Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 4 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Zofia Lehmann

Protokolant:Starszy sekretarz sądowy E. W.

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2016 r. w Poznaniu sprawy z powództwa

M. K., zam. ul. (...), (...)-(...) S.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W., ul. (...),

(...)-(...) W.

- odszkodowania z tytułu wypadków komunikacyjnych, z wyłączeniem spraw o symbolu 325, 014oc i 014 pz

I.  Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwoty:

a.  w wysokości 45.000,-zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 27 lutego 2014 roku do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016 roku -za opóźnienie;

b.  w wysokości 20.000,-zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 27 lutego 2014 roku do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016 roku - za opóźnienie;

I.  W pozostałym zakresie powództwo oddala.

II.  Kosztami niniejszego postepowania obciąża każdą ze stron w ½ części i w związku z tym:

a.  zasądza od powoda i pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwoty: po 3.250,-zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej, przy czym od powoda z zasądzonego roszczenia oraz kwoty po 209,-zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych na rzecz przeprowadzonych w niniejszej sprawie dowodów z opinii biegłych, przy czym od powoda z zasądzonego roszczenia;

b.  kosztem procesowego zastępstwa obciąża każdą ze stron we własnym zakresie.

SSO Zofia Lehmann

Sygnatura akt XIIC 747/2016

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 2 lipca 2014 roku, który do Sądu Rejonowego w S. W. wpłynął 7 lipca 2014 roku, działający przez pełnomocnika procesowego w osobie adwokata, powodowie M. K., S. K. i R. K. skierowali p-ko pozwanemu (...) SA z/s w W. żądania:

-zasądzenia od niego odpowiednio:

a. na rzecz powoda M. K. łącznej kwoty 70.000,- zł ,w tym

kwoty 50.000,- zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 27 lutego 2014 roku – do dnia zapłaty,

kwoty 20.000,- zł tytułem odszkodowania w związku z pogorszeniem sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 27 lutego 2014 roku – do dnia zapłaty;

b na rzecz powódki S. K. łącznej kwoty 50.000,- zł, w tym:

kwoty 40.000,- zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 27 lutego 2014 roku – do dnia zapłaty,

kwoty 10.000,- zł w związku z pogorszeniem sytuacji życiowej z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 27 lutego 2014 roku – do dnia zapłaty;

c.  na rzecz R. K. łącznej kwoty 30.000,- zł, w tym:

kwoty 20.000,- zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 27 lutego 2014 roku – do dnia zapłaty,

kwoty 10.000,- zł w związku z pogorszeniem sytuacji życiowej z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 27 lutego 2014 roku – do dnia zapłaty,

-zasądzenia od pozwanego – tytułem zwrotu kosztów tego procesu - odpowiednio :

a. na rzecz powoda M. K. kwoty 7.200,- zł z racji poniesionego przez niego kosztu jego procesowego zastępstwa wraz z kwotą 34,- zł opłaty od pełnomocnictwa,

b na rzecz powódki S. K. kwoty 4.800,- zł z racji poniesionego przez nią kosztu jej procesowego zastępstwa wraz z kwotą 17,- zł opłaty od pełnomocnictwa,

c. na rzecz powoda R. K. kwoty 4.800,- zł z racji poniesionego przez niego kosztu jego procesowego zastępstwa wraz z kwotą 17,- zł opłaty od pełnomocnictwa;

nadto:

-przeprowadzenia zaoferowanych przez nich dowodów na poparcie tez przez nich sprecyzowanych,

nadto:

-zwolnienia każdego z nich od obowiązku ponoszenia kosztów tej sprawy.

Na poparcie ich stanowisk:

-podali, iż źródłem ich żądań jest śmierć w wyniku partycypacji w dniu 25 lipca 1998 roku w wypadku drogowym – odpowiednio ich córki, pasierbicy i siostry,

-opisali, jakie skutki w ich komforcie zdrowotnym przyniosło to zdarzenie,

-wskazali argumenty stojące u podstaw rozmiaru domaganych się przez nich kwot z tytułu zadośćuczynień i odszkodowań,

-przedstawili przebieg prowadzonego przez pozwanego postępowania likwidacyjnego i wysokość otrzymanych przez nich w ich wyniku kwot pieniężnych z tytułu odszkodowań,

-umotywowali swoje wnioski o zwolnienie ich od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych tej sprawy (k. 2 – 13 akt).

Postanowieniem z dnia 4 listopada 2014 roku wydanym przez Sąd Rejonowy w Środzie W. . wnioski powodów o zwolnienie ich od ponoszenia kosztów sądowych niniejszej sprawy uwzględnione zostały w części tj. w zakresie obciążenia ich obowiązkiem uiszczenia opłat sądowych (k. 94 – 97 akt).

W reakcji na to pozwany (...) SA z/s w W. , działając przez pełnomocnika procesowego w osobie radcy prawnego, złożył w dniu 29 grudnia 2014 roku w Sądzie Rejonowym w Środzie W.. noszącą datę 17 grudnia 2014 roku odpowiedź na pozew wnosząc w niej:

-o oddalenie powództwa w całości,

-o zasądzenie od nich na jego rzecz zwrotu kosztów niniejszego postępowania wraz z kosztem jego procesowego zastępstwa – wg norm przepisanych,

także:

-o przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność pozwanego lub jego pełnomocnika.

