Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 września 2016 roku

Sąd Okręgowy w Ostrołęce Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Deptuła (spr.)

SSO Małgorzata Mikos – Bednarz

SSO Marta Truszkowska

Protokolant: sekr. sąd. Katarzyna Chaberek

po rozpoznaniu w dniu 21 września 2016 r. w Ostrołęce na rozprawie

sprawy z wniosku A. S. (1)

z udziałem M. S. (1), S. K.

o podział majątku wspólnego A. S. (1) i M. S. (1)

– w przedmiocie apelacji wnioskodawcy oraz uczestniczek postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w Przasnyszu I Wydział Cywilny z 4 kwietnia 2016 r., sygn. I Ns 309/13

postanawia:

I.  odrzucić apelację uczestniczki postępowania S. K. w części dotyczącej zaskarżenia pkt. IV., V.1.b., V.2.b., c., d., VI. – IX. postanowienia Sądu Rejonowego w Przasnyszu I Wydział Cywilny z 4 kwietnia 2016 r., sygn. I Ns 309/13;

II.  z apelacji uczestniczki postępowania S. K.: – zmienić zaskarżone postanowienie w pkt. V.2.a. w ten sposób, że zasądzić – w połączeniu z rozstrzygnięciem tamże zawartym – od uczestniczki postępowania M. S. (1) na rzecz uczestniczki postępowania S. K., tytułem spłaty z przyznanego udziału, kwotę 131.278, 50 zł (sto trzydzieści jeden tysięcy dwieście siedemdziesiąt osiem złotych pięćdziesiąt groszy) – płatną w terminie 6 miesięcy od dnia 29 września 2016 r. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie opóźnienia terminowi płatności;

III.  oddalić w pozostałej części apelację uczestniczki postępowania S. K.;

IV.  z apelacji wnioskodawcy:

a.  zmienić zaskarżone postanowienie w pkt. IV. w ten sposób, że ustalić równe udziały wnioskodawcy oraz uczestniczki postępowania M. S. (1) w majątku wspólnym, oddalając wniosek uczestniczki postępowania M. S. (1) o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym;

b.  zmienić zaskarżone postanowienie w pkt. VIII. w ten sposób, że podwyższyć zasądzoną tytułem zwrotu nakładów kwotę do 6.894. 50 zł (sześciu tysięcy ośmiuset dziewięćdziesięciu czterech złotych pięćdziesięciu groszy);

V.  oddalić w pozostałej części apelację wnioskodawcy;

VI.  z apelacji uczestniczki postępowania M. S. (1):

a.  zmienić zaskarżone postanowienie w pkt. III.5. oraz V.2.d. przez ich uchylenie;

b.  zmienić zaskarżone postanowienie w pkt. VI. w ten sposób, że podwyższyć zasądzoną tytułem dopłaty kwotę do 138.731, 00 zł (stu trzydziestu ośmiu tysięcy siedmiuset trzydziestu jeden złotych);

VII.  uczestnicy ponoszą związane ze swoim udziałem koszty postępowania odwoławczego.

Sygnatura akt I Ca 261/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 4 kwietna 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 309/13 Sąd Rejonowy w Przasnyszu w pkt I. uznał za bezskuteczną w stosunku do uczestniczki M. S. (1) umowę darowizny z dnia 3 kwietnia 2014 roku zawartą pomiędzy A. S. (1) a S. K. przed notariuszem K. T. za numerem repertorium(...) w pkt II. stwierdził, że umowa darowizny z dnia 13 czerwca 2008 roku zawarta pomiędzy A. S. (1) a S. K. przed notariuszem D. N. za numerem repertorium (...) jest nieważna, w pkt III. ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy A. S. (1) i uczestniczki M. S. (1) wchodzi:

1)  udział wynoszący 1/2 części w nieruchomości położonej w miejscowości M., gmina S., powiat (...), województwo (...) składającej się z działek o numerach geodezyjnych (...) o pow. 4.3200 ha, 13 o pow. 1.1300 ha, 15 o pow. 1.9700 ha, 338/1 o pow. 2.7300 ha, 671 o pow. 0.8500 ha, 673 o pow. 0.5000 ha dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Przasnyszu księga wieczysta o numerze (...) o wartości 131.278,50 złotych (sto trzydzieści jeden tysięcy dwieście siedemdziesiąt osiem złotych 50/100),

2)  nieruchomość położona w miejscowości M., gmina S., powiat (...), województwo (...) składająca się z działek o numerach geodezyjnych (...) o pow. 0.5700 ha, 144 o pow. 4.7700 ha, 96 o pow. 0.6400 ha dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym w Przasnyszu księga wieczysta o numerze (...) o wartości 288.612,00 złotych (dwieście osiemdziesiąt osiem tysięcy sześćset dwanaście złotych 00/100),

3)  ruchomości w postaci:

a)  ciągnik rolniczy Władimirec T-25A, nr rej. (...), rok prod. 1987 o wartości 6.000,00 złotych (sześć tysięcy złotych 00/100),

b)  samochód osobowy marki Polonez ATU plus, nr rej. (...), rok prod. 1998 r. o wartości 1.000,00 złotych (jeden tysiąc złotych 00/100),

c)  rozrzutnik o wartości 2.000,00 złotych (dwa tysiące złotych 00/100),

d)  brony o wartości 400,00 złotych (czterysta złotych 00/100),

e)  pług dwuskibowy mały o wartości 300,00 złotych (trzysta złotych 00/100),

f)  kosiarka rotacyjna o wartości 800,00 złotych (osiemset złotych 00/100),

g)  spawarka elektryczna o wartości 1.000,00 złotych (jeden tysiąc złotych 00/100),

h)  młynek do mielenia zboża 11,5 Kw o wartości 2.500,00 złotych (dwa tysiące pięćset złotych 00/100),

i)  prasa kostkująca wysokiego zgniotu Welger o wartości 1.000,00 złotych (jeden tysiąc złotych 00/100),

j)  sadzarka do ziemniaków o wartości 300,00 złotych (trzysta złotych 00/100),

k)  rozsiewacz do nawozów KOS o wartości 200,00 złotych (dwieście złotych 00/100),

l)  obsypnik 5-rzędowy do ziemniaków o wartości 500,00 złotych (pięćset złotych 00 /100),

m)  przyczepka 2-kołowa do ciągnika o wartości 300,00 złotych (trzysta złotych 00/100),

n)  przyczepka samochodowa nr rej. (...), rok prod. 1991 o wartości 1.000,00 złotych (jeden tysiąc złotych 00/100),

o)  krajzega z silnikiem o wartości 700,00 złotych (siedemset złotych 00/100),

p)  udział wynoszący 1/2 części we współwłasności pompy do wybierania ścieków o wartości 250,00 złotych (dwieście pięćdziesiąt złotych 00/100),

q)  przedmioty stanowiące wyposażenie mieszkania uczestniczki M. S. (1) o łącznej wartości 2.000,00 złotych (dwa tysiące złotych 00/100), a mianowicie zamrażarka Wirpool (o wartości 300,00 zł), pralka bosh (o wartości 200,00 zł), telewizor kineskopowy Sony (o wartości 500,00 zł), meble pokojowe - regał (o wartości 500,00 zł), meble kuchenne (o wartości 500,00 zł),

4)  kwota 4.400,00 złotych (cztery tysiące czterysta złotych 00/100) stanowiąca równowartość ceny uzyskanej ze sprzedaży 3 (trzech) sztuk jałowizny o numerach identyfikacyjnych PL (...), PL (...), PL (...) i 2 (dwóch) sztuk cieląt o numerach identyfikacyjnych PL (...), PL (...),

5)  kwota 89.564,61 złotych (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt cztery złote 61/00) stanowiąca dochody z majątku wspólnego.

W punkcie IV. ww. postanowienia ustalił, że udział wnioskodawcy A. S. (1) w majątku wspólnym wynosi 40%, a udział uczestniczki M. S. (1) w majątku wspólnym wynosi 60%.

W punkcie V. postanowienia dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawcy A. S. (1) i uczestniczki M. S. (1) w ten sposób, że:

1)  na wyłączną własność wnioskodawcy A. S. (1) przyznać:

a)  nieruchomość położoną w miejscowości M., gmina S., powiat (...), województwo (...) szczegółowo opisaną w punkcie III podpunkt 2) niniejszego postanowienia o wartości 288.612,00 złotych (dwieście osiemdziesiąt osiem tysięcy sześćset dwanaście złotych 00/100),

b)  ruchomości szczegółowo opisane i wymienione w punkcie III podpunkt 3) litery: h-p niniejszego postanowienia o łącznej wartości 6.750,00 złotych (sześć tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych 00/100),

2)  na wyłączną własność uczestniczce M. S. (1) przyznać:

a)  udział wynoszący 1/2 części w nieruchomości położonej w miejscowości M., gmina S., powiat (...), województwo (...) szczegółowo opisany w punkcie III podpunkt 1) niniejszego postanowienia o wartości 131.278,50 złotych (sto trzydzieści jeden tysięcy dwieście siedemdziesiąt osiem złotych 50/100),

b)  ruchomości szczegółowo opisane i wymienione w punkcie III podpunkt 3) litery: a-g i q niniejszego postanowienia o łącznej wartości 13.500,00 złotych (trzynaście tysięcy pięćset złotych 00/100),

c)  kwotę 4.400,00 złotych (cztery tysiące czterysta złotych 00/100), o której mowa w punkcie III podpunkt 4) niniejszego postanowienia,

d)  kwotę 89.564,61 złotych (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt cztery złote 61/100), o której mowa w punkcie III podpunkt,

e)  niniejszego postanowienia.

