Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa K. J. (1), W. J.,

T. J., N. O., J. S., J. L. i M. K.

przeciwko

(...) Spółce Akcyjnej V. (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 19 maja 2015 r. sygn. akt I C 752/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że oddala powództwo K. J. (1) o zapłatę kwoty 30 000 zł (trzydziestu tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2013 r. do dnia zapłaty;

b)  w punkcie 4 (czwartym) w ten sposób, że oddala powództwo T. J. o zapłatę kwoty 30 000 zł (trzydziestu tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2013 r. do dnia zapłaty;

c)  w punkcie 10 (dziesiątym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda K. J. (1) kwotę 2805,80 zł (dwa tysiące osiemset pięć złotych 60/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

d)  w punkcie 11 (jedenastym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki T. J. kwotę (...),60 (dwa tysiące siedemset dziewięćdziesiąt trzy złote 60/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda K. J. (1) kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki T. J. kwotę 600 (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

V.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki N. O. kwotę 400 zł (czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

VI.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki J. S. kwotę 400 zł (czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

VII.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 400 zł (czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

VIII.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki J. L. kwotę 400 zł (czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IX.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda W. J. kwotę 400 zł (czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 860/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 października 2013r. skierowanym przeciwko pozwanemu (...) S.A. w W. powodowie: K. J. (1), T. J., N. O., J. S. wnieśli o zasądzenie od pozwanego:

- na rzecz powoda K. J. (1) kwoty 75.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej, z powodu śmierci córki K. J. (2) na skutek wypadku z dnia (...) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 30 marca 2013r. do dnia zapłaty oraz kwoty 30.000 zł tytułem jednorazowego odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej po śmierci córki wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2013r. do dnia zapłaty,

- na rzecz powódki T. J. kwoty 75.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dobra osobistego z powodu śmierci córki K. J. (2) na skutek wypadku z dnia (...) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 30 marca 2013r. do dnia zapłaty oraz kwoty 30.000 zł tytułem jednorazowego odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej po śmierci córki wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2013r. do dnia zapłaty,

-na rzecz powódki N. O. kwoty 25.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2013r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dobra osobistego z powodu śmierci siostry K. J. (2) w wypadku z dnia (...),

-na rzecz powódki J. S. kwoty 25.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2013r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dobra osobistego z powodu śmierci siostry K. J. (2) w wypadku z dnia (...), Powodowie wnieśli również o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania.

Pozwem z dnia 30 maja 2014r. wniesionym przeciwko (...) S.A. w W. powódka M. K. wniosła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 25. 000 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 marca 2013r. do dnia zapłaty zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dobra osobistego z powodu śmierci siostry K. J. (2) w wypadku z dnia 9 lipca 2012r wraz z kosztami procesu.

Pozwem z dnia 20 listopada 2013r. wniesionym przeciwko (...) S.A. w W. powodowie W. J. i J. L. wnieśli o

zasądzenie na ich rzecz kwot po 25.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 kwietnia 2013r. tytułem zadośćuczynienia za naruszenie ich dóbr osobistych z powodu śmierci siostry K. J. (2) w wypadku z dnia 9 lipca 2012r wraz z kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że ich córka i siostra K. J. (2) zginęła w wypadku komunikacyjnym w dniu (...), sprawca wypadku objęty był obowiązkowym ubezpieczonym OC u pozwanego. W wyniku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego pozwany na rzecz powodów T. i K. J. (1) wypłacił tytułem zadośćuczynienia kwoty po 25.000 zł a na rzecz pozostałych powodów kwoty po 15.000. zł. Pozwany odmówił wypłaty na rzecz powodów T. i K. J. (1) stosownego odszkodowania, argumentując, że ich sytuacja życiowa nie uległa pogorszeniu.

W ocenie powodów, wypłacone dotychczas im przez pozwanego kwoty są nieadekwatne i niewspółmierne w stosunku do poniesionej straty córki i siostry. Wobec czego zasadnym stało się wytoczenie przedmiotowego powództwa.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództw i zasądzenie kosztów postępowania.

