Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2016r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Grzegorz Salamon

Sędziowie: SA – Ewa Plawgo

SA – Maria Żłobińska (spr.)

Protokolant: – sekr. sąd. Piotr Grodecki

przy udziale Prokuratora Anny Adamiak

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2016 r.

sprawy S. C., Z. C. i F. C.

o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego umieszczenia w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców

na skutek apelacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawców

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 22 października 2015 r. sygn. akt VIII Ko 53/14

1.  zmienia wyrok w zaskarżonej części w ten sposób, że ponad zasądzone kwoty zadośćuczynień zasądza na rzecz:

- S. C. kwotę 9.000 (dziewięciu tysięcy) zł; - Z. C. i F. C. kwoty po 14.000 (czternaście tysięcy) zł;

2.  utrzymuje w mocy tenże wyrok w pozostałej zaskarżonej części wobec wszystkich wnioskodawców;

3.  koszty procesu w postępowaniu odwoławczym ponosi Skarb Państwa;

Sygn. akt II AKa 59/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził na rzecz wnioskodawców S. C., Z. C. i F. C. kwoty po 1000 złotych z ustawowymi odsetkami tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego umieszczenia w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców; w pozostałym zakresie wnioski o zadośćuczynienie w kwocie po 35.000 złotych dla każdego wnioskodawcy zostały oddalone.

Od tego wyroku wniósł apelację pełnomocnik wnioskodawców, zaskarżając wyrok w części oddalającej wnioski.

Pełnomocnik zarzucił:

1.  Na podstawie art. 438 pkt 2) k.p.k. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść wyroku tj. - art. 7 k.p.k. poprzez:

- dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów z opinii i przesłuchania biegłych L. B. i A. M., poprzez błędne uznanie, iż z dowodów tych wynika, że na zły stan zdrowia psychicznego wnioskodawczyni S. C. wpływ miały przede wszystkim inne czynniki niż pobyt w strzeżonym ośrodku,

- dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów z opinii i przesłuchania biegłych M. A. i A. G., poprzez odmówienie im mocy dowodowej w następstwie bezzasadnego stwierdzenia, iż biegli nie wzięli pod uwagę wpływu na zdrowie psychiczne wnioskodawców Z. C. i F. C. innych czynników niż pobyt w strzeżonym ośrodku, pomimo iż zgodnie z postanowieniem Sądu opinia miał dotyczyć właśnie wpływu pobytu w strzeżonym ośrodku na zdrowie psychiczne wnioskodawców,

- art. 410 k.p.k. poprzez niewzięcie pod uwagę całości zgromadzonego materiału dowodowego tj. zeznań wnioskodawczyni S. C. i świadka E. P., zawierających informacje dotyczące istotnych okoliczności pobytu wnioskodawców w S. (...) w P. oraz wpływu pobytu na ich dalsze życie, przez co Sąd Okręgowy dokonał błędnych ustaleń faktycznych co do krzywdy spowodowanej przez pobyt wnioskodawców w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców.

2. Na podstawie art. 438 pkt 3) k.p.k. błędy w ustaleniach faktycznych mające wpływ na treść wyroku tj.:

- błędne ustalenie, że wpływ na stan psychiczny wnioskodawców Z. C. i F. C. miały przede wszystkim inne czynniki, takie jak m.in. samo doświadczenie migracji, nie zaś pobyt w S. (...) w P., gdyż ustalenia tego Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o opinię i przesłuchanie biegłych, którzy nie przeprowadzili badania ww. wnioskodawców, natomiast nie wziął pod uwagę co do tej okoliczności zeznań wnioskodawczyni S. C. oraz odmówił mocy dowodowej opinii biegłych, którzy przeprowadzili badania jej dzieci,

- błędne ustalenie, że warunki panujące w S. (...) w P. stanowiły nieznacznie obostrzony rygor w porównaniu z otwartym ośrodkiem, pomimo, iż pobyt w strzeżonym ośrodku stanowi pozbawienie wolności i oznacza pobyt w pomieszczeniu otoczonym murem z drutem kolczastym i kratami w oknach, obowiązkiem przekazania do depozytu dokumentów tożsamości, przeprowadzaniem kontroli w pokojach mieszkalnych, udziałem w apelu porannym i wieczornym, możliwością spotykania się z osobami z zewnątrz jedynie w godzinach widzeń

