Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2016 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa J. Z. (1)

przeciwko Gminie D.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 10 czerwca 2015 r. sygn. akt VII GC 19/15

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego należnymi stronie pozwanej.

SSA Jerzy Bess SSA Andrzej Struzik SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt : I ACa 1195/15

UZASADNIENIE

J. Z. (1) , w pozwie skierowanym przeciwko gminie D., domagał się zobowiązania pozwanej do złożenia oświadczenia woli przenoszącego na powoda prawo własności nieruchomości gruntowej zabudowanej infrastrukturą energetyczną, położonej w N., składającej się z działek ewidencyjnych : nr (...) o pow. 0,9108 ha i nr (...) o pow.0,0026 ha dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Wnosił również o obciążenie przeciwniczki procesowej kosztami postępowania.

W uzasadnieniu zgłoszonego żądania wskazał , że wygrał nieograniczony przetarg ustny ogłoszony przez gminę na zbycie tej realności , który odbył się 1 września 2014r. Mimo, że wykonał wszystkie warunki przetargowe i stawił się w wyznaczonym terminie celem zawarcia umowy przenoszącej własność , do dokonania tej czynności nie doszło albowiem pozwana nie przystąpiła do niej . Nie uczyniła tego również później , pomimo wezwania ze strony powoda.

Odpowiadając na pozew strona pozwana domagała się oddalenia powództwa i obciążenia J. Z. (1) kosztami sporu.

Nie kwestionując faktu odbycia oraz wyników przetargu na wyłonienie nabywcy nieruchomości ani też tego , że powód wykonał wszystkie warunki określone w regulaminie przetargu , wskazała że został on unieważniony bowiem nieprawidłowo został określony krąg podmiotów uprawnionych do nabycia nieruchomości w N..

Na jej części bowiem znajdują się urządzenia elektroenergetyczne w postaci budynku rozdzielni energetycznej oraz urządzenia energetyczno - przesyłowe sieci 15 kV, które stanowią nakłady poczynione przez (...) SA w S. przed 1 lutego 1989r , po którym ten teren , w wyniku decyzji komunalizacyjnej , stał się własnością gminy. Czynne urządzenia elektroenergetyczne należą do (...) SA - Oddział w S. , któremu na podstawie art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami w zw. z art. 231kc, przysługuje prawo pierwszeństwa w nabyciu gruntu tak zagospodarowanego gruntu.

Jego sprzedaż wraz z tymi urządzeniami przesyłowymi osobie fizycznej, prowadzącej działalność gospodarczą, a taką jest J. Z. (1) , prowadzący ją jednoosobowo pod firmą PHU (...) , zagrażałaby bezpieczeństwu energetycznemu mieszkańców, nie tylko gminy ale także województwa. O takie unieważnienie , w powołaniu się na opisany wyżej sposób zagospodarowania nieruchomości , zwróciła się do pozwanej po odbyciu przetargu spółka energetyczna.

Pozwana wskazała , że kolejną przyczyną unieważnienia przetargu był fakt nie doliczenia przez powoda w złożonej ofercie do ceny zakupu nieruchomości , podatku VAT.

Wobec czego doszło do naruszenia zasad przetargu jakim był wybór ceny najkorzystniejszej, gdyż biorący udział w przetargu (...) S.A. oferował cenę netto 168 250 zł plus podatek VAT ( 38 697,50 zł), natomiast wygrała przetarg oferta powoda, opiewająca na kwotę 175 050 zł do której doliczona kwota podatku czyniłaby sama ofertę mniej korzystną dla zbywcy aniżeli ta z która w przetargu uczestniczyła jego konkurentka.

Fakt unieważnienia przetargu powoduje , że roszczenie powoda nie jest usprawiedliwione.

Odnosząc się do tych argumentów powód wskazywał ,że stanowisko procesowe pozwanej jest oparte na argumentacji , która nie była wobec niego wcześniej podnoszona. W piśmie skierowanym do niego z dnia 20 października 2014r , pozwana była gotowa przenieść na niego własność nieruchomości o ile tylko uzupełniłby już dokonana wpłatę , tytułem ceny o równowartość podatku VAT.

Zarządzenie o unieważnieniu przetargu zostało wydane dopiero w kilka miesięcy po tym kiedy upłynął termin , w jakim gmina powinna zawrzeć z nim umowę, w warunkach prowadzonego już pomiędzy stronami sporu sądowego .

Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2015r , Sąd Okręgowy w Kielcach :

- oddalił powództwo [ pkt I ]

- nie obciążył powoda kosztami procesu należnymi stronie przeciwnej [ pkt II sentencji wyroku ]

Sąd I instancji ustalił następujące fakty , istotne dla rozstrzygnięcia :

Gmina D. ogłosiła nieograniczony przetarg ustny na sprzedaż wskazanej wyżej nieruchomości w N.. W ogłoszeniu zastrzeżono możliwość jego odwołania lub unieważnienia z uzasadnionych przyczyn.

Przetarg ten odbył się w dniu 1 września 2014r . Cena wywoławcza została ustalona na 168 250 zł. Komisja przeprowadziła procedurę przetargową i na podstawie jej wyniku wskazała jako nabywcę J. Z. (1) , oferującego nabycie nieruchomości za cenę 175 050 zł .