Pozwany wskazał, że przyznane powodom kwoty zadośćuczynienia w całości odpowiadają rozmiarowi krzywdy przez nich doznanej i uwzględniają ból i cierpienie wynikłe wskutek śmierci K. J. (2), a także żal i smutek po stracie osoby bliskiej. Nadto pozwany wywodził, iż powodowie T. i K. J. (1) w zgłoszeniu szkody z dnia 18 stycznia 2013r. – złożonym za pośrednictwem pełnomocnika wnieśli o zapłatę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią córki w kwotach po 70.000 zł , a po otrzymaniu kwot po 25.0000 zł z tego tytułu domagają się zasądzenia na ich rzecz po 75.000 zł. W ocenie pozwanego, rozszerzenie przez powodów/w roszczeń o niemal 50% w stosunku do kwot zadośćuczynienia wskazanych w zgłoszeniu szkody nie jest spowodowane zwiększeniem krzywdy w okresie pomiędzy zgłoszeniem szkody a wytoczeniem powództwa sprawie. Również z powyższych względów niezasadne jest żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 30 marca 2013r. Zdaniem pozwanego nie zasługuje także na uwzględnienie zgłoszone przez powodów T. i K. J. (1) żądanie odszkodowania, bowiem nie wykazali ono znacznego pogorszenia się ich sytuacji życiowej wskutek śmierci córki.

Sprawy z powództwa M. K. oraz W. J. i J. L. zostały połączone do wspólnego rozpoznania i prowadzenia pod sygnaturą I C 752/13.

Wyrokiem z dnia 19 maja 2015r. Sąd Okręgowy w B.:

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. J. (1) kwotę 75.000 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od kwoty 45.000 zł (czterdzieści pięć tysięcy złotych) od dnia 30.03.2013 r do dnia zapłaty i od kwoty 30.000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) od dnia 4.03.2014 do dnia zapłaty ( pkt. 1),

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. J. (1) kwotę 30.000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 30.03.2013 r do dnia zapłaty (pkt.2),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki T. J. kwotę 75.000 zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od kwoty 45.000 zł (czterdzieści pięć tysięcy złotych) od dnia 30.03.2013 r do dnia zapłaty i od kwoty 30.000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) od dnia 4.03.2014 do dnia zapłaty (pkt.3),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki T. J. kwotę 30.000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 30.03.2013 r do dnia zapłaty (pkt.4),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki N. O. kwotę 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi od dnia 30.03.2013 r do dnia zapłaty (pkt.5),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki J. S. kwotę 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi od dnia 30.03.2013 r do dnia zapłaty (pkt.6),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi od dnia 28.03.2013 r do dnia zapłaty (pkt.7),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki J. L. kwotę 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi od dnia 25.04.2013 r do dnia zapłaty (pkt.8),

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda W. J. kwotę 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi od dnia 30.03.2013 r do dnia zapłaty (pkt.9),

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. J. (1) kwotę 3897 zł (trzy tysiące osiemset dziewięćdziesiąt siedem złotych ) z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt.10),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki T. J. kwotę 3880 (trzy tysiące osiemset osiemdziesiąt złotych 00/100) z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt.11),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki N. O. kwotę 2417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych )z tytułu zwrotu kosztów procesu ( pkt.12),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki J. S. kwotę 2542 zł (dwa tysiące pięćset czterdzieści dwa złote) z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt.13),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. K. kwotę 2434 zł (dwa tysiące czterysta trzydzieści cztery złote) z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt.14),

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki J. L. kwotę 2667 zł (dwa tysiące sześćset sześćdziesiąt siedem złotych )z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt.15),

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda W. J. kwotę 2417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt.16),

- w pozostałej części oddalił powództwo K. J. (1) (pkt.17),

- w pozostałej części oddalił powództwo T. J. (pkt.18),

- nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B. kwotę 20.353 zł (dwadzieścia tysięcy trzysta pięćdziesiąt trzy złote) z tytułu kosztów sądowych (pkt.19).

