Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 2 lutego 2012 roku (data nadania) powodowie S. W. i U. W. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego Skarbu Państwa- (...) Zarządu (...) w B. kwoty 128 000 zł z tytułu kosztów nakładów niezbędnych do rewitalizacji akustycznej budynków mieszkalnych położonych na działce nr (...) w miejscowości B., gmina B. oraz kwoty 40 000 zł jako odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości powodów z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty.

Na rozprawie w dniu 28 lipca 2016 roku pełnomocnik powodów sprecyzował powództwo w ten sposób, że wniósł o zasądzenie łącznie kwoty 168 000 zł tytułem odszkodowania i kosztów rewitalizacji akustycznej budynków mieszkalnych.

W piśmie z dnia 25 sierpnia 2016 roku (data nadania) doręczonym pozwanemu w dniu 8 września 2016 roku powodowie wskazali, że dochodzą odszkodowania w kwocie 168 000 zł obejmującego utratę wartości nieruchomości oraz koszty rewitalizacji akustycznej budynków mieszkalnych.

Pozwany Skarb Państwa- (...) Zarząd (...) w B. zastępowany przez Prokuratorię Generalną nie uznał powództwa, wnosząc o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił:

Powodowie S. W. i U. W. są właścicielami zabudowanej budynkami mieszkalnymi nieruchomości położonej w B., gmina B., powiat (...) o powierzchni 7,71 ha, składającej się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: (...).

(d. odpis z księgi wieczystej – k. 13-16, wypis z rejestru gruntów – k. 134).

Gmina B., w tym także dla obszaru, na którym usytuowana jest przedmiotowa nieruchomość, nie posiada aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy działki (...) w pasie przy drodze na głębokość 75 m od drogi przeznaczone są pod zabudowę mieszkaniową. Pozostała część nieruchomości to użytki rolne w postaci gruntów ornych, łąk trwałych i pastwisk trwałych oraz gruntów leśnych, które w całości występują na działce (...) i częściowo na działce (...).

(d. za opinią biegłego – k. 91).

Uchwałą nr (...)Sejmiku Województwa (...) z dnia 9 lutego 2010 roku został utworzony obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł..

W obszarze ograniczonego użytkowania wyznaczono dwa podobszary:

- podobszar A, którego granicę wewnętrzną wyznacza granica terenu lotniska, zewnętrzną – izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocnej (22 ⁰⁰-6 ⁰⁰) wyrażonego wskaźnikiem hałasu LAeq N = 50 dB,

- podobszar B, którego granicę wewnętrzną wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocnej wyrażonego wskaźnikiem hałasu LAeq N = 50dB, zewnętrzną granicę – izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocnej wyrażonego wskaźnikiem hałasu LAeq N = 45 dB.

W obszarze ograniczonego użytkowania wprowadzono następujące ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu:

- w podobszarze A: zakaz przeznaczenia terenu pod zabudowę mieszkaniową jedno- i wielorodzinną, zagrodową i zamieszkania zbiorowego oraz mieszkaniowo-usługową, zakaz tworzenia terenów rekreacyjno-wypoczynkowych, zakaz tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk, zakaz przeznaczenia terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

- w podobszarze B: zakaz tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk, zakaz przeznaczenia terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży działających w porze nocy.

W zakresie sposobu korzystania z terenu wprowadzono następujące ograniczenia:

- w podobszarze A: zakaz budowy budynków jedno-i wielorodzinnych oraz zamieszkania zbiorowego, zagrodowego, mieszkaniowo-usługowego, szpitali, domów opieki społecznej, a także obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, zakaz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub w części na budynki mieszkalne jedno-i wielorodzinne, zamieszkania zbiorowego, mieszkaniowo-usługowego, oraz na zabudowę zagrodową i na szpitale, domy opieki społecznej, a także obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

- w podobszarze B: zakaz budowy szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży działających w porze nocy, zakaz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub części na szpitale, domy opieki społecznej, a także obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży działających w porze nocy.

Uchwała wprowadziła również wymagania techniczne jakim powinny odpowiadać budynki w obszarze ograniczonego użytkowania: w budynkach nowoprojektowanych należy zapewnić izolacyjność ścian zewnętrznych, okien, i drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów zgodnie z Polskim Normami dotyczącymi przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych, w budynkach istniejących: należy zastosować zabezpieczenia zapewniające izolacyjność ścian zewnętrznych, okien, i drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów zgodnie z Polskim Normami dotyczącymi przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych.

