Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1985/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Michał Bober

Sędziowie:

SSA Grażyna Horbulewicz (spr.)

SSA Bożena Grubba

Protokolant:

stażysta Anita Musijowska

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2016 r. w Gdańsku

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 października 2015 r., sygn. akt VIII U 1039/15

1.  zmienia punkt I zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającą go decyzję o tyle, że zobowiązuje organ rentowy do podjęcia wypłaty emerytury ubezpieczonemu K. S. w wysokości określonej decyzją z dnia 04 maja 2015 r. począwszy od dnia 01 czerwca 2015 r.;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie.

SSA Bożena Grubba SSA Michał Bober SSA Grażyna Horbulewicz

Sygn. akt III AUa 1985/15

UZASADNIENIE

Decyzją z 8 lipca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury K. S. od 15 czerwca 2015 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 13 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku

VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w punkcie 1 zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do obliczenia emerytury K. S. przez przyjęcie, iż kwota składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanego na jego koncie po dniu 31 stycznia 2015 r., za którą przeprowadzono ostatnią waloryzację podlega waloryzacji kwartalnej za IV kwartał 2014 r. powiększonej o kwoty uzyskane w wyniku przeprowadzonych poprzednio waloryzacji kwartalnych i w punkcie 2 ustalił, że pozwany ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie. Uzasadniając swoje stanowisko Są wskazał, że K. S., urodzony (...), w dniu 7 kwietnia 2015 r. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. We wniosku wskazał, iż nadal pozostaje w stosunku pracy. Do wniosku załączył zaświadczenie z 15 kwietnia 2015 r., z którego wynika, że jest zatrudniony w (...) S.A. w W. od 26 lutego 1979 r. i złożył wniosek o rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron z dniem 28 kwietnia 2015 r.

Decyzją z dnia 4 maja 2015 r. pozwany przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej od 9 kwietnia 2015 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Pozwany obliczył wysokość emerytury zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przyjmując kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego. Kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 140996,36 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego 420116,75 zł, średnie dalsze trwanie życia – 261,40 miesięcy. Wyliczona kwota emerytury wyniosła 2.146,57 zł.

Pozwany poinformował, iż emerytura ustalona niniejszą decyzją ma charakter zaliczkowy i zawiesił jej wypłatę z uwagi na kontynuowanie przez ubezpieczonego zatrudnienia. W celu podjęcia wypłaty emerytury ubezpieczony winien przedłożyć w ZUS świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury.

W dniu 15 czerwca 2015 r. ubezpieczony wniósł o podjęcie wypłaty emerytury, załączając do wniosku świadectwo pracy potwierdzające, iż jego stosunek pracy ustał w wyniku porozumienia stron, z dniem 28 maja 2015 r.

Decyzją z 8 lipca 2015 roku pozwany ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury ubezpieczonego od 15 czerwca 2015 r., tj. od miesiąca zgłoszenia przez niego wniosku.

W porównaniu do decyzji z 4 maja 2015 r. uległa zmianie wysokość emerytury obliczonej na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej, bowiem kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosiła 130781,89 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego 382065,34 zł, zaś średnie dalsze trwanie życia –259,90 miesięcy. W związku z powyższym wysokość emerytury wyniosła kwotę 1.973,25 zł

W niniejszej sprawie przedmiotem sporu była kwestia sprowadzająca się do stwierdzenia, czy ustalając wysokość emerytury w czerwcu, ostatniej waloryzacji składek oraz kapitału początkowego dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku według zasad opisanych w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS przy przyjęciu kwartalnych wskaźników waloryzacyjnych za cztery kwartały 2014 r., czy też wyłącznie według zasad opisanych w art. 25 ustawy emerytalno - rentowej przyjmując, iż zostały zwaloryzowane wskaźnikiem waloryzacji rocznej za 2014 r.

Sąd nie podzielił stanowiska pozwanego w niniejszej sprawie, wskazując, że wprowadzając zmianę w sposobie waloryzacji, wolą ustawodawcy była zmiana częstotliwości waloryzacji składek dla osób przechodzących na emeryturę tak, aby stan ich konta uwzględniał przyrost przypisu składek przypadających po ostatniej waloryzacji rocznej. W przypadku ustalania wysokości emerytury w drugim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku, uściślając, iż waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Tym samym podany został mechanizm obliczenia waloryzacji, pomiędzy wskazaną w art. 25a ust. 2 ostatnią kwartalną waloryzacją, a ostatnią waloryzacją roczną. Punktem wyjścia, winien być zatem kwartał wskazany w powołanym wyżej przepisie i dokonana waloryzacja kwartalna, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych.