Sąd Okręgowy ustalił w niniejszej sprawie, że w dniu (...) w T. pojazd osobowy marki R. (...) o nr rej. (...) kierowany przez K. J. (2) odbywającą kurs nauki jazdy pod opieką instruktora wjechał na przejazd kolejowy, zatrzymał się na torach i został uderzony przez pociąg osobowy relacji P.- B.. W wyniku tego zdarzenia śmierć poniosła na miejscu K. J. (2). Sprawca zdarzenia – instruktor nauki jazdy - był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej w towarzystwie pozwanego. Zmarła w chwili zdarzenia miała 18 lat, była najmłodszym dzieckiem T. i K. J. (1) oraz siostrą N. O., J. S., M. K., J. L. oraz W. J.. W wyniku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego pozwany decyzjami wydanymi w dniu 27 i 29 marca 2013r. wypłacił na rzecz powodów K. i T. J. kwoty po 25. 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz dokonał zwrotu kosztów pogrzebu, na rzecz pozostałych powodów pozwany tytułem zadośćuczynienia wypłacił kwoty po 15. 000 zł. W chwili feralnego zdarzenia K. J. (2) zamieszkiwała z rodzicami oraz bratem W. J. i jego rodziną. Zmarła pomagała rodzicom w domu, przygotowywała obiady, robiła pranie. K. J. (2) uczyła się w szkole zawodowej, planowała zostać fryzjerką i w celu sprawnego dojazdu do klientów robiła kurs prawa jazdy.

Zmarła była silnie związana z rodzicami oraz z rodzeństwem, które często odwiedzała. Cała rodzina wspólnie spędzała święta oraz uczestniczyła w innych uroczystościach rodzinnych. (...) K. J. (2) została objęta dozorem kuratora, co spowodowało poprawę jej zachowania. Zmarła pozostawała na utrzymaniu rodziców, za praktyki zawodowe otrzymywała kwotę około 100 zł miesięcznie. W przyszłości K. J. (2) miała mieszkać w domu rodzinnym i opiekować się wraz z bratem rodzicami, planowała również, że w domu otworzy salon fryzjerski. Rodzice liczyli w przyszłości na pomoc finansową w utrzymaniu dużego domu ze strony córki. O śmierci córki T. J. dowiedziała się telefonicznie, zostało wezwane do niej pogotowie, powódce podano (...), około pół roku przebywała na zwolnieniu lekarskim. Powódka codziennie po pracy chodzi na cmentarz, by odwiedzić grób córki. Powód K. J. (1) po śmierci córki przyjmował (...), przez okres tygodnia przebywał na urlopie, następnie wrócił do pracy. Powódka N. O. w chwili śmierci siostry nie zamieszkiwała już w domu rodzinnym, często jednak przyjeżdżała w odwiedziny. Po śmierci siostry powódka odbyła konsultację (...), dalszego leczenia nie kontynuowała. Obecnie powódka często wspomina siostrę, często odwiedza jej grób na cmentarzu. Powódka J. S. w chwili śmierci siostry nie zamieszkiwała już w domu rodzinnym, często jednak przyjeżdżała w odwiedziny, z siostrą utrzymywała bliskie i ciepłe relacje. Śmierć siostry była dla niej traumą. Powódka nie korzystała z pomocy specjalistycznej po śmierci siostry. Obecnie kontakty powódki z rodzicami są rzadsze, niż przed śmiercią siostry. Powód W. J. miał częsty kontakt z siostrą, z którą pozostawał w dobrych relacjach. Po śmierci siostry powód przebywał na urlopie, nie korzystał z pomocy specjalistycznej. Od momentu śmierci siostry, powód ma problemy w relacjach z ojcem, jest bardziej zdystansowany do całej rodziny, bowiem w trakcie spotkań rodzinnych bez przerwy poruszany jest temat siostry. Powódka J. L. w chwili śmierci siostry nie zamieszkiwała w domu rodzinnym, często odwiedzała siostrę oraz rodziców, z siostrą pozostawała w dobrych relacjach. Powódka do dzisiaj przyjmuje (...), po śmierci siostry podjęła pracę zawodową, by przestać myśleć o tragedii jaka ją dotknęła. Powódka M. K. nie zamieszkiwała już wspólnie z siostrą i rodzicami, często jednak odwiedzała dom rodzinny, również zmarła siostra często do niej przyjeżdżała. Powódka przyjęła wiadomość o śmierci siostry bardzo ciężko, musiała ją również przekazać swoim dzieciom. Powódka przerwała urlop by wspomóc rodziców oraz pozostałe rodzeństwo. Powódka zajmowała się wszystkimi

formalnościami związanymi z pochówkiem siostry. Po pogrzebie siostry korzystała z pomocy (...). Z pomocy specjalistycznej powódka korzystała przez okres miesiąca, przyjmowała również (...). Po okresie miesiąca od wypadku powódka powróciła do swoich obowiązków domowych i rodzinnych. Najmłodsza córka powódki ciężko przeżyła śmierć K. J. (2), powódka zmuszona była udać się z córką do poradni (...).