W motywacji zaprezentowanego stanowiska:

-podał podstawę faktyczną stojącą u stóp żądań powodów,

-przedstawił prowadzone przez niego na tym tle postępowanie likwidacyjne, poczynione w jego trakcie ustalenia eksponując przyczynienje się przez J. K. do powstałej szkody,

-zakwestionował możliwość dochodzenia przez nią od pozwanego – i to zarówno z punktu widzenia prawnego, jak i z punktu widzenia ich wysokości (k. 112 – 117 akt).

W pismach procesowych powodowie:

-z dnia 22 lutego 2016 roku (k. 206 – 208 akt ) , które do Sądu Rejonowego w Środzie W. wpłynęło 20 lutego 2016 roku;

-z dnia 29 marca 2016 roku, (k. 222 – 227 akt), które do Sądu Rejonowego w Środzie W. wpłynęło 4 kwietnia 2016 roku

ustosunkowali się do przeprowadzonego w przebiegu tej sprawy postępowania dowodowego; prezentowali swoje stanowiska; wypowiadali się do twierdzeń przeciwnika.

W ww piśmie z dnia 29 marca 2016 roku, które do Sądu Okręgowego w Poznaniu wpłynęło 4 kwietnia 2016 roku powód M. K.

a. rozszerzył swoje żądanie z kwoty z 50.000,-zł tytułem zadośćuczynienie za naruszenie jego dóbr osobistych wiążących się ze śmiercią J. K. do kwoty . 90.000,- zł tj. o kwotę 90.000, -zł - w wyniku czego postanowieniem wydanym w cyt. sprawie w dniu 7 kwietnia 2016 roku przez Sąd Rejonowy w Środzie W. uznał się on niewłaściwym do rozpoznania jego żądania i przekazał je do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Poznaniu (k. 232 akt).

Na rozprawach wyznaczonych w tej sprawie w dniach 24 lutego 2015 roku (k.129 – 130 akt), 14 czerwca 2021 roku ( k. 247 – 248 akt) strony podtrzymywały swoje stanowiska; powód M. K. na rozprawach w dniu 14 czerwca 2016 roku (k. 247 akt), 3 sierpnia 2016 roku (k. 253 akt), 7 września 2016 roku (k. 264 akt) – podtrzymał swoje.

Ustalenia stanu faktycznego:

A. Powód M. K. oraz świadek S. K. pobrali się, gdy oboje mieli za sobą już związki i byli po tzw. przejściach:

-Powód pozostawał w nieformalnym związku – jest ojcem nie żyjącej obecnie J. K. . Jej matka porzuciła ich; została pozbawiona w stosunku do niej władzy rodzicielskiej, w związku z czym to on pozostawał jej jedynym opiekunem. Sytuacja ta spowodowała, że narodziła się między nimi silna, ponadprzeciętna więź - po upływie ok. 2 – 3 lat jej matka zmarła na chorobę nowotworową. (zeznania powoda; opinie z dziedziny psychologii i z dziedziny psychiatrii, k. 21 akt).

-Ww świadek – natomiast – pozostawała w związku małżeńskim, który po upływie 8 lat został rozwiązany. Pochodzi z niego dwoje dzieci; jednym z nich jest świadek M. M. (zeznania świadków M. M., S. K.; opinie z dziedziny psychiatrii i z dziedziny psychologii).

B. Po tym fakcie rozpoczęli oni życie rodzinne wspólnie wychowując ich dzieci – z ich związku pochodzi syn świadek R. K. . Atmosfera w ich miejscu zamieszkania była bardzo dobra; wszystkie dzieci traktowali tak samo; wspólnie spędzali czas; wspierali się; dbali o siebie; nie dochodziło miedzy nimi do poważniejszych nieporozumień; do kryzysów czy sytuacji zagrażających ich stabilności.

-Zamieszkiwali oni w trudnych warunkach; zajmowany przez nich lokal mieszkalny był w stanie wymagającym wszechstronnych prac remontowych. Aktualnie dysponują oni lokalem socjalnym i przebywają tam sami, jako; że świadkowie R. K. oraz M. M. wraz z założonymi przez nich rodzinami nie zamieszkują już z nimi; a J. K. nie żyje (zeznania świadków M. M., R. M.).

C. Do chwili swojego zgonu zamieszkiwała z nimi cyt. J. K. ; prowadzili oni wspólne domowe gospodarstwo; pomagała im ona w prowadzeniu domowego gospodarstwa; opiekowała się nimi.

-Powód pomocy tej wymagał z uwagi na przebyty w 1992 roku udar, następstwem czego są występujące u niego 1 – 2 razy w tygodniu napady padaczki, zaniki pamięci; cierpi też na nadciśnienie, dnę moczanową i konsekwencje wykonanego mu zabiegu dotyczącego kości przedramienia prawego. Wymagał tez pomocy finansowej z uwagi na to, że jedynym źródłem jego dochodów jest świadczenie rentowe w wysokości ok. 800,- zł miesięcznie (k. 55 – 56 akt).

-Ww z zawodu była kucharką; zatrudniona była jako kelnerka przez R. W. w prowadzonym przez niego C. Bar z/siedzibą w K. za średnim miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości w skali netto 417, 39,- zł (k. 54 akt). Z kwoty tej świadczyła finansową pomoc na jego rzecz; nadto pomagała mu przynosząc jedzenie z imprez, w trakcie których zajmowała się gotowaniem (zeznania ww świadków; zeznania powoda)..