W piśmie z dnia 3 września 2014r (...) S.A. – Oddział w S., zwrócił się do pozwanej o unieważnienie przetargu, z tego powodu , że na nieruchomości zlokalizowane są urządzenia elektroenergetyczne stanowiące własność spółki. Podnosiła ona także , iż wyrażała wolę nabycia tych nieruchomości Wskazała że 27 maja 2014r złożyła ofertę nabycia nieruchomości, dysponując stosowną zgodą swych organów statutowych .

W dniu 12 września 2014r gmina na piśmie zawiadomiła powoda , że termin zawarcia umowy przenoszącej własność określony został na 22 września tego roku. Zgodnie żądaniem pozwanej powód wpłacił na konto gminy pełną , zgodną z warunkami przetargowymi cenę zakupu.

Pismem z dnia 19 września 2014r , pozwana zawiadomiła J. Z. (1) , że odwołuje zawarcie umowy i zwraca mu kwotę wpłaconą na poczet zakupu nieruchomości. Powód stawił się u notariusza we wskazanym uprzednio terminie, notariusz stwierdził , że do zawarcia umowy sprzedaży nie doszło. Pismo odwołujące dodarło do powoda już po tej dacie.

Powód wezwał gminę do wykonania zobowiązania jakie na siebie przyjęła , jednak okazało się ono bezskuteczne.

Zarządzeniem z dnia 23 lutego 2015r nr (...)Burmistrz Miasta i Gminy D. unieważnił opisany wyżej przetarg z powodu nieprawidłowego określenia kręgu podmiotów uprawnionych do nabycia nieruchomości , a której zbycie w warunkach przetargu nieograniczonego skutkowałoby zagrożeniem bezpieczeństwa energetycznego kraju, gdyż na nieruchomości objętej przetargiem, usytuowane są strategiczne urządzenia elektroenergetyczne.

W ramach oceny prawnej żądania J. Z. (1) , Sąd I instancji uznał je za nieuzasadnione dlatego , że jego zdaniem, gmina miała podstawę do unieważnienia przetargu, a co za tym idzie , uprawnionym z jej strony było nie przystępowanie do zawarcia z nim umowy przenoszącej na niego prawa własności do nieruchomości w N..

Odwołując się do brzmienia art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r O gospodarce nieruchomościami [ jedn. tekst DzU z 2010 Nr 102 poz.651 ze zm.], uznał bowiem, że (...) SA dysponowała prawem pierwszeństwa w nabyciu tej realności, w sytuacji przeznaczenia jej do zbycia przez właścicielkę.

Przewidziane przez wskazaną normę ustawy o gospodarce nieruchomościami uprawnienie, wykluczało organizowanie przetargu nieograniczonego mającego wyłonić nabywcę zbywanej realności.

Podstawy do uznania , że (...) SA przysługuje prawo pierwszeństwa upatrywał Sąd I instancji w ocenie , że spółce służy wobec właściciela nieruchomości przysługuje roszczenie o przeniesienie prawa własności wynikające z brzmienia art. 231 §1 kc.

Przy tym , jego zdaniem, o dysponowaniu tym roszczeniem po stronie spółki energetycznej , a co za tym idzie uprawnieniem wynikającym z prawa pierwszeństwa w nabyciu władze gminy D. musiały sobie zdawać sobie sprawę tym bardziej , że taki sposób zagospodarowania przedmiotu, niezasadnie ogłoszonego przetargu, istniał od długiego okresu czasu , okresu wcześniejszego aniżeli data w jakiej pozwana uzyskała do nieruchomości prawo własności. Taki sposób zagospodarowania wynikał także z części opisowej operatu szacunkowego przygotowanego przez rzeczoznawcę majątkowego na potrzeby przeprowadzenia procedury przetargowej , pozostając aktualnym, na dzień ogłoszenia o nim.

Ponadto , (...) SA - Oddział w S. , przed zorganizowaniem przetargu zwracał się do gminy z wnioskiem o nabycie tej nieruchomości.

Zatem , ponieważ ogłoszenie przetargu nastąpiło w warunkach naruszenia przepisów prawa , strona pozwana miała podstawę do jego unieważnienia. Ocena ta, czyni roszczenie powoda nieuzasadnionym.

W formie uwagi czynionej na marginesie zrelacjonowanych rozważań Sąd I instancji jako niezasadny uznał zarzut gminy, dotyczący określenia ceny za jaką J. Z. miał nabyć nieruchomość w N. . Uznał , że kwestia ustalenia ceny nabycia jest pozostawiona woli stron. Skoro gmina - warunkach przetargowych - wskazała tę cenę jako równą kwocie 168 250 złotych , to uzasadnionym jest przyjęcie , iż była to kwota brutto, obejmująca należy podatek VAT.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była norma art. 102 kpc , której zastosowanie Sąd I instancji uzasadnił tym ,że powód został zobligowany do poszukiwania ochrony swoich interesów na drodze sądowej postępowaniem strony pozwanej.

W apelacji od tego wyroku, J. Z. (1) , zaskarżając go w całości , domagał się w pierwszej kolejności jego zmiany i uwzględnienia żądania pozwu oraz zasądzenia na swoją rzecz od przeciwniczki procesowej kosztów postępowania za obydwie instancje.

