Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2016r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2016r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania P. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 17 marca 2016r. znak: (...)

o emeryturę

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 631/16

UZASADNIENIE

Skarżący P. B. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 17 marca 2016r., znak (...), odmawiającej mu prawa do emerytury. Ubezpieczony podniósł, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych w PGR (...) przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, zgodną z wykształceniem wnioskodawcy i ukończonym specjalnym kursem. Dla wykazania swych twierdzeń ubezpieczony wniósł o przesłuchanie świadków oraz o przeprowadzenie dowodu z dokumentów, w tym zgromadzonych w aktach osobowych. Wnioskodawca twierdził też, że spełnia drugi warunek stażowy przyznania emerytury, tj. 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r. Skarżący domagał się zmiany zaskarżonej decyzji przez przyznanie emerytury od dnia 8 marca 2016r. oraz zasądzenia kosztów procesu.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, wskazując na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2016r., poz. 887 ze zmianami; dalej: ustawa emerytalna) oraz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami; dalej również: rozporządzenie RM z lutego 1983r.). Podniesiono, że wprawdzie wnioskodawca osiągnął wiek 60 lat oraz wniósł o przekazanie środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym do budżetu państwa, nie udowodnił jednak ani 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r., ani 15 lat pracy w warunkach szczególnych na tan sam dzień. W toku procesu, wskutek złożenia w organie rentowym dalszych dokumentów dotyczących zatrudnienia w (...) w G. od 1 września 1971r. do 31 sierpnia 1974r., pozwany przyznał fakt udokumentowania wymaganego stażu ogólnego. Organ rentowy podtrzymał negatywne dla skarżącego stanowisko w zakresie stażu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony urodził się w dniu (...), zatem w dniu (...) 2016r. ukończył 60 lat.

W okresie od co najmniej 29 września 1971r. i nie krócej niż do dnia 11 marca 1974r. był zatrudniony jako uczeń w zawodzie elektromonter w (...) w G.. Następnie od dnia 5 września 1974r. do dnia 30 kwietnia 1976r. był zatrudniony na 1/2 etatu jako elektromonter-pomocnik, referent, robotnik w sklepie żelaza i robotnik w Gminnej Spółdzielni (...) w Ł.. W okresie od dnia 28 października 1977r. do dnia 13 października 1979r. wnioskodawca odbył zasadniczą służbę wojskową.

(bezsporne, ponadto odpisy świadectw pracy, legitymacji ubezpieczeniowej i książeczki wojskowej w pliku KP, odpisy świadectw szkolnych k.10-17)

W okresie od dnia 2 listopada 1979r. do co najmniej dnia 31 grudnia 1994r. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy jako elektryk w PGR (...). Wykonywał i konserwował instalacje elektryczne różnego rodzaju w (...) M. i poza nim – zgodnie ze potrzebami i poleceniami pracodawcy. Prace te dotyczyły przede wszystkim konserwacji instalacji odbiorczej, tj. oświetlenia, gniazd elektrycznych, przyłączy elektrycznych w maszynach (silnikach), polegały też one na wymianie bezpieczników, żarówek, przycisków. Taka konserwacja dotyczyła zarówno budynków produkcyjnych (suszarni, mieszalni pasz, stacji pomp), jak i budynku socjalno-biurowego. Ubezpieczony wykonywał też instalacje przesyłowe oraz stałe i tymczasowe instalacje odbiorcze, w tym w budynkach mieszkalnych. Wnioskodawca obsługiwał też agregat prądotwórczy, który trzeba było uruchamiać w sytuacji problemów z zasilaniem, głównie w trakcie akcji żniwnej. Do wnioskodawcy należała też od lat 80. konserwacja instalacji alarmowej w budynku socjalno-biurowym.

(bezsporne, ponadto umowa o pracę i angaże w aktach osobowych koperta k.58, zaświadzenia Rp-7 w pliku KP, świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w pliku emerytalnym, zeznania skarżącego, także w związku z jego wyjaśnieniami, oraz zeznania świadków H. K. i H. S.)

W okresie od dnia 1 sierpnia 1995r. ubezpieczony jest zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) spółce jawnej M. T. S. P. w I. na stanowisku elektryka.

(bezsporne, ponadto zaświadczenia Rp-7 w plikach KP i emerytalnym)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż praca w PGR (...) nie mogła zostać zakwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach, wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu.

W pierwszym rzędzie należy wskazać, że stan faktyczny sprawy w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia, tj. co do rodzaju prac wykonywanych przez ubezpieczonego w okresie zatrudnienia w (...) M., stał się w istocie bezsporny w toku postępowania odwoławczego. Organ rentowy nie kwestionował zeznań świadków, które w ocenie Sądu potwierdzały wyjaśnienia wnioskodawcy co do charakteru świadczonej przez niego pracy.

Odnośnie meritum sporu należy wyjaśnić, że z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a więc w dniu 1 stycznia 1999r., osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do powołanego w części wstępnej uzasadnienia §4 rozporządzenia RM z lutego 1983r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym
co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Skarżący bezspornie spełnia kryterium wymaganego okresu 25 lat ubezpieczenia, skończył 60 lat i zawarł we wniosku o emeryturę także wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE do budżetu państwa.

