Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku

Wydział IX Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący : SSO Janina Kościelniak

Sędziowie: SSO Maria Konieczna /spr/

SSO Barbara Kużdrzał- Kiermaszek

Protokolant: st. sekretarz sądowy Dagmara Mazurkiewicz

przy udziale ./.

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2016r. w Rybniku

sprawy z powództwa K. A. , I. C. , E. G. , H. G. , J. K. , J. M. , R. S.

przeciwko (...) S.A. w J.

o deputat węglowy

na skutek apelacji powodów K. A., I. C., J. K.

od wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu -Zdroju Wydziału IV Pracy

z dnia 26 kwietnia 2016 r. sygn. akt IV P 818/15

oraz zażalenia pozwanej (...) S. A. w J.

na postanowienie zawarte w pkt.2 wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju Wydziału IV Pracy z dnia 26 kwietnia 2016r. sygn. akt IV P 818/15

1.  oddala apelację,

2.  odstępuje od obciążania powodów zwrotem kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanej za II instancję,

3.  oddala zażalenie.

Sędzia: Przewodniczący: Sędzia:

SSO Maria Konieczna SSO Janina Kościelniak SSO Barbara Kużdrzał- Kiermaszek

Sygn. akt IX Pa 48/16 i IX Pz 115/16

UZASADNIENIE

Pozwem z 16.10. 2015 r. przeciwko (...) SA KWK (...) powód H. G. wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 1.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu według norm przepisanych tytułem ekwiwalentu pieniężnego za 3 tony węgla.

Pozwem z 30.11.2015 r. przeciwko (...) SA KWK (...) powód E. G. wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 1.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu według norm przepisanych tytułem ekwiwalentu pieniężnego za 3 tony wegla.

Pozwem z 18.12.2015 r. przeciwko (...) SA KWK (...)powód J. M. wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 1.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu według norm przepisanych tytułem ekwiwalentu pieniężnego z 3 tony węgla

Na uzasadnienie powodowie podnieśli, że od chwili przejścia na emeryturę w latach kolejno 1997,2001,1997 otrzymywali deputat węglowy zastąpiony w ostatnim czasie ekwiwalentem pieniężnym. Zarząd (...) SA uchwałą nr 483/VIII/2014 odstąpił od wypłaty deputatu węglowego dla emerytów i rencistów w 2015 r. a Uchwałą nr 489/VIII/20 od wypłaty deputatu począwszy od 2016 r. , gdy prawo do deputatu węglowego wynikało z zapisów innych, w tym wcześniejszych aktów prawnych.

Pozwem z 09.12.2015 r. przeciwko (...) SA KWK (...) powód I. C. wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 1.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu według norm przepisanych tytułem ekwiwalentu pieniężnego za 3 tony węgla.

Pozwem z 23.12.2015 r. przeciwko(...)SA KWK (...) powód K. A. wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 1.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu według norm przepisanych tytułem ekwiwalentu pieniężnego za 3 tony węgla.

Pozwem z 23.12.2015 r. przeciwko (...) SA KWK (...)powód J. K. wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 2.217,54 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu według norm przepisanych tytułem ekwiwalentu pieniężnego za 3 tony węgla.

Pozwem z 28.12.2015 r. przeciwko (...)SA KWK (...) powód R. S. wniósł o zasądzenie na jego rzecz kwoty 1.800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu według norm przepisanych tytułem ekwiwalentu pieniężnego za 3 tony węgla.

Na uzasadnienie podnieśli, że byli pracownikami KWK (...) są emerytami kolejno od 2012r., 2001r.,1994r.,1972r. Do 2014 r. powodowie corocznie otrzymywali od pozwanej przysługujący im bezpłatny węgiel. W 2015 r. powodowie nie otrzymali przysługującego im deputatu. Pozwana jednostronnie podjęła decyzję o odstąpieniu od wypłaty ekwiwalentu w formie pieniężnej , gdy w świetle przepisów k.p. pracodawca nie może jednostronnie odstąpić od wypłaty świadczenia należnego pracownikowi (lub byłemu pracownikowi w tym emerytowi ). Powodowie wskazali, że § 8 Rozdział IV Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy (dalej zwany ZUZP) , regulujący między innymi uprawnienia emerytów do dochodzonego świadczenia, nie został dotychczas zawieszony ani uchylony . Nienajlepsza sytuacja ekonomiczna pozwanej nie może usprawiedliwiać łamania przez pozwaną przepisów prawa pracy, § 8 Rozdział IV ZUZP.

Powodowie podkreślili , że w treści § 2 porozumienia zbiorowego zwartego 5 maja 2011 r. w trybie art., 9 § 1 k.p. strony tego porozumienia, tj. zarząd (...) S.A. oraz organizacje związków zawodowych działających w (...) S.A. zadeklarowały jednoznacznie, że wszystkie pozostałe uregulowania wynikające ze stosowanych postanowień wypowiedzianych zakładowych układów zbiorowych pracy oraz obowiązujących w dniu zawarcia tego porozumienia regulaminów i porozumień w jednostkach organizacyjnych (...) S.A. pozostają bez zmian i są obowiązujące do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie nowego ZUZP dla pracowników (...) S.A. Powyższy zapis potwierdza w sposób niebudzący wątpliwości, że przepisy formalnie rzecz biorąc wypowiedzianego zakładowego układu zbiorowego pracy dla pracowników KWK (...) nadal obowiązują do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie nowego ZUZP dla pracowników (...) SA.

W odpowiedzi na pozwy pozwana (...) SA wniosła o oddalenie powództw w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana potwierdziła fakt, iż powodowie byli pracownikami pozwanej uprawnionymi uprzednio do deputatu węglowego.

Pozwana podała, iż w związku z bardzo trudną sytuacją finansową spółki podjęła decyzję, że od 2015 r. zaprzestanie wypłacania emerytom i rencistom deputatu węglowego.

W 2015 r. pozwana zawarła porozumienie z organizacjami związkowymi w sprawie obniżenia wynagrodzeń pracowników w szczególności poprzez zaprzestanie wypłaty deputatu węglowego.

Pozwana wskazała, że nie jest zobowiązana do wypłaty deputatu węglowego dla emerytów i rencistów z uwagi na fakt, iż nie istnieje w chwili obecnej żadne źródło prawa pracy, na mocy którego powodowie byliby uprawnieni do otrzymania deputatu węglowego bądź wypłaty jego ekwiwalentu, a pozwana miałaby obowiązek skorelowany z uprawnieniami powodów.

Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1.02.1980 r. przewidywał uprawnienia do bezpłatnego węgla w naturze zamieszkałym w kraju emerytom i rencistom w wymiarze 2,5 tony rocznie , utracił moc obowiązującą z dniem 31.12.1991 r., a to w związku z treścią art. 45 nowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów Górniczych z dnia 21.12.1991 r. Prawo do deputatu węglowego zostało jednak zachowane dla emerytów i rencistów oraz innych osób nie będących pracownikami - w oparciu o art. 22 Układu.

Strony objęte Układem z dnia 21.12. 1991 r. zawarły protokół dodatkowy w dniu 21.11.1995 r., który w §1 zmienił brzmienie art. 22 ust. 2 UZP w ten sposób, że uprawnienia do bezpłatnego węgla w naturze przyznał zamieszkałym w kraju emerytom i rencistom w wymiarze: 2,5 tony rocznie, tym których uprawnienia powstały na podstawie Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1.02.1980 r. i którzy korzystali z nich w dniu 25.11.1995 r. oraz 3 tony rocznie, tym których uprawnienia powstały na podstawie Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników zakładów górniczych z dnia 21.12.1991 r. Układ ten uległ rozwiązaniu 31.12.2000 r.

Wolą partnerów społecznych zasady wypłaty deputatów dla emerytów (...) SA zostały przeniesione do zakładowych układów zbiorowych pracy, a zatem w tym zakresie nie obowiązują przepisy Karty Górnika.

Z końcem grudnia 2009 r. w (...) S.A. rozwiązaniu uległy wszystkie zakładowe układy zbiorowe pracy oraz porozumienia zbiorowe i regulaminy obowiązujące w jednostkach organizacyjnych (kopalniach oraz Zakładzie (...)), w następstwie ich wypowiedzenia dokonanego przez pozwaną w sierpniu 2009 r.

Pozwana podkreśliła ,iż w sprawie istotne dla rozstrzygnięcia jest ustalenie czy prawo do deputatu węglowego dla emerytów i rencistów przysługuje w oparciu o Porozumienie zbiorowe z 5.05.2011 r. w kontekście wcześniejszego wypowiedzenia wszystkich zakładowych układów zbiorowych pracy.