D. W dniu 25 lipca 1998 roku wracała ona wraz z innymi osobami s dyskoteki - samochodem marki V. (...) , którym kierował będący w stanie nietrzeźwości bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że na skutek rozwinięcia nadmiernej prędkości, na łuku drogi nie opanował tego pojazdu, który wpadł w poślizg, w czego wyniku zjechał częściowo na prawe pobocze jezdni, a następnie po kilkukrotnym koziołkowaniu zatrzymał się w przydrożnym rowie – ww J. K. doznała rozległych obrażeń czaszkowo-mózgowych pociągających za sobą jej śmierć na miejscu. Prowadzone na tym tle przez Sąd Rejonowy w Śremie postępowanie karne w sprawie o sygn. akt (...) zakończyło się prawomocnym wyrokiem uznającym go winnym tego czynu i wymierzającym mu za to karę (k. 19 – 20, 22 akt; zeznania świadka M. M.).

-W zasadzie do wypadku tego doszło w porze nocnej – powód dowiedział się o tym od funkcjonariusza Policji, który w tym celu przyszedł do jego miejsca zamieszkania. Nie dowierzając temu powód ubrał się i udał na miejsce tego zdarzenia., by ją zobaczyć.

-Sytuacja ta wywołała u niego długotrwały stres owocujący utrwaloną nerwicą z uszczerbkiem na zdrowiu w wysokości 10 % - doznał on dekompensacji swojej osobowości; nawracania wspomnień, jej idealizowania, pokładania niespełnionych nadziei i życzeń. Nadto – zalegania afektu, trudności w kontrolowaniu emocji; wymaga ingerencji farmakologicznej. Najtrudniejszy dla niego czas pozostający w związku z powyższym trwał u niego przez ok. roku (zezna powoda; opinie z dziedziny psychiatrii i psychologii; zeznania świadków j.w.).

E. Pozwany (...) SA z/s wWarszawie zarejestrowany jest w Krajowym Rejestrze Sądowym rejestrze przedsiębiorców za numerem (...) – z jego Działu (...), rubryki 1 (przedmiot działalności) wynika wykonywanie przez niego m.in. działalności ubezpieczeniowej.

-Wskazanego kierowcę – w chwili opisanego zdarzenia – łączyła z nim umowa odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ich ruchem. Zgłoszenie mu powyższej szkody przez powoda nastąpiło w dacie 27 listopada 2013 roku – w wyniku wszczętego w relacji z tym postępowania likwidacyjnego o oznaczeniu (...) – 3/ 193 przyznał on powodowi kwotę 15.000,- zł z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci córki oraz kwotę 5.000,- zł z tytułu zwrotu kosztu jej pogrzebu. Przyjął jednak, że przyczyniła się ona do niej w 50% - wypłacił mu więc faktycznie kwotę 10.000,- zł zaprzeczając zasadności jego żądania wspartego na unormowaniach art. 23 k.c; art. 24 k.c. i art. 448 k.c. (k. 24 – 51, 125 - 12127 akt).

Naprowadzony stan faktyczny znalazł oparcie w treści:

-dokumentów z k.

-zeznań świadków: M. M. z k.

-zeznań powoda z k.

-opinii opracowanych przez biegłych sadowych A. T. z k. i J. W. z k.

Analiza i ocena zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego:

Jego skład w przedmiotowym procesie objął dokumenty zarówno o charakterze urzędowym, jak i charakterze prywatnym; zeznania świadków, zeznania stron o raz opinie biegłych.

A. O dokumentach urzędowych ustawodawca wypowiedział się w normie art. 244 k.p.c. ustalajac, że … sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone… ( par. 1), co odpowiednio stosuje się do się do… sporządzonych przez inne…w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej…( par. 2) - objęto nimi w tej sprawie orzeczenia sądowe; orzeczenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Z kolei z normy art. 245 k.p.c. wynika, iż… dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie w nim zawarte…- w ich obrębie znalazły się pozostałe zaliczone wyżej w ich poczet.

-Warunki zaprzeczenia ich prawdziwości zredagowane zostały odpowiednio w normach art. 252 k.p.c. i art. 253 k.p.c. – ani powód, ani pozwani przy udziale normy art. 232 k.p.c. z możliwości tej nie skorzystali; brak było tez podstaw ku temu, bu podjąć takie działania z urzędu

Ubocznej uwagi wymagało tylko to, że powyższe nie jest jednoznaczne z tym, że ich zawartość odpowiada rzeczywistości – okoliczność tą, więc, dowodzić można wszelkimi dostępnymi prawnie środkami.

Zgromadzone w przebiegu tego postępowania dokumenty – w ramach powyższego – odegrały znacząca rolę w ustaleniach przedstawionego stanu faktycznego.

B. W toku tego procesu w roli świadków wystąpili: M. M., S. K. i R. K. – wszyscy z inicjatywy powoda.

Poza kwestią pozostawało, że są oni dla powoda osobami najbliższymi – skoro cyt. S. K. jest jego żoną; cyt. R. K. jego synem; a cyt. M. M. jego pasierbicą.