Ponadto należy podkreślić, że gdyby przyjąć za organem rentowym, iż podstawa obliczenia należnej ubezpieczonemu emerytury została zwaloryzowana w dniu 1 czerwca 2015 r. rocznym wskaźnikiem waloryzacyjnym za 2014 r., to przy kontrowersyjności, co do legalności takiego postąpienia wówczas:

waloryzacji podlegałaby tylko kwota zaewidencjonowana na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia 2015 r.;

jaki tryb rekompensaty wówczas należałoby zastosować za czas od 31 stycznia do 1 czerwca 2015 r.;

taka praktyka waloryzacyjna prowadziłaby do niedopuszczalnego zróżnicowania sposobu ustalenia wysokości emerytury w trakcie jednego kwartału (odrębnego ustalania wysokości emerytury w czerwcu każdego roku), ze skutkiem w postaci nierównego traktowania wszystkich ubezpieczonych (art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;

reguły równości i niedyskryminowania stron stosunku ubezpieczenia społecznego (art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) mogą tu być przywołane, jako zasady współżycia społecznego w ocenie decyzyjności organu rentowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2009 r., II UK 138/09).

Reasumując Sąd zaznaczył, że z zestawienia przepisów art. 25 i art. 25a, nie wynika, jak tego chce organ rentowy, że waloryzacja kwartalna dotycząca ubezpieczonych, którzy mają ustalaną wysokość emerytury w drugim kwartalne danego roku, obejmuje tylko tych, którzy przejdą na emeryturę w kwietniu lub w maju, nie zaś w czerwcu.

Mając na uwadze powyższe, przy uwzględnieniu przepisów art.25 i art. 25a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887) na mocy art. 477 14 § 2 k.p.c., orzeczono, jak w pkt I wyroku.

Działając na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS Sąd, w pkt II wyroku, stwierdził, że pozwany ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, albowiem nie było przeszkód, aby już w postępowaniu przed organem rentowym prawidłowo obliczyć wysokość emerytury przysługującej K. S..

Apelację od wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 25 i art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, poprzez błędne uznanie, iż przyjęcie, że kwota składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanego na koncie wnioskodawcy po dniu 31 stycznia 2015 r., za którą przeprowadzono ostatnią waloryzację podlega waloryzacji kwartalnej za IV kwartał 2014 r. powiększonej o kwoty uzyskane w wyniku przeprowadzonych waloryzacji kwartalnych.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania ubezpieczonego, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, iż - wbrew twierdzeniom Sądu - prawidłowo ZUS ustalił wysokość emerytury wnioskodawcy zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym zakresie od dnia 1 czerwca 2015 r., tj. od dnia podjęcia wypłaty świadczenia.

Dodatkowo pozwany zaznaczył, że poinformował ubezpieczonego, iż ustalona wysokość emerytury ma charakter zaliczkowy i może ulec zmianie.

Apelujący podniósł - powołując się na stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 sierpnia 2012 r. (III AUa 325/12) - że przepisy art. 25 i art. 25a ustawy emerytalno – rentowej nie naruszają konstytucyjnych zasad równości wobec prawa oraz państwa prawa, albowiem jedynie różnicują sytuację prawną osób pobierających świadczenia z ubezpieczeń społecznych w zależności od długości opłacania składek na te ubezpieczenia, co jest cechą relewantną i dopuszcza takie zróżnicowanie, przy czym nie jest to niezgodne z art. 32 Konstytucji RP.

Zdaniem pozwanego, wyniki postępowania dowodowego nie pozwalały na wydanie orzeczenia w takim kształcie, jakie nadał mu Sąd I Instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego - co do zasady - nie zasługiwała na uwzględnienie.

Istota sporu w niniejszej sprawie dotyczyła kwestii, czy pozwany organ rentowy, podejmując wypłatę emerytury zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego, był uprawniony do ponownego ustalenia podstawy wysokości świadczenia, a w konsekwencji czy zasadnie dokonał waloryzacji rocznej w czerwcu 2015 r., co w efekcie spowodowało ustalenie emerytury do wypłaty od dnia 1 czerwca 2015 r. w kwocie niższej niż kwota ustalona na dzień 9 kwietnia 2015 r. w decyzji z dnia 4 maja 2015 r.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 887) emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

W myśl art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Stosownie zaś do treści art. 25 ust. 3 i 4 ustawy waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu (ust. 3). Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji (ust. 4).