Przywrócenie obowiązywania zakładowego układu zbiorowego pracy, który został skutecznie wypowiedziany wymaga ponownie jego zawarcia przez strony, a następnie skutecznego zarejestrowania w PIP. W obecnej sytuacji organizacje związkowe i zarząd spółki będą prowadzić rokowania nad nowym jednolitym zakładowym układem zbiorowym pracy. Wolą partnerów społecznych nie było przywrócenie wypowiedzianych ZUZP lecz dalsze stosowanie dotychczasowych warunków umów o pracę i zachowanie warunków pracy i płacy wynikających z dawnych ZUZP wyłącznie w stosunku do pracowników zakładów (...) S.A., które nie rozciągało się na inne podmioty - emerytów i rencistów uprzednio zatrudnionych w Spółce.

Na rozprawie 22.03.2016 r. powodowie J. K. i K. A. zmienili żądanie pozwu i domagali się wydania na rzecz każdego z nich po 3 tony węgla w naturze.

Sąd pominął pismo złożone przez pełnomocnika powoda I. C. z dnia 30.03.2016 r., bo pełnomocnik nie doręczył odpisu pisma stronie przeciwnej reprezentowanej przez fachowego pełnomocnika, wbrew wyraźnej treści przepisu art. 132 kodeksu postępowania cywilnego.

W piśmie z 1.04.2016 r. powód J. M. wskazał, że odchodząc na emeryturę nabył prawo do deputatu węglowego z dnia 21.12.1991 r. z art. 22 ust. 2-7 Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 30.04. 1999 r.

Wyrokiem z dnia 26.04.2016r Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju Wydział IV Pracy w pkt:

1. oddalił powództwo: K. A., I. C., E. G., H. G., J. K., J. M., R. S.;

2. odstąpił od obciążenia powodów obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz strony pozwanej.

W uzasadnieniu wyroku Sad ten podał, iż ustalił i zważył, co następuje:

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że powodowie byli pracownikami pozwanej, którzy zakończyli pracę w związku z przejściem na rentę bądź emeryturę i byli uprawnieni zgodnie z obowiązującym do końca 2009 r. zakładowym układem zbiorowym pracy do deputatu węglowego. Bezspornym było, iż do 2014 r. powodowie corocznie otrzymywali od pozwanej bezpłatny węgiel - początkowo w naturze, a następnie w formie ekwiwalentu pieniężnego. W 2015 r. powodowie nie otrzymali deputatu węglowego w żadnej formie.

Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1.02.1980 r. przewidywał uprawnienia do bezpłatnego węgla w naturze zamieszkałym w kraju emerytom i rencistom w wymiarze 2,5 tony rocznie. Powyższy układ utracił moc obowiązującą z dniem 31.12.1991 r., z mocy art. 45 nowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów (...) z dnia 21.12.1991 r. Prawo do deputatu węglowego zostało zachowane dla emerytów i rencistów w oparciu o art. 22 Układu.

Wskazany Układ został zawarty przez: Zarząd Związku (...) reprezentujący pracodawców zrzeszonych w tym związku oraz właściwe organy statutowe ogólnokrajowych organizacji związkowych zrzeszających pracowników, dla których układ był zawierany.

Związek jw. pismem z dnia 15.05.2000 r. poinformował Ministra Pracy i Polityki Społecznej o wypowiedzeniu Układu, w związku z czym - zgodnie z art. 41 ust. 2 Układu - uległ on rozwiązaniu z upływem roku kalendarzowego, tj. 31.12.2000 r.

Minister Pracy i Polityki Społecznej wpisał do rejestru prowadzonego dla układów ponadzakładowych informację o wypowiedzeniu i rozwiązaniu tego Układu z dniem 31.12.2000 r. oraz powiadomił o tym wszystkie strony, które go zawierały. Tym samym z dniem 31.12.2000 r. wskazany Układ zakończył swój byt prawny.

Od dnia 1.07.1992 r. dla pracowników zatrudnionych na Kopalni (...) obowiązywał Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy zawarty pomiędzy zakładowymi organizacjami związkowymi reprezentującymi pracowników a pracodawcą. Ta umowa zbiorowa określała szerzej niektóre uprawnienia pracownicze uregulowane powszechnie i jednolicie w prawodawstwie pracy oraz innych przepisach. W par. 20, 21 i 22 został określony przywilej w postaci deputatu węglowego, w tym dla emerytów i rencistów, który był nowelizowany protokołem dodatkowym nr 14 z dnia 28.01. 1999 r. oraz protokołem dodatkowym nr 20 z dnia 23.03.2000 r. Stosownie do zapisów w/w Zakładowego Układu zbiorowego uprawnienia do bezpłatnego węgla przysługiwały pracownikom oraz emerytom i rencistom w naturze na zasadach określonych w UZP z zachowaniem postanowień art. 21 i 22 UZP z miesięcznym dodatkiem do deputatu węglowego.

Z końcem grudnia 2009 r. w (...) S.A. rozwiązaniu uległy wszystkie zakładowe układy zbiorowe pracy oraz porozumienia zbiorowe i regulaminy obowiązujące w jednostkach organizacyjnych (kopalniach oraz Zakładzie (...)), w następstwie ich wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę w sierpniu 2009 r.

W kwietniu i maju 2011 r. trwały negocjacje nad porozumieniem zbiorowym w związku z debiutem giełdowym (...) S. A. W następstwie rokowań w dniu 5.05.2011 r. Zarząd (...) S.A. oraz zakładowe organizacje związkowe działające w Spółce podpisały porozumienie zbiorowe.

Zgodnie z § 1 porozumienia z dnia 5.05.2011 r.:

Strony porozumienia przyjmują:

1.  Dotychczasowe warunki umów o pracę pracowników zakładów (...) S.A. nie ulegają zmianom i nie będą podlegać wypowiedzeniom do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie jednolitego ZUZP dla pracowników (...) S.A.

2.  Postanowienia Porozumienia mają również zastosowanie przy ustalaniu warunków umów o pracę po dniu zawarcia Porozumienia.

3.  Kontynuować negocjacje nad nowym jednolitym Zakładowym Układem Zbiorowym Pracy dla pracowników (...) S.A.

Zgodnie z § 2 porozumienia:

Wszystkie pozostałe uregulowania wynikające ze stosowanych postanowień wypowiedzianych zakładowych układów zbiorowych pracy oraz obowiązujących w dniu zawarcia niniejszego porozumienia regulaminów i porozumień w jednostkach organizacyjnych (...) S.A. pozostają bez zmian i są obowiązujące do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie ZUZP dla Pracowników (...) S.A.

W dniu 9.11.2011 r. (...) S. A. zawarła z reprezentującymi pracowników Zakładowymi Organizacjami Związków Zawodowych porozumienie w sprawie między innymi realizacji deputatu węglowego dla emerytów i rencistów w 2012 r., które uregulowało zasady wypłaty deputatu węglowego dla emerytów i rencistów w 2012 r., który zgodnie z jego treścią realizowany miał być w ekwiwalencie pieniężnym.

Pozwana od 1.01.2010 r. nie była zobligowana autonomicznymi źródłami prawa pracy do wypłaty deputatu węglowego dla emerytów i rencistów. Spółka osiągała zysk: w 2011r. w wysokości 2,3 miliarda zł, w 2012r. 996 milionów, w 2013 r. zysk wyniósł 8 milionów zł. Pozwana w związku z osiąganym zyskiem uznała za właściwe aby również emeryci i renciści skorzystali z dobrej sytuacji spółki poprzez wypłatę deputatu węglowego.

W 2014r. pozwana spółka osiągnęła stratę w wysokości 684 mln zł. W 2015 r. przed weryfikacją bilansu strata wyniosła 2,5 miliarda zł.

Z uwagi na bardzo złą sytuację spółki pozwana analizowała możliwości zaprzestania wydawania deputatu węglowego emerytom i rencistom, jednakże z uwagi na wolę zachowania spokoju społecznego deputat węglowy dla emerytów i rencistów w 2014 r. zrealizowano.

Pozwana w drodze dwóch uchwał organu reprezentacji spółki - zarządu, uchwały z dnia 30.09.2014 r. i z dnia 14.09.2015 r., podjęła decyzję, że począwszy od 2015 roku nie będzie wypłacać emerytom i rencistom deputatu węglowego. Decyzje pozwana uzasadniła koniecznością wprowadzenia niezbędnych oszczędności w związku z bardzo trudną sytuacją finansowo ekonomiczną spółki.