W punkcie VI. postanowienia zasądził od wnioskodawcy A. S. (1) na rzecz uczestniczki M. S. (1) kwotę 78.119,96 złotych (siedemdziesiąt osiem tysięcy sto dziewiętnaście złotych 96/100) tytułem dopłaty, płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności.

W punkcie VII. postanowienia nakazał uczestniczce S. K., aby opuściła i wydała wnioskodawcy A. S. (1) nieruchomość położoną w miejscowości M., gmina S., powiat (...), województwo (...) o której mowa w punkcie V podpunkt 1) litera a) niniejszego postanowienia.

W punkcie VIII. postanowienia Sąd Rejonowy zasądził od wnioskodawcy A. S. (1) na rzecz uczestniczki M. S. (1) kwotę 5.515,60 złotych (pięć tysięcy pięćset piętnaście złotych 60/100) tytułem zwrotu nakładów poczynionych z jej majątku osobistego na majątek wspólny A. S. (1) i M. S. (1).

W punkcie IX. postanowienia oddalił żądania wnioskodawcy A. S. (1) o rozliczenie pożytków z tytułu sprzedaży drzewa sosnowego i rozliczenie oszczędności w funtach brytyjskich.

W punkcie X. postanowienia oddalił żądanie uczestniczki M. S. (1) o rozliczenie pożytków uzyskanych ze sprzedaży drewna i pustaków w ilości 100 sztuk.

W punkcie XI. postanowienia Sąd Rejonowy zasądził na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Przasnyszu) tytułem zwrotu tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa wydatków: od wnioskodawcy A. S. (1) kwotę 914,62 złotych (dziewięćset czternaście złotych 62/100), zaś od uczestniczki M. S. (1) kwotę 371,93 złotych (trzysta siedemdziesiąt jeden złotych 93/100).

W punkcie XII. postanowienia Sąd oddalił wnioski zainteresowanych o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego i zniósł wzajemnie koszty zastępstwa prawnego poniesione przez uczestników postępowania, natomiast w pkt XIII. zasądził od uczestniczki M. S. (1) na rzecz wnioskodawcy A. S. (1) kwotę 600,00 złotych tytułem zwrotu pozostałej części kosztów postępowania.

Powyższe orzeczenie Sąd pierwszej instancji wydał w oparciu o następujące najważniejsze ustalenia faktyczne oraz dokonaną na ich podstawie ocenę prawną sprawy .

W dniu 16 kwietnia 1977 roku A. S. (1) i M. C. zawarli związek małżeński. Ze związku tego mają troje dzieci: S. K., R. S. i P. S.. Małżeństwo to zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 10 sierpnia 2011 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 551/11. Z dniem uprawomocnienia tę tego wyroku (9 września 2011 roku) ustała między zainteresowanymi ustawowa wspólność małżeńska powstała z chwilą zawarcia związku małżeńskiego (art. 31 k.r.o.). W trakcie trwania małżeństwa strony obowiązywała bowiem małżeńska wspólność ustawowa. Strony nie zawierały majątkowych umów małżeńskich, ani nie występowały o orzeczenie przez sąd o ustaniu wspólności ustawowej z mocą wsteczną.

Sąd Rejonowy zważył, iż w niniejszej sprawie ostatecznie strony doszły do porozumienia co składników majątku wspólnego stanowiących ruchomości, ich wartości oraz sposobu podziału — zgodnie z aktualnym zakresem posiadania. Za to spór w sprawie sprowadzał się do ustalenia składników majątku nieruchomego (nieruchomości) byłych małżonków i ich wartości, jak również do ustalenia udziałów małżonków w majątku wspólnym, które ma kluczowe znaczenie w zakresie podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że początkowo wnioskodawca prawidłowo wywiązywał się z małżeńskich obowiązków wobec rodziny, nawet w okresie wyjazdów za granicę, gdy we wspólnym gospodarstwie rolnym i z dziećmi pozostawała sama uczestniczka. Stosownie do swoich możliwości wspierał bowiem finansowo rodzinę - przywoził zarobione pieniądze. Sytuacja ta zmieniła się natomiast począwszy od stycznia 2004 roku, gdy wnioskodawca całkowicie zaprzestał przyczyniania się do powiększenia i utrzymania w należytym stanie majątku wspólnego oraz zaniechał kontaktu z rodziną. Powyższe zdaniem Sądu Rejonowego wynika ze zgodnych wyjaśnień wnioskodawcy oraz wyjaśnień uczestniczki M. S. (1) i uczestniczki S. K..

W ocenie Sądu Rejonowego uczestniczka M. S. (1) wykazała, biorąc pod uwagę ogólny czas trwania wspólności, że wnioskodawca w mniejszym niż ona o 10% stopniu przyczynił się do powstania majątku wspólnego. Przyczynianie się do powstania majątku wspólnego nie musi polegać jedynie na wnoszeniu do majątku wspólnego określonych sum pieniężnych. Sąd stwierdził, iż owo przyczynianie się należało oceniać przede wszystkim przez pryzmat skutków postępowania małżonków, toteż świadome i celowe zaniechanie przez wnioskodawcę począwszy od stycznia 2004 roku pomocy finansowej z zarobków uzyskiwanych za granicą i zerwanie kontaktu z rodziną w Polsce przy całkowitym braku zainteresowania nie tylko majątkiem wspólnym, ale i wychowaniem dzieci z powodu „złości” – jak wyjaśnił wnioskodawca – „która go chwyciła” Sąd ocenił zdecydowanie negatywnie. W ocenie Sądu Rejonowego nie budzi wątpliwości, że przejęcie przez uczestniczkę M. S. (1) całości obowiązków domowych i wychowawczych przy równoczesnym całkowitym porzuceniu przez wnioskodawcę pierwotnych ustaleń stron o wspieraniu finansowym rodziny skutkowało powstaniem takiego stanu rzeczy, że wszelkie ulepszenia majątku wspólnego dokonane począwszy od 2004 roku czynione były wyłącznym staraniem uczestniczki – stosownie do jej sił i możliwości. Aktualny stan majątku wspólnego małżonków, wpływający na jego wartość, ukształtował się po wyjeździe wnioskodawcy za granicę i na skutek nakładów poczynionych na ten majątek na skutek wyłącznych starań uczestniczki M. S. (1).

Odnośnie spornych składników majątku wspólnego (nieruchomości wspólne) Sąd Rejonowy stwierdził, iż zgromadzony w aktach sprawy materiał dowodowy dał podstawę do poczynienia ustaleń, że działka (...) o pow. 3,99 ha położona w miejscowości J., którą uczestniczka M. Ś. nabyła w dniu 27 listopada 992 roku na podstawie umowy darowizny (akt notarialny - rep. (...) - k. 258-259) od swoich rodziców w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (§ 1 w/w umowy darowizny) nie wchodzi w skład majątku wspólnego. Sąd zaznaczył przy tym, iż pomimo, że w treści ww. aktu notarialnego powołano obowiązującą w dacie zawarcia umowy ustawę z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 roku Nr 7, poz. 25 ze z:m.), to jednak w sprawie mamy do czynienia z umową darowizny (art. 888 § 1 k.c.), a nie z umową przekazania następcy (uczestniczce) gospodarstwa rolnego.

Do majątku wspólnego – w ocenie Sądu Rejonowego – należało zaliczyć należało działki oznaczone numerami geodezyjnymi (...) o łącznej pow. 5,98 ha położone w miejscowości M. stanowiące nieruchomość, którą wnioskodawca nabył w dniu 6 sierpnia 1993 roku na podstawie umowy dożywocia (akt notarialny - rep.(...) -k. 125-125v, 178-178v) od swoich rodziców w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (§ 1 w/w umowy dożywocia).

W tym kontekście Sąd Rejonowy stwierdził, iż umowa notarialna z dnia 6 sierpnia 1993 roku jest – zarówno z jednoznacznej nazwy, jak i z treści – umowy o dożywocie. Umowa dożywocia jest umową odpłatną i już z tego powodu nie może być uznana za formę darowizny jak podnosił wnioskodawca czy pełnomocnik uczestniczki S. K.. W tym stanie rzeczy, nie ma uzasadnienia-prawnego w treści art. 33 pkt 2 k.r.o. do wyłączenia gospodarstwa stanowiącego przedmiot tej umowy z majątku dorobkowego (wspólnego) wnioskodawcy i uczestniczki M. S. (1). Wbrew stanowisku wnioskodawcy gospodarstwo rolne składające się działek o numerach geodezyjnych (...) o łącznej pow. 5,98 ha położone w miejscowości M. weszło do majątku dorobkowego (wspólnego) stron niniejszego postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, iż umową darowizny z dnia 13 czerwca 2008 roku zawartą w formie aktu notarialnego (rep. (...)) wnioskodawca A. S. (1) darował swojej córce S. K. powyższą nieruchomość oznaczoną jako działki o numerach geodezyjnych (...) o łącznej pow. 5,98 ha położone w miejscowości M. do jej majątku osobistego oświadczając, że stanowią one jego majątek osobisty na podstawie umowy o dożywocie z dnia 6 września 1993 roku, a umów majątkowych małżeńskich rozszerzających wspólność ustawową nie zawierał.