(d. uchwała – k. 129-131).

Uchwała Sejmiku Województwa (...) weszła w życie z dniem 12 kwietnia 2010 roku (bezsporne).

Nieruchomość powodów znajduje się w podobszarze A i B. W podobszarze B znajduje się w całości działka nr (...), południowa niewielka część działki nr (...) oraz południowo-zachodni skraj działki nr (...). Pozostały obszar nieruchomości zawiera się w podobszarze A.

(d. z opinii biegłego – k. 84-156 – str. 9 opinii).

Dla nieruchomości stanowiących własność S. i U. małżonków W. ograniczenia wprowadzone uchwałą o utworzeniu obszaru ograniczonego użytkowania lotniska wojskowego Ł. obejmują siedliskową część działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,30 ha oraz południową część działki nr (...) w obszarze około 75 m od drogi o powierzchni 0,6280 ha.

Utrata wartości odnosi się do tych części nieruchomości, których dotyczą ograniczenia. Co do gruntów uprawianych rolniczo brak jest podstaw dla uznania wpływu obciążeń.

Na działkach (...) zabudowa mieszkaniowa została już zrealizowana. W związku z tym w zakresie odnoszącym się do zmiany przeznaczenia co do tych działek nie zachodzą przesłanki utraty wartości nieruchomości. Natomiast co do tych działek występuje utrata wartości nieruchomości według istniejącego stanu zabudowy ze względu na lokalizację w strefie uciążliwości, wyrażona w formie procentowego wskaźnika utraty wartości. Z kolei w odniesieniu do działki (...) ustanowienie strefy ograniczonego użytkowania skutkuje utratą podstawowej dopuszczalnej funkcji nieruchomości, jaką jest zabudowa mieszkaniowa. Szkodę określa różnica pomiędzy wartością nieruchomości z możliwością zabudowy mieszkaniowej a wartością nieruchomości pozbawionych takiej możliwości.

(d. opinia biegłego – k. 84-156, opinia uzupełniająca – k. 265-309).

Wartość szkody co się tyczy siedliskowych części działek (...) określa procentowa różnica poziomów cen transakcyjnych uzyskiwanych dla nieruchomości podobnych usytuowanych w podobszarze A oraz poza strefą ograniczonego użytkowania. Ta procentowa różnica wynosi 9,9 %.

Spadek wartości rynkowej działek (...) w związku z wejściem w życie uchwały nr (...)wynosi 17 840 zł.

Wartość szkody co się tyczy działki (...) określa różnica pomiędzy wartością rynkową gruntów z możliwością zabudowy mieszkaniowo-usługowej oraz gruntów bez takiej możliwości.

Spadek wartości rynkowej działki (...) w związku z wejściem w życie uchwały nr (...) wynosi 42 260 zł.

Łącznie spadek wartości nieruchomości powodów stanowi kwota 60 100 zł.

(d. opinie biegłego: pierwotna – k. 84-156, uzupełniająca – k. 265-309).

Zabudowa rozlokowana jest na działkach (...) (działki stanowią jedną całość o charakterze siedliskowym). Zabudowę tworzą murowany budynek mieszkalny, budynek mieszkalno-gospodarczy oraz murowana stodoła. Budynek mieszkalny jest to obiekt parterowy bez podpiwniczenia z poddaszem nieużytkowym wybudowany w 1974 roku. Budynek mieszkalno-gospodarczy zlokalizowany na działce (...) to obiekt parterowy bez podpiwniczenia z poddaszem nieużytkowym zrealizowany w latach 40. ubiegłego wieku (d. opinia biegłego K. N. – k. 84-156, zaświadczenie – k. 352, plan realizacyjny – k. 353).

Spełnienie wynikających z uchwały nr (...) Sejmiku Województwa (...) wymogów dotyczących izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych budynków mieszkalnych powodów (dwóch budynków mieszkalnych – jeden to budynek mieszkalny, drugi – to budynek mieszkalny z wydzieloną częścią gospodarczą) wymaga wymiany łącznie dwunastu okien na odpowiedniki o zwiększonej izolacyjności akustycznej. Ponadto w celu zapewnienia w budynkach niezbędnego komfortu cieplnego przy zamkniętych oknach w okresach występowania hałasu lotniczego zaleca się zainstalowanie wentylatorów sufitowych – łącznie ośmiu.