(...)

(...)

Powyżej przedstawiony stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o w/w dowody z dokumentów, zeznania świadków, opinie biegłego z dziedziny psychologii oraz zeznania złożone przez strony.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy stwierdził, że żądania powodów są słuszne co do zasady.

Mając na uwadze poczynione w sprawie ustalenia, jak i poglądy orzecznictwa sądowego i doktryny, należne powodowi K. J. (1) i T. J. zadośćuczynienie winno, w ocenie tego Sądu, zamykać się kwotą 75.000 zł dla każdego z powodów, zaś należne powodom W. J., N. O., J. S., J. L. i M. K. zadośćuczynienie winno się zamykać kwotą 25.000 zł dla każdego z nich. Ponadto Sąd Okręgowy przyznał powodowi K. J. (1) i T. J. odszkodowanie w wysokości 30.000 zł dla każdego z nich z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej wskutek śmierci córki.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę należnego powodom K. J. (1) i T. J. Sąd Okręgowy miał na względzie fakt uraty przez nich w sposób nagły najmłodszej córki z którą mieszkali, wspólnie prowadzili

gospodarstwo domowe i na której pomoc mogli liczyć przy wykonywaniu prac domowych jak i w przyszłości. Powodowie byli ze zmarłą córką silnie związani, tworzyli zgodną i udaną rodzinę. Niespodziewana i przedwczesna strata zniweczyła ich wspólne plany na przyszłość i w znacznym stopniu obniżyła komfort codziennego życia. Wydarzenie to z pewnością stało się dla powodów traumatycznym przeżyciem. Wskutek tragicznej i przedwczesnej śmierci córki naruszone zostało prawo osobiste powodów więzi rodziców z dzieckiem. Niewątpliwie utrata osoby bliskiej ma zawsze charakter nieodwracalny i trwały wiąże się z poczuciem smutku i osamotnienia, które są tym intensywniejsze, gdy strata osoby bliskiej następuje nagle i w tragicznych okolicznościach. Powodowie w takich okolicznościach utracili córkę a wraz z jej utratą wsparcie, pomoc, miłość oraz opiekę na przyszłość.

W ocenie Sądu Okręgowego, należy zgodzić się ze stroną powodową, iż cierpienie przeżywane po śmierci dziecka jest znacznie silniejsze i głębsze, niż jakikolwiek inny rodzaj bólu. O powyższym świadczy obecny stan emocjonalny i zdrowotny powodów ustalony przez biegłego z dziedziny psychologii w wydanych odnośnie powodów opiniach.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego powodom: N. O., J. S., J. L., W. J., M. K. Sąd Okręgowy miał na uwadze fakt utraty przez powodów w sposób przedwczesny i nagły siostry jak i bliskie więzi łączące powodów ze zmarłą. Powodowie, jak wykazał materiał dowodowy, widywali się często z siostrą, wspólnie brali udział w ważnych wydarzeniach i uroczystościach rodzinnych, co świadczy o prawidłowych i bliskich relacjach łączących powodów ze zmarłą przedwcześnie siostrą. Niewątpliwie jej strata spowodowała u powodów dezorganizację życia rodzinnego i w sposób bolesny zakończyła pewien etap życia.

Sąd Okręgowy uznał również za zasadne w całości sformułowane przez powodów K. J. (1) i T. J. żądanie przyznania im jednorazowego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się ich sytuacji życiowej wskutek śmierci córki.