Uczestniczka M. S. (1) zarzuciła nieważność powyższej umowy darowizny z dnia 13 czerwca 2008 roku oświadczając, że nie wyrażała zgody na dokonanie tej darowizny przez wnioskodawcę i nadal jej nie wyraża. Brak zgody uczestniczki M. S. (1) na dokonanie omawianej darowizny przez wnioskodawcę na rzecz S. K. nie był sporny. Przedmiotowa nieruchomość objęta była wspólnością majątkową małżeńską, a więc warunkiem skuteczności umowy darowizny była zgoda drugiego małżonka na jej dokonanie (art. 37 § 1 pkt 4 k.r.o.). Sąd zaznaczył, iż jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w tej samej formie. Do dokonania czynności darowizny przedmiotowego prawa wymagana była zatem forma aktu notarialnego. Tym samym również zgoda uczestniczki M. S. (1) na dokonanie czynności darowizny wymagała tej samej formy. Zgoda taka nie została jednak udzielona w żadnej formie, co było w niniejszej sprawie bezsporne. Skoro zatem umowa darowizny z dnia 13 czerwca 2008 roku nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego małżonków S. została zawarta bez zgody uczestniczki M. S. (1), która odmówiła potwierdzenia tej czynności prawnej, to analizowana umowa darowizny była bezwzględnie nieważna od chwili jej zawarcia.

Sąd Rejonowy wskazał, iż stwierdzenie nieważności powyższej umowy darowizny skutkuje z jednej strony włączeniem nieruchomości objętych tą umową do składników majątku wspólnego strony, a z drugiej – narusza równocześnie prawa osoby trzeciej (S. K.) na rzecz której wnioskodawca dokonał przeniesienia własności nieruchomości objętej przedmiotową umową darowizny. Sąd zobowiązany do czuwania żeby postępowanie było prowadzone z udziałem wszystkich zainteresowanych wezwał z urzędu S. K. do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania na podstawie art. 510 k.p.c.

W sprawie nie było sporne, że w skład majątku wspólnego stron wchodziło gospodarstwo rolne położone w miejscowości M. składające się z działek oznaczonych numerami,geodezyjnymi(...) o powierzchni 0.5000 ha dla której w Sądzie Rejonowym w Przasnyszu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) (k. 13a-13f). Ten składnik majątku wspólnego pozostaje aktualnie faktycznie we władaniu P. S. (syna byłych małżonków S.) i uczestniczki M. S. (1).

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż w dniu 11 września 2013 roku uczestniczka M. S. (1) przekazała synowi P. S. umową darowizny (rep (...)) przysługujący jej udział wynoszący 1/2 cześć w powyższej nieruchomości wspólnej wchodzącej do majątku wspólnego (k. 56-58). W sprawie nie było sporne, że darowanie powyższego udziału nastąpiło bez zgody wnioskodawcy po ustaniu wspólności ustawowej, ale przed dokonaniem podziału majątku wspólnego. Wnioskodawca ostatecznie nie zgłosił uznania za bezskuteczną przedmiotowej umowy darowizny i przyznania mu na własność całej rzeczy. W tych okolicznościach uznać należy, że rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do majątku wspólnego przez uczestniczkę na rzecz syna stron jest ważne i skuteczne.

Natomiast w dniu 3 kwietnia 2014 roku wnioskodawca darował umową darowizny (akt notarialny Rep.(...)) córce stron cały swój udział wynoszący 1/2 części w nieruchomości składającej się z działek (...) o łącznej powierzchni 11.5000 ha położonej w miejscowości M.. Wartość darowizny strony określiły na 80.000 złotych (k. 237-239 - umowa darowizny). W sprawie nie było, sporne, że wnioskodawca wyzbył się bez zgody uczestniczki udziału w przedmiocie należącym do majątku wspólnego stron. Uczestniczka M. S. (1) zażądała uznania za bezskuteczną względem niej powyższej umowy darowizny (z dnia 3 kwietnia 2014 roku) udziału wynoszącego 1/2 części w rzeczy wchodzącej w skład majątku wspólnego (art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o.). Ostatecznie również uczestniczka M. S. (1) domagała się przyznania jej na wyłączną własność całego udziału wnioskodawcy w omawianej nieruchomości, co skutkować winno uzyskaniem przez nią własności całej tej nieruchomości. W tym zakresie Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, iż spełnione zostały przesłanki z art. 1036 k.c., a w konsekwencji należało uznać, że zbycie przez wnioskodawcę udziału w wyżej opisanej nieruchomości naruszyło uprawnienia przysługujące uczestniczce M. S. (1) w sprawie o podział majątku wspólnego. Wniosek uczestniczki w omawianym zakresie zasługiwał zatem na uwzględnienie. Zdaniem Sądu bezskuteczność zakwestionowanej przez uczestniczkę M. S. (1) umowy darowizny oznacza, że mogła zostać zawarta taka umowa darowizny, lecz nie wywołała ona pożądanych przez strony skutków prawnych. W praktyce więc na M. S. (1) winna być przeniesiona powtórnie własność udziału objętego umową darowizny, które utraciła, gdyż w przeciwieństwie do sytuacji, w której następuje stwierdzenie nieważności, skutek nie następuje z mocy prawa, a orzeczenie sądu nie ma charakteru deklaratoryjnego. Taka sytuacja zaistniała w okolicznościach niniejszej sprawy.

W konsekwencji Sąd Rejonowy stwierdził, iż zarówno wnioskodawca, jak i uczestniczka M. S. (1) dokonali zbycia – bez wzajemnej zgody – udziałów wynoszących po 1/2 części w nieruchomości stanowiącej – składnik majątku wspólnego już po ustaniu wspólności ustawowej, ale przed dokonaniem podziału majątku wspólnego. Wnioskodawca nie zgłosił jednak żądania uznania za bezskuteczne względem mego zbycia przez uczestniczkę przysługującego jej udziału w tej nieruchomości, natomiast uczestniczka zgłosiła takie żądanie wobec zbycia przez wnioskodawcę udziału w tej nieruchomości i żądanie to zasługiwało na uwzględnienie wobec zasadności jej żądania o przyznanie jej na wyłączną własność całej nieruchomości, wraz z udziałem wnioskodawcy, wobec posiadania tej nieruchomości w całości w swoim faktycznym władaniu. Oznacza to, że zawarta w dniu 3 kwietnia 2014 roku umowa darowizny udziału wynoszącego 1/2 części we współwłasności nie wywołuje skutków prawnych pożądanych przez strony umowy, ale następuje przeniesienie tego prawa na uczestniczkę M. S. (1), która przysługujące jej prawo utraciła na skutek zawarcia tej umowy. W konsekwencji udział wynoszący 1/2 część w nieruchomości składającej się z działek (...) o łącznej powierzchni 11.5000 ha położonej w miejscowości M. należało zaliczyć do majątku wspólnego stron.

Celem ustalenia wartości nieruchomości wspólnych sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości J. T., która w ocenie Sądu stanowiła wiarygodny dowód, a przy tym, nie była kwestionowana przez uczestników.

Wartość wspólnych ruchomości ustalona została w sposób zgodny przez wnioskodawcę i uczestniczkę M. S. (1).

Do składników majątku wspólnego podlegającego podziałowi Sąd Rejonowy zaliczyl również pobrane przez uczestniczkę M. S. (1) dopłaty unijne do gruntów rolnych przyznane w ramach wsparcia bezpośredniego w kwocie 89.564,61 zł uznając, iż stanowią one majątek wspólny byłych małżonków.

