Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2016 r., sprostowanym postanowieniem z dnia 2 maja 2016 r., Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, w sprawie z powództwa Miasta Ł. –Zarządu Lokali Miejskich w Ł. przeciwko T. G., P. G., M. M. i J. G. o eksmisję, nakazał pozwanej T. G. opróżnienie lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. na ul. (...) (pkt 1); oddalił powództwo względem pozostałych pozwanych (pkt 2); orzekł o braku po stronie pozwanej T. G. uprawnienia do lokalu socjalnego (pkt 3) oraz nie obciążył eksmitowanej pozwanej kosztami procesu należnymi stronie powodowej (pkt 4).

Powyższy wyrok zaskarżyła apelacją pozwana T. G., domagając się jego zmiany i oddalenia powództwa. Na poparcie swojego stanowiska skarżąca podniosła, iż z niezależnych od niej przyczyn znalazła się w trudnej sytuacji finansowej, w związku z czym przy braku wystarczających funduszy nie była w stanie regulować należności czynszowych. Ponadto apelująca podała, iż przygarnęła do siebie wnuczkę wraz z dwojgiem prawnuków, którym pomagała w szerokim zakresie. Na koniec skarżąca podniosła kolejne argumenty natury słusznościowej, powołując się na zły stan zdrowia oraz skromny dochód w postaci zajętej przez komornika emerytury, nie pozwalający na wynajęcie mieszkania na wolnym rynku.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie i obciążenie pozwanej kosztami postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest niezasadna i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., uzasadnienie Sądu II instancji w postępowaniu uproszczonym powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, jeżeli nie przeprowadzano postępowania dowodowego. Sytuacja opisana w cytowanym przepisie miała miejsce w rozpoznawanej sprawie, bowiem Sąd Okręgowy, po dokonaniu analizy stanu faktycznego sprawy, podziela i przyjmuje za własne ustalenia Sądu I instancji stanowiące podstawę faktyczną rozstrzygnięcia przyjętego w zaskarżonym wyroku. Sąd Rejonowy, zachowując wszelkie wymogi przewidziane treścią art. 233 § 1 k.p.c. dokonał prawidłowej oceny całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i w oparciu o nią wywiódł słuszne wnioski jurydyczne. Ponadto Sąd Rejonowy swoje rozstrzygnięcie wyczerpująco i przekonywująco uzasadnił, dlatego też przedstawioną przezeń argumentację Sąd Okręgowy w całości podziela.

Przechodząc na grunt środka odwoławczego zauważyć należy, że skarżąca nie zgłosiła pod adresem rozstrzygnięcia żadnych skonkretyzowanych zarzutów, okazując jedynie niezadowolenie i rozgoryczenie z treści zapadłego wyroku. Wyrazem tego jest nad wyraz lakoniczna apelacja, w której skarżąca przedstawiła swoje żale i pretensje. Główna myśl przewodnia zawarta w środku odwoławczym jest zaś taka, że doszło do niesłusznej i niesprawiedliwej eksmisji, dokonanej wbrew zasadom współżycia społecznego. Zajęte przez skarżącą stanowisko nie zasługuje jednak na aprobatę.