W ocenie Sądu Okręgowego, chociaż zmarła z racji młodego wieku w chwili śmierci pozostawała w zasadzie na wyłącznym utrzymaniu rodziców- powodów K. i T. J., to jednak z uwagi na plany powodów wobec zmarłej córki jak i plany zawodowe i życiowe samej zmarłej powodowie mieli prawo oczekiwać, że w przyszłości to na zmarłą przejdzie główny ciężar utrzymania rodzinnego domu, że zmarła w razie potrzeby zapewni im dostateczną opiekę jak i utrzymanie. W tym miejscu Sąd wskazał, iż powodowie żądając odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej wskutek śmierci córki nie byli zobowiązani do ścisłego udowodnienia zgłoszonego przez nich roszczenia. Stąd też

należało uznać roszczenie powodów o odszkodowanie na podstawie przepisu art. 446 § 3 k.c. za uzasadnione i przyjąć na rzecz każdego z powodów kwotę żądaną w pozwie.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1-4 wyroku na podstawie przepisu art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 446 §3 k.c. oraz orzekł jak w punkcie 5-9 wyroku na podstawie przepisu art. 446 § 4 k.c.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu w tym zakresie na podstawie przepisu art. 481 k.c. a w pozostałym zakresie powództwa oddalił o czym orzekł jak w punkcie 17 i 18 wyroku a contrario na podstawie przepisu art. 481 k.c.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł jak w punktach 10-16 na podstawie przepisu art. 98 k.p.c.

Od powyższego wyroku apelację wniósł pozwany ubezpieczyciel, zaskarżając go w części, tj. w zakresie rozstrzygnięć zawartych w punktach od I do XVI tego wyroku.

Skarżący zarzucił wyrokowi:

1.  Naruszenie przepisów prawa procesowego, mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, w tym w szczególności dowodu z opinii biegłego (...) J. G., jak również dowodu z zeznań świadków M. C. oraz D. L. co do stanu (...) powodów po śmierci córki, problemów wychowawczych rodziców oraz odmienności planów życiowych zmarłej z zamierzeniami jej rodziców – co doprowadziło do ustalenia rozmiaru krzywdy doznanej przez powodów w następstwie śmierci córki/siostry na poziomie nieadekwatnym do okoliczności niniejszej sprawy, co z kolei znalazło przełożenie w zasądzeniu na rzecz powodów wygórowanej kwoty zadośćuczynienia oraz odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej rodziców w skutek śmierci córki,

2.  Naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 446 § 4 k.c. poprzez dokonanie błędnej wykładni tego przepisu i znaczenia zawartego w nim zwrotu „ odpowiednia suma”, co doprowadziło do zasądzenia na rzecz powodów rażąco wygórowanego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią K. J. (2).

Skarżący domagał się zmiany wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez oddalenie powództwa wywiedzionego przez każdego z powodów w całości oraz zasądzenie od każdego

z powodów na rzecz pozwanej kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Ewentualnie skarżący domagał się uchylenia orzeczenia w zaskarżonej części i przekazania niniejszej sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji z pozostawieniem temu Sądowi orzeczenia o kosztach procesu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie, pismem z dnia 9 września 2015r., wnieśli o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z nich kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna z powodu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego.

Wbrew jednak zarzutom w niej podniesionym, Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, a czyniąc ustalenia faktyczne wszechstronnie rozważył całokształt zebranego materiału i nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów, co sprawia, że Sąd Apelacyjny ustalenia te podziela i przyjmuje za własne. Zgodnie z brzmieniem art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zachowanie przesłanek określonych tym przepisem wymaga, aby sąd wziął pod uwagę wszystkie dowody przeprowadzone w sprawie, dokonał ich konfrontacji i na tej podstawie wyprowadził logicznie uzasadnione wnioski, zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i wiedzy, o ile te ostanie z uwagi na charakter dowodów mają także zastosowanie. Powyższe wymogi spełnia ocena dokonana przez Sąd pierwszej instancji. Wyciągnięte przez Sąd pierwszej instancji wnioski, co do wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych dowodów są nie tylko logiczne, ale także zgodne z zasadami doświadczenia życiowego.

Przechodząc do zawartego w apelacji zarzutu naruszenia prawa materialnego tj. art. 446 § 4 k.c. trzeba stwierdzić, że także i ten zarzut jest chybiony.