Z kolei art. 25a ust. 1-3 ustawy emerytalnej stanowi, że przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie (ust. 1). W przypadku ustalania wysokości emerytury:

1) w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;

2) w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;

3) w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;

4) w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku (ust. 2).

Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych (ust.3).

Sąd Apelacyjny rozpoznający analogiczną do niniejszej sprawę (sygn. akt III AUa 8/15) powziął wątpliwość, co do tego czy użyty w art. 25a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1440) zwrot: „składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25” oznacza, że przez ostatnią waloryzację tzw. roczną należy rozumieć waloryzację składek przeprowadzoną w dniu 1 czerwca roku poprzedzającego rok, w którym następuje wypłata emerytury, a tym samym w przypadku emerytur wypłacanych od dnia 1 czerwca (i po tym dniu) nie przeprowadza się kolejnej waloryzacji, o której mowa w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; czy też w przypadku wypłaty emerytury od dnia 1 czerwca danego roku (lub po tym dniu), „ostatnią” waloryzacją, o której mowa w art. 25, po myśli art. 25a ust. 1, jest waloryzacja dokonana 1 czerwca roku, w którym następuje wypłata emerytury, a w konsekwencji czy i w jakim zakresie należy przeprowadzać waloryzację składek w sposób określony w art. 25a ust. 2 punkty 1-4 w przypadku tych ubezpieczonych, którym emerytura wypłacana jest poczynając od dnia 1 czerwca lub po tym dniu i w oparciu o art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił to zagadnienie prawne Sądowi Najwyższemu.

Postanowieniem z dnia 6 października 2015r. w sprawie o sygn. akt III UZP 9/15 (niepublikowane) Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały. W uzasadnieniu tegoż postanowienia Sąd Najwyższy wskazał jednak między innymi, że „…Mając na względzie unormowania art. 108 w związku z art. 183 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, pojawia się pytanie o zasadność dokonania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w czerwcu 2014 r. ponownego ustalenia podstawy obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego (a nie ponownego ustalenia samej wysokości świadczenia) w sytuacji, gdy prawo do emerytury, nabyte z mocy art. 24 tego aktu, zostało przyznane wnioskodawcy a świadczenie obliczono decyzjami organu rentowego już w maju 2014 r ., z jednoczesnym zawieszeniem wypłaty świadczenia z uwagi na kontynuowanie przez uprawnionego zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy bez rozwiązania stosunku pracy.”

Tożsamo stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 listopada 2015 r. (sygn. akt III UZP 12/15, niepublikowane), gdzie Sąd ten podał, iż „Kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz, albo w dniu nabycia prawa, albo w dniu realizacji ryzyka (obecnie rozwiązania stosunku pracy). Tak ustalona emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym przepisem mechanizm przeliczenia emerytury polega na zwiększeniu świadczenia obliczonego według reguł określonych w art. 26 tej ustawy o iloraz zwaloryzowanych składek zaewidencjonowanych na koncie pracującego emeryta po dniu ustalenia prawa do emerytury i wyrażonego w miesiącach średniego trwania życia ustalonego dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia. W odniesieniu do emerytury nabytej na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie ma odpowiednika art. 110 tej ustawy, pozwalającego na ponowne ustalenie świadczenia w sytuacji zawieszenia prawa ze względu na nierozwiązanie stosunku pracy. W dniu wejścia w życie art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ryzykiem emerytalnym było osiągnięcie wieku emerytalnego, a zatem wypłata emerytury przysługiwała bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Decyzja wydawana była tylko jeden raz i w ustawie nie przewidziano przepisu ustalającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej składki.”

