Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 974/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Tomasz Szaj (spr.)

Sędziowie:

SSO Wiesława Buczek - Markowska

SSO Sławomir Krajewski

Protokolant:

sekr. sądowy Małgorzata Idzikowska-Chrząszczewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 maja 2014 roku w S.

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim

z dnia 13 maja 2013 r., sygn. akt I C 150/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie I zasądza od pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. na rzecz powódki E. B. kwotę 4.950 (cztery tysiące dziewięćset pięćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2013 roku i oddala powództwo w pozostałym zakresie;

b)  w punkcie II zasądza od pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. na rzecz powódki E. B. kwotę 865 (osiemset sześćdziesiąt pięć) złotych tytułem kosztów procesu;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. na rzecz powódki E. B. kwotę 248 (dwieście czterdzieści osiem) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i oddala wniosek o zasądzenie kosztów w pozostałym zakresie.

Sygn. akt II Ca 974/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 maja 2013 roku, sygn. akt I C 150/13, Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim oddalił powództwo E. B. przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. o zapłatę kwoty 4.950 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 16 września 2012 r.

Powyższy wyrok Sąd Rejonowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych:

W dniu 31 grudnia 1999 r. pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. występującą jako zleceniodawca a E. B. prowadzącą kancelarię radcy prawnego występującą jako zleceniobiorca zawarta została umowa zlecenia, na podstawie której zleceniodawca zleciła, a zleceniobiorca zobowiązała się do wykonywania obsługi prawnej zleceniodawcy, w szczególności do udzielania ustnych porad prawnych, wydawania pisemnych opinii prawnych oraz prowadzenia spraw sądowych w zakresie spraw związanych z problematyką wspólnot mieszkaniowych z zastrzeżeniem, że za prowadzenie spraw sądowych i egzekucyjnych zleceniodawca wypłaci zleceniobiorcy wynagrodzenie w wysokości zasądzonej prawomocnym wyrokiem, ugodą bądź orzeczeniem w postępowaniu egzekucyjnym płatne po zapłacie kosztów zastępstwa procesowego przez dłużnika w terminie 7 dni od otrzymania faktury przez zleceniodawcę z zastrzeżeniem, że księgowość zleceniodawcy zawiadomi zleceniobiorcę o zapłaceniu przez dłużnika kosztów zastępstwa procesowego.

Na zebraniu 14 kwietnia 2003 r. właściciele lokali mieszkalnych znajdujących się w budynku nr (...) przy ulicy (...) w S. postanowili, że zarząd i zarządzanie (administrowanie) nieruchomością wspólną sprawowany będzie przez Miasto S. poprzez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S..

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 27 grudnia 2005 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Nc 52/05 z powództwa Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. reprezentowanej przez radcę prawnego E. B. przeciwko Ł. R. i I. R. Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim orzekł, że Ł. R. i I. R. w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu powinni zapłacić solidarnie na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. kwotę 5.456,59 złotych z odsetkami od kwot i w terminach szczegółowo wskazanych w nakazie zapłaty wraz z kwotą 1.348, 10 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 31 grudnia 2007 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Nc 480/07 z powództwa Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. reprezentowanej przez radcę prawnego E. B. przeciwko M. S. i J. S. Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim orzekł, że M. S. i J. S. w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu powinni zapłacić solidarnie na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. kwotę 3.594,08 złotych z odsetkami od kwot i w terminach szczegółowo wskazanych w nakazie zapłaty wraz z kwotą 662 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 2 stycznia 2008 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Nc 481/07 z powództwa Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. reprezentowanej przez radcę prawnego E. B. przeciwko Ł. R. i I. R. Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim orzekł, że Ł. R. i I. R. w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu powinni zapłacić solidarnie na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. kwotę 15.433,28 złotych z odsetkami od kwot i w terminach szczegółowo wskazanych w nakazie zapłaty wraz z kwotą 2.619 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Pismem z dnia 28 kwietnia 2008 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Szczecinie R. W. zawiadomił radcę prawnego E. B. jako pełnomocnika wierzyciela Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. o wszczęciu egzekucji pod sygn. akt KM 698/08 przeciwko I. R. na podstawie nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 2 stycznia 2008 r. wydanego w sprawie o sygn. akt INc 481/07 obejmującej: należność główną w kwocie 15.433,27 złotych, odsetki w kwocie 3.428,70 złotych, dalsze odsetki w przypadku zwłoki, koszty procesu w kwocie 2.619 złotych i koszty zastępstwa adwokackiego w egzekucji w wysokości 600 złotych.