Przed utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania oba budynki spełniały wymogi w zakresie izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych.

Konieczność wykonania wszystkich prac, mających na celu wyciszenie budynków jest konsekwencją wyłącznie wejścia w życie uchwały nr (...).

(d. opinia Politechniki (...) – k. 228-248).

Wartość robót jak wyżej – do wykonania, tj. kosztów rewitalizacji akustycznej budynków powodów wynosi 34 218 zł brutto.

(d. opinia uzupełniająca biegłego K. N. – k. 265-309).

Uciążliwość lotniska jest dla powodów duża – z uwagi na hałas. Ciężko jest rozmawiać na podwórku i w mieszkaniu, ponieważ jest wielki hałas. W części siedliskowej działek (...) mieszkają powodowie i ich pełnoletnie dzieci. Jedna z córek jest zamężna i mieszka w części mieszkalnej budynku mieszkalno-gospodarczego. Mieszka tam przez cały czas od wyjścia za mąż, tj. od 2009 roku.

(d. zeznania powódki U. W. – nagranie rozprawy w dniu 28 lipca 2016 roku – 00:03:26-00:16:14, protokół skrócony – k. 359-359odwr.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Dowody z dokumentów nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Sporządzone opinie: biegłego sądowego K. N. oraz Politechniki (...) dały podstawę dla ustalenia wysokości przysługującego powodom odszkodowania. Opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny, spójny i zupełny, przy wykorzystaniu wiedzy specjalistycznej.

W odniesieniu do zarzutów strony pozwanej wobec opinii Politechniki (...), zauważyć należało, że biegli oparli się na dokumentach, których prawdziwości strona pozwana nie podważała i byli – wbrew twierdzeniu strony pozwanej – uprawnieni do czynienia niezbędnych dla wydania opinii ustaleń, jeżeli nie wiązało się to z oceną materiału dowodowego (ta jest wyłączną domeną sądu orzekającego). Natomiast niezbędne pomiary hałasu i ich wyniki znalazły swoje odzwierciedlenie w opinii.

Biegły K. N. złożył wyjaśnienia (nagranie rozprawy z dnia 5 grudnia 2013 roku – koperta k. 178, 00:00:40-00:13:04, protokół skrócony – k. 174-175, protokół – k. 176-177), opinię uzupełniającą (k. 329-332), w których odniósł się do zarzutów złożonych przez pozwanego. W sposób należyty ustosunkował się do tychże, podtrzymując jednocześnie wnioski opinii.

Dla potrzeb określenia utraty wartości nieruchomości w następstwie ustanowienia strefy ograniczonego użytkowania związanej z funkcjonowaniem lotniska wojskowego w Ł. biegły przeprowadził szczegółową wielotorową analizę rynku. Z uwagi na konieczność określenia wpływu uchwały nr (...) Sejmiku Województwa (...) przedział czasowy rynku lokalnego obejmuje okres przed jej wejściem w życie oraz po wejściu w życie (lata 2007-2013). Dla określenia szkody spowodowanej negatywnym oddziaływaniem lotniska biegły posłużył się współczynnikiem zmniejszenia wartości pozwalającym na określenie relacji między wartością nieruchomości nieobciążonych oraz pozostających pod wpływem oddziaływania lotniska. Z kolei dla gruntów niezabudowanych utrata wartości rozpatrywana była w aspekcie różnicy pomiędzy cenami gruntów inwestycyjnych oraz gruntów pozbawionych możliwości zmiany funkcji.

W zakresie określenia kosztów rewitalizacji akustycznej budynków mieszkalnych powodów wycena została przeprowadzona w podejściu kosztowym techniką szczegółową. Wartość robót została ustalona z zastosowaniem obowiązujących cen średnich z uwzględnieniem współczynnika regionalnego dla województwa (...). Zostały wykorzystane publikacje branżowe, informacje od producentów, dostawców i wykonawców robót oraz w placówkach handlowych i serwisowych, z uwzględnieniem lokalnych cen rynkowych. Końcowe wyniki obliczeń zawierają podatek VAT w wysokości 8% – stawka dla usług związanych z budownictwem mieszkaniowym.

