Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 247/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia

SA Walentyna Łukomska-Drzymała

Sędzia:

Sędzia:

SA Jerzy Nawrocki (spr.)

SA Bogdan Radomski

Protokolant

prot. sądowy Agnieszka Zdanowicz - Martyna

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki jawnej z siedzibą
w W.

przeciwko Miastu Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 8 stycznia 2016 r., sygn. akt I C 988/12

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób , że:

1/ w punkcie pierwszym zasądzoną kwotę 3.005.813,08 zł obniża do kwoty 995.895,12 [dziewięćset dziewięćdziesiąt pięć tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt pięć i 12/100] zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 sierpnia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty z ustawowymi odsetkami za opóźnienie; a w pozostałej części powództwo oddala;

2/ w punkcie III znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu;

3/ w punkcie IV nakazane do pobrania na rzecz Skarbu Państwa kwoty obniża:

- do kwoty 297 [dwieście dziewięćdziesiąt siedem] zł od Miasta Ł.,

- do kwoty 694,07 [sześćset dziewięćdziesiąt cztery i 7/100] zł od (...) spółki jawnej w W.;

II.  w pozostałej części apelację oddala;

III.  zasądza od (...) spółki jawnej w W. na rzecz Miasta (...).896 [siedemdziesiąt jeden tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt sześć] zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

I A Ca 247/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2016 r. w Siedlcach sprawy z powództwa (...) spółka jawna z siedzibą w W. przeciwko Miastu Ł. o zapłatę zasądził od pozwanego na rzecz powodowej Spółki 3.005.813,08 zł z odsetkami:

-

od kwoty 1.287.625,91 zł od dnia 21 sierpnia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. w ustawowej wysokości, a od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty w wysokości ustawowej równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych,

-

od kwoty 1.718.187,17 zł z odsetkami od dnia 10 września 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. w ustawowej wysokości, a od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty w wysokości ustawowej równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych.

W pozostałej części powództwo oddalił.

Zasądził od pozwanego na rzecz powodowej Spółki 92.633,18 tytułem zwrotu części kosztów procesu. Ponadto nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od Miasta Ł. kwotę 8.158,67 zł zaś od (...) spółki jawnej z siedzibą w W. kwotę 906,52 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że uchwałą z dnia 27 kwietnia 2011 r Rada Miasta w Ł. wyraziła zgodę na wydzierżawienie nieruchomości wraz z towarzyszącą infrastrukturą techniczną w postaci sieci wodociągowej i hydroforni oraz infrastrukturą techniczną w postaci sieci kanalizacyjnej, oczyszczalni ścieków i przepompowni na 10 lat w celu wykonywania zadań w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzania ścieków. (uchwała k. 1259).

W dniu 19 września 2011r pomiędzy Miastem Ł. reprezentowanym przez Burmistrza Miasta L. S., a firmą (...) sp. j. z siedzibą w W. została zawarta umowa dzierżawy, na mocy której Miasto Ł. jako wydzierżawiający oddało a spółka jako dzierżawca przyjęła do używania i pobierania pożytków nieruchomość wraz z towarzysząca infrastrukturą techniczną.

Zgodnie z treścią zawartej umowy dzierżawca miał wykorzystywać przedmiot dzierżawy na cele prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie dostawy wody i odprowadzania ścieków. Umowa zawarta została na okres 10 lat licząc od dnia przekazania obiektów do dzierżawy. Jednocześnie w treści § 8 określono wysokość czynszu dzierżawnego obciążającego powodową spółkę oraz zobowiązanie do płacenia podatku od nieruchomości.

W § 3 umowy Miasto Ł., zobowiązywało się do uchwalenia taryfy za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków. Zgodnie z § 7 wysokość opłat za 1m 3 pobranej wody i odprowadzonych ścieków ustala Rada Miasta Ł. w formie uchwały, zgodnie z przepisami określonymi w ustawie z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Do czasu wejścia w życie uchwały ustalającej wysokość taryfy dzierżawca zobowiązał się stosować stawkę brutto określoną dla osób fizycznych na 2,20 zł za 1m 3 wody, stawkę brutto 2,40 zł za 1m 3 ścieków, a dla prowadzących działalność gospodarczą stawkę 3,30 zł za 1m 3 wody, stawkę 5,50 zł za 1m 3 ścieków (umowa k. 17 -20). Stawki te odpowiadały stawkom uchwalonym przez Radę Miasta Ł. w dniu 16 listopada 2007r., które obowiązywały w 2008r. (uchwała k. 1382). Od tej daty żadne nowe stawki opłat nie były uchwalane (okoliczność bezsporna).

W dniu 4 października 2011r. został przez strony zawarty aneks do umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011r., w którym wskazano, iż wydzierżawiający udziela zgody na dysponowanie przez dzierżawcę przedmiotem dzierżawy na cele budowlane w rozumieniu ustawy prawo budowalne w celu budowy, rozbudowy, modernizacji i remontu obiektów budowlanych związanych z działalnością w zakresie dostawy wody i odbioru ścieków (aneks k. 21).

W dniu 24 listopada 2011 r został przez strony zawarty kolejny aneks do umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011 r, w którym jako datę przekazania przedmiotu dzierżawy wraz z dokumentacją techniczną wskazano dzień 1 stycznia 2012 r, w miejsce wcześniejszego terminu określonego na dzień 15 grudnia 2011r. (aneks k.22).

Przedmiotem działalności powodowej spółki były i są m.in. usługi związane z działalnością w branży wodno – kanalizacyjnej takie jak pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, wykonywanie instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych(wypis z KRS k. 12).

Pismem z dnia 24 listopada 2011 r strona powodowa wystąpiła o udzielenie zezwolenia na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie miasta Ł.. Decyzją z dnia 15 grudnia 2011 r powodowa spółka otrzymała zezwolenie Burmistrza Miasta Ł. począwszy od dnia 1 stycznia 2012r. (zezwolenie k. 407 – 410, wniosek k. 410 – 412).

Pismem z dnia 25 kwietnia 2012 r powodowa Spółka wezwała Miasto Ł. do podjęcia uchwały na podstawie art. 24a ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001r, ustalającej ceny i stawki opłat zapewniające pokrycie uzasadnionych kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, w celu umożliwienia spółce wykonywania umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011 r, w terminie 7 dni od doręczenia niniejszego wezwania.

