Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków w pkt I zasądził od pozwanej J. G. na rzecz małoletniego powoda M. P. (1) alimenty w kwocie 400 zł miesięcznie poczynając od 1 czerwca 2016 r., w pkt II oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w pkt III nie obciążył pozwanej opłatą sądową, w pkt IV nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanej, w pkt V wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wolności.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Małoletni M. P. (1), urodzony dnia (...), pochodzi ze związku małżeńskiego P. G. i I. P. (wcześniej: I. G.). Ze związku tego pochodzi również M. P. (2), urodzony dnia (...)

Wyrokiem z dnia 15 marca 2004 r. wydanym w sprawie o sygnaturze XIII RC 2843/03 Sąd Okręgowy we Wrocławiu rozwiązał małżeństwo rodziców małoletniego przez rozwód. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim M. oraz małoletnim wówczas M. Sąd powierzył matce, a uprawnienia ojca ograniczył do współdecydowania w istotnych sprawach dzieci w zakresie wychowania, leczenia, wykształcenia i do osobistych z nimi kontaktów. Udział rodziców w ponoszeniu kosztów utrzymania i wychowania małoletnich Sąd ustalił w ten sposób, że zasądził od P. G. na rzecz M. P. (2) i M. P. (1) w kwocie po 450 zł miesięcznie na każdego z nich, łącznie 900 zł miesięcznie, poczynając od dnia prawomocności wyroku, płatnych do rąk matki w terminie do 15. Dnia każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat, zobowiązując matkę do ponoszenia pozostałych kosztów utrzymania i wychowania dzieci i do osobistych o nie starań.

Następnie, ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia-Krzyków dnia 28 września 2010 r. w toku sprawy prowadzonej pod sygnaturą III RC 872/09 P. G. zobowiązał się łożyć na utrzymanie małoletnich M. i M. w kwotach po 1500 zł miesięcznie na rzecz każdego z nich, łącznie po 3000 zł miesięcznie, poczynając od dnia 1 października 2010 r., płatnych z góry do 10. dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w ich płatności, do rąk matki jako ustawowej przedstawicielki małoletnich.

Zgodnie z zawiadomieniem Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia z dnia 28 sierpnia 2013 r. egzekucja świadczeń alimentacyjnych od P. G. na rzecz małoletniego powoda oraz jego brata okazała się bezskuteczna, ponieważ dłużnik nie pracował, nie pobierał stałych świadczeń, nie uzyskiwał stałych dochodów. Na dzień 3 lutego 2016 r. kwota zobowiązań P. G. względem małoletniego powoda oraz M. P. (2) wynosiła 17 877,04 zł.

W dniach 31 sierpnia 2015 r. oraz 1 października 2015 r. P. G. przesłał za pośrednictwem platformy płatniczej PayPal na rzecz M. P. (2) kwoty po 1500 zł. P. G. przebywa w Wielkiej Brytanii.

Małoletni M. P. (1) ma obecnie 14 lat, uczęszcza do I klasy gimnazjum, do klasy sportowej o profilu piłka nożna. Obecnie korzysta z bezpłatnych obiadów w szkole. Małoletni dojeżdża do szkoły komunikacją miejską z B., co stanowi koszt 50-60 zł miesięcznie. Małoletni jest ponadto zawodnikiem (...) regularnie uczestniczy w treningach piłki nożnej. Uczestniczy również w obozach sportowo-szkoleniowych organizowanych podczas ferii zimowych i wakacji letnich. Składka miesięczna za członkostwo w klubie wynosi 120 zł. Koszt obozu sportowego wyniósł w 2015 r. łącznie 770 zł. Wyżywienie małoletniego poza szkołą kosztuje około 500-600 zł miesięcznie, odzież i obuwie – 150 zł miesięcznie. U małoletniego stwierdzono obustronne cechy choroby O.-S., w związku z czym małoletni ma zalecone stosowanie ortezy odciążającej bądź plastrów rehabilitacyjnych, a także stosowanie maści. W przypadku zaostrzenia dolegliwości powinien ograniczyć aktywność fizyczną i treningi. Małoletni nie zażywa obecnie żadnych leków, stosuje suplementację, której koszt wynosi około 100 zł miesięcznie. Małoletni wychowuje się pod wyłączną opieką matki. Mieszka wraz z matką w wynajmowanym mieszkaniu. Czynsz za mieszkanie wynosi 1300 zł miesięcznie, matka małoletniego nie uiszcza go od 2015 r. Obecnie toczy się sprawa o eksmisję. Ponadto matka małoletniego obciążona jest opłatami eksploatacyjnymi za mieszkanie w kwocie 400 zł miesięcznie.