Pozwana w ramach prowadzonej restrukturyzacji finansowej zawarła w 2015 r. z reprezentującymi pracowników organizacjami związkowymi dwa porozumienia zbiorowe, w drodze, których zostały obniżone wynagrodzenia pracowników, w szczególności poprzez zaprzestanie wypłaty deputatu węglowego pracownikom (...).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów. Dowody z dokumentów, jak i z kopii dokumentów, sąd uznał za w pełni wiarygodne, bo nie były kwestionowane przez strony, a ich prawdziwość nie budziła wątpliwości sądu. Sąd oparł się na zeznaniach świadka R. G., bo zeznania te były spójne, logiczne, dokładne, korelowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Świadek ten jako osoba zajmująca się bezpośrednio sprawami ekonomicznymi pozwanej posiadał z pewnością pełną i dokładną wiedzę. Sąd oddalił wniosek strony powodowej o zobowiązanie pozwanej do dostarczenia uchwał zarządu (...) S. A. z lat 2009 2010 i lat 2011, 2012 na okoliczność ustalenia podstaw wypłaty deputatu węglowego w tych latach oraz treści tego dokumentu, bo strona powodowa nie wskazała w istocie żadnych konkretnych dokumentów, nie uwiarygodniła w istocie ich istnienia. Wskazać należy, iż uchwała zarządu spółki stanowi jedynie formę (może być pisemna ale nie musi) podjęcia decyzji kolegialnego organu reprezentacji osoby prawnej jaką jest spółka akcyjna. To nie uchwała zarządu jest podstawą wypłaty deputatu węglowego lub też odmowy jego wypłaty, stanowi ona tylko zewnętrzną formę podjęcia decyzji. Dowód z takich dokumentów, nawet gdyby istniały pozostawał by bez znaczenia dla stwierdzenia podanej okoliczności.

Roszczenia powodów nie zasługuje na uwzględnienie.

Rację ma pozwana wskazując, że nie jest zobowiązana do wypłaty deputatu węglowego dla emerytów i rencistów, z uwagi na fakt, iż nie istnieje w chwili obecnej żadne źródło prawa pracy, na mocy którego powodowie byliby uprawnieni do otrzymywania deputatu węglowego bądź wypłaty jego ekwiwalentu, a pozwana miałaby obowiązek skorelowany z powyższym uprawnieniem powoda.

Zgodnie z art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. W myśl tego przepisu Konstytucji, zwyczaj nie zalicza się do źródeł obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej prawa i stąd fakt wypłacania przez pozwaną w formie ekwiwalentu deputatu węglowego na rzecz byłych pracowników – emerytów i rencistów, nie stanowi samoistnej podstawy do żądania dalszego wypłacania świadczenia.

Niezbędnym dla skutecznego dochodzenia na drodze sądowej roszczenia jest istnienie po stronie pozwanej obowiązku wynikającego z przepisów powszechnie obowiązującego prawa lub też obowiązku wynikającego z umownych źródeł prawa (autonomicznych źródeł prawa pracy – autonomicznych bo objętych wolą stron stosunku pracy). Brak takiego obowiązku po stronie pozwanej, tak w przepisach prawa powszechnie obowiązującego jak i w autonomicznych źródłach prawa pracy skutkować musi oddaleniem powództwa wobec pozwanej.

Sam fakt, że ktoś świadczy coś na rzecz drugiej osoby dobrowolnie, choć nie jest do tego obowiązany prawem lub umową, nie tworzy po stronie odbiorcy świadczenia, prawa do żądania kolejnych świadczeń w przyszłości.

Źródła prawa z których ewentualnie mogło by wynikać uprawnienie powodów można podzielić na dwie zasadnicze grupy: powszechnie obowiązujące przepisy prawa i autonomiczne źródła prawa pracy, o których mowa w art. 9 k. p., który stanowi, że ilekroć w kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Pierwszym aktem powszechnie obowiązującego prawa w którym znalazła się konstrukcja prawa do deputatu węglowego było rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30.12.1981 r. w sprawie szczególnych przywilejów dla pracowników górnictwa – Karta górnika (Dz. U. z dnia 30 stycznia 1982 r.). Stosownie do par. 19 ust. 2 tegoż aktu , między innymi emerytom i rencistom uprawnionym do deputatu węglowego w okresie ich zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych objętych przepisami rozporządzenia przysługuje bezpłatny węgiel opałowy lub ekwiwalent pieniężny za ten węgiel. Rozporządzenie nie precyzowało kto jest zobowiązanym z tytułu wypłaty tegoż świadczenia , jak również nie wskazywało w żaden sposób na wysokość świadczenia. Ust. 3 par. 19 w/w rozporządzenia delegował dla właściwych ministrów w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płacy i Spraw Socjalnych uprawnienie i zarazem obowiązek do określenia szczegółowych zasad przyznawania świadczeń. Rozporządzenie wykonawcze w tym zakresie nie zostało wydane.

Świadczenie wypłacane było dla uprawnionych pracowników górnictwa w oparciu o Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1.02.1980 r. i kolejne układy zbiorowe.

Na mocy ustawy z dnia 2.02.1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy… (Dz. U. nr 24, poz. 110 ze zm.) uchylono część przepisów, na podstawie których wprowadzono Kartę górnika, tj. art. 79, 129 §2, art. 130 §2 i art. 160 k. p. Przyjęto w nowelizacji specyficzną konstrukcję dalszego obowiązywania niektórych przepisów rozporządzeń wykonawczych. W art. 11 ustawy przyjęto, iż obowiązujące do dnia wejścia w życie ustawy przepisy określające zasady wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, wydane na podstawie art. 79 k. p., zachowują moc do czasu objęcia pracowników, których te przepisy dotyczą i w zakresie przedmiotu w nim normowanego - postanowieniami układu zbiorowego pracy lub innymi przepisami prawa pracy. Na mocy powołanego przepisu decyzję o dalszym stosowaniu zasad wynagradzania i innych świadczeń związanych z pracą, wynikających z Karty górnika (w tym deputatu węglowego) przekazano pracodawcy i organizacjom związkowym.

Uzależnienie dalszego obowiązywania przepisu powszechnie obowiązującego prawa od woli podmiotu innego niż ustawodawca (stron układu zbiorowego pracy) jest konstrukcją wyjątkową i nietypową.

Przepis wywołał wiele wątpliwości interpretacyjnych, które w dużej mierze rozstrzygnął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14.04.2010 r., sygn. akt III PK 61/09, wskazując, iż Karta górnika w zakresie wynagrodzenia i świadczeń związanych ze stosunkiem pracy zachowuje moc bezterminowo, ale w odniesieniu do konkretnych pracodawców górniczych, tylko do momentu, w którym ich pracownicy zostaną objęci postanowieniami układu zbiorowego pracy lub innymi przepisami prawa pracy, nie ma przy tym znaczenia, czy nowe regulacje są od Karty górnika korzystniejsze, czy nie a przez objęcie postanowieniami układu rozumie się „ zmianę stanu prawnego dotąd istniejącego", tj. albo zawarcie po 2.06.1996 r. układu zbiorowego pracy po raz pierwszy, albo dokonanie takiej zmiany już obowiązującego układu, która dotyczyłaby konkretnych przywilejów wynikających z Karty górnika.

Szczegółowe zasady dotyczące przywilejów z Karty górnika, w tym deputatu węglowego zostały uregulowane w Układzie Zbiorowym Pracy dla Pracowników zakładów górniczych z dnia 21.12.1991 r. i w Zakładowych Układach Zbiorowych Pracy obowiązujących dla kopalń i zakładów (...) SA, w tym dla KWK (...), a tym samym w sposób odrębny od Karty górnika. W konsekwencji trzeba przyjąć, że zasady wypłaty deputatu węglowego dla emerytów (...) S.A. zostały przeniesione do układów zbiorowych pracy, a zatem nie obowiązują już w ogóle w tych zakładach przepisy Karty górnika.

Kolejnym aktem prawnym który wprowadza do powszechnego ustawodawstwa pojęcie deputatu węglowego jest ustawa z dnia 6 lipca 2007 r. o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych (Dz. U. z dnia 14.08.2007r.). Ustawa przewiduje prawo do świadczenia w postaci ekwiwalentu z tytułu deputatu węglowego, osobą zobowiązaną do wypłaty świadczenia jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a osobami uprawnionymi są emerycie i renciści mający ustalone prawo do emerytury lub renty oraz osoby uprawnione do świadczeń rodzinnych powyżej wymienionych , którzy pobierali bezpłatny węgiel w naturze od przedsiębiorstw robót górniczych lub przeszli na emeryturę lub rentę z tych przedsiębiorstw oraz osoby uprawnione do świadczeń rodzinnych wyżej wymienionych , uprawnieni w każdym przypadku do bezpłatnego węgla na podstawie Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników zakładów górniczych z dnia 21.12.1991 r., i którzy uzyskali emeryturę lub rentę przed dniem 1.01.2007 r., a po dniu 31.12.2001 r. nie pobierali ekwiwalentu. Ustawa wskazuje na uprawnienie do deputatu węglowego dla byłych pracowników przedsiębiorstw robót górniczych i osób jw. i zobowiązuje z tego tytułu Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Obowiązującym aktualnie powszechnym źródłem prawa jest ustawa z dnia 7.09. 2007r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. Przyznaje ona uprawnienie do realizowania deputatu węglowego, w naturze od wskazanego przez Ministra właściwego do spraw energii przedsiębiorstwa, od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ekwiwalencie, ale tylko i wyłącznie dla byłych pracowników kopalń postawionych w stan likwidacji, uregulowanie to nie dotyczy pozwanej , bo kopalnia w której pracowali powodowie nie została zlikwidowana.