Badając to, co powiedzieli z punktu widzenia wiarygodności – należało dojść do konkluzji, iż zasadniczo odpowiadały one rzeczywistości. Z ich słów wynikało, że ich rodzinne stosunki od czasu zawarcia związku małżeńskiego powoda ze świadkiem S. K. układały się pozytywnie; że wszystkie ich dzieci traktowane były przez nich tak samo; że wspólnie spędzali czas; że wspólnie spędzali święta; ze nie dochodziło w ich rodzinie do głębszych nieporozumień; poważnych kryzysów. Z ich relacji wynikało też, że nie żyjąca J. K. zamieszkiwała do momentu swojego zgonu z nimi; że pomagała im zarówno w pracach domowych, jak i w płaszczyznach finansowych; że opiekowała się nimi. W taki sam sposób odzwierciedlali oni też w swoich relacjach jak bardo przeżyli jej tragiczną śmierć; w tym jak bardzo dotknęło to ujemnie powoda i jaką poniósł on w wielu w związku z tym sferach stratę.

Niewątpliwie ich powiązania z powodem mogłyby rodzić podejrzenie, że ich zeznania są przesadzone; że kierują się oni interesem powoda, w tym materialnym tj. uzyskaniem przez niego od pozwanego jak najwyższych kwotą z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia.. Dlatego też zaprezentowane ich badanie nie było pozbawione znacznej dozy ostrożności. Tego wynik nie nakazał jednak budowy takiego przekonania – akcentacji wymagało, że były one zgodne, spójne, nie nacechowane subiektywizmem czy wzajemnymi animozjami. A przecież mogło tak być, skoro ich rodzina miała o tyle skomplikowany charakter, że tylko świadek R. K. był dzieckiem powoda i świadka S. K. ; cyt. zmarła była jej pasierbicą; a świadek M. M. – jego.

Prawda jest, że spojrzenie z boku na czyjąś tragedię jest zazwyczaj inne, aniżeli osoby będącej w nią w mniejszym lub większym stopniu zaangażowanej – co też wywołuje potrzebę pewnego dystansu. Niemniej jeśli - nawet z uwagi na upływ czasu od daty zdarzenia stojącego u podstaw tego sporu i z uwagi na pogorszenie się kondycji zdrowotnej powoda - przypuszczać można było, że obrazując ta sytuację świadkowie trochę przerysowali ją; to w niczym nie dyskredytowało to ich twierdzeń. Pogląd taki znalazł oparcie – niezależnie od ich spójności – wsparcie w dwu okolicznościach:

-Przede wszystkim nie można było stracić z pola widzenia tego, że powód przez kilka lat zajmował się ww zmarłą sam; jako, że bezpośrednio po jej urodzeniu jej matka opuściła ich, a niewiele potem zmarła na chorobę nowotworową. Nie wymagało szczególnej interpretacji, że okoliczności te musiały zrodzić między nimi silną więź.

-Nadto – ich wypowiedzi wpisywały się w treść tego, co wynikało z opinii opracowanych w niniejszej sprawie w związku z tą tezą przez specjalistów z dziedziny psychologii i z dziedziny psychiatrii.

C. Zeznania stron.

W kontekście z decyzja pozwanego – dowód ten ograniczony został do przesłuchania powoda; za w pełni wiarygodne uznano jego wyjaśnienia. Ich lektura nie dała podstaw w żadnym momencie do uznania, by w jakikolwiek sposób usiłował on przedstawić fakty mające wpływ na jego roszczenia rozpatrywane w tym sporze odmiennie od ich zaistnienia. Przeciwnie – szczerze powoływał się on na niepamięć niektórych z nich; w niczym nie przesadzał, nie histeryzował; a wszystko co wypływało z nich pozostawało w zgodzie z w/zanalizowanymi zeznaniami świadków oraz opiniami zaprezentowanymi przez biegłych sądowych ze wskazanych dziedzin.

D. w wielu sprawach zachodzi konieczność posłużeniem się wiadomościami specjalnymi – naprzeciw temu ustawodawca wychodzi w normie art. 278 par. 1 k.p.c. przewidując taką możliwość. Zaistniała ona i w niniejszej sprawie koncentrując się na dziedzinie psychiatrii i psychologii – wniosek zgłoszony w tym aspekcie przez powoda podległ uwzględnieniu.

-Do opracowania opinii na tym tle zaangażowani zostali stali biegli sądowi: A. T. (lekarz o specjalności psychiatrii) oraz J. W. (psychologia). Żadna z nich zasadniczo nie wzbudziła zastrzeżeń zarówno stron, jak i sądu. Przesądziło o tym kilka przesłanek:

1. W pierwszej kolejności podkreślenia wymagały wysokie kompetencje obojga biegłych mających bogate doświadczenie zarówno na polu nauki, jak i na polu praktyki.

2. Opracowane zostały one na bazie bogatego materiału – albowiem nie tylko zgromadzonego w przebiegu tego postępowania, ale i na bazie ich osobistego kontaktu z powodem pozwalającego im na uzyskanie od niego szerokiego wywiadu; poczynienia własnych obserwacji i przeprowadzenia własnych badań.

3. Poza tym analiza ich opinii pozwoliła na wyprowadzenie wniosków, iż były one zrozumiałe; konkretne; odpowiadały postawionym im tezom; a przedstawione w nich ostateczne poglądy stanowiły o logicznym następstwie powyższego.

Zważeniu podległo, co następuje:

Powództwo powoda zasługiwało na uwzględnienie co do zasady i w części co do wysokości. Tezę taką uznano za udowodnioną w świetle analizy i oceny zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego; naprowadzonych unormowań i przedstawionego rozumowania.