Postanowieniem z dnia 12 maja 2008 r. wydanym w sprawie o sygn. akt KM 778/08 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim M. O. prowadzący sprawę z wniosku wierzyciela Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. przeciwko dłużnikom M. S. i J. S. na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 31 grudnia 2007 r. wydanego w sprawie o sygn. akt INc 480/07 przyznał wierzycielowi, którego w postępowaniu egzekucyjnym reprezentuje radca prawny, koszty w kwocie 150 złotych.

Postanowieniem z dnia 13 września 2010 r. wydanym w sprawie egzekucyjnej o sygn. akt KM 174/09 prowadzonej z wniosku wierzyciela Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. przeciwko Ł. R. i I. R. na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 2 stycznia 2008 r. sygn. akt I Nc 481/07 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim M. K. m.in. ustalił niezbędne koszty postępowania na kwotę 2.011, 57 złotych i umorzył postępowanie na wniosek wierzyciela.

W dniu 28 marca 2011 r. na zebraniu Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. podjęto uchwałę o wyborze zarządu wspólnoty w osobach: P. R., K. O., D. W., J. B. i J. L. oraz o zmianie z dniem 28 marca 2011 r. sposobu zarządu nieruchomością wspólną przy ulicy (...) w S. w ten sposób, że zarząd sprawowany przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w S. ustał z dniem 28 marca 2011 r. Członkowie pozwanej wspólnoty uchwalili jednocześnie, że do dnia 11 kwietnia 2011 r. nowo powołany zarząd wspólnoty wskaże administratora nieruchomości wspólnej, zaś do dnia 30 czerwca 2011 r. nastąpi rozliczenie finansowe z dotychczasowym zarządcą.

Na podstawie umowy z dnia 14 kwietnia 2011 r. Wspólnota Mieszkaniowa przy ulicy (...) w S. z dniem 14 kwietnia 2011r. zleciła Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. administrowanie w ramach czynności zwykłego zarządu nieruchomością wspólną przy ulicy (...) w S. określając w § 2 umowy otwarty szczegółowy katalog obowiązków administratora.

W dniu 6 maja 2011 r. dotychczasowy zarządca (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. przekazała nowemu administratorowi Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. zarząd nieruchomością wspólną przy ulicy (...) w S..

W dniu 9 maja 2011 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. sporządziła pismo informujące radcę prawnego E. B. o zakończeniu sprawy Rp. 02/05 (I Nc 52/05) i Rp. 36/07 (I Nc 481/07 i I Nc 480/07) w związku z zapłaceniem kosztów.

Pismem z dnia 6 września 2012 r. E. B. wezwała Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w S. do zapłaty z konta Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. kwoty 8.700 złotych tytułem zasądzonych przez Sąd Rejonowy w Stargardzie Szczecińskim na jej rzecz i uiszczonych przez dłużników kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów zastępstwa prawnego w egzekucji w sprawach: I Nc 481/07- w kwocie 3.000 złotych, I Nc 52/05- w kwocie 1,200 złotych, I Nc 201/06- w kwocie 1.500 złotych, I Nc 348/08- 2.400 złotych, INc 487/07- w kwocie 600 złotych.

Postanowieniem z dnia 13 marca 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt KM 778/08 prowadzonym z wniosku wierzyciela Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. przeciwko M. S. i J. S. na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia stycznia 2007 r. sygn. akt I Nc 480/07 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Stargardzie Szczecińskim M. K. m.in. ustalił niezbędne koszty postępowania na kwotę 286,53 złotych i umorzył postępowanie na podstawie art. 825 pkt 1 k.p.c.