Autonomiczne źródła prawa pracy to Układ Zbiorowy Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1.02.1980 r., który utracił moc obowiązującą z dniem 31.12.1991 r., z mocy art.45 Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów (...) z dnia 21.12.1991 r., który z dniem 31.12.2000 r. zakończył swój byt prawny i nie może stanowić podstawy prawnej roszczeń powodów.

Po rozwiązaniu z dniem 31.12.2000 r. Układu z dnia 21.12.1991 r., zakładowy układ pracy był jedynym źródłem prawa do deputatu węglowego dla emerytów i rencistów zatrudnionych na kopalni (...) należącej do (...) S.A., w tym dla powodów. W oparciu o ten układ pozwana obowiązana była wypłacać uprawnionym deputat węglowy. Z końcem grudnia 2009 r. w (...) S.A. rozwiązaniu uległy jednak wszystkie zakładowe układy zbiorowe pracy oraz porozumienia zbiorowe i regulaminy obowiązujące w jednostkach organizacyjnych (kopalniach oraz Zakładzie(...)), w następstwie ich wypowiedzenia dokonanego przez pozwaną w sierpniu 2009 r.

Zgodnie z art. 241 ⁷ § 1 k.p. układ rozwiązuje się:

1) na podstawie zgodnego oświadczenia stron ,

2) z upływem okresu, na który został zawarty,

3) z upływem okresu wypowiedzenia dokonanego przez jedna ze stron.

Zgodnie z § 2 oświadczenie stron o rozwiązaniu układu oraz wypowiedzenie układu następuje w formie pisemnej. Na mocy § 3 w/w przepisu okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące kalendarzowe, chyba że strony w układzie postanowią inaczej.

Za swobodą w wypowiedzeniu układu zbiorowego pracy przemawiają ogólne zasady zbiorowego prawa pracy w tym zwłaszcza swoboda rokowań leżąca u podstaw zbiorowego prawa pracy, która oznacza, że jeżeli strony układu zbiorowego pracy przyznały określone uprawnienia pracownikom lub byłym pracownikom to mogą je następnie uchylić. Swoboda ta może być ograniczona tylko z mocy wyraźnego przepisu prawa natomiast brak jest przepisu, który zabraniałby odstępowanie od świadczeń przyznanych wcześniej emerytom lub rencistom. Odstąpienie od świadczeń przyznanych emerytom i rencistom nie wymaga dokonania wypowiedzeń zmieniających bowiem strony nie łączy już stosunek pracy. Wystarczy, że emeryci lub renciści zostaną tylko poinformowani o pozbawieniu ich świadczeń przyznanych w porozumieniu zbiorowym.

Trybunał Konstytucyjny zaznaczył w wyroku z dnia 18 .11.2002 r. w sprawie K 37/01, że w praktyce stosunków gospodarczych rozwiązanie układu zbiorowego pracy będzie następować w zasadniczej większości przypadków w razie istotnej zmiany w otoczeniu makroekonomicznym.

Strony układu zbiorowego powinny mieć zagwarantowaną możliwość jego skutecznego rozwiązania. Katalog czynności zmierzających do rozwiązania układu zbiorowego pracy jest katalogiem zamkniętym, niedopuszczalnym jest jednostronne rozwiązanie układu bez wypowiedzenia (wyrok S.N. z dnia 11.03.2014 r. w sprawie III PK 78/13).

Art. 241 ⁷ § 1 k.p. jest przepisem bezwzględnie obowiązującym, a rozwiązanie układu zbiorowego pracy z zachowaniem okresu wypowiedzenia jest czynnością jednostronną i nie wymagającą podania przyczyny.

Prawo do deputatu węglowego jest prawem majątkowym, jednak nie stanowi ono prawa bezwzględnego jak własność, a prawo względne, przysługujące od konkretnego podmiotu jako zobowiązanego, na podstawie skonkretyzowanej umowy w postaci układu zbiorowego pracy. Prawo to nie ma rangi konstytucyjnej lecz stanowi przywilej przyznany w Układzie Zbiorowym Pracy (tak w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12.12. 2005r. )

W drodze wypowiedzenia układu, dotychczas uprawnieni emeryci i renciści mogą być pozbawieni prawa do tegoż przywileju, a ograniczenie możliwości wypowiedzenia układu w tej części stanowiło by w istocie niedopuszczalne złamanie zasady swobody woli stron stosunku prawnego (jakim jest przecież układ zbiorowy).

Powyższe rozważania potwierdzają rozważania zawarte w uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższego z dnia 22.07.2015 r. I BP 9/14, w którym to Sąd Najwyższy wskazał, iż nie powinno budzić większych wątpliwości, że uprawnienia przyznane w układzie emerytom i rencistom mogą być następnie uchylone w wyniku zmiany dotychczasowego układu. Jeżeli bowiem układ może być zmieniony na niekorzyść pracowników, będących jego podstawowymi adresatami, to tym bardziej można podjąć takie działania w stosunku do podmiotów mogących podlegać układowi na zasadzie wyjątku (dodatkowo). Przy czym przepis art. 241 [13] par. 2 kodeksu pracy nie będzie miał zastosowania do emerytów, gdyż nie można wypowiedzieć warunków umów o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy, skoro taki stosunek prawny nie istnieje.

Strona powodowa podniosła, iż zasadnicze znaczenie ma zapis par. 2 Porozumienia zbiorowego z dnia 5.05.2011 r., w którym to pozwana potwierdziła jakoby w sposób nie budzący wątpliwości, ze przepisy formalnie rzecz biorąc wypowiedzianego Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy nadal jednak obowiązują do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie nowego ZUZP dla pracowników (...) S. A.

Celowym jest poddanie analizie w/w autonomicznego źródła prawa pracy. Zgodnie z ustawodawstwem krajowym (art. 20 i 59 Konstytucji RP, art. 9 k.p. , art. 7 ust. 1 i art. 21 ustawy związkowej) oraz międzynarodowym (art. 3 Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 87 z 1948 r. dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych oraz pkt 6 cz. 1 i art. 6 ust. 2 cz.2 Europejskiej Karty Społecznej z dnia 18.10.1961 r.) partnerzy społeczni mają prawo korzystać z wolności rokowań zbiorowych, zakres oraz procedura negocjacji musi odpowiadać obowiązującemu prawu.

Kodeks pracy statuuje szczegółowe zasady tworzenia oraz wejścia w życie układów zbiorowych pracy. Procedurę negocjacji określają przepisy art. 238 i n. k.p., a podstawą obowiązywania norm układowych jest zarejestrowanie układu zbiorowego w określonym terminie. Na podstawie art. 241 ¹¹ § 1 k.p. układ podlega wpisowi do rejestru prowadzonego dla układów zakładowych przez właściwego okręgowego inspektora pracy. Zgodnie z § 2 w/w przepisu prawa układ zawarty zgodnie z prawem podlega rejestracji w ciągu jednego miesiąca - w odniesieniu do układu zakładowego- od dnia złożenia wniosku w tej sprawie przez jedną ze stron układu. Z kolei, w myśl art. 241 ¹² § 1 k.p. układ wchodzi w życie w terminie w nim określonym, nie wcześniej jednak niż z dniem zarejestrowania. Rejestracja układu zbiorowego jest warunkiem jego wejścia w życie (art. 241 ¹² § 1 k.p.). Układ staje się wówczas źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p. Rejestracja układu stanowi przesłankę warunkującą jego włączenie do systemu źródeł prawa pracy.

W momencie podpisywania porozumienia z dnia 5.05.2011 r. wypowiedziane układy zbiorowe pracy nie były obowiązującymi aktami. Nie jest możliwe reaktywowanie w trybie porozumienia zbiorowego skutecznie rozwiązanego układu zbiorowego pracy. Taka czynność pozostawałaby w sprzeczności z wyżej wskazanymi przepisami stanowiącymi procedurę zawierania układu zbiorowego, określonymi przez przepisy kodeksu pracy i stanowiła by w istocie ich obejście.

Przywrócenie obowiązywania zakładowego układu zbiorowego pracy, który został skutecznie wypowiedziany wymaga ponownie jego zawarcia przez strony, a następnie skutecznego zarejestrowania w PIP.

