Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IC 687/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2016r.

Sąd Rejonowy w Toruniu – Wydział I Cywilny

w składzie:

przewodniczący: SSR Maciej J. Naworski

protokolant: sekretarz sądowy Irena Serafin

po rozpoznaniu dnia 20 października 2016r.,

w T.

na rozprawie

sprawy

z powództwa A. Ł. ( pesel (...) )

przeciwko Kancelarii (...) sp. z o.o. we W. ( KRS (...) )

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Kancelarii (...) sp. z o.o. we W. na rzecz powoda A. Ł. kwotę 25.182,14zł ( dwadzieścia pięć tysięcy sto osiemdziesiąt dwa złote i czternaście groszy ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 czerwca 2015r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.087zł ( sześć tysięcy osiemdziesiąt siedem złotych ) tytułem zwrotu kosztów postępowania w tym 4.800zł ( cztery tysiące osiemset złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

4.  nadaje wyrokowi w punkcie 1. ( pierwszym ) rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 5.057,14zł ( pięć tysięcy pięćdziesiąt siedem złotych czternaście groszy ).

Sygn. akt IC 687/16

UZASADNIENIE

A. Ł. domagał się od Kancelarii (...) sp. z o.o. we W. 14.025,25zł, 5.057,14zł i 6.300zł tytułem zwrotu wynagrodzenia za świadczenie usług pośrednictwa kredytowego. Umowy, które zawarł z pozwanym, były bowiem nieważne z powodu sprzeczności z przepisami ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i o kredycie konsumenckim. Pracownicy powoda wprowadzili bowiem powoda w błąd wykorzystując jego wiek i nieporadność doprowadzając do zawarcia kwestionowanych umów. Jest to zaś zachowanie zabronione. W konsekwencji pozwany powinien zapłacić powodowi odszkodowanie w wysokości uiszczonego mu wynagrodzenia na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4 wymienionej najpierw ustawy. Pozwany jest też zobowiązany do zapłaty dochodzonych sum tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w myśl art. 410 k.c. z uwagi na nieważność opisanych umów ( k. 5 – 6 i 69 ).

Pozwany uznał powództwo co do drugiej z dochodzonych kwot ( 5.057,14zł – k. 49 ).

W pozostałej części wnosił o oddalenie roszczeń podnosząc, że powód zawarł za jego pośrednictwem dwie umowy kredytu i zobowiązał się zapłacić mu wynagrodzenie, wobec czego nie ma podstaw do jego zwrotu; było ono bowiem ekwiwalentem za usługę. Postanowienia umowy nie stanowiły natomiast klauzul niedozwolonych.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

I.

1. Stan faktyczny był bezsporny wobec czego Sąd oparł się na zgodnych oświadczeniach stron i art. 230 k.p.c.

Jasne było zaś, że powód zawarł za pośrednictwem pozwanego dwie umowy o kredyt i, że pozwany działał na podstawie podpisanych tego samego dnia z powodem umów o pośrednictwo kredytowe; w umowie z dnia 28 maja 2015r. ( k. 82 ) wynagrodzenie pozwanego za świadczoną usługę ustalono na 14.025,25zł od kredytu udzielonego powodowi w wysokości 70.126,23zł ( k. 20 ) a w umowie z dnia 2 czerwca 2015r. ( k. 83 ) wynagrodzenie pozwanego ustalono na 6.300zł od kredytu w wysokości 25.285,71zł ( k. 24 ).

Dla porządku Sąd stwierdza, że zeznania świadków były wiarygodne, jednak okazały się nieprzydatne dla rozstrzygnięcia z uwagi na ogólnikowość; nie jest więc potrzebna ich szczegółowa analiza. To samo dotyczy zresztą zeznań powoda.

Wiarygodne były dokumenty złożone do akt w tym zwłaszcza sporne umowy. Strony ich bowiem nie podważały a nie budziły one żadnych zastrzeżeń.

2. Przed przystąpieniem do zasadniczych rozważań należy poczynić następujące uwagi ogólne.

Po pierwsze, czynność prawna sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego albo zmierzająca do obejścia ustawy jest nieważna ( art. 58 § 1 i 2 k.c. ), przy czym w razie nieważności tylko niektórych jej elementów, pozostałe zachowują moc, chyba że bez nich nie byłaby w ogóle zdziałana.