Jako wniosek ewentualny sformułował żądanie uchylenia orzeczenia Sądu Okręgowego i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Środek odwoławczy powoda został oparty na następujących zarzutach :

- naruszenia prawa procesowego , w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy , a to art. 233 kpc , w następstwie przeprowadzenia nieprawidłowej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów z dokumentacji przetargowej i w konsekwencji oparcia orzeczenia na, w części, błędnych ustaleniach faktycznych, zgodnie z którymi oferta nabycia nieruchomości w N. , złożona gminie przez (...) SA - Oddział w S. , miała miejsce w warunkach zachowania terminu o jakim mowa w art. 35 ust. 1 ustawy O gospodarce nieruchomościami,

- naruszenia prawa materialnego, w postaci nieprawidłowego zastosowania przy podejmowaniu rozstrzygnięcia :

a/ art. 70 ³§3 kc w zw z art. 64 kc , wobec uznania , że w okolicznościach ustalonych w sprawie zachodziły przesłanki do unieważnienia przetargu odbytego, w dniu 1 września 2014r,

b/ art. 231 §1 kc , wobec wyrażenia nieprawidłowej oceny , iż po stronie (...) SA istniało roszczenie o którym mowa w tej normie a tym samym , że podmiot ten był podmiotem , któremu służyło prawo pierwszeństwa, w rozumieniu art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy O gospodarce nieruchomościami,

c/ art. 336 kc , jako następstwa wadliwego wniosku prawnego przypisującego (...) - Oddział w S. przymiot posiadacza samoistnego nieruchomości w N. , w sytuacji gdy do takiej kwalifikacji władztwa tego podmiotu nad tą realnością brak było dostatecznych podstaw.

Odpowiadając na apelację, gmina D. domagała się jej oddalenia , jako pozbawionej usprawiedliwionych podstaw oraz obciążenia J. Z. (1) kosztami postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację , Sąd Apelacyjny rozważył :

Środek odwoławczy J. Z. (1) , mimo trafności części zarzutów na którym opiera się jego konstrukcja, podlega oddaleniu albowiem , w ostatecznym wyniku , wyrok oddalający powództwo , odpowiada prawu.

Nie ma racji powód , stawiając zarzut naruszenia art. 233 kpc [ jak należy przyjmować apelujący zarzuca naruszenie normy zamieszczonej w §1 tego przepisu ] , którego realizacji upatruje w wadliwej ocenie dowodów z dokumentacji przetargowej , a w szczególności oświadczenia (...) SA - Oddział w S., skierowanego do pozwanej w przedmiocie nabycia objętej sporem nieruchomości z 27 maja 2014r / k.96 akt /

Ocena ta , jego zdaniem, miała doprowadzić do błędnych ustaleń faktycznych , w części dotyczącej charakteru tego oświadczenia jako wyrazu skorzystania przez ten podmiot zew służącego mu prawa pierwszeństwa w rozumieniu art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy O gospodarce nieruchomościami.

Zarzut ten jest niezasadny dlatego , że powód , biorąc pod uwagę motywy apelacji, nie wskazuje dlaczego dowody te uznaje za nieprawidłowo ocenione z punktu widzenia kryteriów wskazanych w tym przepisie i na czym polega nieprawidłowość postępowania Sadu I instancji w odniesieniu do przeprowadzonej ich oceny.

Tylko taka, rzeczowa plemnika oparta na argumentach natury jurydycznej , której w tych motywach brak, wykluczałaby uznanie tego zarzutu za chybiony.

Nie można tez podzielić stanowiska skarżącego , który z tej , mającej być nieprawidłową, oceny wyciąga wniosek o sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału.

W istocie bowiem, zarzut ten nie jest wymierzony w prawidłowość poczynionych przez Sąd ustaleń ale w dokonaną przez Sąd I instancji ocenę prawną wskazanego wyżej oświadczenia spółki energetycznej jako takiego , które było przejawem realizacji przez nią przysługującego jej prawa pierwszeństwa w nabyciu nieruchomości.

Kwestia ta będzie przedmiotem rozważań Sądu II instancji , w ramach oceny prawnej rozstrzygnięcia objętego kontrolą instancyjną .

Uznanie omówionego zarzutu za niezasadny ma m. in. i tę konsekwencję , że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, Sąd II instancji przyjmuje za własne.

Wymagają one jednak uzupełnienia na podstawie dowodów z dokumentów , których wiarygodności nie kwestionowała w toku sporu żadna ze stron oraz opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości , rzeczoznawcy majątkowego A. D. (1) o którą Sad Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe/ k. 167-178oraz k. 199-200 akt /

Opracowanie eksperckie uznał za kompletne i w pełni mogące być podstawą czynienia na jej podstawie ustaleń doniosłych z punktu widzenia rozstrzygnięcia.

Uzupełnienie to przedstawia się następująco:

Nieruchomość , składająca się z działek ewidencyjnej nr (...) o powierzchni 9 108 m. kw i nr (...) o powierzchni 26 m. kw, objęta jest księgą wieczystą nr (...)położona jest w miejscowości N. D.. Obydwie tworzące ja działki bezpośrednio ze sobą sąsiadują. Jest własnością strony pozwanej na podstawie decyzji komunalizacyjnej . Realność jest częściowo ogrodzona siatką na słupkach metalowych. Dojazd do niej odbywa się utwardzonym szlakiem po gruntach osób trzecich.