Sąd oddalił wniosek dowodowy pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego do spraw szacowania nieruchomości oraz wniosek o dokonanie oceny prawidłowości sporządzenia opinii przez biegłego K. N. jak w piśmie z dnia 24 grudnia 2013 roku (k. 181-183), uznając, że kwestie, których miałyby dotyczyć takie działania, zważywszy przekonywujące, rzeczowe wywody biegłego, nie muszą być poddawane sprawdzeniu, jakiego domagał się pozwany, także biorąc pod uwagę tożsamość wniosków biegłego K. N. jak w niniejszej sprawie z wnioskami w innych tego rodzaju sprawach, w których sporządzał opinię, a które prawomocnie zostały uznane jako podstawa rozstrzygnięć.

Sąd oddalił również wniosek dowodowy powodów o uzupełnienie opinii Politechniki (...) poprzez „jej uaktualnienie w oparciu o dane uzyskane w toku przeglądu ekologicznego przeprowadzonego na zlecenie pozwanego …w październiku 2015 roku” i w konsekwencji dowodu z opinii biegłego K. N. dla określenia kosztów wszelkich prac budowlanych zleconych przez Politechnikę (...) (k.258) uznając, że przeprowadzenie tego dowodu jest zbędne. W toku sporządzania opinii przez Politechnikę zostały przeprowadzone oględziny w dniu 23 września 2015 roku, dokonano pomiarów poziomu hałasu lotniczego. Opinia została oparta na wystarczających danych, jej autorzy nie zgłaszali konieczności uzupełnienia pomiarów. Samodzielnie przeprowadzenia pomiarów przez podmiot opiniujący daje podstawy dla uznania ich obiektywizmu.

Sąd Okręgowy zważył:

Zgodnie z treścią przepisu art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2002 roku – Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 roku Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości.

Jak natomiast stanowi przepis art. 136 ust. 3 tejże ustawy w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.

W myśl przepisu art. 129 ust. 4 powołanej ustawy z roszczeniem, o którym mowa w ust. 2 można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego.

Powodowie zachowali termin jak wyżej. Wystąpili z pozwem w dniu 2 lutego 2012 roku. Uchwała nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 9 lutego 2010 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. weszła w życie w dniu 12 kwietnia 2010 roku.

Przepis art. 129 ust. 2 reguluje samodzielną podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania.

Przesłankami wynikającej z powyższej regulacji odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą.

Z przepisu art. 129 ust. 2 wynika, iż szkodą jest także zmniejszenie wartości nieruchomości, co koresponduje z pojęciem straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., przez którą rozumie się, między innymi, zmniejszenie aktywów.

Zdarzeniem, z którym związana jest odpowiedzialność pozwanego jest wprowadzenie uchwałą nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 9 lutego 2010 roku obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł.. Powołaną uchwałą zostały ustanowione znaczne ograniczenia w przeznaczeniu i sposobie korzystania z nieruchomości.

W judykaturze podkreśla się, że mówiąc o obszarze ograniczonego użytkowania trzeba dostrzegać z jednej strony związane z jego utworzeniem ograniczenia w zakresie sposobu korzystania z nieruchomości, z drugiej natomiast przyczyny, które legły u podstaw utworzenia tego obszaru. Obszar ograniczonego użytkowania ingeruje w prawo własności i w sferę wolności właściciela, wobec czego wyszczególnienie sytuacji, w których dojdzie do utworzenia go, jest wyczerpujące i wymaga uprzednio stwierdzenia, że zastosowanie najlepszych dostępnych metod i środków nie doprowadziło do utrzymania dopuszczalnych warunków środowiska. Samo już zatem utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania wskazuje na negatywne oddziaływanie lotniska na środowisko w stopniu wymagającym wprowadzenia ograniczeń w wykonywaniu prawa własności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 lutego 2009 roku, II CSK 565/08, wyrok Sądu Najwyższego z 25 lutego 2009 roku, II CSK 546/08, niepubl., Lex 528219). Zatem w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści uchwały o utworzeniu obszaru (zwłaszcza dotyczących ograniczeń zabudowy), lecz także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z tego, że wskutek wejścia w życie uchwały doszło do zawężenia granic własności ( art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c. ), a tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania.