Należności z tytułu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym zakończonym prawomocnymi nakazami zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim w sprawach zarejestrowanych pod sygn. akt: I Nc 52/ 05, I Nc 480/07 i I Nc 481/07 oraz przyznane wierzycielowi koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym zostały przez dłużników zaspokojone.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazał, że stosownie do przepisu art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Dla powstania zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia niezbędnym jest przeto zaistnienie trzech przesłanek :

1.  przesunięcia majątkowego tj. przejścia jakiejś korzyści majątkowej z majątku jednej osoby do majątku drugiej osoby, a co najmniej uzyskanie korzyści majątkowej przez jedną osobę kosztem drugiej osoby,

2.  związku przyczynowego pomiędzy zubożeniem jednej osoby i wzbogaceniem drugiej rozumianym jako dwie strony tego samego zjawiska w tym sensie, że zubożenie i wzbogacenie łączy ta sama przyczyna,

3.  braku podstawy prawnej do wzbogacenia się drugiej osoby.

Wskazał także, że wzbogacenie może przybrać różne postacie i może polegać m.in. na uzyskaniu prawa majątkowego np. prawa własności jakiejś rzeczy, na skorzystaniu z jakiejś usługi albo na zaoszczędzeniu wydatku. Natomiast z uwagi na charakter przyczyny wyodrębnić można pięć podstawowych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia:

a.  wzbogacenie spowodowane przez przyczynę zewnętrzną, naturalną (działanie sił natury, awarie o technicznym charakterze),

b.  wzbogacenie wynikające z samodzielnego zachowania zubożonego,

c.  wzbogacenie spowodowane samodzielnym zachowaniem wzbogaconego,

d.  wzbogacenie wynikające ze współdziałania stron,

e.  wzbogacenie spowodowane zachowaniem osoby trzeciej względem jednej ze stron bezpodstawnego wzbogacenia, które koincydentnie zmienia sytuację majątkową zarówno wzbogaconego, jak i zubożonego.

Za chybione Sąd Rejonowy uznał twierdzenia powódki o bezpodstawnym wzbogaceniu się pozwanej wspólnoty kosztem powódki o kwotę 4.950 złotych. Jako błędne Sąd zakwalifikował bowiem rozumowanie powódki, jakoby uzyskanie przez pozwaną kwot tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wspólnoty w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym odbyło się bez podstawy prawnej, jako że podstawą prawną tych przysporzeń były tytuły wykonawcze w postaci prawomocnych i zaopatrzonych w klauzulę wykonalności nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym, a także koszty zastępstwa procesowego w egzekucji przyznane na rzecz pozwanej postanowieniami wydanymi w sprawach prowadzonych przez komorników. Koszty te przyznane były na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S., a nie na rzecz radcy prawnego E. B.. Natomiast z art. 91 § 5 k.p.c. wynika jedynie, że zakres umocowania pełnomocnika procesowego obejmuje z mocy prawa m.in. odbiór kosztów procesu od strony przeciwnej. Sąd Rejonowy zauważył, iż powołany przepis daje pełnomocnikowi podstawę do odbioru tych kosztów, ale w imieniu i na rzecz mocodawcy, a nie w imieniu i na rzecz pełnomocnika procesowego lub w imieniu mocodawcy, ale na rzecz pełnomocnika procesowego. W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że powódka owszem była upoważniona do odbioru kosztów zastępstwa procesowego wynikającego ze wskazanych przez nią tytułów wykonawczych, lecz mogła to uczynić wyłącznie w imieniu i na rzecz pozwanej wspólnoty, a nie w imieniu własnym i na swoją rzecz.

Ostatecznie Sąd Rejonowy uznał, że w sprawie nie zostały spełnione przesłanki, o których mowa w przepisie art. 405 k.c., albowiem otrzymane przez pozwaną kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu sądowym w sprawach o sygn. akt: I Nc 52/05, I Nc 480/07 i I Nc 481/07 i egzekucyjnym o sygn. akt: KM 698/08, KM 778/08 i KM 174/09 miały oparcie prawne w wydanych w tych postępowaniach orzeczeniach przyznających pozwanej wspólnocie, a nie powódce, zwrot kosztów zastępstwa procesowego, co w świetle tych przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czyniło powództwo nieuzasadnionym.

