Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 844/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie – Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Jolanta Hawryszko (spr.)

Sędziowie:

SSA Urszula Iwanowska

SSO del. Gabriela Horodnicka – Stelmaszczuk

Protokolant:

St. Sekr. Sąd. Katarzyna Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2016 r. w Szczecinie

sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o ustalenie braku podstaw do określenia zadłużenia z tytułu składek

na skutek apelacji płatnika składek

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 czerwca 2015 r. sygn. akt VI U 925/13

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 844/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z 5.04.2013 r. określił zadłużenie (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Płatnik (...) sp. z o.o. w G. w odwołaniu od decyzji wniósł o jej zmianę i ustalenie, że nie jest dłużnikiem organu rentowego. Spółka podniosła, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił wysokość zadłużenia niezgodną z rzeczywistym stanem obowiązków spółki w uiszczaniu składek, a także nie uwzględnił 10-letniego okresu przedawnienia składek oraz błędnie ustalił wysokość zaległości.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład wniósł o jego oddalenie. Podniósł, że płatnik składek nie dopełnił obowiązku określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wobec czego organ rentowy określił wysokość składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 09/2002 do 06/2010, składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 09/2002 do 08/2010, składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 10/2002 do 06/2010 wraz z należnymi odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych. Organ rentowy wskazał, że zarzut przedawnienia nie jest zasadny, ponieważ zadłużenie płatnika zostało objęte postępowaniem egzekucyjnym i w związku z tym bieg terminu przedawnienia uległ zawieszeniu.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 24.06.2015 r. oddalił odwołanie płatnika.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że (...) sp. z o.o. w G. nie opłaciła składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od września 2002 r. do sierpnia 2010 r. na kwotę 37.486,91 zł, na którą złożyły się składki na ubezpieczenia społeczne - 29.971,23 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne - 6.005,90 zł, składki na FP i FGŚP - 1.509,78 zł. Płatnik winien dokonać wpłaty należnych składek za dochodzony okres w wysokości 109.046,68 zł. Dobrowolnie zapłacił składki w wysokości 68.123,94 zł. Z przeprowadzonych egzekucji na konto organu rentowego wpłynęła kwota 4.928,13zł, z czego na należne składki ZUS kwota 3.771,43 zł, pozostała kwota to odsetki, koszty egzekucyjne i koszty upomnień. Płatnik dokonał zapłaty odsetek w kwocie 1.256,90 zł (z czego 938,90 zł w drodze egzekucji) i w kwocie 318 zł. Ponadto dokonał zapłaty 96,80 zł kosztów upomnień (79,20 zł w drodze egzekucji, a 17,60 zł dobrowolnie). Sąd okręgowy ustalił, że postępowania egzekucyjne w zakresie należności składkowych prowadzone były przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. i zostały zakończone 26.10.2005 r. Tytuły wykonawcze były doręczane dłużnikowi. Należności za 2009 i 2010 r. zostały wegzekwowane przez organ rentowy w 2010 r. z rachunku bankowego spółki. Całość należności z rachunków bankowych była egzekwowana w 2013 r.

W oparciu o art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 32 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2013.1442; dalej ustawa systemowa) sąd okręgowy uznał bezzasadność odwołania płatnika. Podkreślił, że Spółka zarzuciła w istocie błędne ustalenie zaległości. Sąd pierwszej instancji, dla wyjaśnienia okoliczności spornych dopuścił dowód z dokumentów zaoferowanych przez strony oraz opinii biegłego z dziedziny księgowości. Sąd okręgowy stwierdził, że wysokość należności za składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosiła 6005,90 zł. Ustalenia zaś w zakresie wysokości zaległych składek na ubezpieczenie społeczne oraz na FP i FGŚP zweryfikował uwzględniając stanowisko organu rentowego przedstawione w piśmie z 20.04.2001 r.; uznał, że skoro kwota 318 zł została zaliczona na poczet odsetek, to nie mogła być odliczona od należności głównej w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne. Podobnie kwota 17,60 zł zaliczona na koszty egzekucyjne nie mogła obniżać należności głównej na FP i FGŚP. W pozostałym zakresie sąd okręgowy uznał, że opinia biegłego po uzupełnieniu była prawidłowa i wystarczająco wyjaśniała zachodzące w sprawie wątpliwości.