W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu spółka zastrzegła sobie prawo odstąpienia od umowy (wezwanie k. 25).

Ponieważ pozwane Miasto Ł. nie wywiązało się z obowiązku uchwalenia stawek opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzenie ścieków powodowa spółka pismem z dnia 11 maja 2012 r odstąpiła od zawartej w dniu 19 września 2011 r umowy dzierżawy z dniem 31 maja 2012 r. (wypowiedzenie k. 26).

W dniu 31 maja 2012 r został sporządzony protokół zdawczo – odbiorczy środków majątkowych związanych z prowadzeniem zadania Miasta w zakresie zbiorowego doprowadzania wody i odprowadzania ścieków z podaniem ich stanu, stanowiących własność Miasta Ł.. Jako składniki przekazanego majątku zostały wskazane również składniki wytworzone bądź zakupione przez powodową spółkę w czasie obowiązywania umowy dzierżawy opisane w załącznikach stanowiących integralną część protokołu. (protokół k. 27 – 28, załączniki k. 29 - 49).

Przez czas trwania umowy powodowa spółka wykonała na majątku pozwanego szereg nakładów szczegółowo opisanych w protokole zdawczo – odbiorczym, a wyliczonych w dołączonych do akt sprawy kosztorysach. Pełna wartość nakładów wykonanych przez powoda wyniosła 995.895,12 zł. (protokół k. 27 – 28, załączniki k. 29 – 49, zestawienie poniesionych nakładów k. 57 – 58, kosztorysy powykonawcze k. 213 – 377, protokoły k. 484 – 504, opinia biegłego W. S. k. 612 - 626).

Przez czas trwania umowy spółka poniosła także określone koszty związane z kosztami pracowników, kosztami materiałów, wydatkami związanymi z bezpośrednią eksploatacją. Sąd uznał, że koszty te związane były z nieuchwaleniem przez Miasto Ł. stawek za pobór wody i odbiór ścieków.

Dokumenty dołączone do akt sprawy wskazują na koszty poniesione przez powoda z tego tytułu w wysokości 291.730,79 zł. (zestawienie k. 52, zestawienie kosztów pracowników k. 53, zestawienie faktur związanych z eksploatacją k. 54 – 56, faktury i rachunki k. 61 -160, k. 378, karty wynagrodzeń k. 175 - 212 ).

Pismem z dnia 1 sierpnia 2012 r powodowa spółka wezwała pozwane Miasto do zapłaty w terminie 14 dni od dnia doręczenia pisma:

- kwoty 995.895,12 zł tytułem wartości nakładów poniesionych przez powoda na majątku pozwanego,

- kwoty 291.730,79 zł tytułem strat poniesionych przez powoda, a powstałych w związku z eksploatacją sieci i nie uchwaleniem stawek cen opłat za pobór wody i odbiór ścieków przez co spółka nie miała podstaw prawnych do pobierania należnych jej opłat,

- kwoty 2.061.824,60 zł tytułem utraconych korzyści powstałych w związku z odstąpieniem od umowy z winy Miasta Ł..

Pismo to do Urzędu Miasta w Ł. wpłynęło w dniu 6 sierpnia 2012r. (wezwanie do zapłaty k. 50).

Pozwany odmówił zapłaty wnioskowanych kwot(pismo k. 59).

Sąd Okręgowy uznał roszczenie za w znacznej mierze uzasadnione.

W ocenie Sądu w umowie dzierżawy z dnia 19 września 2011r. zgodnie z treścią art. 693 § 1 k.c. wydzierżawiający – Miasto Ł. zobowiązał się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków nieruchomość przez okres 10 lat, a dzierżawca – powodowa Spółka zobowiązała się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Jednocześnie powodowa Spółka zobowiązała się do wykorzystywania przedmiotu dzierżawy na cele prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków.

W ocenie Sądu Okręgowego powodowa Spółka zawierając przedmiotową umowę nie ograniczała się jedynie do działalności polegającej na zbiorowym dostarczaniu wody i zbiorowym odprowadzaniu ścieków dla Miasta Ł.. W ramach prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej – zgodnie z wpisem do rejestru, Spółka mogła na wydzierżawionej nieruchomości wykonywać różnorakie inne usługi w zakresie np. budowy wodociągów, stacji przyłączy, naprawy sieci wewnętrznych. W ocenie Sądu umowa z dnia 19 września 2011r. stanowiła umowę dzierżawy, a nie umowę zawartą w trybie ustawy z dnia z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. W konsekwencji umowa nie ograniczała powoda w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej wyłącznie do dostarczania wody i odprowadzania ścieków dla Miasta Ł..

Niemniej ze względu na to, że umowa z dnia 19 września 2001r. dotyczyła również zbiorowego dostarczania wody i odprowadzania ścieków winna w ocenie Sądu w tej części być zgodna z regulacją zawartą w ustawie z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Jak wynika z § 7 ust. 1 umowy z dnia 19 września 2011r. wysokość opłat za 1m 3 pobranej wody i odprowadzanych ścieków ustala Rada Miasta Ł. w formie uchwały zgodnie z powołanymi wyżej przepisami. Zapis ten jest zgodny z treścią przywoływanej ustawy i świadczy o tym, iż obie strony umowy były świadome jaki organ i w jakiej formie podejmuje decyzje w tym zakresie.

Jednakże w § 7 ust. 2 umowy z dnia 19 września 2011r. strony ustaliły, że do czasu wejścia w życie uchwały ustalającej wysokość taryfy dzierżawca zobowiązał się stosować dotychczasową stawkę brutto, obowiązującą w wysokości niezmienionej od 2008r.

W ocenie Sądu Okręgowego postanowienie to było to sprzeczne z art. 24a. ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, gdyż strony umowy wbrew przepisom tej ustawy samodzielnie ustaliły wysokość stawek.

Jak wynika z treści przywołanego wyżej przepisu art. 24a. ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków w okresie pierwszych 18 miesięcy od dnia podjęcia działalności przez powołane lub utworzone przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne lub podjęcia przez istniejące przedsiębiorstwo nowego rodzaju działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków obowiązują ceny i stawki opłat uchwalone przez radę gminy, zapewniające pokrycie uzasadnionych kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków. Uchwała, o której mowa wyżej, jest podejmowana na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w terminie co najmniej 14 dni przed powołaniem lub utworzeniem przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, lub podjęciem przez istniejące przedsiębiorstwo nowego rodzaju działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków.