Na działkach powodów S. i U. małżonków W. oznaczonych numerami 48 i 47 została już zrealizowana zabudowa mieszkaniowa. W odniesieniu do tych działek powodowie nie mogą skutecznie dochodzić zaniechania immisji w postaci generowania przez lotnisko nadmiernego hałasu, czyli realizować uprawnień związanych z podejmowaniem działań ochronnych wobec swojej własności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 18 listopada 2010 roku, I ACa 884/10, Lex 756735).

Powodowie doznali szkody polegającej na zmniejszeniu wartości rynkowej tej nieruchomości, co w sposób jednoznaczny wynika z opinii biegłego. Oczywisty jest również w świetle wywodów tejże opinii związek przyczynowo-skutkowy między wprowadzonymi tą uchwałą ograniczeniami w prawie własności nieruchomości a szkodą. Oceny w tym zakresie nie zmienia okoliczność, że uciążliwości dla nieruchomości związane z funkcjonowaniem lotniska faktycznie istniały już wcześniej, ponieważ lotnisko w Ł. postało już dawno – w 1957 roku. Wprowadzenie uchwały usankcjonowało prawnie stan uciążliwości.

Wartość należących do powodów działek (...) uległa obniżeniu z uwagi na położenie w okolicach lotniska wojskowego w Ł. i na skutek hałasu związanego z jego funkcjonowaniem, niewątpliwie negatywnie postrzeganego przez potencjalnych nabywców nieruchomości. Potencjalni nabywcy mogą być zainteresowani nabyciem nieruchomości w okolicach lotniska w obszarze ograniczonego użytkowania, ale za odpowiednio niższą cenę. Zakresem szkody objęte jest obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, że właściciel będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje – hałas.

Jak wynika z opinii biegłego K. N. wartość szkody co się tyczy działek (...) określa procentowa różnica poziomów cen transakcyjnych uzyskiwanych dla nieruchomości podobnych usytuowanych w podobszarze A oraz poza strefą ograniczonego użytkowania. Ta procentowa różnica wynosi 9,9 %. Spadek wartości rynkowej działek (...) w związku z wejściem w życie uchwały nr (...) wynosi 17 840 zł.

Co się tyczy działki (...), to wskutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania powodowie ponieśli szkodę polegającą na ograniczeniu w sposobie korzystania z niej, a w konsekwencji zmniejszeniu jej wartości. Dla nieruchomości tej brak jest aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego. Przeznaczenie nieruchomości wynika ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy B. nr (...) z 15 lutego 2007 roku. Wskutek ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania uchwałą Sejmiku Województwa (...) Nr (...) w podobszarze A, na terenie którego działka (...) jest usytuowana, dotychczasowe jej przeznaczenie uległo zmianie. Z § 9 uchwały wynika, m.in. zakaz przeznaczania terenu pod zabudowę mieszkaniową jedno i wielorodzinną, zagrodową i zamieszkania zbiorowego oraz mieszkaniowo-usługową. Przed wejściem w życie uchwały Sejmiku należąca do powodów działka (...) miała potencjał budowlany. Aktualnie powodowie nie mogą swobodnie dysponować nieruchomością przeznaczając ją na cele budowlane. Zatem spadek wartości rynkowej działki (...) wynika z pozbawienia możliwości jej zabudowy mieszkaniowej. Wprawdzie w § 10 uchwały dopuszczono możliwość zmiany sposobu użytkowania budynków w całości lub w części na cele mieszkaniowe oraz budowę nowych budynków mieszkalnych jednorodzinnych jako towarzyszących innym funkcjom, na warunkach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu miejscowego na warunkach określonych w decyzji o warunkach zabudowy, ale obecnie nie jest już możliwe uzyskanie takiej decyzji.

Jak wynika z opinii biegłego K. N. wartość szkody co się tyczy działki (...) określa różnica pomiędzy wartością rynkową gruntów z możliwością zabudowy mieszkaniowo-usługowej oraz gruntów bez takiej możliwości. Spadek wartości rynkowej działki (...) w związku z wejściem w życie uchwały nr (...) wynosi 42 260 zł.

