania postępowania. Nie może to jednak prowadzić do uznania, że miejsce miała bezczynność sądu – jest to jedynie oczywista konsekwencja wykorzystywania przez strony określonych instrumentów prawnych.

Zważywszy jednak na właściwość Sądu Apelacyjnego, rozpoznającego niniejszą skargę i na zawarte w uzasadnieniu skargi stwierdzenie, iż przewlekłość zdaniem skarżących rozpoczyna się od zarejestrowania sprawy w Sądzie Okręgowym w Krakowie, ocenie w ramach rozpoznania skargi podlega okres od przekazania akt do Sądu Okręgowego w Krakowie, co miało miejsce w dniu 20 stycznia 2016 r., uwagi zaś do okresu sprzed tej daty, zawarte powyżej, mają jedynie charakter porządkowy.

Twierdzenie skarżących, iż sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą IX GC 134/16 „dopiero” 8 lutego 2016 r. nie uwzględnia takich okoliczności, jak konieczność zapoznania się z aktami przez sędziego referenta i dokonanie oceny, czy istnieją podstawy do wydania nakazu zapłaty a także skierowanie wezwania o uzupełnienie brakującej opłaty od pozwu. Stosowne zarządzenie zostało wydane w dniu 5 lutego 2016 r., wykonane zaś w dniu 8 lutego 2016 r. Zważywszy na zastrzeżony rygor, do rozpoznania sprawy sąd nie mógł przystąpić przed uzupełnieniem braków pozwu.

Wezwanie o uzupełnienie braków zostało skierowane do powodów tylko raz (dotyczyło opłaty od pozwu) a nie dwa razy, jak twierdzą skarżący. Drugie wezwanie – mimo, że noszące tytuł „wezwanie o braki” - dotyczyło wezwania o zajęcie stanowiska wobec wpływu odpowiedzi na pozew. Różnica pomiędzy tymi wezwaniami dla profesjonalnego pełnomocnika, firmującego skargę na przewlekłość winna być oczywista. Dwukrotna wymiana pism pomiędzy stronami znajduje zaś uzasadnienie w treści odpowiedzi na pozew i służy prawidłowemu przygotowaniu rozprawy, w tym m.in. rozważeniu zakresu postępowania dowodowego, prowadzonego na rozprawie. Zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy miało miejsce w dniu 8 lipca 2016 r.

Termin rozprawy został wyznaczony stosownie do możliwości organizacyjnych IX Wydziału Gospodarczego a w jego ramach sędziego, w którego referacie znalazła się niniejsza sprawa. Ilość spraw wpływających do wydziału w zestawieniu z liczbą sędziów i liczebnością ich referatów nie pozwala na szybszy termin posiedzenia, brać bowiem należy pod uwagę także zachowanie kolejności czynności w odniesieniu do wpływających spraw. Nie można bowiem wyrokować o zachowaniu lub niezachowaniu rozsądnego terminu rozpatrzenia konkretnej sprawy ograniczając się wyłącznie do badania okoliczności towarzyszących tej tylko sprawie. Obowiązek rozpoznania przez sąd sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie) dotyczy wszak wszystkich spraw wpływających do sądu.

Przyczyną stwierdzenia przewlekłości może być jedynie zwłoka nieuzasadniona. Ocena, czy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne, dokonywana musi być na podstawie zarówno analizy charakteru dokonywanych czynności, jak i stanu faktycznego sprawy – zawsze zatem pojęcie przewlekłości musi być odniesione do realiów konkretnej sprawy. Upływ czasu i subiektywne odczucia skarżącego, bez uwzględnienia realiów, w jakich proceduje sąd, nie są wystarczające dla uwzględnienia skargi. W niniejszej sprawie nie można zarzucić sądowi braku odpowiedniego tempa przy podejmowaniu kolejnych czynności, dokonywania czynności zbędnych ani też wadliwej organizacji postępowania, skoro efektem wymiany pism przed rozprawą jest skoncentrowanie postępowania w zakresie osobowych środków dowodowych na tejże rozprawie. Obrót aktami, wydawanie i wykonywanie zarządzeń odbywały się z zachowaniem odpowiednich terminów, przewidzianych dla takich czynności. Fakt wyznaczenia terminu rozprawy oznacza zaś, że nie zachodzi potrzeba dyscyplinowania sądu, czemu co do zasady służyć ma skarga na przewlekłość.

Na marginesie należy zaznaczyć, że kwota, jaką sąd przyznaje w razie uwzględnienia skargi na przewlekłość nie jest odszkodowaniem (jak kwotę tę określili powodowie w skardze) i nie są w tym postepowaniu badanie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej. Jest to rekompensata za zbyt długie trwanie postępowania, swoiste zadośćuczynienie związane z niewłaściwą organizacją procesu.

Powyższe względy zadecydowały o oddaleniu skargi jako bezzasadnej, a to na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

SSA Marek Boniecki SSA Paweł Rygiel SSA Barbara Baran