Jej powierzchnię , poza fragmentem porośniętym krzewami i brzozami, zajmuje infrastruktura energetyczno - przesyłowa , w postaci wnętrzowej rozdzielni sieciowej (...) (...) Z rozdzielni tej rozprowadzana jest energia elektryczna na teren gminy, w tym na obszar samych D. przez dwie linie pierścieniowe oraz linie kablowe (...) 15 KV , w kierunkach miejscowości D. , L. , K. , U. i M..

Zjadają się tam również inne elementy tej infrastruktury tj. baterie kondensatorów , maszty odgromowe , metalowy słup kratowy, oświetlenie i odwodnienie terenu oraz pozostałość starego posterunku energetycznego.

W samym budynku znajdują się urządzenia rozdzielni oraz nastawni wraz z oprzyrządowaniem. Infrastruktura ta była wznoszona w latach osiemdziesiątych zeszłego wieku przez ówczesny Zakład (...) w S. , przy czym budynek rozdzielni , był w 2014r, remontowany w zakresie wymiany drzwi i rynien oraz jego ocieplenia, staraniem i za środki (...) SA - Oddział w S.

/ dowód : opinia biegłego A. D. k. 170-171 akt , operat szacunkowy opracowany na potrzeby przetargu i załączona do niego dokumentacja zdjęciowa k. 110 akt i 125 akt /

Nieruchomość pozostaje w posiadaniu spółki , która wykorzystuje ją zgodnie z przeznaczeniem , które od czasu zabudowy w opisany wyżej sposób , nie zmieniło się.

/ okoliczności pomiędzy stronami niesporne. /

Na dzień wyceny nieruchomości , w ramach przygotowywania procedury zmierzającej do jej zbycia, na terenie gminy D. nie obowiązał miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z ustaleniami Studium (...) i Gminy D. , zatwierdzonego uchwałą Rady Miasta i Gminy z 29 listopada 2007r , realności te były położone na terenie korytarzy napowietrznych linii energetycznych oraz usług komercyjnych .

Nas podstawie , aktualnego , zatwierdzonego uchwałą Rady z 26 czerwca 2014r, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy , nieruchomość ma, jako podstawowe , przeznaczenie pod obiekty i urządzenia technologiczne związane z obsługą elektroenergetyczną.

Aktualna , na datę orzekania przez Sąd II instancji , jej wartość nieruchomości , bez zabudowy infrastrukturalnej , wynosi 157 378 złotych , a łączna wartość budynku rozdzielni , innych elementów zabudowy realności , stanowi kwotę łączną 719 793 złote [ 655761 zł +64032 zł ]

/ dowód opinia biegłego A. D. k. 171 i 175-177 akt /

W dniu 24 października 2013r Burmistrz D. , działając na podstawie art. 35 ustawy O gospodarce nieruchomościami, opublikował wykaz nieruchomości stanowiących własność gminy przeznaczonych do sprzedaży , którym objął obydwie działki , których dotyczy spór stron. W treści tego dokumentu wskazano iż będzie on opublikowany przez wywieszenie przez okres od 25 października do 18 listopada 2013r w siedzibie urzędu gminy oraz na terenie N..

Uchwałą z 7 listopada 2013r Rada Miasta i Gminy wyraziła zgodę na tę sprzedaż.

/ dowód : dokument wykazu k. 103 , kopia uchwały Rady k 102 akt /

Bezpośrednio przed opublikowaniem wykazu , burmistrz pismem z dnia 21 października 2013r , zwrócił się do (...) SA - Oddział w S. o wykup tej nieruchomości - odwołując się do brzmienia art. 231 §2 kc, wskazując na jej przeznaczenie determinowane zabudową elektroenergetyczną i przesyłową, które uznawał za nakłady przyszłego właściciela.

W odpowiedzi na tę propozycję ze strony gminy, (...) SA - Oddział w (...) K. , w piśmie z daty 10 stycznia 2014r , aprobując ją wstępnie, uzależniła nabycie od zgody organów statutowych spółki.

W toku dalszej korespondencji spółka , legitymując się taką zgodą , w dniu 27 maja 2014r wyraziła wolę zawarcia umowy przenoszącej własność za cenne wynikającą z operatu szacunkowego, przygotowanego w związku z przeznaczeniem do sprzedaży.

Odpowiedzią gminy na tę deklarację i wniosek o wskazanie czasu i miejsca zawarcia umowy było wskazanie , iż spółka winna wziąć udział w przetargu na zbycie tych nieruchomości , który miał się odbyć 1 września 2014r.

Zarządzenie burmistrza D. o ogłoszeniu o przetargu i jego warunkach zostało opublikowane w dniu 26 lipca 2014r.

/ dowód : pismo burmistrza do (...) SA z 21 października 2013r k. 104 , odpowiedzi spółki k. 96 i 101 akt , uchwała zarządu (...) SA o wyrażeniu zgody na nabycie nieruchomości k. 97-98, pismo burmistrza do spółki z dnia 5 sierpnia 2008r k. 94 , ogłoszenie o przetargu k. 93 v, protokół przebiegu przetargu w dniu 1 września 2014r k. 92 , wniosek o publikację ogłoszenia na łamach lokalnej prasy k. 95 akt /

Spółka energetyczna wzięła udział w przetargu ale jej oferta , determinowana warunkami zgody zarządu , okazała się mniej korzystna , w zakresie ceny nabycia, w porównaniu z tą, jaką złożył powód J. Z. (1)

Nabywcą wyłonionym w wyniku przetargu był powód.

