Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013r. w Nowym Sączu

na rozprawie sprawy

z powództwa Banku (...) S.A. w K.

przeciwko A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gorlicach

z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt I C 192/10

oddala apelację.

Sygn. akt III Ca 617/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18.04.2013 r. Sąd Rejonowy w Gorlicach utrzymał w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 10.08.2010 r. z tym , że płatność kwoty 19 921,43 zł rozłożył na 20 miesięcznych rat tj. pierwsza rata w kwocie 921,43 zł płatna w terminie 14 dni od prawomocności wyroku z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia, raty od 2- 20 w kwocie po 1 000 zł – płatne w terminie do ostatniego dnia każdego następującego po sobie miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia, z tym, że ustala wymagalność drugiej raty na 31 dzień od prawomocności wyroku (pkt I sentencji), nie obciążył pozwanego kosztami procesu (pkt II sentencji), nieopłaconymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa (pkt III sentencji).

Sąd Rejonowy ustalił m.in., że w dniu 8.05.2009 r. pozwany A. S. zawarł z Bankiem (...) S.A. w K. umowę kredytu gotówkowego w kwocie 19 248,63 zł na okres od 11.05.2009 r. do 29.02.2016 r. Pozwany pieniądze z kredytu otrzymał. Pozwany nie spłacał pobranego kredytu w umówionych terminach, w związku z czym Bank w dniu 8.07.2010 r. wystawił wyciąg z ksiąg bankowych, z którego wynika, iż niespłacone wymagalne zadłużenie z tytułu w/w kredytu wynosi 19 921,43 zł. Na wymagalne zadłużenie złożyły się kwoty: 18 255,36 zł należności głównej, 577,65 zł z tytułu odsetek umownych, 1 033, 42 zł z tytułu odsetek karnych, 55 zł z tytułu opłat. Na podstawie opinii biegłego Sąd Rejonowy ustalił, iż schorzenie kręgosłupa, na które cierpi pozwany nie ma żadnego wpływu na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. Również w dacie zawarcia umowy z dnia 8.05.2009 r. pozwany nie znajdował się w stanie wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Obecne leczenie psychologiczne pozwany rozpoczął dopiero w kwietniu 2010 r., co wskazuje na chęć tworzenia przez niego dowodów w celu zapewnienia sobie korzystnej sytuacji procesowej. W dacie zawarcia umowy pozwany nie przyjmował żadnych leków ani nie korzystał z pomocy psychiatry. W ocenie Sądu Rejonowego przedmiotowa umowa jest ważna i nie była obarczona żadnymi wadami oświadczenia woli. Ewentualne popełnienie przestępstwa gróźb karalnych przez J. M. w stosunku do A. S. powodowałoby jedynie nieważność umowy zawartej pomiędzy tymi osobami a nie pomiędzy pozwanym a Bankiem. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji. Jednocześnie na podstawie art. 320 k.p.c. Sąd rozłożył należne świadczenie na raty. Pozwany w zarzutach od nakazu zapłaty deklarował możliwość spłaty należności w ratach po 1 000 zł miesięcznie i ten wniosek Sąd uznał za zasadny. Taki sposób rozłożenia świadczenia na raty uwzględnia jego zdaniem zarówno możliwości finansowe pozwanego, jak i interes strony pozwanej.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez pozwanego apelacją, w której zarzucił:

- naruszenie art. 82 k.c., art. 86 k.c., art. 87 k.c., art. 88 k.c. poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji niesłuszne uznanie, że pozwany w czasie zawierania przedmiotowej umowy i przekazywania środków pieniężnych J. M. nie spełnił przesłanek co do jego stanu zdrowia wyłączającego świadome i swobodne powzięcie woli, istnienie podstępu ze strony J. M. – wykorzystujące bliskie pokrewieństwo i obietnice wysokich zarobków czy w końcu groźby, gróźb bezprawnych, które J. M. miał kierować do pozwanego aby ten zawarł przedmiotową umowę, a następnie wydał pieniądze pochodzące z umów kredytowych m.in. od powoda; skuteczności i zasadności uchylenia się przez pozwanego od skutków prawnych przedmiotowej umowy z powodem,

- naruszenie art. 131 k.p.c. w zw. z art. 133 k.p.c., art. 135 k.p.c., art. 136 k.p.c., art. 142 k.p.c. – 145 k.p.c., art. 147 k.p.c. poprzez brak skutecznego zawiadamiania interwenienta ubocznego J. M. o terminach rozpraw, a więc w konsekwencji pozbawienie pozwanego i samego J. M. możliwości obrony ich praw,