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2015 r. wydane zostało w związku z przedstawieniem temu Sądowi zagadnienia prawnego na tle stanu faktycznego bardzo zbliżonego do stanu w niniejszej sprawie, gdyż w wyżej wymienionej sprawie ubezpieczonemu przyznano prawo do emerytury w maju 2013 r. lecz wypłatę zawieszono z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia, podjęto wypłatę od czerwca 2013 r. W tymże postanowieniu Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że „podjęcie wypłaty emerytury ubezpieczonego od czerwca 2013r. nie uzasadniało ponownego obliczenia podstawy wymiaru świadczenia.” W obu powołanych wyżej postanowieniach Sąd Najwyższy zaznaczył, iż „Składki na ubezpieczenie emerytalne zgromadzone na indywidualnych kontach ubezpieczonych, jako składnik podstawy obliczenia emerytury podlegają waloryzacji. W świetle art. 25 ust. 3 ustawy, składki te podlegają w pierwszym rzędzie waloryzacji rocznej, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za 2000 rok, natomiast waloryzacja kwartalna, uregulowana w art. 25a ustawy, stanowi jej uzupełnienie. Art. 25 ust. 4 ustawy stanowi, że waloryzacji podlega kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzona waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego. Wskaźnik waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku.

Roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja (roku waloryzacji). Waloryzację roczną składek przeprowadza się w dniu 1 czerwca z tego względu, że wskaźnik owej waloryzacji za poprzedni rok ogłaszany jest do dnia 25 maja kolejnego roku. Waloryzacja składek przeprowadzana w danym roku oznacza, więc podwyższenie (zwaloryzowanie) kwoty składek należnych do końca poprzedniego roku, a wpłaconych do dnia 31 stycznia roku waloryzacji. Wyznaczenie daty 31 stycznia, jako dnia ustalenia stanu konta podlegającego rocznej waloryzacji, jest uzasadnione tym, że zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wpłaty składek za dany miesiąc należy dokonać do określonego dnia następnego miesiąca, zatem wpłata składki za grudzień danego roku następuje w styczniu kolejnego roku.

Natomiast składki należne za okres po zakończeniu danego roku obrachunkowego, które nie zostaną objęte kolejną roczną waloryzacją (gdyż ta nastąpi już po przyznaniu i obliczeniu wysokości świadczenia) podlegają waloryzacji kwartalnej, o jakiej mowa w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W trybie cytowanego powyżej przepisu waloryzowana jest kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Podobnie, jak w przypadku waloryzacji rocznych, także i w tym przypadku mechanizm waloryzacji ma narastający charakter i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany kwartał oraz podwyższanie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji. Sam wskaźnik waloryzacji jest wynikiem algorytmu podobnego do stosowanego przy waloryzacji rocznej, z tą różnicą, że chodzi o stosunek cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja do poprzedniego kwartału, powiększony o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego. Zastosowanie powyższych zasad oznacza, że podstawę obliczenia emerytury będzie stanowić suma składek po ostatniej waloryzacji rocznej powiększona o poddane waloryzacji kwartalnej składki należne za dalszy okres do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc początkujący wypłatę.”

Skoro zatem wysokość podstawy emerytury w systemie zdefiniowanej składki może być ustalana tylko raz, to przyjąć należy, iż wysokość emerytury ubezpieczonego ustalona została prawidłowo na dzień 9 kwietnia 2015 r., to jest w dniu nabycia prawa do emerytury, decyzją z dnia 4 maja 2015 r., której to decyzji ubezpieczony nie zaskarżył. Przy ustalaniu podstawy wysokości emerytury w czerwcu 2015 r. ostatnią waloryzacją roczną jest waloryzacja przeprowadzona 1 czerwca 2014 r., dotycząca składek należnych do końca 2013 r., a zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia 2014 r. Waloryzacji kwartalnej podlegają natomiast, zgodnie z art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy składki należne za rok 2014, które nie będą podlegały waloryzacji rocznej, skoro ta przeprowadzona będzie w dniu 1 czerwca 2015 r. (czyli po przyznaniu ubezpieczonemu prawa do emerytury i ustaleniu podstawy jej wysokości).

Z wyliczeń dokonanych przez pozwanego na etapie postępowania apelacyjnego wynika, że emerytura obliczona według wskazań Sądu Okręgowego (pkt 1 wyrok ) wyniosłaby 2.161,38 zł i byłaby wyższa od emerytury ustalonej decyzją z dnia 4 maja 2015 r. w wysokości 2146,57 zł o kwotę 15,23 zł. Wobec niekwestionowania przez ubezpieczonego wysokości świadczenia ustalonego decyzją z dnia 4 maja 2015 r. (obliczonego zgodnie z przepisami art. 25, art. 25a i art. 26 ustawy emerytalnej) oraz wyliczeń pozwanego przedstawionych w piśmie z dnia 21 kwietnia 2016 r. – wyrok Sądu Okręgowego podlegał jedynie niewielkiej zmianie, o tyle, że wypłata należnej wnioskodawcy od 1 czerwca 2015 r. emerytury winna zostać dokonana w wysokości określonej decyzją z dnia 4 maja 2015 r., o czym orzeczono w punkcie I wyroku na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy omyłkowo bowiem w punkcie I wyroku wskazał, że waloryzacji kwartalnej (za IV kwartał 2014 r.) podlegają składki zaewidencjonowane na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia 2015 r. gdy tymczasem chodzi o składki zaewidencjonowane na koncie po dniu 31 stycznia 2014 r.