/ dowód protokół przebiegu przetargu k. 92 akt /

Biorąc pod uwagę ustalenia dokonane w sprawie ocenić należy , że powód trafnie , formułując zarzuty naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego, kwestionuje ocenę prawną Sądu Okręgowego , zgodnie z którym jego roszczenie nie jest uzasadnione dlatego , że spółka energetyczna dysponowała prawem pierwszeństwa w nabyciu , przeznaczonej do sprzedaży nieruchomości , w rozumieniu art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r O gospodarce nieruchomościami [jedn. tekst DzU z 2014 poz. 518 ze zm] , a wobec tego nie było warunków podjęcia procedury wyłaniania jej nabywcy , w drodze ustnego przetargu nieograniczonego . Tym samym istniały podstawy do jego unieważnienia.

W pierwszej kolejności stwierdzić trzeba , że przeciwko dysponowaniu przez spółkę energetyczną takim przymiotem, w odniesieniu do przeznaczonej do zbycia nieruchomości w N. D. przemawiają okoliczności faktyczne dotyczące korespondencji jaką prowadziła pozwana ze spółką na temat przeniesienia na nią prawa własności do niej .

Została ona zapoczątkowana pismem burmistrza D. , który 21 października 2013r , a zatem jeszcze przed data publikacji wykazu obejmującej ją jako przeznaczoną do sprzedaży , który zaproponował jej nabycie przez (...) SA- Oddział w S. , wyraźnie wskazując , że miałoby to nastąpić w drodze realizacji roszczenia gminy jako właściciela wobec dokonującego zabudowy jego gruntu posiadacza , którego przesłanki opisuje norma art. 231 §2 kc.

W czasie dalszej korespondencji w tej sprawie , ani gmina ani w szczególności spółka energetyczna nie powoływała się na służące jej prawo pierwszeństwa, w rozumieniu art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy, w nabyciu tej nieruchomości. Co więcej, odwołanie się do tego uprawnieninia nie nastąpiło nawet wówczas , gdy (...) SA - Oddział S., została poinformowana przez burmistrza , iż aby kupić nieruchomość w N. powinna wziąć udział w ustnym , nieograniczonym przetargu , organizowanym przez gminę. Przeciwnie, spółka wzięła w nim udział, składając ofertę i współzawodnicząc nią z ofertą J. Z. (1).

Tym samym przyjęcie , iż spółka mogła skorzystać z prawa pierwszeństwa , w nabyciu, jak trafnie podnosi to aplikujący, nie było uzasadnione , nawet gdyby przyjąć , że pismo spółki z daty 10 stycznia 2014r , w którym po raz pierwszy spółka wyraziła deklaracje nabycia nieruchomości mieści się w terminie o jakim mowa w art. 34 ust. 1 pkt 1/ w zw z art. 35 ust. 1 ustawy, zważywszy , że końcowy termin publikacji wykazu został określony na 18 listopada 2013r, a termin w jakim należało składać wnioski o nabycie z powołaniem się na to prawo , nie został w wykazie, mimo obowiązku wynikającego z art. 35 ust. 2 pkt 12 ustawy oznaczony. Pismo to zatem , a ani tez pismo kolejne datowane na 27 maja 2014r , jak trafnie zauważa skarżący / w ramach wskazanego wyżej zarzutu procesowego /, nie może być traktowane jako wniosek o takie uprzywilejowane nabycie.

Odwołanie się przez burmistrza do normy art. 231 §2 kc jako podstawy, w oparciu o którą spółka mogłaby uzyska tytuł własnościowy do objętej postępowaniem nieruchomości , tym bardziej wyklucza to uprawnienie, gdy zważyć , że dotyczy ona roszczenia właściciela gruntu a nie zabudowującego go posiadacza, które nie mieści się w hipotezie art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy O gospodarce nieruchomościami.

/ por. także w tej materii, zbieżne z tą oceną stanowisko WSA w Olsztynie , zawarte w wyroku z dnia 9 września 2010r , sgygn. II SA /Ol662/10 , publ. Lex Polonica 2556032 oraz uwagi G. Bieńka i I G. Matusika w komentarzu do ustawy o gospodarce nieruchomościami /

Należy także podzielić zarzut materialnoprawny apelującego , negującego poprawność zastosowania przez Sąd I instancji , przy podejmowaniu rozstrzygnięcia art.70 ³§3 w zw z art. 64 kc , art. 231 §1 kc oraz art. 336 kc.

Sąd I instancji przyjmując , że strona pozwana miała podstawę do unieważnienia przetargu z 1 września 2014r uznał , że nieruchomość zabudowana infrastrukturą elektroenergetyczną i przesyłową powinna zostać zbyta w trybie bezprzetargowym na podstawie art. 37 ust.2 pkt 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami na rzecz (...) SA - Oddział w S. albowiem spółce przysługuje prawo pierwszeństwa w nabyciu jej będące konsekwencją dysponowania przez nią w stosunku do gminy – właściciela nieruchomości roszczeniem , którego przesłanki opisywane przez normę art. 231 §1 kc

Taki wniosek prawny nie jest poprawny , co czyni wskazane wyżej zarzuty apelacje J. Z. (1) zasadnymi.