- naruszenie art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c.,

- naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 k.p.c., art. 278 k.p.c., art. 284 k.p.c., art. 286 k.p.c., art. 290 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wniosków pełnomocnika pozwanego zgłaszanych w kolejnych pismach z zarzutami do opinii biegłego sądowego oraz opinii uzupełniającej co do m.in. wezwania biegłego na rozprawę celem zadania mu pytań czy w końcu dopuszczenie dowodu z opinii instytutu co do ustalenia świadomości pozwanego w czasie sporządzania przedmiotowej opinii i przekazywania przez pozwanego J. M. na konto części środków pieniężnych pochodzących m.in. z tej umowy,

- naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez zastąpienie swobodnej oceny zebranych w sprawie dowodów – dowolnością,

- naruszenie art. 328 § 2 k.p.c.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę wyroku w pkt I poprzez uchylenie nakazu zapłaty w całości i oddalenie powództwa lub z bardzo daleko posuniętej ostrożności procesowej na wypadek nie uwzględnienia w/w zarzutów co do istoty sprawy – ustalenie rat w wysokości po 200 zł miesięcznie z uwagi na znaczne pogorszenie się sytuacji finansowej pozwanego i jego rodziny; ewentualnie o nieobciążanie pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego z uwagi na treść art. 102 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i wnioski prawne wywiedzione na ich podstawie.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez zastąpienie swobodnej oceny zebranych w sprawie dowodów – dowolnością.

Apelacja w znacznej części stanowi polemikę z ustaleniami dokonanymi przez Sąd Rejonowy, która nie może odnieść zamierzonego skutku. Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji są konsekwencją dokonanej przez ten Sąd oceny dowodów, która nie należy do stron, ale do wyłącznej kompetencji sądu orzekającego. Ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze świadkami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Kontrola instancyjna oceny dowodów sprowadza się do sprawdzenia czy ocena ta nie wykazuje błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodów, pominięcia pewnych dowodów), lub logicznej (błędności rozumowania i wnioskowania) albo czy nie jest sprzeczna z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy. Skuteczne postawienie przez apelującego zarzutu wadliwej i nieprawidłowej, a w konsekwencji dowolnej oceny dowodów wymagałoby wykazania, że Sąd Rejonowy uchybił zasadom oceny dowodów objętych treścią art. 233 § 1 k.p.c. oraz wskazania realnych przyczyn, dla których ocena Sądu nie spełnia wymogów tego przepisu. Ocena dowodów z zeznań świadków wskazanych przez apelującego jest trafna. Z materiału dowodowego sprawy Sąd I instancji wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, a zatem ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi zostać zaakceptowana.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.

W uzasadnieniu do zaskarżonego postanowienia Sąd I instancji przedstawił fakty, które uznał za udowodnione, wskazał dowody na których się oparł, wbrew wywodom apelującego dokonał oceny wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie oraz wyjaśnił podstawę prawną wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 82 k.c., art. 86 k.c., art. 87 k.c., art. 88 k.c. poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji niesłuszne uznanie, że pozwany w czasie zawierania przedmiotowej umowy i przekazywania środków pieniężnych J. M. nie spełnił przesłanek co do jego stanu zdrowia wyłączającego świadome i swobodne powzięcie woli, istnienie podstępu ze strony J. M. – czy w końcu gróźb bezprawnych, które J. M. miał kierować do pozwanego aby ten zawarł przedmiotową umowę, a następnie wydał pieniądze pochodzące z umów kredytowych m.in. od powoda.

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nic nie wskazuje na to aby oświadczenie woli pozwanego zostało złożone w warunkach określonych w powołanym przepisie art. 82 k.c.