Nieruchomość jest dobrem inwestycyjnym i o ile nie jest wyłączona spod obrotu podlega regułom rynkowym, a jej wartość jest weryfikowana przez wolny rynek, niezależnie od tego czy jej właściciel zamierza zbyć swoją własność, czy też nie poczynił w tym zakresie żadnych kroków (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 30 września 2009 roku, I ACa 484/09, Lex 756606, I ACa 772/09 z 17 czerwca 2010 roku, Lex 756717). W orzecznictwie przyjmuje się, iż obniżenie wartości nieruchomości generuje stratę niezależnie od tego, czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań. Przesłanką roszczenia odszkodowawczego przewidzianego w art. 129 ust. 2 ustawy – Prawo ochrony środowiska nie jest bowiem jej zbycie. Odszkodowanie nie jest też ograniczone do rzeczywistej straty, gdyż obowiązuje zasada pełnej odpowiedzialności odszkodowawczej za wprowadzenie ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości (wyrok Sądu Najwyższego z 25 lutego 2009 roku, II CSK 546/08, niepubl., Lex 503415).

Stosownie do regulacji art. 136 ust. 3 ustawy, w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w przepisie art. 129 ust. 2 ustawy, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki.

Uchwała Sejmiku Województwa (...) nr (...) wprowadziła wymóg zastosowania w istniejących budynkach zabezpieczeń zapewniających izolacyjność ścian zewnętrznych, okien, drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów, zgodnie
z Polskimi Normami dotyczącymi izolacyjności przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Obowiązek naprawienia szkody po stronie pozwanej polega zatem na uiszczeniu odpowiedniej sumy pieniężnej, odpowiadającej wartości prac koniecznych do wykonania wskazanych nakładów rewitalizacyjnych. Poniesienie tych nakładów pozwoli na uniknięcie hałasu przekraczającego poziomy normatywne,
a tym samym na korzystanie z budynków zgodnie z ich przeznaczeniem. Natomiast nie sposób uznać, iż jednocześnie nakłady staną się źródłem wzbogacenia powodów. Ewentualne podwyższenie komfortu jako „skutek uboczny” rewitalizacji nie może w ocenie Sądu uzasadniać obniżenia należnego odszkodowania, bowiem właściciel budynku mieszkalnego winien otrzymać pełną rekompensatę kosztów utworzenia w nim warunków zapewniających ochronę prze szkodliwymi dla zdrowia skutkami hałasu.

Trzeba wskazać, że ogólnie obowiązujące przepisy prawa budowlanego nie przewidują wobec inwestorów żadnych obowiązków i sankcji w razie niezapewnienia właściwego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego. Źródłem powstania obowiązku odszkodowawczego jest wprowadzenie konieczności sprostania określonym wymogom przekraczającym obowiązujące w budynkach istniejących poza strefą ograniczonego użytkowania. Z tego względu koszty związane z zapewnieniem w budynkach mieszkalnych właściwego klimatu akustycznego są bezpośrednim uszczerbkiem związanym z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania.

Budynki przeznaczone na potrzeby mieszkaniowe wymagają ochrony akustycznej, podlegając tym samym ochronie przed hałasem na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Usytuowane na należących do powodów działkach (...) budynki mieszkalne nie spełniają obowiązujących wymogów i nie zapewniają należytego klimatu akustycznego. W celu ochrony akustycznej konieczne jest poczynienie nakładów, których łączne koszty biegły K. N. określił na kwotę 34 218 zł. Okoliczność, iż powodowie dotychczas nakładów tych nie poczynili nie stoi na przeszkodzie w dochodzeniu odszkodowania, ponieważ zgodnie z funkcjonującym w doktrynie i judykaturze poglądem, roszczenie o zasądzenie równowartości kosztów potrzebnych do rewitalizacji akustycznej budynku nie jest uzależnione od uprzedniego poniesienia tych wydatków (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 kwietnia 2008 roku, I ACa 2/2008, lex 580137).