A. Biorąc pod uwagę w/naprowadzony stan faktyczny – w pierwszej kolejności poszukiwać należało podstawy prawnej odpowiedzialności za zobowiązania wiążące się z deliktem (czynem niedozwolonym); w rozważanych okolicznościach zastosowanie będą miały normy art. 415 k.c., art. 436 k.c. w związku z art. 435 k.c..

-Generalnie – odpowiedzialność ta zasadza się na winie; czemu ustawodawca dał wyraz w pierwszej z powołanych norm statuując, że… kto ze swej winy wyrządził drugiemu szkodę obowiązany jest do jej naprawienia...Od reguły tej, jednak, ustanowił on wyjątki – w postaci odpowiedzialności opartej o zasadę ryzyka czy zasadę słuszności.

-Tak jest na bazie okoliczności przedmiotowej sprawy – skoro aktualizują się co do nich przesłanki określone w przywołanym przepisie art. 436 par. 1 k.c. w związku z art. 435 par. 1 k.c.(zasada ryzyka) Poza granicami zastrzeżeń pozostawało, że w rozpatrywanym zdarzeniu brał udział pozostający w ruchu mechaniczny środek komunikacji poruszany za pomocą sil przyrody i pozostający w samoistnym posiadaniu jego kierowcy.

B. Odpowiedzialność pozwanego – natomiast – znalazła odzwierciedlenie w unormowaniach art. 805 par. 1 i par. 2 k.c. i nast. zamieszczonych w Tytule XXVII Umowa ubezpieczenia – w tym art. 821 k.c. (przedmiot ubezpieczenia majątkowego), art. 822 par. 1 k.c. (umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej znajdujący się w dziale II tego Tytułu regulującym ubezpieczenia majątkowe.

-Bezsporną okolicznością jest, że sprawcę zdarzenia stojącego u podstaw tego sporu łączyła z nim umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów wsparta na unormowaniach Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych , Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych . (DU nr\ (...) p. 115 i dalsze zmiany).

C. Kluczowe dla tego sporu zdarzenie miało miejsce w dacie 25 lipca 1998 roku – orzeczenie o winie jego sprawcy R. G. oraz wymierzonej mu za to karze wydane zostało przez Sąd Rejonowy w Śremie w dniu 19 listopada 1998 roku w sprawie o sygn. akt II K 324/98. Jego ustalenia – po myśli art. 11 k.p.c. – są wiążące w postępowaniu cywilnym. Nie znalazły się w konkretnych realiach czynniki egzoneracyjne rozumiane przywołanym unormowaniem.

-Jedną z przesłanek determinujących powodzenie roszczeń powoda objętych niniejszym postępowaniem jest istnienie związku przyczynowego między śmiercią cyt. J. K. i jej partycypacją w ww zdarzeniu. Nakazywało to odniesienie się do unormowania art. 361 par. 1 k.c. redagującego zasadę, że… zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła…- jest to tzw. adekwatna przyczynowość. Chodzi tu, więc, o następstwa typowe; a nie generowane przez zdarzenia wyjątkowe; nie dające się przewidzieć – w materii tej ukształtowały się trzy zasadnicze kierunki. W jednym z nich - jako kryterium typowości następstw zdarzeń poprzednich - uwzględnia się możliwość ich przewidzenia przez sprawcę. (por. E. Gniewek, {w: }KC. Komentarz, wyd. 3; Warszawa 2008). W tym świetle oczywistym było, że ww siadając za kierownicę po zabawie w dyskotece i mając 1.5 promila alkoholu we krwi – miał pełne podstawy do wyprowadzenia konkluzji, że może nie zapanować nad prowadzonym przez niego pojazdem i w konsekwencji doprowadzić do zdarzenia z konsekwencjami takimi, jakie powstały. W następstwie tego równie oczywistym było, że śmierć ww stanowiła funkcję spowodowanego przez niego zdarzenia i doznanych przez nią w tego wyniku obrażeń.

-W ścisłym kontekście z powyższym pozostawała kwestia przyczynienia się… poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody…przewidziana w normie art. 362 k.c. Jej usytuowanie w tytule 1 księgi III zatwierdzającej ogólne przepisy dotyczące całego działu zobowiązań powoduje, że ma ona zastosowanie do wszelkiej odpowiedzialności odszkodowawczej; bez względu na jej podstawę.

-Przesłanką jej stosowania umożliwiającą obniżenie odszkodowania jest taki związek pomiędzy zachowaniem poszkodowanego, a powstałą szkodą lub powiększeniem jej rozmiaru, że bez tej jego aktywności w ogóle by jej nie doznał lub doznał w mniejszym stopniu – ocenę te prowadzić należy w kategorii aktywnej przyczynowości. Chodzi tu o takie zaniechanie lub działanie, w odniesieniu do którego przyjąć można cechę obiektywnej naganności; a więc nie mieszczących się w przyjętych regułach postępowania.(por. wyrok SN z 12 sierpnia 1998 roku; UKN 174/98OSNAPiUS 1999 nr 16 p. 524). Wpływ na owo miarkowanie ma stopień winy obu stron – w stosunku do poszkodowanego nie można mówić o jego winie wprost, tak jak nadaje się to pojęciu odpowiedzialności za szkodę; mowa jest tu o możliwości postawienia mu zarzutu, iż nie zachował się w sposób, jakiego należało oczekiwać od osób kierujących się roztropnością, należytą starannością. (por. E. Gniewek {w: } KC Komentarz, Wyd. 3 Warszawa 2008).