Przedstawicielka ustawowa powoda jest z zawodu architektem, ma również umiejętności związane z tworzeniem profili numerologicznych. Do września 2015 r. I. P. osiągała dochód w kwocie około 2500 zł netto miesięcznie. W grudniu 2015 r. otrzymała od Komornika Sądowego kwotę 5600 zł tytułem zaległych alimentów na małoletniego na skutek sprzedaży działki P. G.. W styczniu 2016 r. matka małoletniego miała wypadek samochodowy, od tego czasu ma problemy z kręgosłupem. Uzyskała 2100 zł odszkodowania za wypadek oraz 1400 zł na pokrycie kosztów leczenia. Samochód matki małoletniego jest sprawny. Obecnie matka małoletniego nie kontynuuje prowadzenia działalności gospodarczej. Nie uzyskała orzeczenia o niezdolności do pracy. Bezskutecznie poszukiwała pracy, m.in. na stanowisku sprzedawcy. Posiada nieopłacone raty na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz fundusz pracy w ZUS oraz zaległości w płatnościach na rzecz Urzędu Skarbowego. I. P. nie pobiera świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego, ponieważ jej nie przysługują; nie spełnia również kryterium dochodowego w zakresie świadczeń pomocy społecznej. Obecnie nie pobiera również zasiłków. Nie jest właścicielką żadnej nieruchomości. I. P. nie korzysta z pomocy finansowej swojej matki, która otrzymuje świadczenie emerytalne w kwocie 1100-1200 zł miesięcznie, które jest ponadto obciążone zajęciem komorniczym. Matka małoletniego pozostaje w nieformalnym związku, nie mieszka z partnerem, jednakże korzysta z jego pomocy finansowej.

Pozwana J. G. pobiera świadczenie emerytalne w kwocie 2152,83 zł miesięcznie. Mieszka sama w mieszkaniu stanowiącym jej własność. Czynsz administracyjny za mieszkanie wynosi 473,75 zł miesięcznie, opłaty za energię elektryczną – około 120 zł miesięcznie. J. G. ma niepęknięty tętniak mózgu oraz cierpi na nadciśnienie tętnicze. W związku z tym zażywa leki oraz pozostaje pod stałą kontrolą lekarską. Na leki pozwana przeznacza miesięcznie około 120 zł.

Pozwana świadczy pomoc materialną starszemu wnukowi M. P. (2). Przez pewien czas zamieszkiwali oni razem, również z obecną żoną M. J.. J. G. przygotowywała im posiłki, a także zaciągnęła na ich rzecz kredyt na zakup komputera o wartości 3099 zł. Kredyt spłaca pozwana w ratach po 162,69 zł miesięcznie. Obecnie M. P. (2) wraz z żoną i dzieckiem mieszkają oddzielnie, wynajmują mieszkanie. M. P. (2) ma wykształcenie średnie – jest technikiem informatykiem; świadczy usługi związane z zarządzaniem treścią stron internetowych. Zarabia 40 zł na godzinę. Ponadto kontynuuje naukę w Centrum (...), w roku szkolnym 2015/2016 był słuchaczem klasy trzeciej semestru szóstego. Nauka w Centrum trwa trzy lata (sześć semestrów).