Treść apelacji wskazuje, że skarżący na obecnym etapie postępowania nie kwestionuje samej podstawy swojej odpowiedzialności, zarzuca jedynie, że zasądzone na rzecz każdego z powodów kwoty są zawyżone, gdyż w jego ocenie odpowiednią sumą w okolicznościach niniejszej sprawy są kwoty po 25.000 zł na rzecz każdego z rodziców i po 15.000 zł na rzecz każdego z rodzeństwa. Odnosząc się zatem do powyższego zarzutu, na wstępie przywołać należy utrwalone w orzecznictwie zapatrywanie, że korygowanie przez sąd

odwoławczy wysokości zasądzonej kwoty zadośćuczynienia możliwe jest wówczas, gdy stwierdza się oczywiste i rażące naruszenia ogólnych kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia (por. przykładowo wyroki Sądu Najwyższego z dnia z dnia 5 grudnia 2006r., sygn. akt II PK 102/06, z dnia 18 listopada 2004r., sygn. akt I CK 219/04 z dnia 30 października 2003r., sygn. akt IV CK 151/02, z dnia 7 listopada 2003r., sygn. akt V CK 110/03, z dnia 9 lipca 1970r., sygn. akt III PRN 39/70). W ramach kontroli instancyjnej nie jest natomiast możliwe wkraczanie w sferę swobodnego uznania sędziowskiego. O oczywistym i rażącym naruszeniu zasad ustalania „odpowiedniego” zadośćuczynienia mogłoby świadczyć przyznanie zadośćuczynienia wręcz symbolicznego zamiast stanowiącego rekompensatę doznanej krzywdy, bądź też kwoty wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia się tą drogą.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony w orzecznictwie, że na rozmiar krzywdy wywołanej śmiercią bliskiej osoby mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 16 października 2012r., sygn. akt I ACa 435/12).

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że relacje powodów z córką i siostrą były typowe dla osób w ich wieku, zaś powodowie w sposób intensywny przeżywali śmierć swojego dziecka i siostry. Argument pozwanego, że żałoba przebiegała w sposób typowy nie uzasadnia formułowania wniosku, że zasądzone zadośćuczynienie w kwotach po 75.000 zł na rzecz rodziców zmarłej, i po 25.000 zł na rzecz każdego z rodzeństwa jest rażąco zawyżone, nawet gdy doda się do tych kwot wypłacone powodom sumy przed wytoczeniem powództwa. Sąd Okręgowy rozważył wszystkie okoliczności mające wpływ na wysokość zadośćuczynienia. Wziął więc pod uwagę zarówno wiek zmarłej, jak i fakt, że zmarła tragicznie K. mieszkała wspólnie z powodami, z którymi wspólnie prowadziła gospodarstwo domowe, pomagała im w wykonywaniu prac domowych. Nie można na tej podstawie wywodzić, iż skoro powodowie nie doznali stałych zaburzeń w funkcjonowaniu w sferze psychicznej i emocjonalnej wykraczających poza typowe towarzyszące żałobie po śmierci osoby bliskiej, to sumą odpowiednią w takiej sytuacji będzie stanowiła kwota po 25.000 zł na rzecz każdego z rodziców i po 15.000 zł na rzecz każdego z rodzeństwa. Takie

kwoty byłyby rażąco zaniżone, jeśli się zważy na rodzaj dobra osobistego, jakie zostało naruszone. Podkreślić bowiem należy, iż powodowie zostali pozbawieni na zawsze możliwości wsparcia w życiu codziennym ze strony córki i siostry, a zerwana więź emocjonalna spowodowała u nich ból, cierpienie i poczucie krzywdy.

Zawsze ze śmiercią człowieka łączy się ból i cierpnie osób bliskich. Trzeba mieć na względzie, że gdy śmierć ma charakter nagły, wywołany przyczyną zewnętrzną, a nie chorobą samoistną, u osób bliskich w pełni uzasadnione jest przekonanie, że gdyby nie doszło do tego zdarzenia, osoba ta mogłaby żyć przez jeszcze wiele lat, w ciągu których rodzina spędziłaby ze sobą jeszcze wiele szczęśliwych chwil. W przypadku takiego nagłego odejścia nie ma możliwości pożegnania się z osobą bliską i pogodzenia się z jej odejściem.