Przekładając te rozważania na realia niniejszego sporu – za zasadne należało przyjąć uznanie; że J. K. wsiadając po zabawie w dyskotece z nietrzeźwym kierowcą znamiona takiego zachowania wypełniła. Powszechnie wiadomym jest, jakie niebezpieczeństwo stwarza taka sytuacja; jakie może pociągnąć następstwa. Nie można było, więc, odmówić jej tego, że to, co zrobiła mieściło się w kategorii cyt. przyczynienia się; braku elementarnej ostrożności – i gdyby tego nie zrobiła nie poniosłaby śmierci. Powód zresztą nie kwestionował tego; także przyjętej przez pozwanego tj. 50 %.

D. Pozwany konsekwentnie w toku niniejszego postępowania wywodził, iż w chwili śmierci ww nie istniała norma prawna pozwalająca na dochodzenie odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę powstałą w takich okolicznościach przez osoby nie będące tzw. bezpośrednio poszkodowanymi. W obowiązującym systemie prawnym natomiast ustawodawca przewidział dla takich osób w związku z deliktem prawa cywilnego cztery rodzaje roszczeń zredagowane przepisie art. 446 k.c. stanowiącym odstępstwo od ogólnej zasady wyrażonej w art. 444 k.c. i art. 445 k.c. Przewiduje, bowiem, ona że roszczenia odszkodowawcze należą się wyłącznie osobom bezpośrednio poszkodowanym czynami niedozwolonymi – warunkiem ich zastosowania jest jego śmierć wskutek doznanego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia.

-Rzeczywiście – w chwili związanego z tym sporem tragicznego zdarzenia nie obowiązywał jeszcze przepis par. 4 art. 446 k.c .mówiący o powyższym, wprowadzony on został ustawą z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy-kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (DU nr 116, p. 731) z mocą obowiązującą od 3 sierpnia 2008 roku. Brak takiej regulacji stał przez wiele lat w praktyce orzeczniczej u stóp poglądu, że na gruncie polskiego prawa roszczenie o zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej nie przysługuje. W późniejszym jednak czasie analiza podstaw kodeksowych tj. art. 448 k.c. w związku Z art.23 k.c. i art. 24 k.c. doprowadziła do wypracowania w literaturze i w orzecznictwie innego zezwalającego na ochronę dóbr osobistych uzasadniając przyznanie na tym tle zadośćuczynienia na bazie art. 448 k.c.

-Zgodnie z treścią art. 23 k.c. wymienione w nim dobra osobiste pozostają pod ochrona prawa cywilnego niezależnie od przewidzianej innych przepisach; nie jest to przy tym katalog zamknięty. Jest on stosownie do rozwoju stosunków społecznych oraz powszechnie uznawanych zasad etycznych i moralnych nieustannie zmieniany przez doktrynę i orzecznictwo. W niniejszej sprawie akcentacji wymagało, że judykatura i literatura zaliczają także do nich prawo do planowania rodziny; tradycję rodzinną, pamięć o sobie zmarłej, więź rodzinną.

Cywilnoprawna ochrona tych dóbr znajduje oparcie w normie art. 24 par. 1 k.c. statuujący bezprawność jego naruszenia – mówi on, że ten czyje dobro zostało naruszone cudzym działaniem może zażądać jego zaniechania; w razie jego dokonania może żądać także, aby osoba, która się tego dopuściła dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności złożyła oświadczone w odpowiedniej formie i w o odpowiedniej treści. Z koeli na zasadach przewidzianych w kodeksie przysługuje mu prawo do zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. I wreszcie w myśl par. 2 przywołanego przepisu w razie wyrządzenia mu takim działaniem szkody majątkowej może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Przepis ten odsyła do normy art. 448 k.c. stwarzającej – w razie naruszenia ww dobra – uprawnienie do odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub jej zapłaty na określony społeczny cel.