Zakres koniecznych do wykonania w tej mierze prac wynikał bezpośrednio z opinii Politechniki (...). Biegły K. N., określając jedynie następczo wartość prac koniecznych do zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w odniesieniu do budynków mieszkalnych usytuowanych na działce nr (...), przyjął rozwiązania uwzględniające stan istniejący w dacie sporządzania opinii, zapewniając spełnienie wymagań akustycznych, wynikających z opinii Politechniki (...), przy optymalizacji kosztów. W tym miejscu wskazać należy na zasadność uznania również kosztu wyposażenia pomieszczeń w wentylatory. Te wydatki są również celowe dla zapewnienia wymaganej izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych w budynkach powodów, co w sposób jednoznaczny wynika z opinii Politechniki. Żeby bowiem taką wymaganą izolacyjność akustyczną zapewnić konieczne jest utrzymywanie okien w stanie zamkniętym w porach występowania hałasu lotniczego. To z kolei ogranicza funkcjonalność pomieszczeń poprzez uniemożliwianie schładzania wnętrza poprzez przewietrzanie, wskutek czego w okresach wysokich temperatur zewnętrznych nie jest możliwe utrzymywanie właściwych warunków temperaturowych. Niezbędny komfort cieplny zapewnią wentylatory. Koszt ich zamontowania jest zatem również objęty szkodą powodów, o której mowa w przepisie art. 136 ust. 3 ustawy prawo ochrony środowiska.

Koszt rewitalizacji akustycznej będących własnością powodów S. i U. małżonków W. budynków biegły N. określił – jak podano wyżej – na sumę 34 218 zł.

W takim stanie rzeczy – uznając zasadność roszczenia powodów w zakresie szkody jak w opiniach biegłych – należało zasądzić na ich rzecz kwotę 94 318 zł (60 100 zł z tytułu utraty wartości nieruchomości + 34 218 zł z tytułu kosztów rewitalizacji akustycznej).

W pozostałej części powództwo jako nieuzasadnione podlega oddaleniu. Nie zostało wykazane przez powodów, że szkoda jest wyższa niż we wskazaniach opinii.

Zgodnie z przepisem art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia.

Powodowie domagali się odsetek, wskazując że są one należne od dnia doręczenia pozwu.

Świadczenia będące przedmiotem niniejszej sprawy są świadczeniami bezterminowymi – termin ich spełnienia nie jest oznaczony, nie wynika również z właściwości zobowiązania.

Jak stanowi przepis art. 455 k.c. w takiej sytuacji świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

W niniejszej sprawie wezwaniem do wykonania świadczenia było doręczenie pozwanemu odpisu pozwu (powodowie nie wykazali, że występowali przed wniesieniem pozwu z przedsądowym wezwaniem do zapłaty).

Odpis pozwu został doręczony pozwanemu w dniu 30 marca 2012 roku. Z tą datą, zważywszy normę przepisu art. 455 k.c., niewątpliwie pozwany winien był już spełnić świadczenie.

W okolicznościach niniejszej sprawy bez wpływu na stanowisko jak wyżej pozostaje treść przepisu art. 363 § 2 k.c., zgodnie z którym jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Niewątpliwie nie jest uzasadniona koncepcja wyrównania szkody poprzez łączne zastosowanie: odsetek od dnia wezwania, jak i waloryzacji, tj. ustalenie odszkodowania według cen z daty ustalenia odszkodowania – w sytuacji gdyby taka operacja miała prowadzić do wzbogacenia, co jednak nie zostało w żaden sposób przez pozwanego wykazane. Zatem możliwe było przyjęcie, że brak jest różnicy w wielkości odszkodowania w dacie wezwania do spełnienia świadczenia (doręczenie odpisu pozwu) i dacie ustalenia odszkodowania.

W konsekwencji nie było wystarczających podstaw – w braku wykazania wzbogacenia i podwójnej kompensaty szkody – do ustalenia zasadności roszczenia odsetkowego od daty późniejszej niż związana z wymagalnością według reguły wynikającej z art. 455 k.c.

W tym miejscu wskazać jednak należy, że w pozwie roszczenie powodów zostało określone jako żądanie zasądzenia kwoty 128 000 zł z tytułu kosztów rewitalizacji i żądanie zasądzenia kwoty 40 000 zł z tytułu spadku wartości nieruchomości. Ostatecznie powodowie określili powództwo jako żądanie zasądzenia łącznej kwoty 168 000 zł z tytułu spadku wartości nieruchomości i kosztów rewitalizacji. Z tytułu spadku wartości nieruchomości została zasądzona kwota 60 100 zł, a z tytułu rewitalizacji akustycznej – kwota 34 218 zł.