Sąd Rejonowy dokonując wykładni art. 128 k.r.o i 132 k.r.o. , art. 133 k.r.o., art. 135 § 1 k.r.o., uznał, że możliwości zarobkowe matki małoletniego powoda, który nie uzyskuje na czas alimentów od swojego ojca, nie pozwalają jej na pokrycie usprawiedliwionych potrzeb małoletniego i dlatego małoletni pozostaje w niedostatku, a tym samym może żądać alimentów od pozwanej - zobowiązanej do alimentów w dalszej kolejności. Sąd Rejonowy wskazał, że możliwości zarobkowe matki powoda zawierają się w kwocie 2500 zł netto miesięcznie, a zatem na poziomie ostatnio uzyskiwanych przez przedstawicielkę ustawową małoletniego dochodów. W tym zakresie Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne zeznania I. P., które ocenił w świetle przedłożonych przez przedstawicielkę ustawową powoda dokumentów, w tym deklaracji podatkowych. Sad Rejonowy jednocześnie wskazał, że pełnomocnik pozwanej nie złożył żadnych wniosków dowodowych na wykazanie, że obecne możliwości zarobkowe matki małoletniego przekraczają ustalony poziom. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika ponadto, że znaczącą część swoich miesięcznych dochodów I. P. przeznaczała dotychczas na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych własnych oraz małoletniego, co stanowiło wydatek rzędu 1700 zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy stwierdził, że możliwości finansowe pozwanej ograniczają się do świadczenia emerytalnego pobieranego w kwocie 2152,83 zł. W ocenie Sądu natomiast wydatki pozwanej zamykają się w kwocie około 1700 zł miesięcznie. Sąd nie uwzględnił przy tym wydatków na wyżywienie w kwocie 900 zł miesięcznie, obejmujących nie tylko wydatki na zaspokojenie własnych potrzeb pozwanej, lecz także potrzeb starszego wnuka i jego obecnej żony, albowiem obecnie M. i J. P. (1) nie prowadzą już wspólnego gospodarstwa domowego z pozwaną, a nadto – jak wynika z wydruku profilu na portalu GoldenLine – M. P. (2) jest zdolny podjąć pracę zarobkową, a tym samym pozyskać środki na utrzymanie założonej przez siebie rodziny. W związku z tym Sąd ocenił, że na wyżywienie J. G. powinna przeznaczać kwotę nie wyższą niż 600 zł miesięcznie. Ponadto nieuzasadnione w ocenie Sądu są ponoszone przez pozwaną koszty związane ze spłatą kredytu na komputer dla starszego wnuka w kwocie 150 zł miesięcznie.

W związku z tym Sąd ustalił świadczenie alimentacyjne należne od pozwanej na rzecz małoletniego powoda na kwotę 400 zł miesięcznie, stwierdzając, że wyższe świadczenie byłoby niewspółmierne do możliwości płatniczych J. G..

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła pozwana, która zaskarżyła wyrok w części tj. w zakresie pkt I co do kwoty 200 zł oraz w zakresie pkt V.

Pozwana zarzuciła w apelacji:

1.  naruszenie art. 132 w zw. z art.133 § 2 kro poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że matka małoletniego powoda jako osoba zobowiązana do alimentacji w pierwszej kolejności nie jest w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi;

2.  naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez ustalenie, że możliwości zarobkowe matki małoletniego powoda sięgają kwoty 2500 zł miesięcznie, zaś pozwana nie udowodniła, by możliwości te I. P. miała inne;

3.  naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc poprzez błędne przyjęcie, że do wydatków pozwanej nie należy doliczać popmocy świadczeń na rzecz starszego wnuka, w tym uiszczanej przez nią raty za komputer w kwocie 154 zł miesięcznie i opłacania rachunku telefonicznego w kwocie 40 zł miesięcznie

Pozwana wniosła o:

- oddalenie powództwa ponad kwotę 200 zł,

- nieobciążanie kosztami powoda na podstawie art.102 kpc,

W uzasadnieniu apelacji pozwana podniosła, że nie zaistniała w niniejszej sprawie przesłanka niedostatku po stronie powoda. Ma on bowiem matkę, która jako osoba z wyższym wykształceniem i jako takim oglądem rzeczywistości jest w stanie podjąć działania, by się zaktywizować zawodowo stosownie do swojej sytuacji osobistej, w tym zdrowotnej, przy czym nie ulega wątpliwości, że zawieszając działalność gospodarczą we wrześniu 2015 r., I. P. sama pozbawiła się dotychczasowego źródła dochodu, nie szukając jednocześnie żadnego innego sposobu zarobkowania. Ponadto zdaniem apelującej pozwanej Sąd Rejonowy nie ustalił czy korzysta ona ze świadczeń pomocy społecznej. Pozwana zarzuciła również, że błędnie przyjął, że do wydatków pozwanej nie należy doliczać pomocy świadczonej na rzecz starszego wnuka, któremu (...) urodził się syn.

Przedstawicielka ustawowa małoletniego powoda wniosła o oddalenie apelacji pozwanej i zasądzenie na rzecz powoda od pozwanej zwrot kosztów zastępstwa procesowego poniesionych w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy uzupełnił postępowanie dowodowe w postępowaniu odwoławczym i ustalił na podstawie aktu notarialnego z dnia 5 stycznia 2016 r, że I. P. dokonała sprzedaży nieruchomości stanowiącej niezabudowaną działkę gruntu położonej w W. za kwotę 19.500 zł, na podstawie aktu urodzenia małoletnia J. P. (2) ustalił, że w dniu (...) urodził się syn starszego wnuka pozwanej M. P. (2), na podstawie zaświadczenia lekarskiego z 13.10.2016 r. ustalił, że u małoletniego powoda rozpoznano reaktywne zaburzenia depresyjne.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w części.

Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe jednakże ocena właściwie ustalonego stanu faktycznego nie była w pełni trafna. Jakkolwiek Sąd I instancji zastosował właściwe przepisy prawa i dokonał też ich prawidłowej i dość szczegółowej wykładni.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy zgodnie z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym nie naruszając przepisu art. 233 § 1 kpc ocenił, że matka małoletniego powoda nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić potrzeb syna, które zawierają się w kwocie 1800 zł miesięcznie. Zdaniem Sądu Okręgowego należało mieć na uwadze, że matka małoletniego powoda nie dysponuje własnym mieszkaniem, a koszty wynajmu wraz z opłatami eksploatacyjnymi są dość wysokie. Zatem aby zapewnić synowi mieszkanie powinna wydatkować kwotę 1700 zł miesięcznie. Nie zostało też wykazane aby możliwości zarobkowe matki powoda były zdecydowanie wyższe niż 2500 zł netto miesięcznie. Dowody w postaci zeznań podatkowych za 2014 i 2015 rok I. P. oraz jej zeznania w kontekście całokształtu okoliczności sprawy dostatecznie wyjaśniają tą kwestię.

Dowód z przesłuchania przedstawicielki ustawowej powoda w dostatecznej mierze wyjaśniał przy tym okoliczności związane z pobieraniem przez nią świadczeń w ramach pomocy społecznej. Wobec tego – wbrew twierdzeniom skarżącej – nie było konieczne zwracanie się w tym zakresie do podmiotów świadczących tę pomoc. Podobnie odnieść należy się do wniosku o zobowiązanie matki powoda do przedłożenia historii rachunku bankowego. W konsekwencji nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut sformułowany w apelacji naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 132 kro i art. 133 par. 2 kro poprzez przyjęcie, że matka małoletniego nie jest w stanie zaspokoić jego potrzeb. Środki pieniężne, które mogłaby uzyskiwać przy wykorzystaniu swoich możliwości zarobkowych w zestawieniu z zakresem potrzeb małoletniego powoda, nie są dostateczne na zaspokojenie jego usprawiedliwionych potrzeb. Jednocześnie na ocenę sytuacji przedstawicielki ustawowej powoda nie wpływają środki w kwocie 19.500 zł, które uzyskała ze sprzedaży prawa własności nieruchomości. Zważyć bowiem trzeba, iż przeznaczyć je miała na spłaty obciążających ją zaległości, co nie budzi wątpliwości, w sytuacji gdy ojciec małoletniego powoda nie łoży na jego utrzymanie, a matka oprócz środków utrzymania musiała dziecku zapewnić również mieszkanie. Oceniając sytuację majątkową matki małoletniego powoda, wskazać także trzeba, iż nawet jeśli uzyskuje ona środki pieniężne od swojego partnera, to nie jest on osobą zobowiązaną do alimentacji małoletniego M., wobec czego nie można środków pochodzących od niego brać w tym względzie pod uwagę.