Po pierwsze , w toku postępowania nie tylko powód ale także pozwana nie odwoływali się do dysponowania tego rodzaju roszczeniem przez spółkę energetyczną, nie czyniła tego także ona sama , w ujawnionej w postępowaniu , wskazana wyżej , korespondencji z gminą ,

Wniosek ten nie miał dostatecznych podstaw , w ustalonym przez Sąd I instancji stanie faktycznym , który nie czynił jakichkolwiek konstatacji , w odniesieniu do ustalenia przesłanek normatywnych jego istnienia w tym m. in. wartości gruntu oraz elementów infrastruktury na nim , których porównanie jest konieczne dla potwierdzenia bądź wykluczenia jednej przesłanek istnienia roszczenia o zabudowę.

Uzupełnione przez Sąd Apelacyjny postępowanie dowodowe , w drodze przeprowadzenia dowodu z opinii rzeczoznawcy majątkowego potwierdziło tę znaczną różnice pomiędzy obydwiema tymi wartościami na korzyść wartości infrastruktury enegetyczno – przesyłowej, w skali o jakiej mówi norma art. 231 §1 kc .

Taki wniosek , wynikający wprost z treści opinii biegłego A. D. , wykluczał procesową potrzebę przeprowadzania dowodu z opinii innego biegłego , dotyczącej tej samej kwestii. Stad też wniosek powoda o dalsze , idące w tym kierunku , uzupełnianie postępowania dowodowego , został oddalony.

Tym nie mniej nie wystarcza to do stwierdzenia , że na tej podstawie (...) SA - Oddział w S. może być uznany za legitymujący się wobec gminy takim roszczeniem z konsekwencjami w zakresie uznania spółki za uprawnioną z tytułu prawa pierwszeństwa w nabyciu nieruchomości w N..

Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika , że nieruchomość objęta przetargiem odbytym w dniu 1 września 2014r została zabudowana infrastrukturą elektroenergetyczną i przesyłową w połowie lat osiemdziesiątych poprzedniego wieku. Jak potwierdza to , niekwestionowane przez strony , uzasadnienie do uchwały rady Miasta i Gminy wyrażającej zgodę na przeznaczenie do sprzedaży tej realności , zabudowa była dokonana przez ówczesny Zakład (...) w S./ por k. 102 v akt /

Poza sporem miedzy stronami było także , że od tego momentu, nieprzerwanie , aż do chwili obecnej, kiedy infrastruktura ta wraz gruntem pozostaje w posiadaniu następcy prawnego tego Zakładu - (...) SA - Oddział w S. , sposób władania nią nie zmienił się , nieruchomość zachowała swoje dotychczasowe, społeczno - gospodarcze przeznaczenie.

Odpowiadało m ono najpierw ustaleniom Studium (...) i Gminy D. a obecnie postanowieniom miejscowego planu zagospodarowania, które z tego punktu widzenia, nie zawierają merytorycznych różnic.

Władztwo to jednak , najpierw Zakładu (...) w dacie , kiedy grunt był zabudowywany infrastrukturą nie miało a obecnie również nie ma charakteru samoistnego, w rozumieniu art. 336 kc.

Obowiązująca w czasie zabudowy , wynikającą z ówcześnie obowiązującego art. 128 kc zasada jedności mienia ogólnonarodowego jako przysługującego niepodzielnie państwu, wykluczała to aby przedsiębiorstwo państwowe , a takim był Zakład (...) mogło dysponować powierzona mu częścią tego mienia , w które zostało wyposażone , inaczej , aniżeli w sposób odpowiadający zarządowi nad nim.

/ por w tej kwestii , powołane dla przykładu , judykaty Sądu Najwyższego z 14 czerwca 1963r , sygn. I CR 336/63 , publ. OSN 1964 poz.223, [ 7] z 25 września 1980 , sygn. V PZP 2/80, publ OSN 1981 [poz. 47 a także z dnia 27 marca 2008 , sygn. III CSK 329/07 , powołany za zbiorem L./

Wyklucza to samoistność posiadania a tym samym i przesłankę dobrej wiary , w odniesieniu do takiego posiadania.

Co najwyżej można mówić, w takim przypadku , o posiadaniu zależnym czy nawet dzierżeniu , które nie są realizacją koniecznej , ustawowej przesłanki, roszczenia o zabudowę.

Bez znaczenia przy tym dla tej oceny pozostaje to , że na podstawie art. 49 , w ówcześnie obowiązującym jego brzmieniu , elementy infrastruktury na działkach w N. (...)weszły w skład majątku Zakładu (...).

W orzecznictwie i literaturze przedmiotu zgodnie przyjmuje się , że dla oceny spełnienia obu przesłanek samoistności posiadania i dobrej wiary doniosła jest data dokonywania zainwestowania nieruchomości .

/ por uwagi E. Gniewka w systemie prawa prywatnego t. 3 wydawnictwo CH Beck, oraz wyroki SN z 30 grudnia 1976, sygn. III CRN 292/76 , publ. OSN 1977 nr 8 poz. 141 i z 30 marca 1983r , sygn.. I CR 44/83 , powołany za zbiorem Legalis/

Skoro tak to bez znaczenia pozostaje charakter władztwa nad nieruchomością przez (...) SA - Oddział w S. jako niekwestionowanego w sprawie następcy prawnego Zakładu (...) , która to spółka w 2014r dokonała częściowego remontu infrastruktury.