Sąd Rejonowy wskazał, że żądanie pozwu nie zasługiwało na uwzględnienie także z punktu widzenia przepisów o odpowiedzialności kontraktowej. Powódki i pozwanej nie łączył jakikolwiek stosunek prawny obligujący pozwaną do przekazania powódce kwot uzyskanych przez pozwaną tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego we wskazanych postępowaniach sądowych i będących ich kontynuacją postępowaniach egzekucyjnych. Istotnym jest bowiem, że obowiązek zapłaty na rzecz powódki wynagrodzenia za prowadzenie spraw sądowych i egzekucyjnych w wysokości kosztów zastępstwa procesowego zasądzonych prawomocnym wyrokiem, ugodą bądź orzeczeniem w postępowaniu egzekucyjnym, zgodnie z § 1 ust. 2 umowy zlecenia z dnia 31 grudnia 1999 r., spoczywał na zleceniodawcy tj. (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S., a co za tym idzie, to właśnie ten podmiot jest dłużnikiem powódki z tytułu zapłaty wynagrodzenia za prowadzenie spraw sądowych i egzekucyjnych, a więc i spraw, o których mowa w pozwie, a zatem to wobec tego podmiotu powódka powinna kierować żądanie zapłaty kwot dochodzonych w niniejszym postępowaniu włącznie z wyciągnięciem konsekwencji z nieterminowego wykonania przez zleceniodawcę sprecyzowanego w § 2 ust. 2 umowy obowiązku zawiadomienia zleceniobiorcy o zapłacie przez dłużnika.

O kosztach procesu, (w kwocie 600 złotych ustalone na podstawie przepisu § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r., 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i 127,04 złotych tytułem zwrotu kosztów dojazdu pełnomocnika do siedziby Sądu na rozprawę w dniu 15 i 29 kwietnia) Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z wyrażoną w przepisie art. 98 § 1- 3 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i niezbędności kosztów celowej obrony.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości apelacją powódka, zarzucając naruszenie art. 405 k.c., art. 98 i 91 § 5 k.p.c. przez ich niewłaściwą interpretację, wnosząc o:

1.  jego uchylenie,

2.  zasądzenie od pozwanej kwoty 4 950,- zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 września 2012 roku oraz kosztów procesu za obie instancje.

Uzasadniając apelację powódka wskazała, że wyrok zapadł w niekwestionowanym stanie faktycznym. Podniosła, że bezpodstawne wzbogacenie występuje nawet wtedy, gdy nastąpiło w związku z określonym stosunkiem prawnym czy zdarzenie prawnym, ale nie stanowi jego prawidłowego następstwa. Samo istnienie określonego stosunku prawnego, zdarzenia prawnego, a także orzeczenia sądu albo decyzji administracyjnej, może nie stanowić wystarczającej podstawy wzbogacenia, jeśli nastąpi nieprawidłowość kauzalna dokonanego wzbogacenia.

Wskazała, że analizy wymagała kwestia, czy pozwana wspólnota miała tytuł prawny do zatrzymania tych kosztów. W ocenie powódki takowego tytułu nie miała. Zgodnie z art. 98 k.p.c. koszty procesu są zwracane stronie, co oznacza, że koszty te są wynagrodzenie pełnomocnika, które reprezentowana powinna mu zapłacić.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki okazała się uzasadniona.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za własne. Nie podziela natomiast przedstawionej przez Sąd Rejonowy oceny prawnej prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