Pogląd o dopuszczalności konstruowania roszczeń o zadośćuczynienie w oparciu o treść przepisów art. 23 k.c., art. 24 k.c. w związku z art. 448 k.c. utrwaliła uchwała SN z dnia 22 października 2010 roku (III CZP 76/10; (...)ZD 2011; p.42) prezentująca stanowisko, że…. najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie cyt, przepisów zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła wskutek deliktu, który miał miejsce przed datą 3 sierpnia 2008 roku. Podkreślono w nim także, że wynikający z nich katalog jest otwarty, i że obejmuje rozumieć należy przez nie wszelkie wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym uznawane są za doniosłe i zasługujące na ochrona. Sad Najwyższy stwierdził też, że… trudno byłoby znaleźć argumenty sprzeciwiające się zaliczeniu do tego zakresu więzi rodzinnych…Stanowią one, bowiem, fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny podlegając ochronie konstytucyjnej – art. 18 i art. 71; także art. 23 k.r.i.o. Pogląd ten znalazł wsparcie i w nowszym orzecznictwie. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu do wyroku z dnia 23 września 2005 roku I ACa (niepubl) stwierdził, że szczególna więź rodziców z dzieckiem, przysługująca zarówno rodzicowi, jak i dziecku w prawidłowo funkcjonującej rodzinie zasługuje na status dobra osobistego podlegającego ochronie wynikającej z art. 24 k.c. Z kolei Sąd najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 14 stycznia 2010 roku IV CK 307/09 (niepubl) uznał, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych jego członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Także w uchwale z 13 lipca 2011 roku III CZP 32/11 (OSNC 2012/1/10).SN sformułował tezę, że … można przyznać najbliższemu członkowi rodziny pieniężne zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 34 k.c. także wtedy, gdy czyn niedozwolony popełniony został przed datą 3 sierpnia 2008 roku…-jednocześnie wyraźnie zaznaczył, że treść normy par. 4 art. 44.6 k.c ma zastosowanie wyłącznie do sytuacji, kiedy czyn niedozwolony popełniony został przed tą datą. Przepis tej jednak nie uchylił art. 448 k.c.; jego dodanie było natomiast wyrazem woli ustawodawcy potwierdzenia zarówno dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie obowiązujących przed jego wejściem w życie przepisów, jak i ograniczenie kręgu osób uprawnionych do tego w postaci najbliższych członków rodziny. Pogląd ten SN zaprezentował w wyrokach z 2 grudnia 2009 roku I CSK 149/09; z 14 stycznia 2010 roku IV CSK 307/09; z 10 listopada 2010 roku II CSK 248/10 (OSNC-CD, nr B, p. 44; z 11 maja 2011 roku II CSK 21/10 (niepubl).

-W przyjętej linii obrony p-ko roszczeniu powoda pozwany powoływał się na upływ czasu od zdarzenia związanego z tym sporem – argument ten jednak nie okazał się zasadny. Powód, bowiem, korzysta z ochrony prawnej niezależnie od momentu jego zaistnienia; z faktu samego doznania krzywdy, a nie upływu czasu od tego. Trzeba było też mieć na względzie fakt, jakie to miało znaczenie dla życia powoda.

-Jak już kilkakrotnie zaznaczono zestaw osobistych dóbr stale się rozwija – w ich skład wchodzą więzi emocjonalne łączące osoby bliskie. Nie jest jednak tak, że można objąć analizowaną ochroną każdą z nich, w tym rodzinna – chodzi, bowiem o taka, która w następstwie pociąga za sobą ból, cierpienie, poczucie straty.

1.Ustawodawca zdecydował, że wskazane zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny, a co za tym idzie przedstawiać musi jakąś ekonomicznie odczuwalna wartość – dotyczy to zresztą zarówno zadośćuczynienia z art. 446 par. 4 k.c. w związku z art. 23 k.c. i art. 24 k.c.; jak i z art. 445 par. 1 k.c.; art. 448 k.c.. Funkcja ta jest dominanta – kryteriami determinującymi jej wysokość jest rodzaj naruszonego dobra, jego charakter, stopień nasilenia cierpień, czas ich trwania, poczucie straty; poczucie osamotnienia, ujemne przeżycia psychiczne; rola, jaka zmarły pełnił w rodzimie, intensywność więzi łączącej ze zmarłym; często też nerwica. Depresja, dyskomfort psychiczny.

Zastanawiając się nad nimi w odniesieniu do zmarłej J. K. należało mieć na uwadze, że powoda łączył z nia niewątpliwie silny emocjonalny i uczuciowy związek. Zasadzał się on w pierwszym rzędzie na tym, że w zasadzie to on – do czasu założenia nowej rodziny – zajmował się nią; jej wychowaniem; jej utrzymaniem. Jej matka, bowiem, opuściła ich i została pozbawiona w stosunku do niej władzy rodzicielskiej. Nie bez znaczenia było także to, że wiązał z nią nadzieje co do opieki nad nim i jego zoną, czego potrzebowali z racji ich stanu zdrowia. To ona pozostała z nimi w ich miejscu zamieszkania między innymi w tym celu – skoro jej rodzeństwo założyło własne rodziny i wyprowadziło się. Mógł też liczyć na nią i w innych sprawach – np. w czynnościach związanych z prowadzeniem domowego gospodarstwa; załatwianiem spraw urzędowych. Jej śmierć wywołała u niego zaburzenia osobowości na tle pourazowego stresu związanego z jej śmiercią doznając długotrwałego, a nawet stałego uszczerbku.

Dlatego też uznano, że wysokość domaganej się przez niego kwoty z tytułu rozpatrywanego zadośćuczynienia – jest adekwatna do poniesionej przez niego krzywdy i to niezależnie od wypłat poczynionych na jego przecz przez pozwanego. Z racji przyczynienia się ww do jej powstania kwotę tę umniejszono o 50%.

2. W myśl par 3 art. 446 k.c …. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie , jeśli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej… - i z niego w niniejszej sprawie powód skorzystał. Dla jego zasadności zrealizować musiało się kilka przesłanek:

-Śmierć najbliższego członka rodziny

-Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej w przyczynowym związku z cyt. śmiercią.