3. Na podstawie art. 438 pkt 1) k.p.k. naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 407 ust. 1 i 2 ustawy o cudzoziemcach w zw. z art. 552a § 1 k.p.k. oraz w zw. z art. 3 ust. 1 oraz art. 37 lit. b) Konwencji ONZ o prawach dziecka i art. 5 ust. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz w zw. z art. art. 445 § 1 w zw. § 2 k.c. poprzez błędne uznanie, iż żądana kwota zadośćuczynienia była rażąco wygórowana i zasądzenie kwoty, która nie stanowiła adekwatnego zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego umieszczenia wnioskodawców w S. (...) w P., poprzez niewzięcie pod uwagę indywidualnych okoliczności dotyczących wnioskodawców, bezzasadne stwierdzenie, że uzyskanie statusu uchodźcy i związanych z tym świadczeń stanowi rekompensatę za krzywdę wyrządzoną niesłusznym pozbawieniem wolności, bezzasadne stwierdzenie, iż brak jest związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy pobytem wnioskodawców w strzeżonym ośrodku, a faktem uderzenia syna wnioskodawczyni przez innego cudzoziemca, jak również poprzez zasądzenie kwoty nieadekwatnej w porównaniu z kwotami zasądzanymi przez sądy w podobnych sprawach.

Z uwagi na powyższe zarzuty, na podstawie art. 437 § 1 i 2 pełnomocnik wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców kwoty po 35 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnika zasługuje na częściowe uwzględnienie; jednak z innych powodów niż te, które zostały przytoczone w uzasadnieniu środka odwoławczego.

Sąd I instancji zebrał w toku postępowania wystarczający materiał dowodowy a skarżący nie wskazuje na inne dowody, których przeprowadzenie mogłoby wpłynąć na ostateczną treść rozstrzygnięcia.

Tak ukształtowany materiał dowodowy Sąd poddał ocenie, którą w apelacji kwestionuje skarżący.

Dlatego przypomnieć należy utrwalony w judykaturze pogląd, iż ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd orzekający pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k., gdy jest poprzedzona ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy, gdy końcowa ocena dowodów stanowi wynik rozważenia – zgodnie z obowiązkiem dochodzenia do prawdy – okoliczności przemawiających na korzyść jak i na niekorzyść każdej ze stron a uzasadnienie rozstrzygnięcia jest wyczerpujące, logiczne oraz zgodne z wiedzą i doświadczeniem życiowym.

Ustawa procesowa nie daje podstaw do preferowania lub dyskwalifikowania dowodów z punktu widzenia interesów stron; o wartości dowodu decyduje jego treść, to jest wewnętrzna spójność oraz wynik konfrontacji z innymi dowodami. Żaden bowiem dowód nie może być oceniany w oderwaniu od wymowy wszystkich pozostałych dowodów zebranych w sprawie. Zasady te dotyczą wszystkich dowodów, a więc także dowodu z opinii biegłego, która podlega takiej samej ocenie Sądu jak inne dowody, z którymi może być konfrontowana.

Wysnucie wniosków z oceny materiału dowodowego zależy od wewnętrznego przekonania Sądu, które chroni art. 7 k.p.k., jeżeli Sąd swoje stanowisko w sposób przekonujący uzasadni.

Ustalenia faktyczne Sądu meriti nie mogą być podważone, gdy Sąd rozważy wszystkie istotne okoliczności wynikające z analizy zebranych dowodów, a dokona tego według reguł wyżej przytoczonych.

Odpowiadając na zarzuty podniesione w niniejszej sprawie przez pełnomocnika wnioskodawców, stwierdzić należy, iż polemika skarżącego w niczym nie podważyła oceny materiału dowodowego, jakiej dokonał Sąd I instancji w motywach zaskarżonego wyroku.