Przede wszystkim nie można zaakceptować poglądu Sądu Rejonowego, jakoby przysporzenie po stronie pozwanej nie nastąpiło bez podstawy prawnej, albowiem taką podstawą prawną były każdorazowo orzeczenia Sądu lub komornika przyznające pozwanej koszty procesu. Sąd Okręgowy w pełni akceptuje pogląd, że tytułem prawnym, wyłączającym przyjęcie zaistnienia wzbogacenia jest m.in. orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna (wyrok SN z dnia 25 marca 2004 roku, II CK 89/03, Lex nr 175951; wyrok SN z dnia 23 maja 2003 roku, III CKN 1211/00, OSNC 2004, nr 3, poz. 39). Niemniej jednak powyższy pogląd został wyrażony i jest prawidłowy w stosunkach pomiędzy stronami danego postępowania sądowego. Stosownie do art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W związku z tym orzeczenia w zakresie kosztów postępowania stanowią podstawę prawną do przesunięć majątkowych wyłącznie pomiędzy stronami danego postępowania, nie zaś w stosunku do innych osób. W zbliżonym stanie faktycznym Sąd Najwyższy dopuścił zastosowanie konstrukcji bezpodstawnego wzbogacenia w roszczeniach osób pominiętych na skutek zwykłej pomyłki jako spadkobiercy ustawowi w postępowaniu spadkowym przeprowadzonym przez Sąd zagraniczny, wobec współspadkobierców (por. wyrok z dnia 17 marca 1967 roku, I CR 370/66, OSNCP 1967, nr 12, poz. 222; uchwała z dnia 2 września 1986 roku, III CZP 66/86, OSNCP 1987, nr 9, poz. 132; uchwała z dnia 22 lutego 1980 roku, III CZP 8/80, OSNCP 1980, nr 9, poz. 159). Tak więc nakazy zapłaty, z których wynikał obowiązek zapłaty kosztów procesu przesądzają o braku bezpodstawności wzbogacenia w relacji pomiędzy pozwaną Wspólnotą, a jej dłużnikami, natomiast w niczym nie wyłączają bezpodstawności wzbogacenia w relacji pomiędzy pozwana Wspólnotą a powódką.

Niewątpliwie pozwana Wspólnota jest bezpodstawnie wzbogacona kosztem powódki. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują w art. 98 § 1 k.p.c. obowiązek zwrotu przeciwnikowi na jego żądanie kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (kosztów procesu). Stosownie do § 3 tegoż przepisu do niezbędnych kosztów strony reprezentowanej przez adwokata (zgodnie z art. 99 k.p.c. odpowiednio również radcę prawnego) zalicza się m.in. wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata. Bezspornym jest, że powódka reprezentowała w trzech postępowaniach sądowych i egzekucyjnych, których dotyczy spór pozwaną wspólnotę. Gdyby powódka nie reprezentowała pozwanej Wspólnoty, w orzeczeniach o kosztach procesów nie uwzględniono by wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika. W konsekwencji Sądy nie przyznałyby pozwanej Wspólnocie łącznie kwoty 4 950,- zł tytułem kosztów procesu, a w konsekwencji pozwana nie uzyskałaby tych kwot od swoich dłużników. Skoro powódka występowała w tamtych postępowaniach w imieniu pozwanej, należy przyjąć, że pozwana udzieliła jej pełnomocnictwa procesowego, czemu pozwana nie zaprzeczała. Co do zasady reprezentowanie strony oparte jest na zasadzie odpłatności. W konsekwencji powódka mogła liczyć na wynagrodzenie za podjęte działania, tym bardziej, że takowe uzgodnienia wynikały z umowy łączącej ją ze (...) Spółką z o.o. w S. z dnia 31 grudnia 1999 roku, który do 28 marca 2011 roku sprawował zarząd pozwaną Wspólnotą.

Dla powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia konieczne jest, jak trafnie zauważył to Sąd Rejonowy powstanie wzbogacenia po jednej stronie, zubożenia po drugiej stronie oraz związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem. Zubożenie może przy tym polegać również na braku spodziewanego powiększenia aktywów po stronie zubożonego. Tak więc skoro powódka nie uzyskała kwot wynagrodzenia za sprawowanie zastępstwa procesowego, których uzyskania się mogła spodziewać, należy przyjąć, że jest zubożona. Kwota 4 950,- zł nie weszła bowiem do jej majątku.

Zachodzi również związek pomiędzy zubożeniem powódki, a wzbogaceniem pozwanej, który został opisany powyżej.