W tym miejscu przypomnieć należy, iż w sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego podstawowym faktem podlegającym udowodnieniu jest, czy strona pozwana utraciła tytuł prawny do przedmiotowego lokalu i czy w związku z tym opuściła lokal. Dokładnie w tym właśnie kierunku była prowadzona sprawa, gdyż Sąd I instancji skupił swoją uwagę na wyżej wymienionych kwestiach. Opierając się na zgromadzonym materiale dowodowym Sąd Rejonowy trafnie uznał, że na chwilę orzekania w niniejszej sprawie pozwanej T. G. nie przysługiwało żadne skuteczne względem strony powodowej uprawnienie do władania lokalem, ani prawnorzeczowe, ani obligacyjne, wobec czego uzasadnionym było domaganie się przez stronę powodową eksmisji pozwanej, co miało oparcie w art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 675 § 1 k.c. Dokładnie rzecz biorąc pozwana przestała być najemcą lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ul. (...), ponieważ stosowna umowa została skutecznie rozwiązana, wskutek czego pozwana utraciła tytuł prawny do zajmowania przedmiotowego lokalu. Nie można przy tym przeoczyć, że podstawową przesłanką warunkującą orzeczenie opróżnienia lokalu jest skuteczne wypowiedzenie umowy najmu poprzedzone stosownym wezwaniem do zapłaty opatrzonym rygorem wypowiedzenia stosunku najmu. W realiach rozpoznawanej sprawy doszło do skutecznego wypowiedzenia pozwanej umowy najmu z powodu zaległości czynszowych, przy zachowaniu wymogów określonych w art. 11 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r. poz. 150). Zauważyć również trzeba, że pozwana nie kwestionowała skuteczności wypowiedzenia oraz istnienia zaległości czynszowych. Należyte wykonanie procedury wypowiedzenia rodzi zaś dla byłego najemcy doniosłe konsekwencje. Prawidłowy stan rzeczy wymaga bowiem opróżnienia lokalu przez byłego najemcę, z jednoczesnym przekazaniem lokalu właścicielowi czyli gminie. Od strony technicznej sprowadza się to więc do wyprowadzki lokatora oraz zdania kluczy administracji. Naruszenie tego obowiązku rodzi natomiast po stronie właściciela prawo do żądania opróżnienia lokalu przez dotychczasowego najemcę w przypadku, gdy ten nie uczyni tego dobrowolnie. Opróżnienie lokalu ma przecież doprowadzić do odzyskania możliwości dysponowania nim przez gminę, co ma z kolei służyć dalszemu wykorzystaniu lokalu zgodnie z kierunkami i celami własnej polityki mieszkaniowej. Z tej też przyczyny Miastu Ł. nie można postawić żadnego zarzutu, ponieważ z uwagi na negatywną postawę pozwanej, zostało ono zmuszone do zrealizowania przysługującym mu uprawnień na drodze sądowej.

Obrazu rzeczy nie zmieniają ponadto okoliczności leżące po stronie skarżącej. Mianowicie pozwana w toku całego postępowania powoływała się na swoją trudną sytuację osobistą i finansową. W tej sferze przede wszystkim podniosła, iż główny wpływ na powstanie zadłużenia czynszowego, miało roztoczenie opieki nad wnuczką i dwojgiem prawnuków, którzy zamieszkali razem z nią. Tym samym wedle pozwanej orzeczeniu eksmisji sprzeciwiały się zasady współżycia społecznego. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą zastosowanie art. 5 k.c. jako podstawy oddalenia powództwa o ochronę własności, jest co do zasady niedopuszczalne (wyroki SN z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94, opubl. baza prawna L.; z dnia 27 maja 1999 r. II CKN 337/98, opubl. OSN Nr 12/1999 r. poz. 214 oraz z dnia 3 października 2000 r., I CKN 287/00, opubl. OSN Nr 3/2001 poz. 43). W rezultacie okazuje się, iż możliwość oddalenia powództwa windykacyjnego na tej podstawie jest dopuszczalna w sytuacjach zupełnie wyjątkowych. Przepis art. 5 k.c. jest bowiem normą wyjątkową i szczególną, więc jego zastosowanie w konkretnej sprawie ograniczone być powinno do przypadków wyjątkowych. W orzecznictwie również zwraca się uwagę, że przy stosowaniu art. 5 k.c. należy mieć na względzie jego szczególny charakter, a w związku z tym konieczne jest uwzględnienie całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy, w tym i charakteru oraz przedmiotu roszczenia. Okoliczności, na które powołuje się skarżąca w treści apelacji, nie wpływają na ocenę zachowania strony powodowej jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego, które uzasadniałoby odmówienie jej ochrony prawnej. Wskazać przy tym należy, że strona, która usiłuje wywieść skutki prawne wynikające z treści art. 5 k.c., zgodnie ze spoczywającym na niej ciężarem dowodu, powinna wskazać jaką przyjętą w społeczeństwie zasadę współżycia społecznego naruszył przeciwnik swym postępowaniem (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 r., sygn. IV CKN 120/01, opubl. baza prawna LEX Nr 141394). Samo powołanie się na klauzulę generalną bez uściślenia okoliczności, w jakich mogłaby ona mieć zastosowanie, nie zasługuje na uwzględnienie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003 r., sygn. I CK 222/02, opubl. baza prawna LEX Nr 151610). Wobec powyższego, orzeczenie eksmisji pozwanej równoznaczne z pozbawieniem jej miejsca zamieszkania, nie jest samo w sobie krzywdzące, czy też naruszające zasady współżycia społecznego, gdyż zmierza do ochrony prawa własności powoda. Kluczowe znaczenie dla losów pozwanej miało jej niewłaściwe zachowanie, polegające na nie wywiązywanie się z obowiązków najemcy lokalu. Jednostki magistratu zajmujące się sprawami mieszkaniowymi zdecydowały się więc na podjęcie kroków prawnych względem pozwanej, ponieważ nie uiszczała ona należnego czynszu. Przy uwzględnieniu takiej postawy pozwanej nie dziwi więc stanowisko Miasta, które dłużej nie mogło tolerować jej zachowania. Nie wnoszenie przez pozwaną opłat oznaczało przecież, że w części jest ona kredytowana przez pozostałych najemców. Samo Miasto musi dbać o dobro każdego z najemców, przez co koniecznym staje się reagowanie na nieodpowiednie zachowania któregokolwiek z nich. W niniejszej sprawie Miasto słusznie zażądało więc eksmisji pozwanej. Idąc dalej strony powodowej nie można obciążać negatywnymi skutkami zaistniałymi w życiu T. G. związanymi z przygarnięciem wnuczki i dwójki małoletnich prawnuków. Całokształt okoliczności jednoznacznie świadczy o tym, że pozwana w sposób pełni samodzielny i autonomiczny podjęła decyzję o pomaganiu bliskim. Zakres