Argumentu przeciwko dopuszczalności przywrócenia zakładowego układu zbiorowego pracy na mocy porozumienia zbiorowego dostarcza również relacja układu zbiorowego pracy do innych porozumień zbiorowych. Obie kategorie źródeł prawa znajdują się na takim samym poziomie. Zgodnie z art. 9 § 3 k.p. postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 8.06. 2010 r. I PK 23/10, OSNP 2011/23-24/289 wyjaśnił, że „pakiet socjalny jako inne porozumienie zawarte ze związkami zawodowymi ma taką samą pozycję w hierarchii źródeł prawa, jak układ zbiorowy pracy". Zatem żadne porozumienie zbiorowe zawarte na tym samym poziomie co układ nie może być dominujące w stosunku do układu zbiorowego pracy, w jego następstwie nie może dojść do przywrócenia obowiązywania układu zbiorowego pracy, który w istocie już nie istnieje, bo został skutecznie rozwiązany. Nie sposób również uznać aby odwołanie się w treści porozumienia do zakładowych układów zbiorowych pracy stanowić miało w istocie technikę legislacyjną polegającą na odwołaniu się w treści aktu do innych aktów. Tych bowiem „innych” aktów tj. układów zbiorowych pracy już jako takich nie ma, nie istnieją, a istnieją jedynie ich zapisy jako elementy składowe indywidualnych stosunków pracy pracowników pozwanej.

Nawet gdyby przyjąć, że istnieje możliwość rozciągnięcia mocy obowiązywania wypowiedzianego układu zbiorowego pracy, to należy stwierdzić, iż nie doszło do tego w drodze porozumienia z dnia 5.05.2011r.

Wynika to wprost z literalnej wykładni samego porozumienia, która nie pozwala wyciągnąć wniosku, iż porozumienie to obejmuje swoim zakresem obowiązek stosowania postanowień wypowiedzianych zakładowych układów zbiorowych pracy dotyczących uprawnień emerytów i rencistów.

W § 1 Porozumienia z dnia 5.05.2011r. strony porozumienia przyjmują, że dotychczasowe warunki umów o pracę zakładów (...) S.A nie ulegają zmianom i nie będą podlegać wypowiedzeniom do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie jednolitego ZUZP dla Pracowników(...)S.A. czym pozwana przyznała wprost, iż dotychczasowe warunki umów o pracę nie ulegną zmianom co wynika z faktu, iż samo wypowiedzenie układów zbiorowych pracy bez zastosowania indywidualnych wypowiedzeń zmieniających nie może zmieniać dotychczasowych warunków pracy pracowników, bo zgodnie z art. 241 [13] § 2 k.p. postanowienia układu mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze wypowiedzenia pracownikom dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy. Przy wypowiedzeniu dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy nie mają zastosowania przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiadania warunków takiej umowy lub aktu. Zatem odnośnie pracowników, pomimo wypowiedzenia samego układu zakładowego, jego postanowienia należy nadal stosować, co do warunków umów o pracę pracowników, aż do wypowiedzenia każdemu z pracowników tychże warunków indywidualnie. W istocie postanowienia wypowiedzianych układów stają się częścią umów o pracę i jako takie nadal (tj. aż do wypowiedzenia tych umów) obowiązują i są stosowane. Paragraf 1 Porozumienia z dnia 5.05.2011r. wskazuje wyraźnie na zobowiązanie się pozwanej, że takich wypowiedzeń wobec pracowników nie dokona.

§ 2 porozumienia wskazuje , iż wszystkie pozostałe uregulowania wynikające ze stosowanych postanowień wypowiedzianych zakładowych układów zbiorowych pracy oraz obowiązujących w dniu zawarcia niniejszego porozumienia regulaminów i porozumień w jednostkach organizacyjnych (...) S.A. pozostają bez zmian i są obowiązujące do czasu zarejestrowania i wdrożenia w życie ZUZP dla Pracowników(...) S.A. Wykładni § 2 należy dokonać w oparciu o przepisy § 1. Zwrot „stosowanych postanowień”, w sposób oczywisty odsyła do § 1 . Za „stosowane postanowienia” należy uznać te, które nie uległy zmianom i nie podlegały wypowiedzeniom, a więc dotyczące pracowników, których obowiązują już jako składowe ich indywidualnych umów o pracę. Tylko wobec pracowników stosowane są bowiem postanowienia wypowiedzianych zakładowych układów zbiorowych pracy, bo te postanowienia , które dotyczą indywidualnych warunków umów o pracę, są nadal stosowane jako wchodzące w skład warunków umów o pracę pracowników. Gdyby wolą stron porozumienia objęte było reaktywowanie całości zakładowych układów zbiorowych pracy, to użycie w treści par. 2 zwrotu „stosowanych postanowień” było by w istocie pozbawione sensu, a należało by użyć zwrotu „wszystkie pozostałe uregulowania wynikające z wypowiedzianych zakładowych układów zbiorowych pracy”. Stosowane postanowienia układu, w okresie pomiędzy wypowiedzeniem układów zakładowych a zawarciem porozumienia, to były tylko te postanowienia, które dotyczyły warunków umów o pracę, wobec braku ich wypowiedzenia przez pozwaną, złożonego indywidualnie każdemu pracownikowi. Takie wypowiedzenie nie jest wymagane w przypadku emerytów i rencistów, albowiem nie wiąże ich już z pracodawcą stosunek pracy.

Sąd orzekający dostrzegł nierówne traktowanie emerytów i rencistów w zakresie prawa do bezpłatnego węgla, gdy wszyscy emeryci i renciści pracujący niegdyś w przedsiębiorstwach górniczych objętych układem zbiorowym winni mieć takie samo prawo do bezpłatnego węgla realizowane w formie deputatu węglowego lub jego ekwiwalentu i powinni mieć zapewnioną równą ochronę tego prawa stosownie do art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji, na co zwrócił uwagą Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12.12. 2005 r. SK 20/04. Przedmiotem niniejszego postępowania było prawo do bezpłatnego węgla od byłego pracodawcy powodów, pozwanej, która jest podmiotem prawa prywatnego – spółką akcyjną. Sąd zatem bada tylko i wyłącznie czy strona pozwana jest obowiązana do świadczenia na rzecz powodów, nie bada zaś uprawnienia do deputatu węglowego w ogólności.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na zasadzie art. 102 kpc.

Przepis ten pozwala w szczególnie uzasadnionych wypadkach na zasądzenie od strony przegrywającej tylko części kosztów lub nie obciążanie jej w ogóle kosztami. Sąd uznał, że w sprawie zachodzą podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c. Odstąpienie od obciążenia kosztami procesu strony powodowej należy uznać za uzasadnione, gdy odpowiedzi na pozwy złożone w sprawie stanowią praktycznie kopie odpowiedzi na pozwy złożonych w innych tożsamych sprawach, a zatem indywidualny nakład merytorycznej pracy fachowego pełnomocnika nie był duży, żeby nie powiedzieć znikomy, polegał bowiem jedynie na powieleniu wcześniej przedstawionego stanowiska, powodami w postępowaniu są emeryci i renciści, a zatem w przeważającej części osoby starsze. Informacja która dotarła do nich od strony pozwanej o zaprzestaniu wypłaty deputatu węglowego została złożona w takich okolicznościach, iż mogła w nich wzbudzić uzasadnione przekonanie co do zasadności ich roszczeń. Informacja ta bowiem dotarła do nich po upływie pięciu lat od wypowiedzenia zakładowych układów zbiorowych pracy, na podstawie których ten deputat otrzymywali. Zatem, fakt, iż przez okres 5 lat deputat pomimo wypowiedzenia układów otrzymywali, mógł wzbudzić i z pewnością wzbudził w nich fałszywe przekonanie, że deputat który im się prawnie należy jest teraz jednostronną decyzją im odbierany. Nastąpiło bowiem oderwanie kwestii utraty podstawy prawnej do świadczenia po ich stronie, od kwestii rzeczywistej utraty tego świadczenia, która miała miejsce dopiero pięć lat później. Ta okoliczność z pewnością miała wpływ na złożenie powództwa i żądanie przez powodów tego co według ich wiedzy im się prawnie należy, a co po przeprowadzaniu postępowania okazało się niezasadne.