Tym samym zaktualizowały się wszelkie przesłanki roszczenia z art. 405 k.c. Przywołać należy również poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 25 lutego 1999 roku, I CKN 604/98, LexPolonica nr 2111018, iż nieotrzymanie należności za wykonanie pracy jest równoznaczne z poniesieniem kwoty wzbogacenia, jeżeli okazało się, że brak było umownej podstawy prawnej. Podobnie w wyroku z dnia 5 grudnia 2006 roku, II CSK 327/06, Lex nr 238947; Sąd Najwyższy uznał, że jeżeli wykonawca wykonał roboty konieczne nieprzewidziane wprost w umowie, to należy mu się zapłata, choćby nie została zawarta dodatkowa umowa. W takim wypadku podstawą do wypłaty należności są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Stanowisko to zostało podtrzymane przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 listopada 2007 roku, II CSK 344/07, II CSK 347/07, LexPolonica nr 1707927.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok i zasądzić od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4 950,- zł.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. W niniejszej sprawie powódka domagała się odsetek od dnia 16 września 2012 roku, tj. od dnia następnego po wskazanym w wezwaniu z dnia 6 września 2012 roku. Brak jest przy tym dowodu, że wezwanie to doszło do wiadomości zarządu pozwanej Wspólnoty, albowiem było skierowane do Spółdzielni Mieszkaniowej (...), która nie jest zarządem Wspólnoty, lecz jej faktycznym zarządcą. Na podstawie akt sprawy należy przyjąć, że zarząd Wspólnoty dowiedział się o roszczeniach powódki na skutek doręczenia odpisu nakazu zapłaty, przy czym za datę dowiedzenia się zarządu o roszczeniach należy przyjąć dzień 15 stycznia 2013 roku, gdyż w tej dacie zarząd Wspólnoty udzielił pełnomocnictwa do reprezentowania Wspólnoty w niniejszej sprawie (z wyraźnym wskazaniem strony i sygnatury). Przyjmując, że termin niezwłocznie określony w art. 455 k.c. w realiach niniejszej sprawy, w szczególności wobec konieczności sprawdzenia okoliczności faktycznych podnoszonych przez powódkę, należy przyjąć na 7 dni, od dnia 23 stycznia 2013 roku pozwana Wspólnota pozostawała w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia, co uzasadnia zasądzenie odsetek ustawowych od tej daty. W pozostałym zakresie powództwo należało oddalić.

Zmiana orzeczenia co do istoty sprawy, skutkowała również zmianą orzeczenia w zakresie kosztów procesu. Ostatecznie powódka wygrała spór w całości co do należności głównej, uległa jedynie w niewielkiej części co do odsetek (za okres 4 miesięcy). Tym samym należy uznać ją za wygrywającą niniejszy proces w całości, co uzasadnia zasądzenie na jej rzecz poniesionych kosztów procesu (art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.). Powódka w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji była reprezentowana przez pełnomocnika – radcę prawnego, a zatem poniosła koszty wpisu – 248,- zł, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa – 17,- zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika – 600,- zł (§ 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych…). Z tych względów należało zasądzić od pozwanej na rzecz powódki kwotę 865,- zł.

W pozostałym zakresie (co do odsetek za okres od dnia 16 września 2012 roku do 22 stycznia 2013 roku) apelację powódki oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego uzasadnia również art. 98 § 1 k.p.c. Należy przyjąć, że powódka wygrała postępowanie apelacyjne w całości (uległa jedynie co do niewielkiej części roszczenia ubocznego). Tym samym należało zasądzić od pozwanej na rzecz powódki poniesiony przez powódkę należny wpis od apelacji w kwocie 248,- zł. W postępowaniu apelacyjnym za powódkę nie działał jej pełnomocnik, zaś apelację powódka wniosła samodzielnie. Brak jest zatem podstaw do przyznania powódce zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska wyrażonego w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 1965 roku, II PZ 29/63. Uzasadnienie powyższego poglądu nie jest publikowane, przy tym dostrzec należy, że orzeczenie to zapadło w innych realiach wykonywania zawodu adwokata. Do powódka prowadzącej proces osobiście należy stosować regulację wyrażoną w art. 98 § 2 k.p.c., zaś powódka nie wykazała jaki zarobek utraciła w związku z postępowaniem apelacyjnym, zaś na rozprawie apelacyjnej powódka się nie stawiła.

SSO Sławomir Krajewski SSO Tomasz Szaj SSO Wiesława Buczek - Markowska