O podziale majątku wspólnego stron Sąd Rejonowy orzekł stosownie do żądań byłych małżonków z uwzględnieniem aktualnego zakresu posiadania i dokonanych przez nich rozporządzeń. Zdaniem Sądu, uzasadnione było przyznanie udziału wynoszącego 1/2 części w nieruchomości położonej w M. składającej się z działek oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) na wyłączną własność uczestniczce M. S. (1), bowiem wykazała ona o wiele większe więzi z tym przedmiotem majątkowym niż wnioskodawca. Mając jednocześnie na uwadze dotychczasową postawę wnioskodawcy zamieszkującego i posiadającego swoje centrum życiowe w Anglii, Sąd Rejonowy stwierdził, iż wnioskodawca nie prowadziłby samodzielnie przedmiotowego gospodarstwa, a dokonanie jego podziału geodezyjnego jedynie skutkowałoby rozdrobnieniem gruntów rolnych. Wnioskodawca nie wnosił jednak o przyznanie mu fizycznej części tego gospodarstwa rolnego. Wnioskodawca natomiast zdecydowanie mocniej niż uczestniczką związany jest z nieruchomością oznaczoną jako działki o numerach geodezyjnych (...) w M., która stanowiła w przeszłości własność jego rodziców. Sam wnioskodawca wyraził wolę uzyskania na wyłączną własność tej właśnie nieruchomości, o co wnioskowała też uczestniczka M. S. (1). Skoro nieruchomość położona w M. obejmująca działki o numerach geodezyjnych (...) znajduje się w aktualnym posiadaniu uczestniczki S. K. Sąd Rejonowy orzekł o obowiązku wydania jej wnioskodawcy (art. 624 k.p.c.) celem wyeliminowania potencjalnych sporów w tym zakresie i aby nie narażać uczestników na konieczność wytaczania kolejnej sprawy.

Sąd Rejonowy ustalił, iż łączna wartość majątku wspólnego podlegającego podziałowi wynosi 534.105,11 zł z czego 40% to 217.242,04 zł, a skoro wnioskodawca otrzymał składniki majątku wspólnego o łącznej wartości 295.362,00 zł, to celem wyrównania wartości udziałów powinien dopłacić uczestniczce 78.119,96 zł.

Mając na uwadze potrzebę zapewnienia wnioskodawcy realnej możliwości uiszczenia dopłaty Sąd odroczył termin płatności o sześć miesięcy w stosunku do uprawomocnienia się orzeczenia o podziale uznając, iż pozwoli to wnioskodawcy zgromadzić niezbędne środki, a uprawnionej uczestniczki nie obciąży ponad potrzebę. Pozwoli jednocześnie na ostateczne rozliczenie pomiędzy małżonkami w stosunkowo krótkim czasie, a ewentualne opóźnienie w płatności obarczone zostało sankcją cywilnoprawną przewidzianą w art. 481 § 1 k.c. liczoną od chwili wymagalności dopłaty.

Sąd Rejonowy zważył również, iż po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej uczestniczka M. S. (1) ponosiła ciężary związane ze spłatą rat kredytów zaciągniętych w czasie trwania wspólności ustawowej na potrzeby majątku wspólnego stron. Toteż w tym zakresie uznał, iż skoro uczestniczka M. S. (1) wykazała, że jej nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny wyniosły łącznie 13.789,00 złotych, to wnioskodawca – stosownie do przysługującego mu udziału w majątku wspólnym – winien zwrócić uczestniczce 40% tej kwoty, tj. 5.515,60 złotych.

Sąd oddalił żądanie wnioskodawcy o rozliczenie oszczędności o wartości 77.800 zł, na którą składała się pierwotnie wskazana przez wnioskodawcę kwota 12.588,14 funtów brytyjskich, a ostatecznie kwota 15.000 funtów brytyjskich, która - według twierdzeń wnioskodawcy – znajduje się w posiadaniu uczestniczki i o zobowiązanie z tego tytułu uczestniczki M. S. (1) do spłaty – jak się wyraził – w wysokości 7.500 funtów brytyjskich. Stwierdził, iż wnioskodawca wykazał, że przesyłał środki pieniężne, ale nie udowodnił, że środki te stanowiły oszczędności, że w istocie strony posiadały oszczędnościowe rachunki bankowe, a że sama uczestniczka rachunki bankowe z takimi środkami finansowymi posiada. Ponadto wnioskodawca nie wykazał też, że uczestniczka przesłane przez niego środki finansowe roztrwoniła ani w jaki sposób to uczyniła. Nie wykazał też wnioskodawca, że taka kwota znajduje się faktycznie w posiadaniu uczestniczki, ani że nie została przez nią spożytkowana na konieczne potrzeby rodziny.

W ocenie Sądu Rejonowego na uwzględnienie nie zasługiwało także żądanie wnioskodawcy o rozliczenie kwoty 3.000,00 złotych stanowiącej równowartość drzewa sosnowego (w ilości 96 sztuk ) wyciętego przez uczestniczkę w dniu 31 sierpnia 2013 roku z działki o numerze geodezyjnym (...) i zasądzenie od uczestniczki M. S. (1) z tego tytułu na jego rzecz kwoty 1.500,00 złotych. Do powyższego stanowiska prowadził fakt, iż ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej uczestniczka uszczupliła majątek wspólny, bo w istocie wycięła opisane przez wnioskodawcę drzewa, ale uczyniła to na własne potrzeby – nie zbyła tego, a więc nie powstała korzyść po jej stronie. Ponadto uczestniczka zużyła to drzewo na potrzeby rodziny, na potrzeby życia codziennego, a zatem zgodnie z prawem, a nie bezprawnie.

Zdaniem Sądu Rejonowego na uwzględnienie nie zasługiwało również żądanie uczestniczki M. S. (1) o rozliczenie sprzedanych przez wnioskodawcę latem 2010 roku materiałów: w postaci drewna z dz. 671 i 673 i 100 sztuk pustaków albowiem już z twierdzeń samej uczestniczki wynika, że przedmiotowe roszczenie winno być raczej skierowane do osób trzecich, a nie wnioskodawcy.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. rozdzielając je stosownie do ustalonych udziałów w majątku wspólnym między zainteresowanych, zarówno w zakresie opłat sądowych jak i wydatków.

Apelacje od powyższego postanowienia Sądu Rejonowego w Przasnyszu wnieśli zarówno wnioskodawca A. S. (1), jak też uczestniczka M. S. (1), a także uczestniczka S. K..

Wnioskodawca A. S. (1) oraz uczestniczka postępowania S. K. złożyli apelacje tożsamej treści zaskarżając ww. postanowienie w części tj. w zakresie pkt I., II., III. ppkt 1. i 2. oraz pkt IV.-IX., zarzucając mu:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem poprzez uznanie, iż:

a)  wnioskodawca nie interesował się swoimi dziećmi bowiem zaprzestał łożenia na ich utrzymanie w 2004 r., a przecież w tym czasie dzieci stron były już doro­słe,

b)  pominięcie tak istotnej okoliczności jak fakt, że cały majątek wspólny pocho­dził od rodziny wnioskodawcy,

c)  wzięcie pod uwagę tendencyjnych zeznań świadków, powołanych przez uczest­niczkę M. S. (1) a zeznania te posłużyły do niezrozumiałego dla wnioskodawcy ustalenia nierównych udziałów w dorobku majątkowym stron,

d)  pomimo faktu, iż majątek stron pochodził od rodziny wnioskodawcy, a uczest­niczka M. S. (1) nie wniosła do tego dorobku żadnych konkretnych składników majątkowych (remonty domu, stanowiącego własność rodziców wnioskodawcy, położonego na działce nr (...), w całości były finansowane przez właśnie jego rodziców),

e)  nieruchomości rolne, z którymi rzekomo bardziej związana jest uczestniczka M. S., są uprawiane przez obcą osobę – B. B., 50% nieruchomości uczestniczka M. S. przekazała synowi, a zatem uczest­niczka osobiście nie uprawia nieruchomości i jej rzekome, silniejsze związki z tym składnikiem majątku są fikcyjne,

f)  uczestniczka nie dbała o majątek wspólny, czego dowodem jest całkowite zniszczenie stodoły,

g)  bezzasadne pominięcie znaczenia kwoty 15 tys. funtów angielskich, które zostały przekazane przez wnioskodawcę żonie, a ona przeznaczyła je – jak sama twierdzi – na potrzeby wspólnego majątku oraz utrzymanie rodziny wtedy, gdy dzieci były małoletnie,

h)  bezpodstawne uznanie, iż uczestniczka M. S. poniosła wydatki z ma­jątku osobistego sąd nie wskazał, jak to majątek osobisty uczestniczki genero­wał jej dochody osobiste na pokrycie spłaty zaciągniętych kredytów – wydaje się,że m.in. pieniądze przekazane przez wnioskodawcę zostały przeznaczone na spłatę zobowiązań b. małżonków,

2.  bezpodstawne i bezprawne uznanie, iż umowa darowizny zawarta w 2008 r. pomiędzy wnioskodawca i jego córką S. K. była nieważna,

3.  bezpodstawne i bezprawne uznanie, iż umowa darowizny zawarta w 2014 r. pomiędzy wnioskodawcą i jego córką S. K. była bezskuteczna wobec uczestniczki M. S.,

4.  bezzasadne pominięcie dwóch motocykli m-ki JUNAK, które zostały zbyte przez uczestniczkę M. S. i nie zostały rozliczone przez sąd,

5.  pominięcie przez sąd tak znaczących okoliczności jak poważne remonty domu mieszkalnego, posadowionego na działce nr (...) w miejscowości M., zakup wyposażenia do tego domu, wykonane przez uczestniczkę S. K. (jej matka nie miała z nimi nic wspólnego, a remonty te i zakupy w sposób znaczący podniosły wartość domu mieszkalnego, a tym samym rzeko­mego majątku wspólnego stron, toczących spór o rozliczenie tego majątku; po­minięcie przez sąd remontów innych składników - części składowych, takich jak rozbiórka zawalonej stodoły, remont obory oraz przywrócenie stanu użytkowa­nia łąki, tak zaniedbanych przez uczestniczkę M. S. (która rzekomo poniosła nakłady na te składniki majątku),

6.  bezpodstawne i bezprawne uznanie ,iż udziały byłych małżonków S. są nierówne i pozostają w proporcji 60% do 40% chociaż sąd w żaden sposób nie ustalił jakie to nakłady poniosła samodzielnie, bez udziału wnioskodawcy uczestniczka M. S. pomnażając bądź zachowując w stanie pożądanym majątek wspólny byłych małżonków.

Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawca A. S. (1) oraz uczestniczka postępowania S. K. tożsamo wnieśli o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zaliczenie do majątku wspólnego jedynie ruchomości, określonych w części III postanowienia, oddalenie żąda­nia ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym stron oraz rozliczenie ruchomości przez spłatę na rzecz wnioskodawcy połowy równowartości tych ru­chomości, ewentualnie

2.  uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Uczestniczka postępowania M. S. (1) zaskarżyła ww. postanowienie w części tj. w zakresie pkt III. ppkt 5. oraz pkt V. ppkt 2. lit. b. zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treści zaskarżonej części orzeczenia w sprawie niniejszej, a mianowicie art. 567 § 3 k.p.c. w zw. art. 684 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie w sprawie, a w konsekwencji uznanie, iż kwota 89.564,61 zł stanowi składnik majątku wspólnego byłych małżonków i podlega podziałow pomiędzy A. S. (1) i M. S. (1), a w konsekwencji przyznanie tego składnika majątkowego uczestniczce M. S. (1) w sytuacji gdy przedmiotowa kwota nie wchodziła w skład majątku wspólnego w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a w konsekwencji nie mogła podlegać podziałowi,

2.  istotne uchybienia procesowe, które miały wpływ na treść zaskarżonej części postanowienia, a mianowicie przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie nieprawidłowego uznania przez Sąd pierwszej instancji, iż kwota 89.564,51 zł stanowiąca dochody z majątku wspólnego była składnikiem majątku wspólnego stron istniejącym w chwili ustania wspólności majątkowe małżeńskie i stron, a w konsekwencji podlegała podziałowi pomiędzy strony niniejszego postępowania w sytuacji, gdy z przeprowadzonego postępowania dowodowego w sprawie niniejszej brak było jakichkolwiek dowodów mogących świadczyć, iż uczestniczka postępowania posiadała przedmiotową kwotą w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej,

3.  istotne uchybienia procesowe, które miały wpływ na treść zaskarżonej części postanowienia, a mianowicie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu zaskarżonej części orzeczenia faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł i przyczyn dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej w zakresie uznania przez Sąd pierwszej instancji, iż kwota 89.564,61 zł stanowiąca dochód z majątku wspólnego weszła w skład majątku wspólnego i podlegała podziałowi, zaś dochód uzyskany przez wnioskodawcę – A. S. (1) z tytułu wykonywania prac zarobkowych nie wszedł w skład majątku wspólnego stron.

W oparciu o tak formułowane zarzuty uczestniczka postępowania wnosiła o zmianę ww. postanowienia w zaskarżonej części poprzez:

1.  uchylenie pkt III. ppkt 5., a w konsekwencji uznanie, iż kwot 89.564,61 zł nie wchodzi w skład majątku wspólnego,

2.  uchylenie pkt V. ppkt 2. lit. b., a w konsekwencji uznanie, iż uczestniczka postępowania M. S. (1) nie otrzymała na wyłączną własność kwoty 89.564,61 zł,

3.  dodatkowe zasądzenie od wnioskodawcy na jej rzecz kwoty 39.425,84 zł tytułem dopłaty, płatnej w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności.

Nadto wniosła o zasądzeniem od wnioskodawcy na jej rzecz kosztów postępowania przed Sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestniczki S. K., uczestniczka M. S. (1) wniosła o:

1.  odrzucenie apelacji S. K. w całości, ewentualnie w części – w zakresie punktu III pkt 1 i 2 oraz punktów IV., V., VI., VIII i IX zaskarżonego orzeczenia z powodu braku posiadania przez uczestniczkę interesu prawnego – oraz braku pokrzywdzenia wydanvm orzeczeniem (gravamen) w zaskarżonej części orzeczenia,

2.  oddalenie apelacji uczestniczki postępowania S. K. w pozostałym zakresie jako pozbawionej podstawy faktycznej i prawne – w przypadku odrzucenia apelacji jedynie w zakresie punktu III pkt 1 i 2 oraz punktów IV., V., VI., VIII., i IX. zaskarżonego orzeczenia,

3.  zasądzenie od uczestniczki postępowania S. K. na rzecz uczestniczki postępowania M. S. (1) kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wedle norm przepisanych.

Na wypadek nieuwzględnienia powyższego uczestniczka wniosła o oddalenie apelacji uczestniczki postępowania S. K. w całości oraz zasądzenie od uczestniczki postępowania S. K. na rzecz uczestniczki postępowania M. S. (1) kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wedle norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Na wstępie przypomnieć należy kompleksowy w dziedzinie objętej materią rozstrzygnięcia charakter orzeczenia wydanego w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków. Powoduje on, iż częściowa zmiana wydanego w tym przedmiocie orzeczenia na skutek wywiedzionego środka zaskarżenia powinna skutkować – w postępowaniu odwoławczym – dostosowaniem tego orzeczenia do zrekonstruowanego stanu faktycznego i przepisów prawa w pozostałej części, nawet nieobjętej zarzutami apelacji, tak by postanowienie pozostało spójne i adekwatne do przedmiotu rozstrzygnięcia. W konsekwencji – jak dopuszcza doktryna i orzecznictwo – korygując rozstrzygnięcia formułowane w obrębie orzeczenia o podziale majątku, w tym zaskarżonego niniejszym postanowienia, w nawiązaniu do granic zaskarżenia oraz zarzutów kierowanych pod jego adresem, sąd odwoławczy zmieniając częściowo takie orzeczenie, może dokonać dalszej jego weryfikacji przez wdrożenie rozstrzygnięcia nienawiązującego bezpośrednio do treści formułowanych zarzutów, bądź nawet zmierzającego w kierunku, którego strona skarżąca nie oczekiwała. W sprawie tzw. działowej (zwłaszcza dział spadku, podział majątku wspólnego) sąd drugiej instancji nie jest więc związany granicami wniosków apelacyjnych oraz zakazem reformationis in peius, jeżeli przedmiot zaskarżenia jest integralnie związany z inną częścią lub całością orzeczenia. Tytułem miarkowanej koniecznością procedowania w realiach sprawy jedynie sygnalizacji judykatury i doktryny, do której nawiązuje powyższe założenie, wskazać trzeba m. in. uchwałę SN z 11.3.1977 r., III CZP 7/77, OSNC 1977, Nr 11, poz. 205; postanowienie SN z 17.9.1999 r. I CKN 379/98, OSNC, Nr 3, poz. 59; postanowienie SN z 28.3.2003 r., IV CKN 1961/00, niepubl.; postanowienie SN z 27.6.2003 r., IV CKN 291/01, niepubl.; Postępowanie o dział spadku. A. S. (2). 2. Wydanie Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, str. 448. Sprawa niniejsza, jako mająca charakter działowy (podobnie jak sprawy o zniesienie współwłasności, dział spadku) stanowi w sferze orzeczniczej jedną całość w tym sensie, że wszystkie dyspozycje orzeczenia działowego są wzajemnie zależne i uwarunkowane. Taki, ścisły związek będzie zachodził w szczególności pomiędzy orzeczeniem o podziale majątku wspólnego, a orzeczeniem przyznającym dopłaty gotówkowe.

Powyższe oznacza, że dostosowanie skarżonego postanowienia do zakresu, w jakim wniesione apelacje okazały się być skuteczne po uwzględnieniu zarzutów apelacji, mogło powodować konieczność modyfikacji orzeczenia Sądu pierwszej instancji również w zakresie nieobjętym zarzutami. Częściowa zmiana orzeczenia o podziale majątku wspólnego niejednokrotnie, jak niniejszym, wpłynie na treść tego orzeczenia w pozostałym zakresie. Konieczna wówczas staje się harmonizacja poszczególnych rozstrzygnięć. Poszczególne punkty rozstrzygnięcia winny, bowiem pozostawać ze sobą w korelacji, szczególnie w sytuacji, gdy ustalenia faktyczne w sprawie nie są skutecznie kwestionowane przez uczestników postępowania. Tak było w przedmiotowej sprawie. Stan faktyczny stanowiący podstawę rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy zrekonstruował, bowiem skrupulatnie, precyzyjnie wskazując dowody, jakie prowadziły do poczynionych w tym zakresie ustaleń. Sąd Okręgowy przyjmuje, dlatego ów stan faktyczny za podstawę własnych ocen, z uzupełnieniem materiału dowodowego o złożony na rozprawie apelacyjnej dokument oświadczenia uczestniczki postępowa sporządzonego w formie notarialnej. Brak dalej idących zmian w zakresie ustaleń faktycznych prowadził do wniosku, że zarysowana wyżej sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie. Zmiana zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego w Przasnyszu na skutek uwzględnienia poszczególnych zarzutów wywiedzionych w apelacjach powodowała konieczność synchronizacji składowych orzeczenia w pozostałej części.