W apelacji od wyroku powodowie I. C., K. A. i J. K. zarzucili:

naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a to:

1.  art. 233 par.1 kpc w zw. z art.227 kpc, art. 6 kc poprzez :

a)  przekroczenie przez Sąd I instancji granicy swobodnej oceny dowodów, poprzez przyjęcie, że po roku 2009 u pozwanej brak było podstaw prawnych do świadczeń deputatowych dla emerytów i rencistów , w szczególności, że taką podstawą nie mogła być treść porozumienia zbiorowego z dnia 05.05.2011r., pomimo jego literalnej treści , podczas, gdy ocena okoliczności sprawy, w tym w kontekście zeznań świadka, wskazywała, że pozwana faktycznie stosowała wówczas do ustalenia kręgu uprawnionych jak i zasad wypłaty świadczeń deputatowych dla emerytów postanowienia wypowiedzianych układów zbiorowych pracy, co zgodnie z treścią § 2 porozumienia zbiorowego z dnia 05.05.2011r. spowodowało powołanie podstawy prawnej dla tychże świadczeń, odwołującej się w szczegółach do treści wypowiedzianych układów zbiorowych pracy,

b)  przekroczenie przez Sąd I instancji granicy swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że przez pojęcie „ stosowanych postanowień wypowiedzianych układów zbiorowych pracy” należy rozumieć wyłącznie te postanowienia, co do których pracodawca miał obowiązek ich stosowania ( porozumienie ma więc mieć charakter gwarancyjny wobec strony społecznej), podczas, gdy takiej wykładni zawężającej nie sposób wywieść z treści ww. porozumienia ani też w konfrontacji z zeznaniami słuchanego świadka,

2.  art.328 par.2 kpc poprzez niedostateczne wyjaśnienie:

a)  z jakich powodów Sąd I instancji uznał, iż treść porozumienia zbiorowego z dnia 05.05.2011r. nie dotyczyła świadczeń deputatowych dla emerytów, rencistów pomimo, że świadczenia tego typu były w okresie poprzedzającym zawarcie porozumienia wypłacane w oparciu o faktycznie stosowane postanowienia wypowiedzianych układów zbiorowych pracy,

b)  z jakich powodów Sąd I instancji uznaje, iż bez znaczenia dla sprawy pozostaje fakt nie tylko wykonywania świadczeń deputatowych przez pozwaną w kolejnych latach poprzez dalsze stosowanie postanowień wypowiedzianych układów zbiorowych pracy poprzez § 2 porozumienia zbiorowego z dnia 05.05.2011r. jak również zawierania dalszych porozumień zbiorowych w przedmiocie, m.in. sposobu realizacji świadczeń deputatowych, skutecznych na przyszłość bez ograniczenia czasowego.

Powodowie wnieśli także o dopuszczenie na etapie postępowanie apelacyjnego dowodów:

1.  z przesłuchania świadków S. K., W. W., M. P. na okoliczność ustalenia zgodnego zamiaru stron : pracodawcy i strony społecznej , co do zakresu regulacji porozumienia zbiorowego z dnia 05.05.2011r., w szczególności ustalenia, czy § 2 ww. porozumienia obejmował również świadczenia deputatowe emerytów, rencistów zgodnie z jego rozumieniem literalnym, czy intencją stron przy zawieraniu ww. porozumienia było stworzenie podstawy prawnej dla wypłaty świadczenia deputatowego emerytów, rencistów wskazując, iż dopuszczenie takie jest konieczne i uzasadnione, gdy konieczność wykazania zamiaru stron przy zawieraniu porozumienia zbiorowego z dnia 05.05.2011r. powstała wraz z powołanym w ustnych motywach rozstrzygnięcia Sądu I instancji odejścia od literalnego brzmienia ww. porozumienia na rzecz swoistej wykładni systemowej, w tym w zakresie rozumienia określenia „ stosowania” określonych postanowień , w szczególności ograniczenia go do postanowień co, do których pracodawca miał obowiązek ich stosowania z mocy prawa a nie tych, które do tego dnia były faktycznie stosowane ( w tym zakresie wypłaty świadczeń deputatowych), gdy literalna treść porozumienia nie była przez strony kwestionowana. Sąd nie przeprowadzał w tym zakresie żadnych dowodów z urzędu i stąd wnioskom nie sposób przypisać cechy spóźnienia na etapie postępowania apelacyjnego skoro nie dotyczyły one wówczas okoliczności spornych,

2.  dopuszczenie dowodów z załączonych dokumentów, w szczególności pisma pozwanej z dnia 26.07.2012r. na okoliczność ich treści, w tym świadomości pozwanej o istnieniu podstawy prawnej dla świadczeń deputatowych dla emerytów i rencistów, gdy powodowie nie dysponowali tymi dokumentami w toku postępowania przed Sądem I instancji a konieczność powołania wniosków dowodowych na ww. okoliczności ( zgodnego zamiaru i intencji stron) wynika z zastosowanej przez Sąd I instancji oceny odchodzącej od znaczenia literalnego, a nie sporności danej okoliczności w toku postępowania pierwszoinstancyjnego.

Zgłaszając takie zarzuty powodowie wnieśli o zmianę skarżonego wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez uwzględnienie powództw zgodnie z treścią pozwów i stosowne do orzeczenia rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych lub o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz pozostawienie temu Sądowi orzeczenia o kosztach postępowania.

W uzasadnieniu apelacji powodowie podkreślili, iż domagali się zasądzenia od pozwanej kwot po 1.800 zł z tytułu bezpłatnego deputatu węglowego przysługującego emerytom i rencistom za rok 2015, przy czym powodowie K. A. i J. K. alternatywnie deputatu węglowego w naturze ostatecznie z mocy porozumienia z dnia 05.05.2011r. a pozwana wskazując na brak podstaw prawnych do uwzględnienia powództw podkreśliła, iż wskazywane porozumienie swą treścią nie obejmuje uprawnień emerytów i rencistów do bezpłatnego węgla.

Powodowie wskazali, iż słuchany na okoliczność wykazania zasad wypłaty deputatu węglowego dla emerytów i rencistów, zaprzestania jego wypłaty świadek R. G. zeznał: „ Ja myślę, że w pismach kierowanych na kopalnię była informacja, że: proszę wypłacić deputat węglowy emerytom i rencistom na dotychczasowych zasadach. My już żadnych zasad co do wypłaty deputatu żeśmy nie zmienili. Była decyzja, że są środki na ten cel i można je na ten cel wydać. Zarząd miał wypłacić również deputat węglowy tym emerytom, którzy przeszli na emeryturę po 2010r., bo nie chciał zróżnicowywać emerytów na lepszych i gorszych, tym bardziej, że miał wtedy środki ku temu. Pracodawca już nie miał obowiązku od 1.01.2010r. wypłacania ekwiwalentu za deputat węglowy emerytom i rencistom ale wypłacał go stosując zasady wcześniejsze. Tym emerytom, którzy przeszli po 2010r. również wypłacał aby nie różnicować ich, nie generować konfliktów i w tym zakresie stosował zasady dotychczasowe czyli sprzed 2010r. Ja nie widzę związku z tym, co powiedziałem a treścią porozumienia zbiorowego z 05.05.2011r.. Nie powiedziałem ani razu, że stosowane były zasady. Pracodawca korzystał ze sposobu w jaki wcześniej był realizowany węgiel emerycki. Nie można tego łączyć z tym, że przyjęto zasady zapisane w ZUZP. Dla mnie zasada to jest konkretny przepis, który wynika z pewnych dokumentów. Sposób realizacji węgla wynikał z przyjętego wcześniej sposobu realizacji węgla. Nie ma żadnych podstaw aby potraktować porozumienia z dnia 05.05.2011r. jako dokumentu dającego prawo do węgla deputatowego dla emerytów i rencistów. Wymiar węgla to kontynuacja tego co było wcześniej. Jak najprawdopodobniej w tym dokumencie Zarządu było, żeby realizować to na zasadach dotychczasowych. Trudno tu się tak pilnować, żeby nie wypowiedzieć słowa „ zasada”. W (...) SA sposób realizacji węgla był według zasad dotychczasowych” str.5 protokołu z dnia 12.04.2016r.

Powodowie zaznaczyli, iż Sąd I instancji uznał, iż roszczenia powodów nie zasługują na uwzględnienie, gdyż za „ stosowane postanowienia” należy uznać te, które nie uległy zmianom i nie podlegały wypowiedzeniom, a więc dotyczące pracowników, których obowiązują już jako składowe ich indywidualnych umów o pracę. Tylko wobec pracowników stosowane są bowiem postanowienia wypowiedzianych zakładowych układów zbiorowych pracy.

Z takim poglądem nie zgadzają się powodowie, którzy zarzucają wyrokowi uchybienia formalne, merytoryczne.

Sąd przyznał zeznaniom świadka G. przymiot spójności, logiczności, dokładności oraz korelacji z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym , gdy świadek nie potrafił w sposób logiczny wyjaśnić na jakich zasadach przyznawany był deputat węglowy emerytom i rencistom w latach 2010-2014. Niewielkie znaczenie dowodowe zeznaniom świadka należy przypisać w kontekście nowych dowodów, które pozyskał pełnomocnik powodów po wydaniu wyroku, a o których dopuszczenie wnosi, a to porozumienia z 09.11.2011r, porozumienia z 11.02.2012r., których znaczenie staje się istotne z korespondencją pomiędzy Międzyzakładową Komisją (...), a Zarządem (...).S.A., z której wynika, iż prawo do deputatu nie tylko nie było kwestionowane, ale wręcz szeroko omawiane i uregulowane, a wobec tego stosowane na podstawie zawartych porozumień.