Sąd okręgowy nie uwzględnił zarzutu przedawnienia i wskazał, że był bezskuteczny wobec rozpoznawania decyzji dotyczącej ustalenia wysokości zadłużenia. Zgodnie z art. 476 § 2 k.p.c. sąd pracy i ubezpieczeń społecznych rozpoznaje odwołania od decyzji organów rentowych, przy czym decyzja zapada po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, którego przedmiotem jest ustalenie wysokości zaległości składkowych. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie może ustalić okoliczności powstałych po wydaniu decyzji. Sąd nie uwzględnia zatem ewentualnego przedawnienia, które nastąpić mogło po wydaniu decyzji.

Sąd okręgowy zaznaczył, że zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6. Stosownie zaś do treści art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U.2011.232.1378) do przedawnienia należności z tytułu składek, o którym mowa w art. 41b ust. 1 ustawy wymienionej w art. 2 oraz w art. 24 ust. 4 ustawy wymienionej w art. 11, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. Tym samym przedawnienie może nastąpić z końcem 2016 r. Jeżeli jednak przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, następuje ono z upływem tego wcześniejszego terminu. Dotychczasowy okres przedawnienia określony w art. 24 ust. 4 ustawy systemowej wynosił 10 lat. Tym samym należności mogłyby się przedawnić najwcześniej we wrześniu 2012 r. Jednakże bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Sąd okręgowy podkreślił, że w aktach sprawy znajduje się szereg tytułów wykonawczych, egzekwowanych przez poborcę skarbowego (od 2003 do 2005 r.), jak i organ rentowy (w 2010 i 2013r.). Tym samym mając na uwadze, iż tytuły były doręczenia spółce, biegł przedawnienia ulegał zawieszeniu w okresach wyżej wymienionych. Ponadto, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd; zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

Apelację od wyroku sądu okręgowego wywiódł płatnik (...) sp. z o.o. Rozstrzygnięciu zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, polegającą na uznaniu, że zarzut przedawnienia zaległych składek nie mógł być w niniejszej sprawie rozpoznawany oraz naruszenie prawa materialnego, tj. art. 24 ust. 4 ustawy systemowej przez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji nierozpoznanie sprawy w zakresie zgłoszonego zarzutu przedawnienia. Ponadto zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 31 ustawy systemowej w zw. z art. 59§ 1 pkt 9 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613) przez jego niezastosowanie i w konsekwencji zobowiązanie płatnika do opłacenia zaległych składek wraz z odsetkami za zwłokę, podczas gdy zobowiązanie składkowe uległo przedawnieniu, a zatem wygasło. Płatnik wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje. Ewentualnie apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie, jakkolwiek nie zgadza się z poglądem prawnym sądu okręgowego co do kwestii przedawnienia, przedstawionym w okolicznościach rozpoznawanej sprawy.

Przede wszystkim należy wskazać, że na etapie postępowania apelacyjnego problem prawny obejmował jedynie zarzut przedawnienia składek, za wskazywane przez płatnika okresy na ubezpieczenie społeczne tj. od czerwca 2002 do kwietnia 2003, ubezpieczenie zdrowotne od września 2002 do kwietnia 2003, na FP i FGŚP od października 2002 do kwietnia 2003. W sprawie sąd okręgowy odwołał się do prawidłowych przepisów ustawy systemowej - art. 24 ust. 4, jak też do art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców. Z uzasadnienia sądu nie wynika jednak, w jakim celu dokonał analizy prawnej przepisów dotyczących instytucji przedawnienia, skoro jednoznacznie przesądził, że nie uwzględnił zarzutu przedawnienia i wskazał, że zarzut ten był bezskuteczny wobec rozpoznawania decyzji dotyczącej ustalenia wysokości zadłużenia. Oczywistym jest, że w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej przedmiotu i treści. Jak jednak wynika ze spornej decyzji, która odnosi się wprost do płatnika, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie tylko stwierdził zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek i ustalił kwotę zadłużenia wraz z odsetkami na datę decyzji, ale też stwierdził, że odsetki będą naliczane nadal do dnia zapłaty, i co najistotniejsze dla ustalenia przedmiotu rozpoznawanej sprawy, zamieścił rygor, że jeśli zobowiązanie nie zostanie uregulowane w terminie miesiąca od daty doręczenia decyzji, to Zakład będzie zobowiązany do przymusowego ściągnięcia należności w trybie przepisów egzekucyjnych; poinformował nadto, że w przypadku nieuregulowania zadłużenia we ww. terminie, decyzja będzie stanowiła podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego, bez uprzedniego doręczenia upomnienia, jak też stanowi podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego. Z treści decyzji jednoznacznie więc wynika, że ma charakter konstytutywny, jako że definitywnie kształtuje zobowiązanie płatnika. Zakład bowiem nie tylko określił wysokość zaległości, lecz wezwał płatnika do opłacenia składek oraz nałożył na płatnika rygor w razie nie opłacenia składek w terminie.