Kwestią sporną pozostała okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach, organ rentowy podważał bowiem zasadność wystawienia przez Agencję Nieruchomości Rolnych świadectwa wykonywania przez ubezpieczonego takiego właśnie rodzaju pracy. Należy wobec tego wyjaśnić, że zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia RM z lutego 1983r. okresy pracy m.in. w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo pracy z adnotacją o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, bądź bez niej, nie jest jednak bezwzględną przesłanką do zaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Świadectwo nie jest wiążące dla organu rentowego i może podlegać weryfikacji. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dopiero w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów pracy w warunkach szczególnych także w oparciu o inne dowody niż zaświadczenie z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik nie posiada świadectwa w określonej w przepisie formie, albo jego treść budzi wątpliwości, które uzasadniały kwestionowanie tego zaświadczenia przez organ rentowy w fazie administracyjnej postępowania.

Skoro art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to trzeba też wyjaśnić, że obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już kilkakrotnie rozporządzenie RM z lutego 1983r., wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Z art. 53 ust. 2 tej samej ustawy wynikało, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Jest to regulacja tożsama z zawartą w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. W wykazie A, stanowiącym załącznik do wspomnianego rozporządzenia, w dziale II wymienia się prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. Stanowiska pracy z tego działu, uznawane za pracę w warunkach szczególnych, precyzowały zarządzenia resortowe, wydane na podstawie §1 ust. 2 rozporządzenia RM z lutego 1983r., w niniejszej sprawie zarządzenie Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.Urz. Min. Roln. i Gosp. Żywn. Nr 2 poz. 4). W części B załącznika nr 1 do tego zarządzenia określono stanowiska uprawniające do niższego wieku emerytalnego, a występujące w zakładach rolnictwa, równoważne pracom wykonywanym w szczególnych warunkach. W omawianym dziale wymienia się różne stanowiska elektromonterów i elektroenergetyków, nie wskazuje się jednak, aby stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach było stanowisko elektryka czy elektryka-konserwatora. Nie sposób pominąć, że prace elektromonterów zostały wymienione w dziale dotyczącym energetyki. Wyodrębnienie prac w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. ma charakter stanowiskowo-branżowy, czyli pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest działem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie, czy wręcz dowolnie z naruszeniem rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Skoro prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych wymienione są w wykazie A w dziale II, który dotyczy prac w energetyce, to różnorakie roboty elektryczne wykonywane przez skarżącego w budynkach i przy urządzeniach PGR (...) nie były takimi pracami. Energetyka to gałąź przemysłu zajmująca się wytwarzaniem (przetwarzaniem) energii elektrycznej oraz cieplnej i dostarczaniem jej odbiorcom. Tymczasem praca wnioskodawcy dotyczyła nie wytwarzania i dostarczania energii, a prawidłowości wykorzystania energii elektrycznej, w większości wytworzonej i dostarczonej pracodawcy ubezpieczonego przez podmiot inny niż tenże pracodawca (praca agregatu prądotwórczego nie była częsta). Nie jest uzasadnione zaliczanie do prac w szczególnych warunkach w energetyce wszystkich prac związanych z eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych. Wówczas bowiem wykonywanie tak szeroko rozumianego rodzaju prac czyniłoby bezprzedmiotowymi granice pojęcia „energetyka” z działu II i przenosiłoby wcześniejsze uprawnienia emerytalne na różnorakie roboty elektryczne nienależące do energetyki. Wymienienie pracy elektromontera w energetyce w przywołanym tu zarządzeniu Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r. nie było jednak pozbawione celu. Zakłady resortu rolnictwa mogły przecież zajmować się wytwarzaniem i dostarczaniem energii elektrycznej lub cieplnej np. w elektrowniach wodnych lub kotłowniach, czy też budować linie przesyłowe, jednak skarżący nie był pracownikiem takiego rodzaju zakładu. Dodatkowym argumentem przemawiającym za tym, że praca wnioskodawcy w PGR (...) nie była pracą w warunkach szczególnych jest i to, że obok prac elektrycznych, skarżący wykonywał jeszcze inne prace, takie jak konserwacja instalacji alarmowej w budynku socjalno-biurowym, z pewnością niewymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. W żaden więc sposób nie można by wywieść, że ewentualna praca wnioskodawcy w warunkach szczególnych odbywała się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W ocenie Sądu nie da się również zakwalifikować pracy ubezpieczonego jako bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz prac budowlano-montażowych i budowlano-remontowych na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (dział XIV „Prace różne” poz. 25). Wynika to stąd, że do obowiązków ubezpieczonego należały prace elektryka nie tylko w suszarni i mieszalni pasz, w których mogły występować jako podstawowe stanowiska pracy w szczególnych warunkach, ale – jak jednoznacznie wynika z zeznań świadków i wyjaśnień wnioskodawcy – także w budynku socjalno-biurowym, w stacji pomp i w ogóle poza (...) M., stosownie do potrzeb i poleceń pracodawcy.

W opisanej sytuacji nie było podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca legitymuje się stażem 15 lat pracy w szczególnych warunkach i tym samym prawo do emerytury nie mogło być mu przyznane. Należy podkreślić, że prawo do obniżenia wieku emerytalnego ma charakter wyjątku, wobec czego jego zakresu nie można rozszerzać w drodze wykładni przepisów prawa, która musi być ścisła, co m.in. nie pozwala ani na rozszerzającą wykładnię załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., ani na pominięcie stałości wykonywania pracy w warunkach szczególnych i pełnego jej wymiaru jako przesłanki przyznana wnioskowanego prawa. Wprawdzie niektóre prace wnioskodawcy można by ocenić jako prace w szczególnych warunkach, ale nie wszystkie lub choćby prawie wszystkie, gdyż nie wykazano, aby te obowiązki ubezpieczonego, które nie miały forsowanych przez niego cech pracy w szczególnych warunkach, były wykonywane w zakresie pomijalnym. W tym stanie rzeczy, wobec braku podstaw do uwzględnienia odwołania, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴§1 kpc odwołanie to oddalił.