Powodowie wskazali na oddalenie wniosku dowodowego na posiedzeniu w dniu 11.04.2016r. dotyczącego Uchwały Zarządu (...) SA z lat przykładowych na okoliczność ustalenia deputatu węglowego , gdy pełnomocnik powoda pominiętym pismem procesowym wskazał szereg okoliczności, które uprawdopodabniały konieczność dopuszczenia zawnioskowanych dowodów, zwłaszcza, iż emeryci i renciści nie dysponują takimi możliwościami dowodowymi jak pozwana, co wynika z faktu, iż materia jest niezmiernie skomplikowana, powodowie nie uczestniczyli w tych rozmowach , a pozwana udostępnia dokumenty w sposób zgodny z aktualnie prezentowanym stanowiskiem.

Powodowie podkreślili, iż istota sporu ogniskuje się na znaczeniu zapisu § 2 porozumienia z 05.05.2011r., który stanowi, iż „ wszystkie pozostałe uregulowania wynikające ze stosowania postanowień wypowiedzianych układów zbiorowych pracy oraz obowiązujących w dniu zawarcia niniejszego porozumienia regulaminów i porozumień w jednostkach organizacyjnych (...) S.A.” Literalna wykładnia tego zapisu prowadzi do wniosku, iż wolą stron porozumienia było nie tyle przywrócenie wypowiedzianych ZUZP, ale zastosowanie specyficznej techniki legislacyjnej polegającej na dalszym stosowaniu innych postanowień ZUZP bez ich wymieniania. Można w tym zakresie zrozumieć strony porozumienia w sytuacji wielości postanowień zakładowych układowych zbiorowych pracy obowiązujących we wszystkich kopalniach Spółki. Wykładnia zastosowana przez Sąd prowadzi do wniosku, iż strony zawarły porozumienie o stosowaniu postanowień, które i tak z mocy prawa byłyby stosowane na podstawie art.24 kp. Nie można przypisać stronom porozumienia niewiedzy i tworzenia zapisów dublujących regulacje ustawowe.

Nowego znaczenia nabierają cytowane powyżej zapisy, jeśli odczytamy je łącznie z dowodami w postaci porozumienia zbiorowego z 11.02.2011r., porozumienia zbiorowego z 09.11.2011r., pisma (...) z 15.06.2012r., pisma Prezesa Zarządu (...) z dnia 26.07.2012r.

W odpowiedzi na apelację powodów pozwana wniosła o jej oddalenie.

Pozwana wniosła też o oddalenie wniosku dowodowego dotyczącego dowodu z przesłuchania wskazanych świadków jako spóźnionego, gdyż powodowie mogli je zgłosić w postępowaniu przed Sądem I instancji, a potrzeba ich powołania nie może wynikać z samego faktu ustnych motywów rozstrzygnięcia przedstawionych przez Sąd I instancji, tym bardziej, że nie znalazły one odzwierciedlenia w pisemnym uzasadnieniu tegoż Sądu ( art.381 kpc) oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na apelację pozwana podniosła, iż prawidłowo Sąd I instancji przyjął brak podstaw prawnych dla dochodzonych przez powodów świadczeń, w świetle powołanych uregulowań, w tym porozumienia zbiorowego z dnia 05.05.2011r. z prawidłową argumentacją w tym zakresie.

Pozwana zaznaczyła, iż:

- przyjęcie, że na mocy porozumienia z 05.05.2011r. doszło do skutecznego przywrócenia obowiązywania wypowiedzianych układów zbiorowych pracy, oznaczałoby w konsekwencji uznanie nadrzędności porozumienia zbiorowego nad układem zbiorowym pracy, który miałby moc” sprawczą” w stosunku do układu zbiorowego pracy, gdy taka wykładnia jest niedopuszczalna w świetle przepisu art.9 k.p.,

- autonomia woli partnerów społecznych tworzących porozumienia zbiorowe jest ograniczona przepisami powszechnie obowiązującego prawa, co wynika z piśmiennictwa w tym zakresie,

- Sąd I instancji na podstawie prawidłowej wykładni literalnej porozumienia z 05.05.2011r. doszedł do wniosku, że swoim zakresem nie obejmuje ono obowiązku stosowania postanowień wypowiedzianych zakładowych układów zbiorowych pracy dotyczących uprawnień dla emerytów i rencistów, że postanowienia wypowiedzianych układów zbiorowych pracy mają zastosowanie wyłącznie do pracowników pozwanej i nie rozciągają się one na emerytów i rencistów, gdy strony porozumienia uregulowały wyłącznie warunki zatrudnienia pracowników pozwanej, w żadnym miejscu nie odniosły się natomiast do sytuacji prawnej emerytów i rencistów, gdy § 2 i § 4 porozumienia dotyczy pracowników, a przedmiotem porozumienia z 05.05.2011r. były gwarancje dla pracowników pozwanej, a nie innych grup, np. emerytów i rencistów,

- wnioski dowodowe dotyczące przesłuchania świadków nie mogą zmierzać do odmiennego ukształtowania treści porozumienia, która jest jednoznaczna i została prawidłowo zinterpretowana przez Sąd I instancji,

- w ocenie Sądu Najwyższego wola stron układu jest brana pod uwagę, nie może prowadzić do odmiennego tłumaczenia treści układu względem brzmienia jego przepisu, w przypadku porozumień normatywnych judykatura nakazuje stosowanie reguł wykładni powszechnie obowiązującego prawa, w których dominującą rolę pełni wykładnia językowa odniesiona do brzmienia przepisu,

- porozumienie z dnia 09.11.2011r dotyczy wyłącznie zasad wypłaty deputatu w 2012r. na co wskazuje sam tytuł porozumienia, strony porozumienia w żadnym jego punkcie nie powołały się na zapisy porozumienia zbiorowego z 05.05.2011r. jako podstawy zawarcia porozumienia z 09.11.2012r. , zarząd pozwanej w piśmie do związków zawodowych z 11.02.2011r. wyraził swoje stanowisko, sugerując „ aby zasady realizacji deputatu węglowego zostały wypracowane w ramach rokowań na ZUZP do udziału, w których Zarząd (...) SA przedstawicieli (...) Związków Zawodowych (...) SA zaprasza,”

- wolą partnerów społecznych deputat węglowy w 2012r został wypłacony wyłącznie na podstawie odrębnego porozumienia z dnia 09.11.2011r., nie zaś na gruncie postanowień porozumienia zbiorowego z 05.05.2011r.,

- pozwana nie wie kto to jest M. P., który miałby zeznawać na okoliczność zgodnego zamiaru stron, co do zakresu regulacji porozumienia zbiorowego z dnia 05.05.2011r., gdyż nie jest sygnatariuszem ww porozumienia,

- pismo pełnomocnika powodów z dnia 30.03.2016r.nie zostało doręczone stronie pozwanej, a więc powinno być zwrócone, a w konsekwencji pominięte przez Sąd,

- art.24 kp na który powołuje się pełnomocnik w zakresie stosowania porozumień zawartych ze stroną społeczną został uchylony w 1996r.

W zażaleniu na pkt.2 wyroku dotyczący rozstrzygnięcia o kosztach procesu pozwana zaskarżyła w całości to postanowienie i zarzuciła:

- naruszenie art.102 kpc polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu i przyjęciu, że w niniejszej sprawie istniały wyjątkowe okoliczności dające podstawę do nie obciążania powodów kosztami procesu, gdy specyfika sprawy oraz zebrany materiał dowodowy nie dają podstaw do przyjęcia, że istniały wyjątkowe okoliczności,

- naruszenie art.98 par.1 i 3,4 oraz 99 kpc w zw. z par.11 ust.1 pkt.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych… polegające na ich niezastosowaniu i przyjęciu, że nie istniały podstawy do obciążenia powodów kosztami zastępstwa procesowego, gdy koszty zastępstwa procesowego powinny być zasądzone w całości od powodów na rzecz pozwanej.

Zgłaszając takie zarzuty pozwana wniosła o : zmianę pkt.2 wyroku i zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanej kwot po 450,00 zł kosztów zastępstwa procesowego , zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zażalenia pozwana podniosła zasadność żądania w rozumieniu art.98 par.1 kpc , który stanowi, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony ( koszty procesu) w zw. z art.98 par.3 i 4 kpc, które kolejno określają koszty niezbędne i odnoszą się do wysokości kosztów.