Z tych względów Sąd uznał, że samodzielne ustalenie przez strony stawek opłat za pobraną wodę i odprowadzone ścieki było sprzeczne z ww. ustawą i w tym zakresie regulację zawartą w § 7 ust. 2 umowy z dnia 19 września 2011r. uznał za nieważną [art. 58 § 3 kc].

Sąd stwierdził jednocześnie, że nieważność zapisu z § 7 ust. 2 umowy nie przesądza o nieważności całej umowy, gdyż zapis ten był zapisem jedynie tymczasowym i nie miał decydującego wpływu na zawarcie umowy przez strony. Istotą zawartej przez strony umowy było bowiem oddanie przez Miasto do używania przez Spółkę określonych nieruchomości i pobierania przez Spółkę pożytków związanych z prowadzeniem na tych nieruchomościach działalności gospodarczej w zakresie wodno – kanalizacyjnym.

Natomiast stawki opłat miały zostać uchwalone przez Radę Miasta w przewidzianym ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków trybie. Tym samym nieważność zapisu § 7 ust. 2 umowy nie może skutkować nieważnością całej umowy, gdyż nie można uznać, aby bez tego zapisu umowa nie zostałaby zawarta.

Sąd nie dopatrzył się również aby zawarta przez strony umowa była nieważna z uwagi na przebieg postępowania przetargowego, jak również ze względu na brak uchwały Rady Miasta w przedmiocie uchwalenia nowej aktualnej taryfy opłat, o której mowa w art. 24 a ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę.

Sąd Okręgowy uznał dalej, że pozwany – Miasto Ł. dysponował odpowiednim czasem na podjęcie stosownej uchwały przewidzianej w treści art. 24 a. Jak wynika z zapisu § 3 ust. 6 tej umowy do obowiązków wydzierżawiającego czyli Miasta Ł. należało uchwalenie taryfy opłat. Również § 7 ust. 1 tej umowy nakładał na właściwy organ Miasta Ł. obowiązek ustalenia wysokości opłat za pobór wody i odprowadzenie ścieków. Dodatkowo obowiązek podjęcia stosownej uchwały nakładał na właściwy organ Miasta przepis art. 24a ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Jak przewiduje to treść tego przepisu uchwała, o której mowa wyżej, jest podejmowana na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

W przedmiotowej sprawie od dnia zawarcia umowy tj. od 19 września 2011 r do dnia uprawomocnienia się decyzji zezwalającej powodowi na prowadzenie określonej działalności upłynął okres kilku miesięcy. W tym okresie Burmistrz Miasta Ł. nie złożył do Rady Miasta stosownego wniosku przewidzianego w treści art. 24a ustawy. Określenie wysokości stawek opłat w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków było przedmiotem obrad Rady Miasta Ł. dopiero od kwietnia 2012r. Wynika to jednoznacznie z treści przedłożonych do akt sprawy protokołów z sesji Rady Miasta. (k.1328 – 1331,k. 1333 – 1334, 1338 – 1324, k. 1343 – 1356).

Burmistrz Miasta Ł. wystąpiła z wnioskiem dopiero w dniu 17 kwietnia 2012 r. (pismo k. 1364 – 1365, k. 1371 - 1372). Rada Miasta Ł. podjęła uchwałę ustalającą ceny i stawki opłat w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dopiero w dniu 30 maja 2012r. ze wskazaniem, iż stawki te obowiązują od dnia 8 czerwca 2012r.(uchwała k. 1335).

Zatem pomimo dysponowania odpowiednim okresem czasu na złożenie wniosku i podjęcie stosownej uchwały przed rozpoczęciem działalności powoda w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie miasta Ł., tak Burmistrz Miasta jak i Rada Miasta Ł. nie wypełnili swoich obowiązków wynikających z zawartej umowy oraz ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

W ocenie Sądu wyłącznie rolą organów gminy jest uregulowanie działania przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Powodowa Spółka nie miała jakiegokolwiek wpływu na podjęcie ww. działań przez pozwanego i nie przyczyniła się do powstania sytuacji, w której uchwała nie została podjęta.

Fakt, że w umowie nie określono terminu podjęcia uchwały przez Radę Miasta w sprawie taryfy, w ocenie Sądu nie wpływa na ocenę zachowania strony pozwanej. Termin podjęcia uchwały wynikał jednoznacznie z treści art. 24a ww. ustawy i był wiążący dla obu stron. Termin ten nie mógł być dowolnie kształtowany przez strony w umowie. Pozwany dysponował obsługą prawną, konsultował zawieraną umowę z profesjonalistami pod względem prawnym, a zatem powinien mieć świadomość obowiązków jakie na nim spoczywały. Sąd stwierdził, że pozwanego w całości obciąża brak należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków umownych i ustawowych, co dawało podstawę do przypisania mu winy za niewykonanie umowy i uzasadnione odstąpienie powodowej Spółki od umowy.

W ocenie Sądu powodowa Spółka bez stosownej uchwały nie mogła pobierać opłat za świadczone usługi.

W świetle powyższych rozważań Sąd uznał, że odstąpienie przez powoda od zawartej umowy z dniem 31 maja 2012r. było uzasadnione.

Z tych względów w ocenie Sądu zachodzi podstawa do rozliczenia stron w oparciu o przepisy mające zastosowanie do rozliczenia stron po odstąpieniu od umowy. Zgodnie z treścią art. 494 k.c. jeżeli umowa wzajemna przestała wiązać wskutek odstąpienia od niej przez jedną ze stron, strony mają obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń, a odstępujący od umowy ma prawo do żądania naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Przy czym do odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 494 k.c. ma zastosowanie art. 471 k.c. (wyrok SN z dnia 12 maja 2005 r., III CK 586/04, LEX nr 407133). Należne odstępującemu od umowy odszkodowanie powinno kompensować całą szkodę w granicach pozytywnego interesu (damnum emergens i lucrum cessans), do jakiej doprowadziło niewykonanie zobowiązania. Zatem nie tylko uszczerbek wywołany zwłoką, lecz także koszty poniesione po odstąpieniu od umowy.