Większość istotnych dowodów niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy stanowiły dokumenty, których autentyczności nikt nie podważył.

W oparciu o niekwestionowane dokumenty Sąd ustalił, iż S. C. oraz dwoje jej małoletnich dzieci poruszali się po krajachE. na podstawie wizy S. wydanej przez konsulatn.w K., na okres od 11 czerwca do 15 września 2012 r.

Ponieważ cudzoziemka nie otrzymała zezwolenia na zamieszkanie na terytorium R. P., utraciła prawo legalnego pobytu i na mocy decyzji Komendanta P. S. (...) w K. winna opuścić terytorium RP. W czasie opuszczania terytorium P., została zatrzymana przezS. (...) a następnie 10 listopada 2012 r. przekazana wraz z dziećmi do P..

Ponieważ nie posiadała dokumentu uprawniającego do wjazdu i pobytu na terenie R. P., umieszczenie S. C. i jej dzieci wS. (...) w P. znajdowało uzasadnienie w przepisach ustawy z 13 czerwca
2003 r. o cudzoziemcach.

Sytuacja uległa zmianie, gdy S. C. w dniu 5 grudnia 2012 r. złożyła wniosek o nadanie jej i dzieciom statusu uchodźcy. Dlatego po orzeczeniu wydanym przez Sąd w dniu 12 grudnia 2012 r. pobyt wnioskodawców w strzeżonym ośrodku był oczywiście niezasadny.

Tak więc Sąd orzekający o zadośćuczynieniu w rozważaniach uwzględnił jedynie dalszy okres pobytu w ośrodku strzeżonym (od 12 grudnia 2012 r. do 12 lutego 2013 r.), który powinien odbywać się w ośrodku niestrzeżonym dla cudzoziemców.

Rozważając wnioski opinii biegłych odnoszące się do stanu zdrowia psychicznego S. C. i jej dzieci w czasie badania przez biegłych, Sąd miał na uwadze prześladowania, jakich doznali wnioskodawcy w kraju ojczystym, stres związany z opuszczeniem ojczyzny i życiem w innej kulturze, stres wynikający z zatrzymania na terenie R. C.a w końcu uzasadniony pobyt w strzeżonym ośrodku od 10 listopada 2012 r., to jest przez okres około miesiąca.

Sąd I instancji w motywach zaskarżonego wyroku szczegółowo analizował dowody z opinii biegłych psychologa L. B. i psychiatry A. M., podzielając wnioski w nich zawarte. Z opinii tej jasno wynika, że przyczyną stresu pourazowego wnioskodawczyni był nie tylko pobyt w strzeżonym ośrodku ale także traumatyczne przeżycia w Pakistanie oraz w czasie zatrzymania na terenie C. (k. 295-297). Opinia ta została przeciwstawiona niektórym stwierdzeniom wynikającym z opinii psychologa M. A. i psychiatry A. G., którzy za stan zdrowia wnioskodawców, w szczególności małoletnich, czynią odpowiedzialnym przede wszystkim pobyt w strzeżonym ośrodku.

Sąd poddał wszystkie opinie należytej ocenie zgodnie z regułą art. 7 k.p.k. i wyciągnął z analizy opinii prawidłowe wnioski. Ocena ta jest tym bardziej przekonująca, jeśli uwzględni się treść zaświadczenia lekarskiego wydanego przez psychiatrę J. M. w dniu 25 lutego 2015 r. po badaniu S. C. oraz po wcześniejszych trzech konsultacjach psychologicznych. Opinia tego psychiatry jako przyczynę zaburzeń lękowo-depresyjnych i objawów stresu pourazowego pacjentki wskazuje traumatyczne doświadczenia ostatnich lat - jednak przede wszystkim te, których doznała przed wyjazdem z P.. Opinia ta jest oparta na kilku rozmowach z wnioskodawczynią, która opowiadała o przeżyciach swoich i dzieci. To samo zeznała wnioskodawczyni 18 stycznia 2013 r. w czasie przesłuchania w ośrodku. Obraz prześladowań wP. był na tyle drastyczny, że stał się przyczyną i uzasadniał przyznanie rodzinie statusu uchodźców. Fakty te wnioskodawczyni przyznała na rozprawie.