Podnoszony przez pozwanego zarzut, że w jego przypadku doszło do zaburzenia mechanizmu woli jest zupełnie gołosłowny i jako taki nie może odnieść zamierzonych skutków. Z treści opinii zalegającej na k. 219 akt sprawy, we wnioskach końcowych biegły neurolog stanowczo stwierdził, iż w dacie zawarcia umowy kredytu z dnia 8.05.2009 r. pozwany był w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Wprawdzie opinia została sporządzona przez biegłego neurologa lecz zauważyć należy, iż pozwany powoływał się przede wszystkim na schorzenia kręgosłupa, które w jego ocenie wpłynęły na stan jego świadomości w dacie zawarcia umowy kredytu. Z uwagi na to, iż pozwany powoływał się nadto na okoliczność korzystania z pomocy psychologa stanowczo twierdząc, iż nigdy nie leczył się psychiatrycznie opinia psychiatry była zbędna. Pozwany skierował przeciwko opinii zarzuty, do których bardzo szczegółowo odniósł się w/w biegły w piśmie z dnia 25.03.2012 r. (k.242). Mając na uwadze powyższe brak podstaw do zakwestionowania waloru dowodowego przedmiotowej opinii. Tym samym chybiony jest zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 k.p.c., art. 278 k.p.c., art. 284 k.p.c., art. 286 k.p.c., art. 290 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wniosków dowodowych pełnomocnika pozwanego zgłaszanych w kolejnych pismach z zarzutami do opinii biegłego sądowego oraz opinii uzupełniającej co do m.in. wezwania biegłego na rozprawę celem zadania mu pytań, czy w końcu dopuszczenie dowodu z opinii instytutu co do ustalenia świadomości pozwanego w czasie sporządzania przedmiotowej opinii i przekazywania przez pozwanego J. M. na konto części środków pieniężnych pochodzących m.in. z tej umowy. Wnioski powyższe zostały zgłoszone bądź podtrzymane na rozprawie w dniu 28.06.2012r. Z kolei na rozprawie w dniu 18.04.2013 r. wnioski te zostały przez Sąd Rejonowy oddalone. Pozwany, mimo iż był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie zgłosił stosownych zastrzeżeń do protokołu rozprawy w trybie art. 162 k.p.c. W tej sytuacji apelującemu nie przysługuje prawo powoływania się na tego rodzaju uchybienia w dalszym toku postępowania.

W piśmie stanowiącym zarzuty od nakazu zapłaty pozwany powołał się również na fakt podpisania umowy kredytu z uwagi na kierowane w stosunku do niego groźby (art. 87 k.c.). Na ten też przepis powołuje się w apelacji. Sąd Rejonowy wprawdzie nie ustosunkował się do tej kwestii w treści uzasadnienia do zaskarżonego wyroku, lecz pomimo braków w tej kwestii rozważań prawnych orzeczenie odpowiada prawu. Wskazać należy, iż w treści uzasadnienia do orzeczenia Sądu Najwyższego, z dnia 8.05.2002 r., I PKN 106/01 Sąd ten stwierdził, iż Sąd drugiej instancji, uznając, że powódka złożyła oświadczenie woli niewadliwie, nie miał obowiązku ustosunkowania się w uzasadnieniu wyroku do kwestii złożenia tego oświadczenia pod wpływem groźby, skoro uznał, że zostało ono złożone w warunkach nie ograniczających nie tylko świadomości, ale i swobody powódki.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, iż apelujący w apelacji powołuje się nie na jedną lecz na kilka wad oświadczenia woli: a to stan wyłączający swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, groźba i podstęp. W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw do przyjęcia aby oświadczenie woli pozwanego było dotknięte jednocześnie kilkoma wadami. Stan wyłączający świadomość to - najogólniej rzecz ujmując - brak rozeznania, niemożność rozumienia zachowań własnych i zachowań innych osób, niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7.02.2006 r. (IV CSK 7/05, Lex nr 180191), wyłączenie świadomości lub swobody musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, a więc ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Oprócz zeznań siostry pozwanego która zaznaczała, iż presja była wywierana przy pierwszej umowie a groźby dopiero przy zawieraniu dalszych umów brak jest świadków potwierdzających wersję pozwanego. Matka pozwanego nie potwierdziła w swych zeznaniach wersji pozwanego o kierowaniu w stosunku do niego gróźb przy zawarciu pierwszej umowy (k.91).

Na wadę oświadczenia woli w postaci działania pod wpływem podstępu (art.86 k.c.) drugiej strony apelujący powołał się po raz pierwszy dopiero w apelacji.

Po wtóre zauważyć należy, iż zgodnie z art. 86 § 1 k.c. jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. W niniejszej sprawie brak podstaw do przyjęcia aby powód jako strona umowy kredytu od skutków, której pozwany chce się uchylić działała podstępnie. Art. 86 § 1 k.c. dotyczy błędu wywołanego podstępnie przez drugą stronę czynności prawnej, a nie przez osobę trzecią to jest wskazywanego przez apelującego J. M.. Wprawdzie zgodnie z art. 86 § 2 k.c. podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna lecz na tę okoliczność faktyczną mogącą podpadać pod dyspozycję powołanego art. 86 § 2 k.c. apelujący nie powołuje się.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 131 k.p.c. w zw. z art. 133 k.p.c., art. 135 k.p.c., art. 136 k.p.c., art. 142 k.p.c. – 145 k.p.c., art. 147 k.p.c. poprzez brak skutecznego zawiadamiania interwenienta ubocznego J. M. o terminach rozpraw, a więc w konsekwencji pozbawienie pozwanego i samego J. M. możliwości obrony ich praw. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (por. wyrok SN z dnia 10.05.1974 r., II CR 155/74, OSP 1975, z. 3, poz. 66; postanowienie SN z dnia 6.03.1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr.-wkł. 1999, nr 5, poz. 41; wyrok SN z dnia 13.06. 2002 r., V CKN 1057/00, LEX nr 55517).

W niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodzi.

Nieobecność J. M. na rozprawach nie spowodowała w żadnym razie pozbawienia pozwanego możności obrony jego praw w rozumieniu cytowanego wyżej poglądu Sądu Najwyższego. Nie dopuścił się również Sąd Rejonowy żadnego naruszenia przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które spowodowały, iż pozwany nie mógł brać i nie brał udziału w postępowaniu lub jego istotnej części. Na marginesie wskazać należy, iż Sąd Rejonowy podjął szereg czynności celem ustalenia miejsca pobytu wskazanego przez pozwanego J. M.. Z akt sprawy wynika, iż Sąd Rejonowy zgodnie z wnioskiem, zawiadomił J. M., doręczając mu odpis zarzutów pozwanego z pouczeniem, iż może zgłosić się do sprawy jako interwenient uboczny, a w kolejnym zarządzeniu zawiadomił o rozprawie wraz z ponownym pouczeniem, iż może on zgłosić się do sprawy jako interwenient uboczny (k.45, 66). Po poczynieniu szeregu czynności mających na celu ustalenie miejsca pobytu wyżej wymienionego, Sąd Rejonowy otrzymał informację, iż J. M. jest nadal poszukiwany listem gończym (k.181). W rezultacie J. M. w ogóle nie wstąpił do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego, nie był również stroną procesu, w związku z tym zarzut pozwanego odnoszący się do tej kwestii także ocenić należy jako bezzasadny.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c. W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do zawieszenia niniejszego postępowania albowiem wynik zawieszonego postępowania przygotowawczego prowadzonego
o przestępstwo z art. 191 k.k. nie miałby wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Skoro postępowanie jest w fazie „in rem”, a zatem jest to postępowanie w „sprawie” , a nie przeciwko konkretnej osobie, gdyż z uwagi na ukrywanie się J. M. jest on nadal poszukiwany listem gończym i nie można mu przedstawić zarzutów, to brak jest podstaw do przyjęcia aby zaszła konieczność zawieszenia niniejszego postępowania. Poza tym, wbrew wywodom apelującego, przedmiotowe postępowanie przygotowawcze jest zawieszone, a zatem nie toczy się.

Wniosek apelującego o rozłożenie należności na raty w innej wysokości niż ta wskazana przez Sąd Rejonowy w wyroku zaskarżonym apelacją nie zasługiwał na uwzględnienie. Na rozprawie w dniu 18.04.2013 r. (k.311) pozwany stwierdził, iż jest skłonny płacić po 200 zł tytułem rat. Podał, iż obecnie jest na rencie socjalnej w wysokości 530 zł, mieszka z rodzicami, jego ojciec prowadzi sklep, ale on nie zna jego dochodów z tego tytułu. Matka utrzymuje się z renty w wysokości ok. 400 zł. Pozwany leczy się na schorzenia neurologiczne. Chodzi o bóle kręgosłupa. Przyjmuje leki rozluźniające, lecz nie pamięta ich nazwy. Jego stan cywilny nie uległ zmianie.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, iż mało jest prawdopodobne aby pozwany był słabo zorientowany w sytuacji finansowej swoich rodziców u których mieszka. Należy podkreślić, iż pozwany nie ma orzeczonej całkowitej niezdolności do pracy, co w ocenie Sądu Okręgowego pozwala na przyjęcie, iż posiada możliwości zarobkowe. Jednocześnie apelujący nie podaje powodów, dla których nie podjął się dorywczego zatrudnienia. Zauważyć przy tym należy, iż z treści jego zeznań wynika, iż wcześniej pracował. Dodać ponadto trzeba, iż apelacja w kwestii rozłożenia rat po 200 zł miesięcznie zawiera bardzo lakoniczne uzasadnienie, niczym nieudokumentowane. Z tego też względu, brak było podstaw do uznania za zasadny także i tego kolejnego zarzutu wywiedzionego w apelacji.

W tym stanie rzeczy należało apelację oddalić na zasadzie art. 385 k.p.c.

(...)

(...)