wsparcia wraz z upływem czasu stawał się coraz szerszy, przez co ostatecznie wnuczka wraz z synami przeszła na utrzymanie pozwanej. Niewątpliwie na pełną aprobatę zasługuje motywacja pozwanej, która kierowana współczuciem uznała, iż koniecznym jest zapewnienie pomocy innym członom rodziny. Natomiast zupełnie inaczej trzeba już oceniać późniejsze konsekwencje tej decyzji. Oczywistym jest to, że wspólne zamieszkiwanie z innymi osobami oraz ich utrzymywanie wymaga wielu starań i wyrzeczeń, pociągając za sobą liczne utrudnienia i uciążliwości. Taka sytuacja na pewno jednak nie usprawiedliwia nie opłacania czynszu. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że to wszystko nieco przerosło siły i możliwości pozwanej, co zresztą sama przyznała w apelacji. Tak czy inaczej pozwana powinna jednak liczyć się z tym, że opieka nad bliskimi diametralnie zmieni jej własne życie.

Opisane powyżej okoliczności składające się na całokształt sytuacji osobistej i majątkowej pozwanej (w tym jeszcze zły stan zdrowia, niewielkie dochody, brak możliwości samodzielnego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych), nie były więc przeszkodą do orzeczenia eksmisji. Ta konkluzja nie oznacza jednak, iż pozostawały one bez jakiegokolwiek znaczenia prawnego. Mianowicie ich charakter i ranga przekładały się na ewentualne uprawnienie do uzyskania lokalu socjalnego. Tymczasem pozwana nie zanegowała ustaleń Sądu Rejonowego co do braku przesłanek do otrzymania lokalu socjalnego. Notabene sama pozwana w ogóle o to nie wnosiła. Z tego też względu nie sposób jest wzruszyć rozstrzygnięcia zamieszczonego w pkt 3 wyroku.

Mając na uwadze niezasadność zarzutów apelacyjnych oraz jednocześnie brak ujawnienia okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym z urzędu apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., nie obciążając nimi pozwanej, mimo oddalenia apelacji. Przepis ten przewiduje odstąpienie od zasady odpowiedzialności za wynik procesu w szczególnie uzasadnionych przypadkach. W piśmiennictwie podnosi się, że to unormowanie urzeczywistnia zasadę słuszności i jako przepis wyjątkowy – stanowiący wyłom w zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu – nie podlega wykładni rozszerzającej. Nie konkretyzuje on pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, toteż ich kwalifikacja należy do Sądu, który uwzględniając całokształt okoliczności konkretnej sprawy – powinien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości. Jednocześnie za słuszny należy uznać wyrażony w judykaturze pogląd, iż trudna sytuacja życiowa oraz materialna, która uniemożliwia pokrycie przez stronę przegrywającą kosztów procesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. (zob. postanowienie SN z dnia 22 lutego 2011 r., I PZ 1/11, opubl. baza prawna L.; por. także postanowienie SN z dnia 18 października 2010 r., I PZ 15/10, opubl. baza prawna L.). W przedmiotowej sprawie uwarunkowania osobisto – majątkowe leżące po stronie stanowią usprawiedliwioną przyczynę zastosowania art. 102 k.p.c., a przeciwny krok sprowadzający się do nałożenia na pozwaną obowiązku zapłaty kosztów procesu stanowiłoby dla niej nadmierną dolegliwość i obciążenie.