Dalej idąca apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie. Podkreślić należy raz jeszcze, że wysokość emerytury ubezpieczonego została ustalona prawidłowo decyzją z dnia 4 maja 2015 r. i od 1 czerwca 2015 r. nie powinna ulec obniżeniu - pozwany był obligowany jedynie do podjęcia jej wypłaty, nie zaś do wydania decyzji niejako od nowa przyznającej wnioskodawcy emeryturę i od nowa wyliczać świadczenie. Emerytura przyznana i ustalona decyzją z dnia 4 maja 2015 r. może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wnioskodawca jednak, po rozwiązaniu z dniem 28 maja 2015 r. stosunku pracy, wystąpił z wnioskiem o wznowienie wypłaty emerytury, nie złożył natomiast wniosku o jej ponowne obliczenie na zasadzie art. 108 FUS.

Pozwany bezpodstawnie zatem dokonał ponownego obliczenia podstawy emerytury ubezpieczonego, przy zastosowaniu rocznej waloryzacji składek przeprowadzonej w dniu 1 czerwca 2015 r., co w efekcie doprowadziło do obniżenia świadczenia przeznaczonego do wypłaty od dnia 1 czerwca 2015 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego za prawidłowe uznać należy także stanowisko Sądu I instancji zawarte w punkcie II wyroku. Zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zmienionym przez art. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 42, poz. 338) w brzmieniu obowiązującym od 1 kwietnia 2009 r., w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Termin wypłaty świadczenia, stosownie do treści art. 118 ust. 1 w zw. z ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS został określony na 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, ta zaś odpowiada dacie przedstawienia dowodów (art. 118 ust. 3). Przepis art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który ma zastosowanie w rozpoznawanej sprawie jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 ust. 1 tej ustawy i powinien być interpretowany zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r., P 11/07 (OTK-A 2007, Nr 8, poz. 97). W uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunał stwierdził, że przez pojęcie "wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności" z art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej należy rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Stąd też 30-dniowy termin na wydanie decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu - jednak tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

Również Sąd Najwyższy w podobny sposób interpretuje art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej. Przyjmuje się, że do wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że organ rentowy nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (vide wyrok Sądu Najwyższego: z 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005, Nr 10, poz. 147, z 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005, Nr 19, poz. 308). Podobnie w wyroku z 7 lutego 2006 r., I UK 191/05 (OSNP 2007, nr 1-2, poz. 28) Sąd Najwyższy przyjął, że z katalogu przesłanek egzoneracyjnych, powodujących wyłączenie odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia, należy wyłączyć błąd obciążający organ rentowy. W kolejnym wyroku z 21 kwietnia 2009 r., I UK 345/08 (LEX nr 551000) Sąd Najwyższy przyjął, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, oznacza, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ten organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można mu było zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Podobnie w wyroku z dnia z dnia 7 kwietnia 2010 r. w sprawie I UK 345/09 ( OSNP 2011/19-20/257 ) Sąd Najwyższy wskazał, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność również wówczas, gdy odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub/i zastosowaniu prawa materialnego. W takim przypadku późniejsze wydanie prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych przyznającego świadczenie i wpływ tego wyroku do organu rentowego nie mają znaczenia dla biegu terminu do wydania decyzji, od upływu którego ubezpieczonemu przysługują odsetki (art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

W niniejszej sprawie pozwany dysponował wszelkimi danymi niezbędnymi dla wypłaty emerytury ubezpieczonego w prawidłowej wysokości jednak wskutek błędnej wykładni prawa świadczenie to niezasadnie pomniejszył, ponosi zatem odpowiedzialność na zasadzie art. 118 ust. 1a ustawy FUS.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w pkt 2 wyroku.

SSA Grażyna Horbulewicz SSA Michał Bober SSA Bożena Grubba