Nie ulega także wątpliwości, iż pierwszy miesiąc pobytu w strzeżonym ośrodku miał wpływ na stan zdrowia wnioskodawców; biegli nie oddzielali w swoich opiniach przeżyć związanych z pobytem w ośrodku w okresie, który nie stanowił podstawy zadośćuczynienia.

Sąd analizował wszystkie okoliczności, słusznie porównując warunki pobytu w ośrodku strzeżonym oraz w ośrodku niestrzeżonym, do którego winni być przekazani wnioskodawcy w dniu 12 grudnia 2012 r. Szczegółowy opis warunków pobytu wnioskodawców w ośrodku jest oparty o rzetelną analizę przeprowadzanych dowodów; Sąd nie pominął trudów związanych z pozbawieniem wolności ale dostrzegł specyficzne warunki życia w ośrodku dla cudzoziemców – tak strzeżonym jak i niestrzeżonym.

Rozważania Sądu uwzględniają wszystkie okoliczności sprawy, są logiczne i wyczerpujące, zgodne z wiedzą i doświadczeniem życiowym. Ustalenia faktyczne, oparte na tej ocenie, są prawidłowe.

Powyższe nie wyczerpuje jednak całości problematyki niniejszej sprawy. Dotyczy ona oceny, jakiej wysokości zadośćuczynienie winno być zasądzone dla każdego z wnioskodawców, czyli jaka kwota zadośćuczynienia będzie „odpowiednia” w myśl art. 552 k.p.k.

Ustalenie to należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego; chodzi jednak o to, aby zasądzone kwoty nie były symboliczne, aby stanowiły rekompensatę doznanych krzywd ale nie były wygórowane i nie prowadziły do niestosownego wzbogacenia się tą drogą. Muszą uwzględniać także poziom życia i stosunki majątkowe w P..

Wbrew zarzutom skarżącego, problem wysokości zadośćuczynienia sprowadza się do oceny przesłanek rzutujących na wysokość zasądzonych kwot i nie należy go rozpatrywać w ramach naruszenia przepisów prawa materialnego.

W sprawie niniejszej Sąd rozważył wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na wysokość zasądzanych kwot zadośćuczynień; jednak nie znalazło to należytego odzwierciedlenia w treści ostatecznego rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu odwoławczego zasądzone kwoty są zbyt niskie, jeśli uwzględni się przeciętny poziom życia obywateli R. P.. Jednocześnie okoliczności, ustalone przez Sąd I instancji, uzasadniają zróżnicowanie zadośćuczynienia dla osoby dorosłej oraz dla osób małoletnich.

Z tych względów, mając na uwadze, iż kwota 1000 złotych zadośćuczynienia dla S. C. byłaby kwotą symboliczną, Sąd Apelacyjny podwyższył ją do kwoty łącznej 10.000 złotych.

Natomiast w stosunku do małoletnich wnioskodawców kwoty zostały podwyższone do 15.000 złotych. Wobec Z. C. należało uwzględnić dodatkowo jego przeżycia związane z pobytem w szpitalu i stres jaki przeżył wtedy niespełna 10-letni chłopiec nieznający języka polskiego. Jego siostra F. C. jest młodsza o 2 lata i jako dziewczynka była szczególnie narażona na przykre przeżycia związane z pobytem w ośrodku z ludźmi prezentującymi skrajnie odmienne kultury i obyczaje.

Żądanie kwot powyżej zasądzonych zadośćuczynień nie znajduje uzasadnienia nie tylko w prawidłowo ustalonych przez Sąd I instancji przesłankach związanych z warunkami życia w ośrodku strzeżonym ale także jest zbyt wygórowane w obecnej sytuacji materialnej obywateli RP oraz w kontekście zadośćuczynień zasądzonych w innych sprawach przez polskie sądy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

O kosztach procesu rozstrzygnięto z mocy art. 554 § 4 k.p.k.