W ocenie sądu apelacyjnego przedmiotem postępowania sądowego była więc sprawa o zapłatę ustalonej wysokości składek i w ustalonym terminie, a nie tylko sprawa o ustalenie wysokości należność. Sąd pierwszej instancji zatem miał obowiązek rozważyć tę sprawę we wskazanym zakresie, mając na uwadze, że płatnik został już wezwany do zapłaty, zaś prawomocne zakończenie sprawy może skutkowość uruchomieniem procedury egzekucji. Dla przedmiotu sprawy istotne znaczenie ma zatem zarzut przedawnienia. Przedawnieniem bowiem jest uzyskanie uprawnienia, na skutek upłynięcia określonego w ustawie czasu, do uchylenia się od zaspokojenia roszczenia majątkowego, mimo iż roszczenie to będzie w dalszym ciągu istniało. W odniesieniu do stosunków między płatnikiem a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych oznaczać to będzie niemożność wszczęcia względem płatnika postępowania egzekucyjnego zmierzającego do wyegzekwowania nieopłaconych składek, ale też możliwość powołania się przez płatnika na zarzut przedawnienia podczas ewentualnego postępowania sądowego o zwrot nienależnie opłaconych składek, a taki de facto jest charakter niniejszego postępowania.

W konsekwencji zaniechania sądu okręgowego, zarzut przedawnienia rozważył sąd apelacyjny i uznał, że był niezasadny.

W myśl cyt. wyżej przepisów art. 24 ust. 4 ustawy systemowej oraz art. 27 ust. 1 ustawy z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Do przedawnienia należności z tytułu składek, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się termin 5-letni, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. Jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Dotychczasowy okres przedawnienia wynosił 10 lat, czyli w sprawie, w myśl ww. przepisów składki dochodzone za wrzesień 2002 przedawniłyby się we wrześniu 2012 (art. 27.2 ustawy z 16.09.2011 r.), a nie po pięciu latach od 1.01.2012 r. (art. 27.1 ustawy z 16.09.2011 r.). Zgodnie z art. 24 ust. 5b ustawy systemowej: B ieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Przy tym zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, za czynności zmierzające do ściągnięcia należności mogą być uznane tylko takie czynności, tj. orzeczenia, pisma kierowane do strony itp., z których treści, czy uzasadnienia wynika bezpośrednio, że zmierzają one do ściągnięcia należności. Czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest więc wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ. Natomiast zgodnie z art. 24 ust. 5f: W przypadku wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Wskazane przepisy mają zastosowanie w niniejszej sprawie, której przedmiotem jest obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia. Płatnik w dacie 30.09.2012 r. potwierdził otrzymanie zawiadomienia o wszczęciu postępowania z 6.09.2012 r. Sporna decyzja nosiła datę 5.04.2013 r. W sytuacji płatnika ma zastosowanie dziesięcioletni okres przedawnienia, a 10 lat wstecz to 09.2002 r. Zatem zaległości płatnika od września 2012 do marca 2003 nie przedawniły się zważywszy, że postępowanie wszczęto we wrześniu. Wyrok sądu I instancji odpowiada więc prawu, tak samo jak sporna decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze przedstawioną ocenę prawną, sąd apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację. O kosztach zastępstwa procesowego orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i w związku z art. 108 § 1 k.p.c. Wysokość kosztów ustalono w oparciu o § 2 ust. 1-2 w związku z § 6 pkt 6 oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j. t. Dz. U. z 2013r., poz. 490)(punkt 2).

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSO del. Gabriela Horodnicka-

Stelmaszczuk