Sąd wskazał, że dpowiedzialność kontraktowa dłużnika powstaje, jeżeli:

- wierzyciel poniósł szkodę w postaci uszczerbku majątkowego;

- szkoda jest spowodowana niewykonaniem lub nienależycie wykonanym zobowiązaniem przez dłużnika;

- zachodzi związek przyczynowy pomiędzy nienależytym wykonaniem zobowiązania a poniesioną szkodą.

W ocenie Sądu powód w przedmiotowej sprawie wykazał wszystkie przesłanki określone w treści art. 471 k.c.

W tej sprawie strony zawarły umowę na czas oznaczony – na okres 10 lat. Na terenie wydzierżawionych nieruchomości powód miał prowadzić określoną działalność gospodarczą nastawioną na zysk. W tym celu już po zawarciu umowy powód dokonał nakładów na nieruchomościach oddanych w dzierżawę.

Złożone do akt sprawy dokumenty w postaci protokołów z wykonanych prac, kosztorysów powykonawczych potwierdzają fakt wykonania przez powoda nakładów na majątku pozwanego w wysokości wskazanej w pozwie. W protokole zdawczo – odbiorczym z dnia 31 maja 2012r wyspecyfikowane zostały wykonane przez powoda roboty remontowo – modernizacyjne niezbędne do zapewnienia ciągłości dostaw wody (dobrej jakości) jak i odbiór oraz bezpieczny zrzut ścieków do sieci kanalizacji miejskiej, a następnie do oczyszczalni.

Temu zakresowi robót przyporządkowany był zakres robót w branży budowlanej, sanitarnej wodno-kanalizacyjnej oraz elektrycznej – przepompownia, oczyszczalnia ścieków oraz hydrofornia. Roboty były realizowane na czynnych obiektach i instalacjach w okresie jesienno – zimowym, w ekspresowym tempie ponieważ upływał termin określony w decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w G. na wyeliminowanie w (...) podwyższonych ilości związków żelaza, manganu i mętności, a więc tymczasowo dopuszczającej wodę do spożycia do dnia 31 grudnia 2011r. Wybudowanie stacji uzdatniania wody konieczne było w okresie niespełna 3 miesięcy. Powód wywiązał się z tego zadania terminowo. Wszystkie nakłady powód finansował z własnych środków.

Jak wynika z treści opinii biegłego W. S. (2)(k.612 – 626) kosztorysy powykonawcze jak i zestawienie poniesionych kosztów ustalające wartość nakładów powoda na dzierżawionych nieruchomościach komunalnych zostały sporządzone prawidłowo, są merytorycznie i formalnie poprawne, a zastosowane metody kosztorysowania i przyjęte stawki jednostkowe są prawidłowe i mieszczą się w przedziale stawek przyjmowanych przy wycenie wartości robót budowlanych i montażowych podawanych w biuletynach branżowych. Biegły podkreślił, iż powód jako wykonawca nie zastosował oddzielnej kalkulacji czy też oddzielnego dodatku za utrudnienie wykonania prac, co uzasadnione było pracą na czynnych obiektach oraz krótkim czasem wykonania robót. Zestawienie poniesionych nakładów i wykonanych prac na terenie majątku Miasta Ł. w ocenie biegłego ma odzwierciedlenie w stanie faktycznym i dokumentacji źródłowej. W swojej opinii biegły wskazał, iż podczas wizji w terenie potwierdził wraz z przedstawicielami stron (a także na podstawie przedłożonej dokumentacji) wykonanie zakresu prac przyjętych do kosztorysowania. Strona pozwana nie kwestionowała jakości i zakresu prac wykonanych przez powoda na jej majątku. Wynika to ze stanowisk przedstawicieli stron podczas wizji z udziałem biegłego oraz treści protokołu zdawczo – odbiorczego z dnia 31 maja 2012 r. Ponadto z treści pisma Burmistrza Miasta Ł. z dnia 11 lutego 2013 r wynika, że nie kwestionuje on zakresu robót wykonanych przez firmę (...) sp. j. z siedzibą w W. na majątku miasta Ł. w okresie obowiązywania umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011 r , a wykazanych w protokole zdawczo - odbiorczym z dnia 31 maja 2012 r sporządzonym przez Komisję Inwentaryzacyjną w wyniku przeprowadzenia inwentaryzacji zdawczo – odbiorczej składników majątku Miasta Ł. przeznaczonych do wykonywania zadań Miasta w zakresie zbiorowego doprowadzania wody i odprowadzania ścieków. (pismo k. 629).

W świetle powyższych ustaleń żądanie powoda w zakresie zasądzenia na jego rzecz zwrotu kwoty 995.859,12 zł tytułem zwrotu nakładów poniesionych na majątku pozwanego Sąd uznał za całkowicie uzasadnione.

W ocenie Sądu nie można zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, iż zgodnie z zapisem § 2 ust. 4 umowy powód pozbawił się prawa dochodzenia zwrotu wykonanych nakładów. Zapis ten oznacza jedynie, że nakłady poczynione przez powoda w czasie trwania umowy mające na celu ulepszenie przedmiotu dzierżawy, po zakończeniu okresu na jaki została zawarta umowa, nie miały podlegać zwrotowi na rzecz powoda.

Zapis ten zakładał, że umowa będzie wykonywana przez 10 lat. Jak wynika z opinii biegłych A. Z. oraz J. K. taki zapis umowy oznaczał, iż nakłady w postaci wydatków rozwojowych i modernizacyjnych sieci urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych byłyby rozliczane w taryfach opłat za wodę i ścieki. W taki sposób powód uzyskałby zwrot poniesionych nakładów. Ponieważ jednak umowa nie została wykonana z winy leżącej po stronie pozwanej nie można uznać, aby zasadnym było zastosowanie § 2 ust. 4 umowy z takim skutkiem aby pozbawić powoda zwrotu wyłożonej na majątek pozwanego kwoty.

Za uzasadnione Sąd uznał również żądanie zasądzenia na rzecz powoda kwoty odszkodowania w wysokości 291.730,79 zł. z racji poniesionych przez powoda wydatków na utrzymanie i eksploatację sieci, w okresie od 1 stycznia 2012r. do 31 maja 2012r., bez pobierania opłat za dostawę wody i odbiór ścieków z powodu nieuchwalenia stawek opłat.

Poza sporem jest , iż umowa pomiędzy stronami obowiązywał od chwili jej zawarcia do dnia 31 maja 2012 r. W tym okresie powód świadczył usługi na rzecz Gminy M. Ł.. Sąd uznał jednocześnie, że powód z uwagi na brak stosownej uchwały Rady Miasta nie mógł pobierać opłat za świadczone usługi.