Po drugie, strony mogą ułożyć treść stosunku umownego dowolnie, o ile jego treść lub cel nie sprzeciwia się naturze zobowiązania albo zasadom współżycia społecznego ( art. 353 1 k.c. ).

Po trzecie, przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania na rzecz zleceniodawcy określonej czynności prawnej ( art. 734 § 1 k.c. ), zlecenie jest co do zasady odpłatne ( art. 735 § 1 k.c. ) a w braku porozumienia w tym zakresie wynagrodzenie odpowiada nakładowi pracy zleceniobiorcy ( art. 735 § 2 k.c. ).

Po czwarte do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane inaczej, mają zastosowanie przepisy o zleceniu ( art. 750 k.c. ).

Po piąte, praktyką rynkową jest na gruncie ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym ( tekst. j. Dz. U. z 2016r., poz. 3, powoływanej dalej jako ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ) działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informacja, w szczególności reklama, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta; produkt stanowi zaś także usługa ( art. 2 pkt 4 i 3 ustawy przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ).

Praktyka rynkowa jest natomiast nieuczciwa, jeżeli narusza dobre obyczaje i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu ( art. 4 ust. 1 ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ) w szczególności, jeżeli wprowadza w błąd, jest agresywna albo sprzeczna z kodeksem dobrych praktyk ( art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ).

Praktyka rynkowa wprowadza w błąd, jeżeli powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął i polega w szczególności na rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji, rozpowszechnianiu prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd, wprowadzeni produktu na rynek w sposób, który może wprowadzać w błąd co do produktu, opakowania, znaku towarowego, nazwy handlowej lub oznaczenia przedsiębiorcy lub jego produktu jak również nieprzestrzeganiu kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił ( art. 5 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ) oraz jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy ( art. 6 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ), w szczególności poprzez zatajenie istotnych informacji dotyczących produktu, handlowego celu praktyki ( art. 6 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ).

Praktyka rynkowa jest agresywna, jeżeli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub może ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął; za niedopuszczalny nacisk uważa się natomiast każdy rodzaj wykorzystania przewagi wobec konsumenta, w szczególności użycie lub groźbę użycia przymusu fizycznego lub psychicznego podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy ( art. 8 ust 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ).

Po szóste, konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony poprzez zastosowanie wobec niego nieuczciwej praktyki rynkowej może żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych a „w szczególności unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń” oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu ( art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ), przy czym ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu się ją zarzuca ( art. 13 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom ).

Po siódme, przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim ( tekst j. Dz. U. z 2016r. poz. 1538 ) zrównują obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego ( art. 7 ust. 1 wymienionej ustawy ) i nakładają na nich szereg obowiązków w zakresie szczegółowego informowania konsumenta o skutkach i treści zawartej umowy ( art. 7 – 28a wymienionej ustawy ).

Po ósme wreszcie, osoba, która otrzymała świadczenie na podstawie nieważnej umowy jest zobowiązana do jego zwrotu ( art. 410 § 1 i 2 w związku z art. 405 k.c. ).

II.

1. Mając na uwadze przytoczone na wstępie przepisy kodeksu cywilnego było oczywiste, że postanowienia obu umów zawartych przez strony w zakresie wynagrodzenia pozwanego są nieważne ze względu na sprzeczność z naturą zobowiązania tego typu jak i zasadami współżycia społecznego, ponieważ wynagrodzenie ma rażąco wygórowaną wysokość.

W przypadku umowy z dnia 28 lipca 2015r. wynosiło bowiem ponad 20 procent kredytu uzyskanego przez powoda, w przypadku umowy z dnia 2 czerwca 2015r. ponad 24 procent tej wartości.

Niewspółmiernie duże wynagrodzenie ( res sibi ibse loquitur ) godzi zaś zarówno w istotę umowy o pośrednictwo kredytowe jak i zasady współżycia społecznego.

Podkreślania wymaga, że podpisanie umowy przez powoda nie ma zasadniczego znaczenia w sprawie, ponieważ wprawdzie pacta sunt servanda, jednak de lege lata zobowiązania z umów co do zasady są kauzalne a nie abstrakcyjne. W rezultacie obowiązek spełnienia świadczenia zależy od ważności causae. Rażąco wysokie i niewspółmierne do okoliczności wynagrodzenie pozwanego nie mieści się w tych granicach i skutkuje jej nieprawidłowością.