Zatem już tylko na marginesie należy wskazać , że jej władztwo nad tym gruntem może być ewentualnie kwalifikowane jako wypełniające warunki posiadania w zakresie służebności przesyłu , w rozumieniu art. 305 ¹ i następne kc.

Dotychczasowe rozważania prowadzą zatem do wniosku , że spółka energetyczna nie była uprawniona wobec gminy D. do realizacji roszczenia z art. 231 §1 kc , a w konsekwencji nie przysługiwało jej prawo pierwszeństwa, w nabyciu przeznaczonej przez właścicielkę do sprzedaży spornej nieruchomości.

Wychodząc odmiennych założeń, Sąd Okręgowy nietrafnie zatem , odwołując się do tego prawa i roszczenia po stronie spółki uznał , iż istniały podstawy do unieważnienia przetargu , a roszczenie J. Z. (1) , z tej przyczyny , ocenił za niezasadne.

Pomimo podzielania części zarzutów apelacyjnych, Sąd II instancji uznał , że oddalenie powództwa powoda jest rozstrzygnięciem , w ostatecznym wyniku podpowiadającym prawu chociaż z innych powodów niż te, na które wskazywał Sąd I instancji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego uwzględnienie powództwa , prowadząc w swoich konsekwencjach do przeniesienia na J. Z. (1) prawa własności nieruchomości zabudowanej infrastrukturą elektroenergetyczną i przesyłową, doprowadziłoby do skutków sprzecznych z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego.

Jeszcze raz powracając do dokonanych w sprawie ustaleń, przypomnieć trzeba , że na spornej nieruchomości znajduje się infrastruktura o opisanym wyżej charakterze , której główną część stanowi rozdzielnia sieciowa (...) 15 kV wraz z oprzyrządowaniem technicznym, zapewniająca dostawę [ dalszy przepływ ] energii elektrycznej nie tylko na teren miasta D. - za pośrednictwem dwóch linii [pierścieniowych ale także , przy użyciu pięciu linii kablowych (...) , pomiędzy D. a D. I , i odpowiednio miejscowościami U., L. , K. i M..

Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 O samorządzie gminnym [ jedn. tekst DzU U z 2016 poz. 446] do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o zasięgu lokalnym , niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów, a przy braku innych uregulowań ustawowych do gminy należy także rozstrzyganie w sprawach dotyczących tej społeczności.

Z kolei z art. 7 ustawy , w jego ustępie pierwszym, wynika , że zadaniem własnym gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej , która tworze mieszkańcy, a jako jedną z nich ustawodawca wskazuje zaopatrzenie w energię elektryczną / art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy /

Dalsza część normy art. 7 pozwala na rozróżnienie pośród zadań własnych gminy takich , które mają charakter fakultatywny oraz zadania własne obowiązkowe. Kryterium odróżniające je , określone jest przez treść art. 7 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym, zadaniami obowiązkowymi są takie , które w ten sposób kwalifikują uregulowania rangi ustawowej.

Rozróżnienie to ma o tyle istotne znaczenie , że zgodnie z poglądami doktryny prawa samorządowego uznanie przez ustawodawcę określonego zadania jako obowiązkowego powoduje , że na gminie [ jej organach ] ciąży obowiązek ich wykonania , od którego nie może się ona odstąpić czy go w jakikolwiek sposób obowiązku tego ograniczyć, a członkowi wspólnoty samorządowej [ mieszkańcowi gminy ] służy roszczenie mające doprowadzić do jego rzeczywistej realizacji , w odniesieniu do indywidualnej sytuacji uprawnionego

/ por. w tej kwestii także uwagi Z. Niewiadomskiego i W. Grzelczaka w: Ustawa o samorządzie gminnym z komentarzem s. 12-13/ oraz stanowisko Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 31 stycznia 2014r , sygn. II CSK 183/13 /

Przykładem takiej kwalifikacji zadania własnego gminy jako obowiązkowego jest przepis art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r Prawo energetyczne [jedn. tekst DzU z 2012 poz. 1059 ze zm.] zgodnie z którym na gminie spoczywa m. in. obowiązek planowania i organizacji zaopatrzenia w m. in. energię elektryczną , na jej obszarze.

W zgodnym ujęciu przedstawicieli doktryny prawa administracyjnego materialnego, norma ta nie jest po stronie gminy źródłem obowiązku dostarczania mieszkańcom energii [ w tym elektrycznej ] tym, nie mniej jest ona zobowiązana, na podstawie tego przepisu do planowania i organizowania zapatrzenia wspólnoty w taką energię

/ por. w tej kwestii bliżej uwagi Marka Stefaniuka w komentarzu do prawa energetycznego - dostępnego wersji internetowej programu Lex a także orzeczenie Sądu Najwyższego z 7 lutego 2002 , sygn.I CKN1002/99/

Starając się wyłożyć znaczenie użytego przez ustawodawcę w tym przepisie , nie do końca określonego pojęcia jakim jest organizowanie takiego zaopatrzenia, trzeba oceni jako uprawnione stanowisko , iż w tym przypadku chodzi o proces tworzenia i funkcjonowania systemu o szczególnych cechach , złożonego z elementów technicznych i społecznych .