Tymczasem Spółka poniosła w okresie wykonywania umowy określone koszty związane z zatrudnieniem pracowników, kosztami materiałów, wydatkami związanymi z bezpośrednią eksploatacją. Koszty te zostały wykazane stosownymi dokumentami złożonymi do akt sprawy. Dokumenty dołączone do akt sprawy wskazują na koszty poniesione przez powoda z tego tytułu w wysokości 291.730,79 zł. Mając na uwadze powyższe Sąd żądanie powoda w tym zakresie uznał za uzasadnione w całości.

W przedmiotowej sprawie powód domagał się ponadto zasądzenia na jego rzecz od pozwanego kwoty 2.061.824,60 zł tytułem naprawienia szkody w postaci utraconych korzyści, utraconego zysku przez powoda wobec konieczności odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanej.

Oceniając zasadność tego żądania Sąd miał na uwadze, iż ustalenie szkody pod postacią utraconych korzyści ma zawsze charakter hipotetyczny, polega bowiem na przyjęciu, że zysk zostałby osiągnięty (wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2011 r., I CSK 457/10, LEX nr 1318300). Jednakże utrata zysku i jego wysokości musi być przez żądającego odszkodowania udowodniona. Chodzi w tym przypadku jednak nie tyle o wykazanie pewności jego wystąpienia, ile duże prawdopodobieństwo, że praktycznie w świetle doświadczenia życiowego można przyjąć, że utrata zysku rzeczywiście miała miejsce (wyrok SN z dnia 26 listopada 2004 r., I CK 281/04, LEX nr 146366).

W przedmiotowej sprawie powodowa spółka od wielu lat prowadziła działalność gospodarczą, której przedmiotem były m.in. usługi związane z działalnością w branży wodno – kanalizacyjnej takie jak pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, wykonywanie instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych. Działalność gospodarcza ze swej istoty jest działalnością nakierowaną na osiągnięcie określonego zysku. Również zawarcie przez powodową spółkę przedmiotowej umowy oraz uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków nakierowane było na osiągniecie określonych zysków. Umowa została zawarta na okres 10 lat, a więc na dosyć długi okres, co zapewniało pewną stabilność w prowadzeniu działalności gospodarczej. Powód wykonał na dzierżawionych nieruchomościach szereg nakładów ulepszających stan sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Tym samym powód podjął działania zmierzające do uzyskania dochodów – korzyści z prowadzonej w ramach zawartej umowy działalności gospodarczej.

W świetle tych ustaleń Sąd uznał, że dostatecznie wysoce prawdopodobnym jest, że powód uzyskiwałby zyski z tak prowadzonej działalności gospodarczej.

Analizując wysokość przychodów uzyskiwanych przez powodową spółkę w ostatnich latach przed zawarciem umowy, wysokość uzyskiwanego dochodu w tym okresie, Sąd uznał, że wyliczone przez powoda utracone zyski za okres 10 lat są jak najbardziej adekwatne do kwot wykazanych w rozliczeniach finansowych spółki za poszczególne lata, a dołączonych do opinii biegłej A. Z.. (rozliczenia k.870 - 874)

Sąd wskazał, że do wyliczenia utraconych korzyści powód przyjął tylko przychody i zysk z działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków jaką wyliczył pozwany we wniosku taryfowym skierowanym do zatwierdzenia przez Radę Miasta.

Przy uwzględnieniu tych danych Sąd uznał za zasadne wyliczenia zawarte w uzupełniającej opinii biegłej A. Z. z dnia 10 czerwca 2014 r (k. 1052 - 1066).

Na tej podstawie Sąd uwzględnił żądanie powoda w wysokości 1.718.187,17 zł przy ustaleniu wysokości rocznego zysku utraconego przez powoda na kwotę 177.744zł i uwzględnieniu korekty za cztery miesiące, zgodnie z treścią opinii biegłego A. P..

Odsetki od kwot 291.730,79 zł i 995.859,12 zł tj. kwoty łącznej 1.287.625,91 zł Sąd zasądził od dnia 21 sierpnia 2012r. Strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty kwot określonych w pozwie pismem z dnia 1 sierpnia 2012r., określając termin zapłaty na 14 dni od dnia doręczenia pisma. Pismo to do Urzędu Miasta w Ł. wpłynęło w dniu 6 sierpnia 2012 r. Tym samym termin do zapłaty wskazanych kwot upływał w dniu 20 sierpnia 2012r. Zatem odsetki ustawowe za opóźnienie rozpoczęły swój bieg od dnia następnego tj. od dnia 21 sierpnia 2012 r.

Natomiast żądanie odsetek od kwoty 1.718.187,17zł należą się powodowi dopiero od dnia żądania, tj. od dnia wniesienia powództwa.

Sąd stwierdził brak podstaw do uwzględnienia zarzutu przedawnienia roszczeń powoda.

Natomiast zgłoszony przez pozwanego zarzut potrącenia uznał za bezskuteczny.

W przedmiotowej sprawie pozwany w odpowiedzi na pozew zgłosił zarzut potrącenia kwoty 64.327,78 zł oraz kwoty 19.616,80 zł. Potrącenie jako czynność prawna jest dokonane z chwilą dojścia oświadczenia o potrąceniu do drugiej strony. W przedmiotowej sprawie potrącenie po raz pierwszy zgłoszone zostało w piśmie procesowym sporządzonym przez pełnomocnika procesowego pozwanego. Pismo to – odpowiedź na pozew zostało doręczone nie powodowi, ale pełnomocnikowi powoda. W aktach sprawy brak jest dokumentu potwierdzającego umocowanie pełnomocnika powoda do przyjmowania w jego imieniu materialnoprawnych oświadczeń woli.

Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 7 marca 2013 r. II CSK 476/12, LEX nr 1314394, wyrok z dnia 12 października 2007 r. ,V CSK 171/07, LEX nr 485894, wyrok z dnia 10 sierpnia 2010 r. ,I PK 56/10, OSNP 2011/23-24/295), wynika iż w żadnym razie treść art. 91 k.p.c. nie daje podstaw do przypisania pełnomocnikowi procesowemu prawa do przyjmowania w imieniu mocodawcy materialnoprawnych oświadczeń kształtujących.