Oceniając apelacje wywiedzione tak przez wnioskodawcę, jak obie uczestniczki postępowania, w pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż apelacja uczestniczki postępowania S. K. w części dotyczącej pkt IV., V.1.b., V.2.b., c., d., VI. – IX. zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego w Przasnyszu podlegała odrzuceniu.

Uczestniczka postępowania nie miała interesu prawnego ( gravamen) w kwestionowaniu ww. orzeczenia w tym zakresie. Podmiotami uprawnionymi do wniesienia w postępowaniu cywilnym apelacji, bądź zażalenia są strony i uczestnicy postępowania przed sądem pierwszej instancji, na rzecz, których, przeciwko którym, z udziałem, których toczyło się to postępowanie. Nie można jednak przyjąć, iż tylko uczestnictwo w postępowaniu daje legitymację do wniesienia środka odwoławczego od każdego wydanego przez sąd, zaskarżalnego rozstrzygnięcia. Zasadę, że zaskarżenie może nastąpić tylko przez osobę uprawnioną uzupełnia, bowiem przesłanka dopuszczalności zaskarżenia orzeczeń w postaci interesu prawnego. Pierwsza z nich wskazuje osobę uprawnioną do zaskarżenia orzeczenia, druga natomiast określa zakres, w jakim zaskarżenie przez tę właśnie osobę jest dopuszczalne. Interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia zachodzi w wypadku pokrzywdzenia ( gravamen), polegającego w klasycznym ujęciu na niezgodności orzeczenia z żądaniem zgłoszonym przez stronę. Interes prawny w omawianym znaczeniu oznacza obiektywną, tj. wywołaną rzeczywistym naruszeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści rozstrzygnięcia (por. uchwała Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2009 r., III CZP 36/09, OSNC 2010/2/24). Status S. K. w niniejszej sprawie o podział majątku wspólnego był specyficzny z uwagi na fakt nie występowania w charakterze byłego małżonka. Sferę jej uprawnień wyznaczało wydane w sprawie orzeczenie jedynie w zakresie dotyczącym uznania umowy darowizny z dnia 3 kwietnia 2014 r. za bezskuteczną względem M. T. S. oraz nieważności umowy darowizny z 13 czerwca 2008 r. Tylko w tym, ograniczonym zakresie miała ona możliwość wykonywania swoich uprawień w postępowaniu. Poza sferą możności naruszenia jakichkolwiek jej praw podmiotowych pozostały z kolei kwestie ściśle dotyczące podziału majątku dorobkowego pomiędzy byłych małżonków, w tym ustalenie innych składników tego majątku, jego wartości, przyznania takich składników oraz zasądzonych dopłat. Pokrzywdzenie orzeczeniem ( gravamen) jest, co do zasady, przesłanką dopuszczalności środka zaskarżenia (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 15 maja 2014 r. o mocy zasady prawnej, sygn. akt III CZP 88/13). Zatem mając w uwadze, iż wywiedziona przez S. K. apelacja wykraczała poza zakres uprawnień autorki w dziedzinie ochrony własnego interesu kwalifikowanego wg art. 510§1 k.p.c., jako zainteresowanie udziałem w sprawie, podlegała ona odrzuceniu w części dotyczącej pkt IV., V.1.b., V.2.b., c., d., VI. – IX. zaskarżonego postanowienia – bez rozważania podniesionych w tym przedmiocie zarzutów – na podstawie art. 370 k.p.c. w zw. z art. 373 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. o czym orzeczono w pkt. I. sentencji postanowienia.

W zakresie, w jakim apelacja uczestniczki postępowania S. K. nie podlegała odrzuceniu, została rozpoznana przez tutejszy Sąd. W tej mierze okazała się być częściowo zasadna. Mianowicie zasługiwała na uwzględnienie w granicach zaskarżenia, w obliczu mającego miejsce naruszenia przepisu prawa materialnego, w aspekcie tego, że Sąd pierwszej instancji – zasadnie – uznając umowę darowizny udziału w 1/2 części w nieruchomości składającej się z działek nr (...) zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 3 kwietnia 2014 r. za bezskuteczną względem uczestniczki M. T. S. nie zasądził od niej na rzecz uczestniczki S. K. stosownej spłaty. Kwotę odpowiadającą wartości udziału w nieruchomości wliczył natomiast – niezasadnie – w poczet wartości majątku wspólnego małżonków i rozliczył pomiędzy wnioskodawcą, a uczestniczką M. S. (1). Było to nieprawidłowe założenie Sądu Rejonowego. Rozporządzenie przez jednego z małżonków, bez zgody drugiego małżonka, udziałem w przedmiocie, który był objęty wspólnością ustawową, oceniane wg kryteriów art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. jest bezskuteczne, o ile narusza uprawnienia drugiego małżonka wynikające z przepisów o podziale wspólnego majątku małżonków. Toteż w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga o bezskuteczności rozporządzenia względem współmałżonka udziałem w przedmiocie, który był objęty wspólnością ustawową (por. art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o.). Bezskuteczność takiego rozporządzenia zachodzi jednak między nabywcą majątku objętego wspólnością majątkową, a małżonkiem niebędącym stroną takiej czynności rozporządzającej. Powyższe wymagało, zatem dokonania korekty zaskarżonego orzeczenia w ten sposób, że wartość majątku wspólnego przyjętą przez Sąd Rejonowy i niekwestionowaną skutecznie przez uczestników na kwotę 534.105,11 zł w zakresie dotyczącym wzajemnych rozliczeń z tytułu podziału majątku pomiędzy byłymi małżonkami S. należało zmniejszyć o wartość powyższego udziału, czyli kwotę 131.278,50 zł albowiem nie stanowił on już składnika majątku wspólnego małżonków w dziedzinie rozstrzygnięcia działowego pomiędzy byłymi małżonkami – o czym mowa poniżej. Konsekwencją tego było przyznanie uczestniczce S. K. kwoty odpowiadającej wartości tego udziału tytułem stosownej spłaty od matki. Termin płatności spłaty zasądzonej od uczestniczki postępowania M. T. S. na rzecz S. K., Sąd Okręgowy określił w sposób analogiczny, jak orzekł Sąd pierwszej instancji w pkt. VI. zaskarżonego postanowienia w kwestii zasądzenia od wnioskodawcy na rzecz M. T. S. kwoty dopłaty, czyli w ciągu 6. miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia wydanego w sprawie, tj. od 29 września 2016 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia terminowi płatności. Ustalając termin i sposób uiszczenia spłaty uwzględnił Sąd Okręgowy aktualną sytuację majątkową uczestniczki M. T. S., jak również prawo uczestniczki S. K. do jak najszybszego otrzymania odpowiedniej spłaty. Nie ulega wątpliwości, że przyjęty termin zapłaty pozwoli uczestniczce M. T. S. na podjęcie działań niezbędnych do zabezpieczenia odpowiednich środków finansowych.

Powyższe oceny Sądu Okręgowego znalazły na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. wyraz w pkt. II. sentencji postanowienia.

W zakresie, w jakim apelacja uczestniczki postępowania S. K. odnosiła się do uznania przez Sąd pierwszej instancji umowy darowizny z dnia 13 sierpnia 2008 r. za nieważną oraz umowy darowizny z dnia 3 kwietnia 2014 r. za bezskuteczną, okazała się ona bezzasadna. Podlegała, dlatego oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w pkt. III. sentencji postanowienia. Nawiązać trzeba w tym miejscu do obszernego, wnikliwego i adekwatnego do ustalonego stanu faktycznego wywodu prawnego poczynionego w omawianej dziedzinie przez Sąd Rejonowy. W istocie w analizowanej materii nie pozostawia on jakiegokolwiek pola do dalszych uzupełnień, wykładni, czy interpretacji. Nie tylko Sądowi Okręgowemu, który wywód ów i ocenę stanowiącą jego pochodną przyjmuje w całości ze swoje, ale również skarżącym (wnioskodawcy i uczestniczce postępowania), którzy we wniesionych apelacjach w praktyce artykułują wyłącznie brak zgody na rozstrzygnięcie, nie dostarczając, poza polemiką, żadnych, tym bardziej konstruktywnych, kontrargumentów ocenę podważających. W tej część Sąd Okręgowy w pełni podziela, dlatego ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji oraz oceny prawne wyrażone na ich gruncie. Przyjmuje za własne, bez konieczności powtarzania, z odesłaniem do treści uzasadnienia Sądu pierwszej instancji. W części natomiast dotyczącej ustalenia nieważności umowy darowizny z 13 czerwca 2008 r. – z wykorzystaniem nadto, z racji tożsamości przedmiotu oceny, poniższych uwag dotyczących apelacji wnioskodawcy.