Pozwana podkreśliła, iż nie zgadza się z argumentacją Sądu I instancji dotyczącą wystąpienia okoliczności uzasadniających odstąpienie od obciążania powodów kosztami zastępstwa procesowego zwłaszcza, że powodami są emeryci i renciści, którzy otrzymują wysokie jak na polskie realia świadczenia emerytalne lub rentowe, netto miesięcznie od 3.000,00 zł do 7.000,00 zł emerytury górniczej lub renty ( w tym ew. renty wyrównawczej) i stąd sytuacja majątkowa powodów jest bardzo dobra, powodowie korzystali z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, któremu zobowiązani są zapłacić wynagrodzenie, powodowie nie wykazali, aby ich sytuacja majątkowa była trudna i uniemożliwiała poniesienie kosztów postępowania, z którymi powinni liczyć się kierując sprawę na drogę postępowania sądowego, bez wcześniejszej próby ugodowego załatwienia sprawy. Powodowie zostali pisemnie poinformowani przez pozwaną o zaprzestaniu realizacji świadczeń z tytułu deputatu węglowego od 2015r., o bardzo trudnej sytuacji finansowej pozwanej i w celu ratowania miejsc pracy zaprzestania j.w , ze wskazaniem powodom podstawy prawnej. Powodowie przed złożeniem pozwów mieli możliwość skorzystania z porady prawnej profesjonalnego pełnomocnika na każdej kopalni lub prywatnie ( jednak tego nie uczynili) i złożyli pozwy przygotowane oraz udostępnione przez związki zawodowe pomimo powiadomienia jw.

Pozwana zaznaczyła, iż nie zgadza się, że merytoryczny nakład pracy pełnomocników nie był duży, gdy odpowiedź na pozew miała 11 stron oraz kilkadziesiąt stron załączników, które dla każdego z powodów przygotował i poświadczył za zgodność z oryginałem pełnomocnik pozwanej, który weryfikował m.in. czy powodowie byli pracownikami pozwanej i wyszukiwał w archiwum pozwanej świadectwa pracy każdego z powodów, gdy zawiłość sprawy wymagała wielogodzinnego merytorycznego nakładu pracy każdego pełnomocnika pozwanej, w tym ułożenia pytań do świadka, w sprawie odbyły się 3 rozprawy ( w dwóch wziął udział pełnomocnik pozwanej), do udziału w każdej z rozpraw należy się przygotować co wymaga czasu i nakładu pracy.

Nie zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego jest dla strony pozwanej krzywdzące, niesprawiedliwe i sprzeczne z zasadą słuszności.

Pełnomocnik powodów wniósł o oddalenie zażalenia.

Rozpoznając apelację powodów Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacji brak jest uzasadnionych podstaw faktycznych, gdy stan faktyczny sprawy ustalony przez Sąd I instancji jest bezsporny pomiędzy stronami.

Apelacji brak jest również uzasadnionych podstaw prawnych, gdy w ustalonym przez Sąd I instancji stanie prawnym brak jest uregulowań, które mogłyby stanowić podstawę roszczeń powodów.

Inaczej,Sąd I instancji dokonał w oparciu o zebrany materiał dowodowy prawidłowych, bezspornych pomiędzy stronami ustaleń stanu faktycznego sprawy, wyczerpującej i prawidłowej analizy uregulowań prawnych dotyczących prawa do deputatu węglowego.

W konsekwencji Sąd I instancji słusznie orzekł jak w wyroku w zakresie dochodzonych przez powodów roszczeń oraz zasadniczo prawidłowo i wyczerpująco uzasadnił wyrok.

Ustalenia i argumentację prawną Sądu I instancji Sąd Okręgowy w pełni podzielił i przyjął za własne.

W takiej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich szczegółowego powtarzania, co wynika z ukształtowanego już orzecznictwa Sądu Najwyższego w tym przedmiocie.

Podkreślenia wymaga, iż przepisy powszechnie obowiązującego prawa w postaci Karty Górnika , ustawy z dnia 06.07.2007r. o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, ustawy z dnia 07.09.2007r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego oraz przepisy autonomicznych źródeł prawa a to: Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Węglowego z 1980r. , Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Zakładów (...) z 1991r., Zakładowego Układu Zbiorowego dla KWK (...) , nie mogą stanowić podstawy roszczeń powodów, gdy przepisy powszechnie obowiązującego prawa – powołanych uregulowań dotyczą kręgu uprawnionych , do których nie należą powodowie, a powołane Układy utraciły moc obowiązującą kolejno z dniem 31.12.1991r., 31.12.2000r. i 31.12.2009r., co wynika z literalnego brzmienia przepisów prawa powszechnie obowiązującego i aktów prawnych uchylających moc obowiązującą Układów j.w.

Podkreślenia wymaga, iż porozumienie zbiorowe z dnia 05.05.2011r. nie może stanowić podstawy roszczeń powodów, gdy dotyczy wyłącznie pracowników, ich warunków umów o pracę, nie obejmuje innych podmiotów, nie obejmuje emerytów i rencistów, co wynika również z literalnego brzmienia porozumienia prawidłowo zinterpretowanego przez Sąd I instancji.

Nie przeczy takiemu przyjęciu przeprowadzony przed Sądem I instancji dowód z porozumienia z dnia 09.11.2011r. biorąc również pod uwagę jego literalne brzmienie, gdy dotyczy wyłącznie formy realizacji deputatu węglowego w ekwiwalencie pieniężnym , mimo faktycznego braku podstaw prawnych do jego realizacji o czym była mowa powyżej.

Nie przeczą takiemu przyjęciu ( porozumienia z dnia 05.05.2011r. jako podstawy roszczeń powodów) : pismo pozwanej z dnia 11.02.2011r. do Reprezentacji Związków Zawodowych pozwanej, pismo z dnia 15.06.2012r. Międzyzakładowej Komisji (...) do pozwanej, pismo pozwanej z dnia 26.07.2012r. do Komisji jw. , z których dowód Sąd Okręgowy przeprowadził w trybie art.382 kpc, gdy pisma te dotyczą formy realizacji deputatu węglowego i ceny węgla deputatowego , przy faktycznej realizacji uprawnień w tym zakresie dla emerytów i rencistów o czym była mowa powyżej.

Faktyczna realizacja świadczeń na rzecz powodów w postaci ostatecznie ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla – zwyczaj w okolicznościach powoływanych przez pozwaną nie może stanowić podstawy roszczeń powodów.

Rozpoznając zażalenie pozwanej Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Zażaleniu brak jest uzasadnionych podstaw faktycznych i prawnych.

Stosowanie art.102 kpc jest uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego, a w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia o kosztach postępowania ingerencja w to uprawnienie jest usprawiedliwiona jedynie w razie stwierdzenia, że dokonana w zaskarżonym postanowieniu ocena jest dowolna i oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw.

Pogląd taki wyraził Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 27.03.2013r. sygn. akt V CZ 96/12 i tut. Sąd w całości ten pogląd podziela.

Taka sytuacja nie zachodzi w niniejszej sprawie.

Sąd I instancji nie naruszył zarzucanych w zażaleniu przepisów prawa procesowego w zw. z przepisami powołanego Rozporządzenia.

Przepis art.102 kpc wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu wynikającej z art.98 kpc.

Sposób korzystania z art.102 kpc jest suwerennym uprawnieniem Sądu orzekającego i od oceny tego Sądu zależy czy szczególnie uzasadniony wypadek nastąpił.

Zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem do kręgu okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przy stosowaniu art.102 kpc należą przede wszystkim fakty związane z samym przebiegiem procesu, szczególna zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie powoda , co do zasadności zgłoszonego roszczenia – trudne do zweryfikowania a limie.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu I instancji , iż powodowie w okolicznościach niniejszej sprawy byli przekonani o zasadności swoich roszczeń.

Przekonanie to niewątpliwie wzbudziło wskazywane zachowanie się pozwanej, która wcześniej realizowała deputat węglowy , od chwili powstania prawa do deputatu aż do 2014r., mimo braku podstaw prawnych do jego realizacji począwszy od dnia 01.01.2010r.

Zauważyć należy, że pozwana miała wątpliwości czy porozumienie z dnia 05.05.2011r. obliguje ją do wypłaty deputatu węglowego emerytom i rencistom, bo w 2015r. zwróciła się z takim pytaniem o wydanie opinii do kancelarii prawniczej w W..

Zdaniem Sądu Okręgowego mogło to również wzbudzić uzasadnione wątpliwości powodów czy postępowanie pozwanej jest uzasadnione prawnie.

Wskazane okoliczności były wystarczającą podstawą do zastosowania przepisu art.102 kpc.

Zajmując takie stanowisko w odniesieniu do apelacji powodów i zażalenia pozwanej Sąd Okręgowy w pkt.1 wyroku z mocy art.385 kpc oddalił apelację powodów jako bezzasadną.

W pkt.2 wyroku Sąd Okręgowy z mocy art.102 kpc odstąpił od obciążania powodów zwrotem kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanej za II instancję uznając, iż przekonanie powodów o zasadności roszczeń z przyczyn powołanych powyżej stanowi również wystarczającą podstawę do zastosowania uregulowania art.102 kpc w postępowaniu przed Sądem II instancji.

W pkt.3 wyroku Sąd Okręgowy z mocy art.385 kpc w zw. z art.397 par.2 kpc oddalił zażalenie jako bezzasadne.

Sędzia: Przewodniczący: Sędzia:

SSO Maria Konieczna SSO Janina Kościelniak SSO Barbara Kużdrzał- Kiermaszek