Skoro zatem oświadczenie o potrąceniu może wywrzeć skutek dopiero z chwilą dojścia do adresata (art. 61 k.c.), to oświadczenie o potrąceniu zawarte w odpowiedzi na pozew doręczone jedynie nieumocowanemu do jego przyjęcia pełnomocnikowi procesowemu powoda, nie może zostać uznane za skuteczne.

Do akt sprawy nie złożono dowodu doręczenia oświadczenia o potrąceniu bezpośrednio powodowi. Natomiast pełnomocnik powoda dysponował jedynie pełnomocnictwem procesowym, co nie upoważniało go do przyjęcia w jego imieniu materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu. Tym samym oświadczenie o potrąceniu złożone dopiero w toku przedmiotowego postępowania sądowego było bezskuteczne.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

Z uwagi na uwzględnienie roszczeń powoda w części (90%) Sąd obciążył strony kosztami procesu w częściach na nich przypadających stosownie do wyniku sporu. W przypadku powodowej spółki Sąd uwzględnił poniesione przez nią koszty procesu w wysokości uiszczonej opłaty sądowej oraz kosztów wynagrodzenia pełnomocnika procesowego (7.217 zł). W przypadku pozwanego Sąd uwzględnił poniesione przez Miasto Ł. koszty procesu w postaci wynagrodzenia pełnomocnika (7.217 zł) oraz kosztów zaliczek na poczet opinii biegłych. Po wzajemnej kompensacji poniesionych kosztów stosownie do wyniku sprawy pozwany został zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda kosztów procesu w wysokości wskazanej w wyroku. Jednocześnie Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od obu stron stosownie do wyniku sprawy poniesione przez Skarb Państwa tymczasowo w toku postępowania koszty sądowe w postaci kosztów opinii biegłych.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w całości zarzucając Sądowi pierwszej instancji:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego:

1. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dowodu z dokumentów, w tym uchwały Rady Miasta Ł. z dnia 27 kwietnia 2011 w sprawie zgody na wydzierżawienie nieruchomości, dokumentacji przetargowej w tym podpisanej przez strony umowy, czego konsekwencją było uznanie, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy dzierżawy, nie zaś umowy powierzającej powodowi realizację zadań wynikających z ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków;

2. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dowodu z dokumentów, w tym uchwały Rady Miasta Ł. z dnia 27 kwietnia 2011r.. w sprawie zgody na wydzierżawienie nieruchomości, dokumentacji przetargowej w tym podpisanej przez strony umowy, czego konsekwencją było uznanie, że w wyniku zawartej pomiędzy stronami umowy powód upoważniony został do uzyskiwania dochodu z działalności innej niż polegająca na zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków;

3. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności opinii biegłych sądowych z zakresu rachunkowości A. Z. oraz A. P. poprzez ustalenie wysokości należnego powodowi odszkodowania na podstawie opinii A. Z. z jednoczesnym odrzuceniem treści opinii A. P. bez należytego wyjaśnienia takiego stanu rzeczy i pomimo zastrzeżeń zgłoszonych co do treści opinii biegłej A. Z. nie tylko przez strony ale również zastrzeżeń poczynionych w treści opinii przez samą biegłą;

4. Sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym polegającej na ustaleniu przez Sąd, iż pozwany nie posiadał wiedzy co do obowiązków wynikających z treści art. 24a ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków w sytuacji, gdy powyższa konkluzja nie wynika nie tylko z zeznań pozwanej, ale również zeznań powoda;

5. Sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym w tym ogłoszeniem o przetargu z dnia 16 czerwca 2011 r. wraz z załącznikami w zakresie ustalenia, że celem postępowania było wydzierżawienie nieruchomości bez wskazania dodatkowych elementów umowy, gdy z treści umowy wynika wprost, że podstawowym kryterium przetargowym w tym postępowaniu były stawki opłat z tytułu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków;

6. Naruszenie przez Sąd dyspozycji art. 328 k.p.c. w zakresie braku należytego wyjaśnienia w uzasadnieniu orzeczenia motywów Sądu w zakresie oceny opinii biegłych sądowych z zakresu rachunkowości A. Z. oraz A. P. w zakresie ustalenia wysokości należnego powodowi odszkodowania na podstawie opinii A. Z. z jednoczesnym odrzuceniem treści opinii A. P. bez należytego wyjaśnienia takiego stanu rzeczy i pomimo zastrzeżeń zgłoszonych co do treści opinii biegłej A. Z. nie tylko przez strony ale również zastrzeżeń poczynionych w treści opinii przez samą biegłą.

II.  Naruszenie przepisów prawa materialnego a w szczególności:

1. art. 693 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie do stosunku prawnego zawiązanego przez strony bez uwzględnienia możliwości modyfikacji tegoż stosunku prawnego z mocy art. 353 1 k.c. a polegającej na powierzeniu w ramach zawartej umowy powodowi realizacji zadań z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków;

2. art. 58 § 3 k.c. in fine poprzez bezpodstawne przyjęcia, iż pomimo nieważności postanowień zawartych w § 7 ust. 2 umowy zawartej przez strony, umowa w pozostałym zakresie jest ważna, w sytuacji, gdy zgodnie z w/w przepisem z uwagi na fakt, że bez postanowień zawartych w § 7 ust. 2 umowy zawartej przez strony umowa ta nie zostałaby zawarta, co skutkuje nieważnością zawartej umowy w całości;

3. art. 65 § 2 k.c. poprzez dokonanie błędnej wykładni treści oświadczeń woli złożonych przez strony, co skutkowało uznaniem zawartej umowy za umowę dzierżawy, nie zaś umowę na realizację zadań z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków;

4. art. 494 w zw. z art. 471 k.c. poprzez uznanie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego pomimo tego, iż nie zostały spełnione przesłanki dla przyjęcia takiej odpowiedzialności a zdefiniowane w/w przepisami;

5. niezastosowanie przez Sąd postanowień zawartych w § 2 pkt. 4 umowy z dnia 19 września 2011 r., co skutkowało przyznaniem na rzecz powoda kwoty 995.859,12 zł tytułem zwrotu nakładów na nieruchomość pozwanego, w sytuacji gdy zgodnie z treścią w/w przepisu nakłady te nie podlegają zwrotowi po zakończeniu umowy;

6. art. 23 ust. 2 pkt. 1 lit. e, art. 24 i art. 24a ustawy z dnia 7 czerwca 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków poprzez ich niezastosowanie pomimo tego, iż z bezspornych ustaleń Sądu wynika konieczność zastosowania w.w. przepisów a co skutkowało ustaleniem wysokości odszkodowania z tytułu utraconego przez powoda zysku w oderwaniu do wymogów wynikających z tych przepisów (ograniczeń w zakresie osiąganego zysku wynikających z zapisów ustawowych).

Pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za obje instancje zgodnie z normami przypisanymi. Ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia - przy uwzględnieniu kosztów postępowania.

Powodowa Spółka wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 328 kpc. Z apelacji wynika, że skarżący zarzuca naruszenie całego przepisu, podczas gdy § 1 tego przepisu dotyczy terminu do złożenia wniosku o sporządzenia uzasadnienia, skutków uchybieni terminu i wyznacza termin do sporządzenia uzasadnienia. Natomiast § 1 1 tego przepisu dotyczy ustnego wygłoszenia uzasadnienia. W uzasadnieniu apelacji pozwany nie zarzuca aby Sąd uchybił powyższym przepisom.

Natomiast apelujący kwestionuje prawidłowość sporządzenia uzasadnienia przez Sąd w zakresie przyjęcia za podstawę ustaleń Sądu wniosków zawartych w opinii A. Z. z jednoczesnym odrzuceniem treści opinii A. P.. Apelujący zarzuca w tym zakresie „nienależyte wyjaśnienie stanu rzeczy”.

Tak skonstruowany zarzut nie uzasadnia naruszenia przez Sąd reguł sporządzenia uzasadnienia opisanych w art. 328 § 2 kpc. Uzasadnienie Sądu pierwszej instancji zawiera wszystkie elementy jakie powinno zawierać uzasadnienie wyroku. Jest szczegółowe, a zarazem konkretne, klarowne i czytelne. Wbrew zarzutowi apelacji ustalenia Sądu pierwszej instancji są jasne i kategoryczne. Sąd przedstawił dokonany wybór dowodów, które stanowiły podstawę zrekonstruowanych faktów (podstawę faktyczną rozstrzygnięcia), a także dokonał wyboru określonych przepisów, będących podstawą prawną rozstrzygnięcia. Sąd ustalił w drodze wykładni ich znaczenie oraz normy prawne znajdujące w ocenie Sądu zastosowanie w związku z poczynionymi ustaleniami faktycznymi. Uzasadnienie zawiera również ocenę opinii biegłych i wyjaśnia podstawy ustaleń faktycznych dokonanych w oparciu o dowody z opinii biegłych.

Naruszenie art. 328 § 2 może być zarzucane w postępowaniu odwoławczym tylko wyjątkowo, gdy wady uzasadnienia uniemożliwiają Sądowi odwoławczemu dokonanie kontroli orzeczenia z uwagi na jego sporządzenie w sposób nie pozwalający na zorientowanie się w przyczynach natury faktycznej i prawnej, które legły u podstaw rozstrzygnięcia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2000 r., I CKN 272/00, nie publ.; z dnia 14 listopada 2000 r., V CKN 1211/00, nie publ.; z dnia 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00, nie publ; z dnia 20 lutego 2003, I CKN 65/01, nie publ; z dnia 18 lutego 2005 r., V CK 469/04, MoP 2009, nr 9, s. 501 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., III CSK 293/12, OSNC 2012, Nr 12, poz. 148). Taka sytuacja w sprawie nie zachodzi. Z tych względów zarzut naruszenia przez Sąd art. 328 § 2 kpc, nie mógł być uznany za uzasadniony.

Nie są uzasadnione także zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie dowolnej oceny dowodów z dokumentów wskazanych w apelacji i dowodów z opinii biegłych. Podkreślić należy, że zarzuty apelacyjne nie zostały poparte skonkretyzowanymi zarzutami naruszenia prawa procesowego w zakresie przeprowadzenia dowodów z dokumentów czy z opinii biegłych. Apelujący nie wykazał także aby Sąd dopuścił się błędów logicznych w zakresie wnioskowania czy też wnioskowania sprzecznego z zasadami doświadczenia życiowego w zakresie w jakim miałoby ono wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy.

Błędy, czy sprzeczności na jakie wskazuje apelujący w uzasadnieniu apelacji dotyczą nie ustaleń faktycznych, lecz wniosków Sądu, dotyczących zakresu odpowiedzialności pozwanego i wielkości szkody, za którą odpowiada pozwany. Miałyby one znaczenie dopiero wówczas gdy przesądzona byłaby prawidłowo odpowiedzialność pozwanego co do zasady, w stosunku do wszystkich trzech roszczeń zgłoszonych przez powodową Spółkę. Sąd Okręgowy kwestię tę przesądził na korzyść powodowej Spółki. Z tych względów ustalił zakres szkody w rozmiarze ostatecznie zasądzonych w wyroku kwot. Sąd Apelacyjny tej oceny Sądu Okręgowego nie podziela, w związku z czym kwestia wskazanych w apelacji błędów dotyczących ustalenia wielkości szkody, za którą miałby odpowiadać pozwany, nie miała ostatecznie wpływu na treść wyroku. Motywy nieuwzględnienia roszczenia powodowej Spółki co do utraconych korzyści i szkody wynikającej z faktu prowadzenia działalności w zakresie dostawy wody i odprowadzania ścieków w okresie od 1 stycznia do 31 maja 2012r. zostanie przedstawiona w dalszej części uzasadnienia.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 kwietnia 2000r. [V CKN 17/00, Lex 40424 ] wykazanie, że sąd naruszył art. 233 § 1 k.p.c. oraz że mogło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być zastąpione jedynie odmienną interpretacją strony co do dowodów zebranych w sprawie, jeśli jednocześnie strona nie wykaże, że ocena przyjęta przez sąd za podstawę rozstrzygnięcia, przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan wiedzy, stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa.

Uzasadnienie postawionych w apelacji zarzutów naruszenia prawa procesowego nie kwestionuje zasadniczych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych ustalonych przez Sąd. Kwestionuje natomiast ocenę prawną ustalonego przez Sąd stanu faktycznego w zakresie dotyczącym rodzaju umowy zawartej przez strony i podważa prawne konsekwencje tej oceny.