Elementy techniczne obejmują aktywny udział gminy w tworzeniu warunków dla powstawania nowych i właściwego wykorzystywania już istniejących urządzeń i instalacji służących zaopatrzeniu m. in w energię elektryczną w tym zapewnienia jej właściwego przesyłu , w granicach jednostki samorządowej. Elementy społeczne , w ramach obowiązków organizacji zaopatrzenia , to przedsięwzięcia z zakresu działalności informacyjnej i społeczno- organizatorskiej , dotyczącej roli i praw mieszkańców na rynku dostaw energii.

Zważywszy na wskazaną treść tego własnego , obligatoryjnego zadania gminy, nabycie nieruchomości , zajętej przez i wykorzystywanej tylko na potrzeby związane z korzystaniem z infrastruktury elektroenergetycznej i przesyłowej , która z uwagi na swój charakter i rozmiar istotnie wpływa na sposób dystrybucji energii nie tylko w mieście ale i w innych miejscowościach na obszarze gminy przez osobę fizyczną, doprowadzi do sytuacji w której gmina całkowicie utraci -posiadany dotąd - wpływ na sposób korzystania z tej infrastruktury , co wyłączy albo co najmniej istotnie ograniczy możliwość realizacji przez nią wskazanego wyżej zadania własnego.

Po wtóre przeniesienie na powoda własności tak zagospodarowanego gruntu , które stanowi element całego systemu przesyłu energii elektrycznej , gwarantującego mieszkańcom tworzącym wspólnotę samorządową , zaspokojenie jednej z ich podstawowych potrzeb zbiorowych, przy równoczesnym wyjaśnieniu przez J. Z. , w toku sporu który wskazał na komercyjny cel, dotąd nabywanych od gminy gruntów / por. 71 v , nagarnie z rozprawy z dnia 29 kwietnia 2015r ; minuty 28-31 / każe postawić pytanie o zgodność czynności przenoszącej na niego prawo własności do niego ze społeczno - gospodarczym jego przeznaczeniem oraz zasadami współżycia społecznego.

Utrata przez jednostkę samorządu terytorialnego mającą obligatoryjnie zapewnić realizację potrzeb zbiorowych, prawa własności do elementów majątku , który jest niezbędny dla ich zapewnienia , a z drugiej strony , uzależnienie sposobu ich realizacji, chociażby w części od woli podmiotu , który nie jest zobligowany przepisami prawa do wykonywania obowiązków z tym związanych, jest sprzeczne ze społeczno gospodarczym praznaczeniem prawa do niego , albowiem , powinien służyć, na równych zasadach wszystkim członkom wspólnoty samorządowej.

W sprawie nie zostały ujawnione okoliczności faktyczne mogące uprawniać Sąd II instancji w stanowczej ocenie , że nowy nabywca - przedsiębiorca zmieniłby warunki na jakich infrastruktura elektroenergetyczna i przesyłowa na nieruchomości w N. będzie wykorzystywania przez spółkę - dystrybutora energii elektrycznej na mniej korzystne niż te , które obowiązywały w czasie, kiedy właścicielem gruntu była gmina . Tym nie mniej wskazany przez powoda w postępowaniu komercyjny cel nabycia dotąd szeregu nieruchomości od gminy o powierzchni łącznej około 30 ha i zajmowanie się także przez niego rynkowym obrotem nieruchomościami, nie może wykluczać takiej zmiany , na warunki bardziej uwzględniające interes czysto ekonomiczny nowego właściciela. Ta sytuacja z kolei mogłaby się przełożyć na pogorszenie warunków na jakich mieszkańcy , biorąc pod uwagę rozmiar terenu obsługiwany przez rozdzielnię w N. D. , znacznego obszaru gminy , mieliby zapewniony dostęp do energii elektrycznej.

Tego rodzaju konsekwencja przejścia prawa własności nieruchomości objętej sporem na powoda nie dałaby się pogodzić także z zasadami współżycia społecznego w tym szczególności zasadą poszanowania usprawiedliwionego interesu innych członków społeczności lokalnej , który pozostałby co najmniej zagrożony, gdyby został zrealizowany cel czynności do której zmierza powód formułując roszczenie dochodzone pozwem. W zakresie zaspokajania zbiorowych potrzeb usprawiedliwionemu pod względem faktycznym i w zakresie treści mieszczącemu się w granicach obowiązującego prawa interesowi społeczności lokalnej, należy nadać prymat przed interesem jednostki , szczególnie jeżeli jest on motywowany tylko argumentami natury ekonomicznej.

Z podanych wyżej przyczyn, oceniając ,że roszczenie powoda jest nieuzasadnione , Sąd Apelacyjny orzekł o oddaleniu apelacji na podstawie art. 385 kpc w zw z art. 58 §1 i 2 kc.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego była norma art. 102 kpc w zw z art. 108 §1 i 391 §1 kpc.

Stosując ją i na jej podstawie nie obciążając J. Z. (1) kosztami należnymi stronie przedziwnej, Sąd II instancji uznał , że u podstaw sporu stron znalazł się błąd organu strony pozwanej, a powód mógł być , także na etapie postępowania odwoławczego , w sposób usprawiedliwiony, przekonany o zasadności swojego roszczenia , szczególnie , że większość stawianych zarzutów apelacyjnych okazała się być trafna.

W tych okolicznościach obciążanie go kosztami na rzecz gminy nie dałoby się pogodzić z zasadami słuszności.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Andrzej Struzik SSA Jerzy Bess