Oczywistym jest, że żadna kwota nie będzie właściwa i nie wyrazi cierpienia wywołanego utratą bliskiej osoby. Dla osoby uprawnionej każda kwota będzie zbyt mała, zaś dla osoby zobowiązanej każda kwota może wydawać się nadmiernie wygórowana. Nie mniej jednak praktyka orzecznicza wypracowała zasady określania wysokości zadośćuczynienia przez odniesienie jego wysokości w rozsądnych, uwzględniających polskie realia granicach, do rozmiaru przeżywanej krzywdy. Zmierzenie rozmiaru doznanej krzywdy nie jest możliwe, gdyż krzywda stanowi subiektywne przeżycie danej osoby. Niezbędne jest wszakże odniesienie wysokości żądanej kwoty do konkretnych, obiektywnych okoliczności faktycznych w danej sprawie. Sąd Okręgowy uzasadniając zasądzoną kwotę, przedstawił wszystkie okoliczności faktyczne, które miały wpływ na jej wysokość. Zdaniem Sądu Apelacyjnego ocena ta spełnia te kryteria, a stanowisko pozwanego sprowadza się jedynie do polemiki z tą oceną.

Zasadnym w ocenie Sądu Apelacyjnego był natomiast zarzut pozwanego wskazujący, iż przyznane na podstawie art. 446 § 3 k.c. odszkodowanie winno być zrekompensowaniem rzeczywistego, znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego. Po modyfikacji prawnej art. 446 k.c. i dodaniu § 4 przyznanie stosownego odszkodowania najbliższym członkom rodziny może być przyznane na podstawie zaistnienia istotnego pogorszenia sytuacji materialnej najbliższych w sytuacji śmierci poszkodowanej. W niniejszej sprawie nie było podstaw do zasądzenia odszkodowania w wysokości 30.000 zł dla powodów K. J. (1) i T. J.. W ocenie powodów znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej w związku ze śmiercią córki miało odzwierciedlenie w przyszłych zdarzeniach, albowiem powodowie mieli nadzieję, że najmłodsza córka będzie zamieszkiwać z nimi i pomoże im prowadzić gospodarstwo domowe ponadto będzie partycypować w wydatkach ponoszonych na wspólny dom. Zdaniem Sądu Apelacyjnego tak

przyszłe i niepewne plany nie mogą być podstawą do zasądzenia odszkodowania na podstawie art. 446 § 3k.c.W chwili śmierci zmarła córka powodów nie pomagała materialnie rodzicom była w całości na ich utrzymaniu, a więc sytuacja materialna powodów nie uległa zmianie po śmierci córki. Ponadto jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego chociażby z zeznań świadka partnera zmarłej D. L., niepewne wydawały się być również przedstawione przez stronę powodową argumenty pozostania z rodzicami we wspólnym gospodarstwie domowym ich córki po ukończeniu szkoły.

Z tych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w sposób opisany w sentencji, uwzględniając również zmianę kosztów sądowych zasądzonych na rzecz powodów K. J. (1) i T. J. w pierwszej instancji, a w pozostałym zakresie oddalił apelacje na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. W rozpoznawanej sprawie dla rozliczenia niezbędnych kosztów postępowania apelacyjnego istotnym jest fakt, że choć po stronie powodowej zachodziła kumulacja podmiotowa, to wszystkich powodów reprezentował ten sam pełnomocnik. Takie rozwiązanie procesowe miało przełożenie na nakład czasu pracy pełnomocnika, który nie musiał powielać czynności procesowych i pomimo występowania po stronie powodowej wielości podmiotów działał w istocie tak, jakby reprezentował jedną stronę procesową. Pomimo zatem występowania po stronie powodowej współuczestnictwa formalnego, Sąd Apelacyjny uznał za zasadne zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015r., sygn. akt III CZP 29/15). Oznacza to, że powodowie K. J. (1) i T. J. winni otrzymać 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego natomiast pozostali powodowie, którzy wygrali sprawę w postępowaniu apelacyjnym winien otrzymać tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwotę 400 zł.