Mając na uwadze taki stan rzeczy, w ocenie sądu okręgowego nie było jednak zasadne zasądzanie odsetek od daty doręczenia odpisu pozwu od całej kwoty należnego odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości. Doręczenie odpisu pozwu było wezwaniem do zapłaty odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości jedynie co do kwoty 40 000 zł. W sytuacji procesowej jak w niniejszej sprawie od daty doręczenia odpisu pozwu należało zasądzić odsetki ustawowe od kwoty 74 218 zł, tj. od całości uwzględnionego żądania co do kosztów rewitalizacji akustycznej budynków (34 218 zł) oraz w zakresie należności z tytułu spadku wartości nieruchomości (60 100 zł) co do kwoty 40 000 zł, natomiast od pozostałej części tej należności, tj. co do kwoty 20 000 zł odsetki należało zasądzić od daty doręczenia pozwanemu pisma pełnomocnika powodów z dnia 25 sierpnia 2016 roku (k. 364), co nastąpiło w dniu 8 września 2016 roku (k. 368). W istocie rzeczy w zakresie żądania odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości – zważywszy treść pozwu – nastąpiło bowiem rozszerzenie powództwa.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. – stosownie do wyniku sprawy.

Roszczenie powodów zostało uwzględnione w części – 56% (94 318 zł : 168 000 zł). Obciążenie powodów z tytułu kosztów procesu winno zatem wynosić 44% %, a pozwanego 56 %.

Poniesione koszty procesu obejmują: koszty sądowe w wysokości 1 000 zł (opłata od pozwu 500 zł, zaliczka na wydatki 500 zł), koszty zastępstwa prawnego w wysokości 3 600 zł – po stronie powodów oraz w wysokości 3 600 zł – koszty zastępstwa prawnego po stronie pozwanego.

Zgodnie z przepisem art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa koszty zastępstwa procesowego zasądzone lub przyznane Skarbowi Państwa w sprawie, w której zastępstwo procesowe Skarbu Państwa wykonuje Prokuratoria Generalna, przysługują Skarbowi Państwa-Prokuratorii Generalnej.

Należne powodom koszty zastępstwa procesowego ponosi pozwany – Skarb Państwa- (...) Zarząd (...) w B., natomiast powodowie powinni ponieść takie koszty na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej.

Powyższe w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach zastępstwa procesowego, zważywszy wynik sprawy, uzasadnia następujące rozliczenie: powodowie winni zwrócić Skarbowi Państwa – Prokuratorii Generalnej kwotę 1 584 zł (3 600 zł × 44 %), natomiast pozwany – Skarb Państwa- (...) Zarząd (...) winien być obciążony z tytułu zwrotu kosztów procesu na rzecz powodów kwotą 2 576 zł (4 600 zł × 56 %).

Brakujące koszty sądowe związane z wyłożeniem wydatków na opinie biegłych wynoszą 7 200,62 zł (1 879,98 zł + 4 017,18 zł + 1 146,17 zł + 157,29 zł). Powodów – stosownie do wyniku sprawy jak wyżej – winna obciążać kwota 3 168,27 zł (7 200,62 zł × 44 %), natomiast pozwanego kwota 4 032,35 zł (7 200,62 zł × 56 %) – zwolnienie Skarbu Państwa dotyczy jedynie opłat, a nie wydatków – art. 94 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Kwotę 3 168,27 zł należną od powodów na zasadzie art. 113 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych należało ściągnąć z zasądzonego na ich rzecz roszczenia.

Na zasadzie art. 102 kpc odstąpiono od ściągnięcia od powodów obciążającej ich części nieuiszczonej opłaty. Realizacja tego obowiązku naruszałaby finansowy efekt słusznych – w uwzględnionym zakresie – pretensji powodów dochodzonych w niniejszym procesie.

Natomiast nie było wystarczających podstaw dla uwzględnienia wniosku powodów o nieobciążanie ich kosztami w ogóle, w tym należnymi – stosownie do wyniku sprawy – Prokuratorii Generalnej kosztami zastępstwa prawnego pozwanego oraz w zakresie wyłożonych wydatków. Na rzecz powodów została zasądzona kwota ponad 90 tys. zł, w tym od kwoty ponad 70 tys. zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 marca 2012 roku do dnia zapłaty. Powodowie prowadzą gospodarstwo rolne o pow. 12,80 ha. Hodują bydło mleczne i opasowe. Osiągają dochód ze sprzedaży mleka w wysokości ponad 2 700 zł miesięcznie. Powódka pracuje również poza gospodarstwem i zarabia 1 300 zł netto.

Przedstawiona sytuacja powodów nie uzasadnia odstąpienia od obciążania ich kosztami w całości.