Cum grano salis wypada stwierdzić, że jedyną konkretną informacją jaką w umowie z powodem podał pozwany była właśnie wysokość jego wynagrodzenia.

W konsekwencji należało uznać, że postanowienie dotyczące wysokości wynagrodzenia pozwanego były nieważne. Fakt ten nie rodził jednak nieważności całej umowy, ponieważ powód zawarł jednak za pośrednictwem pozwanego umowy kredytu. Ponadto, skoro pozwany trudni się pośrednictwem kredytowym, to w istotę jego działalności wpisuje się otrzymanie wynagrodzenia.

Wynagrodzenie odpowiadające wysiłkowi pozwanego i jego staranności i stanowiące, jak sam podkreślał, ekwiwalent „usługi”, nie przekracza zaś 100zł. Pozwany nie wykazał bowiem, że wykonał obowiązki, które nałożył na siebie w § 1 pkt. 2 i 8 oraz § 2 umowy. Nie przeprowadził zresztą żadnego dowodu. Na nim spoczywał zaś ten ciężar, ponieważ był w tym zakresie dłużnikiem a okoliczność ta miała znaczenie dla

oceny jego pracy i co za tym idzie wynagrodzenia .

Odwołanie się do nakładu pracy pozwanego jest zaś uzasadnione tym, że postawienia obu umów poświęcone wynagrodzeniu były nieważne, a zatem należało uznać je za niebyłe, co z kolei rodziło konieczność odwołania się do przepisów art. 750 w związku z art. 734 § 1 i 735 § 2 k.c.

2. W rezultacie Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda, na podstawie art. 410 § 2 w związku z art. 405 k.c. sumy 6200zł ( 6300zł minus 100zł ) i 13.925,25zł ( 14.025,25 minus 100zł ), ponieważ powód przekazał je pozwanemu na podstawie nieważnych postanowień umowy. Tego typu świadczenie podlega zaś zwrotowi.

Sąd zasądził od pozwanego także 5.057,14zł, ponieważ pozwany uznał powództwo w tym zakresie a volenti non fit iniuria.

3. Sąd zasądził od pozwanego odsetki zgodnie z żądaniem, ponieważ pozwany ich nie kwestionował a roszczenie było usprawiedliwione w świetle art. 481 § 1 w związku z art. 455 k.c. i wezwania do zapłaty z dnia 15 czerwca 2015r. Dwudniowy termin zwrotu środków nie jest przy tym zbyt krótki zważywszy na okoliczności sprawy i zachowanie pozwanego.

III.

Fakt, że powództwo było uzasadnione w świetle przepisów kodeksu cywilnego zwalnia z konieczności zastanawiania się nad jego zasadnością z punktu widzenia unormowań, które eksponowała strona powodowa.

Dla porządku więc tylko wypada stwierdzić, że działanie pozwanego, polegające na przekonaniu powoda o atrakcyjności oferowanej usługi w kontekście wynagrodzenia, które zastrzegł dla siebie w wysokości piątej części kredytu, którego udział jako pełnomocnik banku, stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową. Nikt rozsądny nie zaciąga bowiem kredytu w banku, zobowiązując się do zapłaty wszelkich jego kosztów i płacąc dodatkowo piątą część uzyskanych środków pośrednikowi. Przypomnieć należy, że praktyka rynkowa jest nieuczciwa, jeżeli narusza dobre obyczaje i w istotny sposób zniekształca zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta zwłaszcza, gdy wywołuje błąd, który może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie powziął.

W tej sytuacji konsumentowi należy się zaś odszkodowanie.

Odwołując się do wcześniejszych uwag, bez większego ryzyka można zaś przyjąć, że szkodę powoda stanowiło wynagrodzenie uiszczone pozwanemu, pomniejszone, w obu wypadkach o 100zł, które jak już podkreślono, było ekwiwalentem świadczonej usługi.

IV.

1. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zawiązku z art. 99 k.p.c.

2. O rygorze natychmiastowej wykonalności Sąd postanowił w myśl art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c.