Dokonując analizy i oceny w tym aspekcie – wyprowadzić należało pozytywną konkluzję

a. Poza granicami zastrzeżeń pozostawało, że jego córka J. K. nie żyje; i że zmieścił się on w kręgu najbliższych dla niej osób.

b. Zastanawiając się czy pociągnęło to konsekwencję w postaci znacznego pogorszenia jego sytuacji życiowej. Powód powoływał się na jej pomoc finansową świadczoną na jego rzecz, ale i na rzecz jej brata. Gdy zważy się wysokość jej dochodów, to słowa te wydawały się przesadzone. Niemniej nie można było stracić z pola widzenia jej zawodu – jak wyżej wskazano miała ona kompetencje kucharki i jak powszechnie wiadomo często są one wykorzystywane w różnych uroczystościach wiążących się z gotowaniem; równie powszechnie wiadome jest, że wielokrotnie przynosi się z nich nie skonsumowane jedzenie. W tych samych kategoriach umieścić należało otrzymywane w związki z tym napiwki; w przypadku ww także; gdy wykonywała obowiązki kelnerki. Dlatego też za wiarygodne uznano, że jej wkład w pomoc finansową na rzecz powoda nie koncentrowała się tylko w ramach osiąganego przez nią oficjalnego dochodu. Z drugiej strony nie sposób było nie zauważyć tego, że biorąc pod uwagę wysokość środków, jakimi powód dysponował na utrzymanie swoje i zasilenie budżetu ich rodziny; także okoliczność, że z racji swojego stanu zdrowia nie miał możliwości ich pomnożenia – to każda kwota była dla niego w tym aspekcie cenna. W tak ukształtowanej sytuacji uznano, że zrealizowała się także druga z wyeksponowanych wyżej przesłanek. Za umotywowaną przyjęto żądaną przez niego w tej sprawie z tego tytułu kwotę przy pomniejszeniu jej o 50 % z racji przyczynienia się przez nią do spornego zdarzenia.

Odsetki.

Orzeczono o nich na podstawie art. 481 par. 1 k.c. zezwalającego wierzycielowi na… żądanie – w razie opóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia – odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł on żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności…

-Unormowanie to ustanawia zasadę, iż samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego daje wierzycielowi prawo domagania się odsetek – a więc przesłanką tego nie jest ani powstanie szkody w majątku dłużnika, ani też uchybienie terminowi świadczenia wskutek okoliczności obciążających go. Tym samym rozumieć należy, że instytucja ta ma na celu wymuszenie na dłużniku bezwzględnego wykonania tego obowiązku – i dlatego unormowanie to wprowadza odpowiedzialność za sam skutek.

-W przedmiotowej sprawie powód zgłosił swoje roszczenia w dniu 27 listopada 2013 roku Towarzystwu (...), które w dacie 27 stycznia 2014 roku przekazało je pozwanemu – który swoją decyzję wydał w dniu 26 lutego 2014 roku.

-W świetle tego zasadnym było przychylenie się do wniosku powoda, by orzec je w stosunku do niego zgodnie z podaną przez niego datą początku ich płatności. Skoro, bowiem dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie w myśl normy art. 455 k.c niezwłocznie, to w razie uchybienia temu odsetki te należą mu się. Jak wspomniano wyżej pozwany wyraził swoje stanowisko i to konsekwentne w w/opisanej dacie – brak było więc podstaw ku temu, by orzekać o nich od daty wyrokowania w tej sprawie, albowiem orzeczenie w postępowaniu odszkodowawczym ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny – tak jak w przypadkach ustalających obowiązek świadczenia.. Tak, więc, w razie wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym odsetki poszkodowanemu należą się od chwili zgłoszenia roszczenia o zapłatę odszkodowania – w kontekście bowiem z przywołanym unormowaniem z tą chwilą wymagalny staje się obowiązek jej sprawcy do spełnienia świadczenia z tego tytułu wynikającego ze stosunku prawnego ich łączącego. Jeżeli uważa on, iż dochodzona kwota na tej podstawie jest wygórowania, to nie stoi nic na przeszkodzie temu, by wypłacił ją w kwocie mniejszej i przez siebie ustalonej. Wywołuje to skutek uczynienia zadość temu zobowiązaniu z ewentualnym zastrzeżeniem zwrotu Jeśli, bowiem, okaże się, że odszkodowanie w ogóle nie przysługuje, bądź przysługuje w zakresie mniejszym – wówczas może po orzeczeniu sądowym żądać zwrotu jej całości lub nadpłaty. Jeśli – natomiast – jest odwrotnie będzie zobowiązany do uiszczenia niedopłaty i odsetek od niej. Zadośćuczynienie, bowiem, nie jest automatyczną konsekwencją wyrządzenia szkody na osobie, której doznała – w kompetencji sadu mieści się uznanie czy na bazie całokształtu okoliczności rozpatrywanego przypadku należy się je i w jakiej wysokości. Jest zasadą, że zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie za krzywdę stają się wymagalne po wezwaniu ubezpieczyciela do świadczenia – i od tej chwili biegnie termin odsetek za opóźnienie.

(punkt I i II wydanego w tej sprawie wyroku)

Koszty niniejszego postępowania:

1. W ich skład weszła opłata sądowa ( 6.500,- zł)., wydatki poniesione na przeprowadzone w niniejszej sprawy dowody z opinii biegłych ( 418, - zł) oraz koszt procesowego zastępstwa stron ( 3.600,- zł).

2. Z uwagi na wynik tego sporu obciążono nimi każdą ze stron w ½ części

, przy czym powoda z zasądzonego roszczenia – prawnym wsparciem rozstrzygnięcia o nich były unormowania art. 108 par.1. k.p.c.; art. 100 k.p.c ; ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sadowych w/s cywilnych; rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu; rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

(punkt III wydanego w tej sprawie wyroku)

(-) Zofia Lehmann

.