Apelacja wnioskodawcy okazała się zasadna jedynie w części. W tym, mianowicie zakresie, w jakim zarzucała Sądowi Rejonowemu błąd odnośnie ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym.

Przepis art. 43 § 2 k.r.o. statuuje, bowiem dwie przesłanki ustalenia nierównych udziałów, które muszą wystąpić łącznie. Są to ważne powody oraz różny stopień przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego. W zakresie rekonstrukcji wskazanych „ ważnych powodów” przyjmuje się, że chodzi przede wszystkim o nieprawidłowe, rażące lub uporczywe nieprzyczynianie się do zwiększania majątku wspólnego, pomimo posiadanych możliwości zdrowotnych i zarobkowych. W myśl orzecznictwa Sądu Najwyższego, za ważne uznane mogą być takie tylko powody, których doniosłość wynika z zasad współżycia społecznego. Przy ocenie tej należy mieć w uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli (postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 1972 r., III CRN 626/71, LEX nr 7084; postanowienie SN z dnia 5 października 1974r., III CRN 190/74, LEX nr 7598). W omawianej sprawie ma miejsce brak szczególnych przyczyn, dla których należałoby ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym. Jakkolwiek nie budzi wątpliwości, iż około 2004 roku wnioskodawca opuścił rodzinę i zamieszkał w Wielkiej Brytanii, by dopiero około 2007 roku ponownie nawiązać kontakt z córką S. K., to okoliczności tego rodzaju nie mają przełożenia na jego wkład w powstanie majątku. Majątek w dominującym zrębie powstał, bowiem wcześniej. Tak w dziedzinie wchodzących w jego skład nieruchomości, jak rzeczy ruchomych. W tej ostatniej części jednoznacznie wskazują na tego rodzaju okoliczność zrekonstruowane przez Sąd Rejonowy daty produkcji, bardzo już obecnie wiekowych, ruchomości. Przez szereg też lat trwania związku małżeńskiego z M. T. S. – tak jak ona – wnioskodawca pracował zawodowo, przyczyniając się w ten sposób do zaspokajania potrzeb rodziny, ale również powstania majątku wspólnego, który w zasadniczej części powstawał przed rokiem 2004 r. Zważyć przy tym należy, iż nie zostało wykazane naganne postępowanie wnioskodawcy polegające na tym, że w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania dorobku, stosownie do swoich sił i możliwości. Co więcej, nie zostało wykazane, iż po 2004 roku aktywność uczestniczki skutkowała przysporzeniem czegokolwiek wartościowego do majątku wspólnego. Zarządzając tym majątkiem uczestniczka korzystała z niego, zaspakajała swoje potrzeby bytowe, dokonywała czynności zachowawczych. W ocenie Sądu Okręgowego podstawy dla ustalenia nierównych udziałów nie stanowią okoliczności nadużywania przez wnioskodawcę alkoholu oraz zdrady małżeńskiej stanowiące de facto podstawę oceny zawinienia w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Okoliczności te nie były więc na tyle doniosłe, by mogły być uznane za „ ważny powód” w rozumieniu art. 43 § 2 k.r.o. pozwalający stwierdzić istnienie przesłanek ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Uwzględniająca zarzuty apelacyjne wnioskodawcy zmiana rozstrzygnięcia w przedmiocie ustalenia równych udziałów w majątku małżeńskim skutkowała jednocześnie, niewątpliwie mniej przez niego oczekiwaną, zmianą orzeczenia w zakresie, w jakim Sąd pierwszej instancji dokonał rozliczenia nakładów z majątku osobistego M. T. S. na majątek wspólny A. S. (1) i M. T. S. w postaci spłaconych kredytów. Rozliczenia tych nakładów należało, bowiem, w nawiązaniu do udziałów w majątku wspólnym, dokonać w częściach równych, zgodnie z przyjęciem równych udziałów w majątku wspólnym, a nie jak orzekł Sąd Rejonowy – zgodnie z ustaleniem udziałów nierównych – w stosunku 60% do 40%. Silniej materializująca się od tego korzyść skarżącego z rozstrzygnięcia reformatoryjnego wynika z kolei ze zmniejszenia kwoty dopłaty na rzecz uczestniczki postępowania wynikającej z przyjęcia równych udziałów w majątku wspólnym w miejsce większościowego udziału M. T. S..

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy w pkt. IV. a. postanowienia zmienił pkt IV. zaskarżonego postanowienia ustalając równe udziały wnioskodawcy oraz uczestniczki postępowania M. T. S. w majątku wspólnym i oddalając wniosek uczestniczki postępowania o ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. Natomiast w pkt IV. b. postanowienia zmienił pkt VIII. zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że wyrównując wartość udziałów stron w majątku wspólnym podwyższył zasądzoną od wnioskodawcy tytułem zwrotu nakładów kwotę z 5.515, 60 zł do 6.894,50 zł. Podtrzymał zarazem w mocy ustalenia faktyczne i oceny prawne Sądu Rejonowego w tym zakresie, stosownie, do których uczestniczka z majątku osobistego spłaciła zaciągnięty wspólnie kredyt stron w kwocie 13.789, 00 zł. Pokrycie pasywów z tego wynikających statuuje roszczenie uczestniczki postepowania w założonej kategorii. Sąd pierwszej instancji precyzyjnie zrekonstruował genezę zobowiązania, sposób jego zaspakajania, przywołując konkretnie dowody i daty wpłat z umiejscowieniem w materiale pozyskanym w sprawie. Również w tym przedmiocie nie pozostawiając apelacji wnioskodawcy pola na skuteczne sformułowanie zarzutu. Apelację w tej części trzeba, dlatego kwalifikować, jako bezzasadną.

Także pozostałe zarzuty apelacji wnioskodawcy były bezzasadne. Apelacja podlegała, dlatego oddaleniu. W dziedzinie oceny najważniejszego, najbardziej obszernego i najdokładniej uzasadnionego zarzutu trzeba przede wszystkim odnotować, iż uczestniczka M. T. S. na rozprawie apelacyjnej przedłożyła do akt oświadczenie z 19.09.2016 r. (k. 587-590) w formie aktu notarialnego o potwierdzeniu w trybie art. 36 i 37 k.r.o. dokonania przez byłego małżonka A. S. (1) czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym polegającej na nabyciu do majątku wspólnego na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej własności gospodarstwa rolnego w msc. M. gmina S. obejmującego działki nr (...) na podstawie umowy dożywocia z 6 sierpnia 1993 r. Sąd Okręgowy na podstawie art. 381 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przeprowadził dowód z dokumentu notarialnego oświadczenia. Powstał on, bowiem po zakończeniu postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Uwzględnienie tego wniosku dowodowego uczestniczki nie prowadziło też do zwłoki w rozpoznaniu sprawy. Z tego względu znaczna część zarzutów apelacji wnioskodawcy stała się bezprzedmiotowa. Sygnalizowany apelacją brak zgody uczestniczki na dokonanie tej czynności prawnej nie wystąpił. Nie budziło już nawet skarżącego wątpliwości, iż nieruchomości oznaczone numerami 50, 144 i 96 stanowiły przedmiot wspólności majątkowej. Również jednak trzeba się odwołać do zachowujących aktualność ustaleń faktycznych i ocen Sądu Rejonowego w tej dziedzinie. Przyjąć je za oceny Sądu Okręgowego. Podobnie w przypadku, omówionej wyżej przy okazji oceny apelacji uczestniczki postępowania S. K., oceny skuteczności umowy darowizny z 3 kwietnia 2014 r. Żadna z kolei z apelacji nie kwestionowała założonego przez Sąd Rejonowy sposobu podziału majątku wspólnego. Nie dostarczyła w tym przedmiocie alternatyw. W istocie żaden ze skarżących nie sformułował zarzutu wobec rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji o sposobie podziału nieruchomości. Brak, dlatego podstaw, by tej oceny nie podtrzymać, podobnie, jak oceny w dziedzinie podziału majątku ruchomego. Rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego są w tym przedmiocie racjonalne, zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, stanem władania, sytuacją osobistą i majątkową stron. Uwzględniają rodzaj i obecny stan dzielonych rzeczy. Zatem w sytuacji, gdy objęte podziałem nieruchomości zostały przyznane na wyłączną własność wnioskodawcy, przy czym powstała różnica pomiędzy wartością majątku przyznanego wnioskodawcy, a uczestniczce M. T. S., na wnioskodawcy spoczął obowiązek dokonania dopłaty na rzecz M. T. S.. Podobnie, jak podniesiono, niezasadne okazały się twierdzenia wnioskodawcy o nieprawidłowości przy zakwalifikowaniu do majątku wspólnego udziału w 1/2 części działek nr (...). W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela stanowisko i argumentację Sądu pierwszej instancji, z tym zastrzeżeniem, że wartość udziału podlegała rozliczeniu między uczestniczkami M.T. S. oraz S. K., co omówiono wyżej.