Sąd Okręgowy zauważa jednak, że obowiązek alimentacyjny pozwanej wobec małoletniego powoda jest obowiązkiem o charakterze subsydiarnym, a jego zakres zależy nie tylko od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego ale także od możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego.

I tutaj w ocenie Sądu Okręgowego Sad Rejonowy błędnie uznał, że pozwana jest w stanie, uzyskując emeryturę w kwocie 2100 zł miesięcznie, partycypować w kosztach utrzymania powoda kwotą 400 zł miesięcznie. Należało bowiem przy uwzględnieniu tych najbardziej podstawowych potrzeb pozwanej, które zawierają się w kwocie 1700 zł miesięcznie uwzględnić, że pozwana jest osobą w podeszłym wieku, cierpiącą na różne schorzenia i musi mieć możliwość korzystania chociaż sporadycznego z prywatnej opieki zdrowotnej. Musi też mieć środki, prowadząc samodzielne gospodarstwo domowe, na opłacenie wszelkich kosztów związanych z jego utrzymaniem, w tym również związanych chociażby z wymianą i naprawą sprzętu domowego w razie jego zużycia lub awarii.

Skarżąca zarzucała także, iż Sąd Rejonowy niezasadnie nie uwzględnił wydatków czynionych przez nią na rzecz starszego wnuka w zakresie opłacanej raty za komputer w kwocie 154 zł i rachunku telefonicznego w kwocie 40 zł, a także obiadów przygotowywanych dla niego i jego żony. W piśmie procesowym z dnia 8 sierpnia 2016 r. (k. 349 - 351) pozwana zmodyfikowała twierdzenia odnośnie do kształtowania się wydatków na jej codzienne potrzeby. Wskazała tym razem na niższy koszt wyżywienia (z 900 zł na 700 zł). W ocenie Sądu Okręgowego nie można nie uwzględnić wśród jej wydatków tych czynionych przez nią na abonament telefoniczny starszego wnuka (40 zł), incydentalne posiłki tego wnuka i jego żony (ok. 50-70 zł) czy też opłacanie w ramach raty pożyczki kosztów zakupu jego komputera (165,42 zł). Jakkolwiek są to osoby pełnoletnie, prowadzące odrębne gospodarstwo domowe, to pozwana ma prawo pomagać drugiemu wnukowi w takim zakresie albowiem jest on osoba bardzo młodą, nie posiadającą własnego mieszkania i początkującą na rynku pracy. W tym miejscu w wątpliwość poddać należy to, żeby wynagrodzenie wnuka pozwanej miało wynosić tyle, ile przyjęto – za twierdzeniami matki małoletniego powoda – w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji.

Zdanie Sądu Okręgowego zgodzić należy się z apelującą, iż kwota 400 zł miesięcznie z tytułu alimentów nadmiernie obciąża jej miesięczny budżet. W ocenie Sądu Odwoławczego przy uwzględnieniu wyszczególnionych w w/w piśmie procesowym wydatków pozwanej, uznać trzeba, iż kwotą odpowiednią w tym zakresie jest kwota 200 zł. Nie spowoduje ona bowiem nadmiernego uszczerbku w stanie majątkowym pozwanej i mieści się w granicach pobieranych przez nią świadczeń emerytalnych, pomniejszonych o ponoszone przez nią wydatki.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Odwoławczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. postanowił jak w pkt I sentencji wyroku. W pkt II na podstawie art.385 kpc oddalono apelację w pozostałym zakresie albowiem Sąd Rejonowy prawidłowo na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 kpc z urzędu nadał wyrokowi zasądzającemu świadczenia alimentacyjne rygor natychmiastowej wykonalności.