Pozostałe zarzuty apelacji wnioskodawcy, sprowadzające się do podtrzymania oczekiwania objęcia podziałem kwoty 15 tys. funtów angielskich, odnośnie, której Sąd Rejonowy ustalił nie udowodnienie istnienia na datę ustania wspólności ustawowej wobec zużycia na potrzeby rodziny, pominięcie przy podziale, wobec nie udowodnienia przesłanek objęcia podziałem, równowartości dwóch motocykli Junak mających być zbytymi przez uczestniczkę M. T. S. – stanowiły wyraz braku zgody na ocenę pozyskanego do sprawy materiału dowodowego, dokonaną przez Sąd Rejonowy. W przypadku formułowania i podtrzymania zarzutu błędnych rozstrzygnięć w dziedzinie nie wliczenia do majątku równowartości motocykli Junak, konsekwencji skarżącego przeczy dalsza część apelacji, w której skarżący wnosi już, by podziałem objąć jednak te rzeczy ruchome, które Sąd Rejonowy faktycznie objął postanowieniem działowym. Nie dostarcza apelujący żadnych argumentów, nie wskazuje dowodów mogących stanowić przeciwwagę oceny Sądu Rejonowego. W tym i w przedmiocie zarzutu nie objęcia podziałem kwoty 15 tys. funtów angielskich należy, przeto podtrzymać ocenę Sądu Rejonowego nie udowodnienia przez wnioskodawcę, by wskazane pozycje stanowiły wg stanu na datę ustania wspólności majątkowej stron aktywa podlegające podziałowi w ramach postępowania o podział majątku. Zarzut apelacyjny, w dalszym ciągu nie poparty dowodowo, nie mógł, dlatego prowadzić do wzruszenia trafnych i szczegółowo omówionych wniosków oraz ocen Sądu Rejonowego.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy orzekł, jak w pkt. V. sentencji postanowienia na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Zasadna w całości okazała się apelacja wywiedziona przez uczestniczkę postępowania M. T. S.. Dlatego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. VI. ppkt a. i b. postanowienia zmieniając zaskarżone postanowienie w opisany sposób.

Po pierwsze, Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż dopłaty z funduszy unijnych w kwocie 89.564,61 zł wypłacone uczestniczce M. T. S. za okres poprzedzający ustanie wspólności majątkowej należało wliczyć do majątku wspólnego małżonków. Środki finansowe z tego tytułu wchodziłyby w skład majątku wspólnego, o ile istniałyby, jako wartość według stanu na chwilę ustania wspólności majątkowej. W sprawie o podział majątku rekonstrukcji podlega skład majątku wspólnego na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. To, że na przestrzeni szeregu lat M. T. S. pobierała kwoty z powyższego tytułu, nie znaczy jeszcze, iż suma tych kwot istniała na chwilę ustania wspólności majątkowej. Dla zakwalifikowania tych kwot do majątku wspólnego małżonków wykazanie wskazanej okoliczności miało znaczenie decydujące. Tymczasem wbrew ciążącemu obowiązkowi, wnioskodawca nie udowodnił, iż wówczas założona kwota istniała, znajdowała się przykładowo na rachunku bankowym, bądź była przechowywana w innej formie. Wobec tego należało powyższą kwotę wyeliminować z majątku wspólnego, wobec nie udowodnienia. Taka zmiana zaskarżonego orzeczenia prowadziła do dalszej korekty rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji w dziedzinie wartości majątku wspólnego.

Po wtóre, zważyć należy, iż Sąd Rejonowy ustalił wartość majątku wspólnego byłych małżonków na kwotę 534.105,11 zł, która podlegała pomniejszeniu o wartość udziału w 1/2 części nieruchomości obejmującej działki nr (...) w kwocie 131.278,50 zł podlegającą zapłacie na rzecz S. K.. Tak osiągniętą kwotę 402.826,61 zł należało dalej zmniejszyć o kwotę rzeczonych dopłat unijnych w wysokości 89.564,61 zł. Ostatecznie prowadziło to do ustalenia wartości majątku wspólnego podlegającego podziałowi na 313.262 zł. Przy uwzględnieniu równych udziałów w majątku wspólnym prowadziło to do ustalenia udziału w tym majątku każdego z małżonków S. na kwotę 156.631 zł. Nie było podstaw do zmiany ustaleń Sądu pierwszej instancji w zakresie wartości majątku przyznanego wnioskodawcy w kwocie 295.362 zł (k. 509) wobec nie kwestionowania przez któregokolwiek z uczestników. Różnica między wartością udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym – 156.631 zł, a wartością majątku mu przyznanego – 295.362 zł wynosiła 138.731 zł. Dlatego należało podwyższyć należną tytułem dopłaty od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania M. T. S. kwotę z 78.119,96, do 138.731 zł.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 381 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. na rozprawie odwoławczej oddalił zawarty w apelacji wnioskodawcy i uczestniczki postępowania S. K. wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań, jako świadka A. S. (3) na okoliczność finansowania remontów i porządkowania nieruchomości darowanych przez wnioskodawcę S. K., jako spóźniony, prowadzący, w razie uwzględnienia do zwłoki w rozpoznaniu sprawy, nadto – wobec powyższych ocen i ustaleń nieistotny dla rozpoznania sprawy.

Sąd Okręgowy ocenił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie. Uznał tym samym brak podstaw do odstąpienia od ogólnej zasady orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c.

W postępowaniu nieprocesowym, odmiennie aniżeli w procesie, obowiązuje zasada statuowana w § 1 omawianego przepisu ponoszenia przez każdego uczestnika tego postępowania wszystkich kosztów, jakie związane są z jego udziałem w konkretnej sprawie. Zasada ta jest konsekwencją różnicy między postępowaniem procesowym, a nieprocesowym. W tym ostatnim postępowaniu nie występuje zasada dwustronności, co oznacza brak stron procesowych, w miejsce, których występują uczestnicy postępowania. W myśl omawianej zasady, nie istnieje między uczestnikami postępowania nieprocesowego obowiązek zwrotu kosztów. Natomiast możliwość poniesienia przez jednego z uczestników wszystkich kosztów, czyli również zwrotu całości kosztów pozostałych uczestników, albo zwrotu przynajmniej części kosztów poniesionych przez innych uczestników, ma charakter wyjątkowy. Pierwszą z takich sytuacji przewiduje art. 520 § 2 k.p.c., zgodnie, z którym sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub obciążyć nim jednego z uczestników w całości, jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub ich interesy są sprzeczne. Po wtóre, w razie sprzeczności interesów uczestników, sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika (art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c.). Wreszcie, możliwe jest nałożenie na jednego z uczestników obowiązku zwrotu kosztów poniesionych przez innych uczestników, jeżeli obciążony nimi uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie (art. 520 § 2 zd. 2 k.p.c.).

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie nie zachodzi żadna z okoliczności uzasadniających zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego pomiędzy uczestnikami postępowania. W niniejszym postępowaniu apelacyjnym, w odróżnieniu od postępowania pierwszoinstancyjnego, interesy uczestników postępowania były sporne, przy czym żadne z nich nie postępowało niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie. Co zaś się tyczy obowiązku zwrotu kosztów uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone to przepis ten odwołuje się do zasady odpowiedzialności za wynik postępowania, wprowadzoną przepisem art. 98 k.p.c. Sprzeczność interesów uczestników przejawia się w sporach toczących się między nimi w danym postępowaniu nieprocesowym. Przegrywającym spór będzie ten uczestnik postępowania, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone. Jednakże zasada odpowiedzialności za wynik w postępowaniu nieprocesowym nie obowiązuje w sposób bezwzględny. Przemawia za tym wprowadzenie do § 3 omawianego przepisu pojęcia ,, sąd może”. Daje to sądowi możliwość – w granicach swobodnej oceny – rozważenia wszystkich względów przemawiających bądź za zasądzeniem, bądź za odmową zasądzenia zwrotu kosztów poniesionych przez innego uczestnika. Uznać należy, że uzasadnione będzie obciążenie obowiązkiem zwrotu kosztów takiego uczestnika, który przez swoje oświadczenia lub nieuzasadnione wnioski spowoduje dodatkowe koszty lub zwłokę w rozstrzygnięciu sprawy. W realiach niniejszej sprawy uczestnikom nie sposób przypisać tego rodzaju działań. W postępowaniu apelacyjnym sukcesy ich środków zaskarżenia rozpatrywane w wymiarze kształtowania wzajemnych uprawnień i obowiązków o charakterze majątkowym były zbliżone. Należało też mieć w uwadze możliwości majątkowe i zarobkowe uczestników, przy uwzględnieniu, iż w wyniku niniejszego postępowania spoczywać będzie na nich obowiązek dokonania stosownych rozliczeń, zarówno pomiędzy A. S., a M. T. S. oraz pomiędzy M. T. S., a S. K..

Dlatego Sąd Okręgowy w pkt VII. sentencji postanowienia na podstawie art. 520 § 1 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł, iż uczestnicy ponoszą związane ze swoim udziałem koszty postępowania odwoławczego.

Tomasz Deptuła Marata Truszkowska Małgorzata Mikos – Bednarz