Co do zarzutów podniesionych w tej części apelacji Sąd Apelacyjny zgadza się jedynie z zarzutem pozwanego, że obydwie strony miały bądź powinny były mieć - chociażby tylko ze względu na profesjonalną obsługę prawną, świadomość zawierania umowy w związku z ustawowym obowiązkiem Gminy zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, wynikającym z ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. Kwestia ta również będzie rozwinięta w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Apelacyjny w całości przyjmuje za własne ustalenia Sądu Okręgowego w zakresie dotyczącym faktu, zawarcia przez strony umowy dzierżawy, zaniechania pozwanego w zakresie przyjętych obowiązków wynikających z umowy skutkujących uzasadnionym odstąpieniem powodowej Spółki od umowy.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny nie podziela oceny Sądu Okręgowego dotyczącej rodzaju i charakteru umowy zawartej przez strony, a także oceny prawnej Sądu stanowiącej podstawę rozliczenia stron po skutecznym odstąpieniu powodowej Spółki od umowy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wadliwa w tym zakresie ocena Sądu Okręgowego wpływa na treść rozstrzygnięcia tego Sądu odnośnie poszczególnych roszczeń co do zasady.

Sąd Okręgowy uznał, że § 7 ust. 2 umowy z dnia 19 września 2011 r jest sprzeczny z treścią art. 24a. ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, gdyż strony umowy wbrew przepisom tej ustawy, samodzielnie ustaliły wysokość stawek opłat za pobraną wodę i odprowadzenie ścieków, przyjmując kwoty wynikające z uchwały Rady Miasta z 2007r., określającej stawki tych opłat wyłącznie na rok 2008. Podkreślenia wymaga jednak, że ta regulacja dotyczyła jedynie „okresu przejściowego” pomiędzy rozpoczęciem działalności przez powodową Spółkę, a terminem uchwalenia przez Radę Miasta aktualnej taryfy. Jednocześnie umowa nie określała terminu podjęcia uchwały przez Radę Miasta w przedmiocie taryfy i co istotniejsze nie określała sankcji za niewykonanie tego obowiązku przez Radę Miasta. Strony nie ustaliły także w umowie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego za niewykonanie tego obowiązku.

Sąd Okręgowy uznał w konsekwencji, że samodzielne ustalenie przez strony stawek opłat za pobraną wodę i odprowadzone ścieki było sprzeczne z ww. ustawą i w tym zakresie § 7 ust. 2 umowy z dnia 19 września 2011r. uznał za nieważny.

Dalej Sąd Okręgowy uznał, że powód, ze względu na zakres prowadzonej działalności gospodarczej, zawierając umowę dzierżawy zobowiązywał się do dostarczanie wody i odbioru ścieków, ale na dzierżawionych nieruchomościach mógł wykonywać także inne usługi.

W konsekwencji obydwu tez Sąd przyjął, że nieważność zapisu § 7 ust. 2 umowy nie może skutkować nieważnością całej umowy, gdyż nie można uznać, aby bez tego zapisu umowa nie zostałaby zawarta.

W ocenie Sądu Apelacyjnego po pierwsze brak jest przekonujących podstaw do klasyfikowania zawartej przez strony umowy z dnia 19 września 2011r. inaczej niż umowa dzierżawy. W konsekwencji brak jest również przekonujących podstaw do uznania zawartej przez strony umowy dzierżawy za nieważną w jakiejkolwiek części.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków [Dz.U.2015.139 j.t. z dnia 2015.01.27] zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy.

Gmina w tym zakresie spełnia przede wszystkim funkcję regulacyjną. Rolą organów gminy jest bowiem uregulowanie działania przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) decyduje o rozpoczęciu działalności przedsiębiorstw przez wydawanie zezwoleń na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzanie ścieków (art. 16 u.z.z.w.).

Natomiast Rada gminy reguluje prowadzenie samej działalności gospodarczej przez uchwalanie regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków (art. 19 u.z.z.w.), a także zatwierdzanie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (art. 24 u.z.z.w.).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 cyt. ustawy dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług. Stronami wspomnianej są zatem przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne i odbiorca usług w rozumieniu art. 2 pkt 3 ustawy o.z.z.w.

W praktyce są to umowy o charakterze adhezyjnym, co oznacza, że dostawca usług wodociągowo-kanalizacyjnych określa postanowienia umowne we wzorcu, a odbiorca może przystąpić do umowy albo ją odrzucić. W celu ochrony odbiorców usług przed działaniami monopolisty jakim jest na lokalnym rynku przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne ceny i stawki opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków ustala Rada Miasta w uchwale, której warunki podjęcia określa ustawa.

Ponieważ posiadanie urządzeń jest koniecznym warunkiem prowadzenia działalności polegającej na zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków, przedsiębiorstwa które nie są posiadaczami urządzeń zawierają z ich dysponentami umowy, na podstawie których wchodzą w ich posiadanie . Umowy te są innymi rodzajowo umowami od umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków, o których była mowa wyżej. Zawarcie takiej umowy gwarantuje przedsiębiorstwu wejście w posiadanie urządzeń wodno-kanalizacyjnych, co jest warunkiem koniecznym prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na dostarczaniu wody i odprowadzaniu ścieków. Do tego rodzaju umów mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego, co oznacza, że do wydanie przedsiębiorstwu w posiadanie tych urządzeń może dojść na skutek zawarcia np. umowy dzierżawy, gdyż zgodnie z art. 693 § 1 kc przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków, co jest równoznaczne z wydaniem nieruchomości w posiadanie. Stronami takiej umowy jest przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne i dysponent urządzeń wodno-kanalizacyjnych [właściciel, posiadacz]. W sprawie niniejszej strony zawarły tego rodzaju umowę.

Przepisy cytowanej ustawy nie przewidują natomiast obowiązku zawierania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne umowy z Gminą w celu rozpoczęcia działalności polegającej na dostarczaniu wody i odprowadzaniu ścieków. Warunkiem rozpoczęcia działalności jest uzyskanie zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ustawy, które jest wydawane przez organy gminy: wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. Jest to decyzja administracyjna adresowana do konkretnego podmiotu. W zakresie procedury wydawania oraz treści decyzji mają zastosowanie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

Zawarta przez strony umowa z dnia 19 września 2011r. jest zatem typową umową dzierżawy, której celem było oddanie powodowej Spółce w posiadanie urządzeń wodno-kanalizacyjnych w celu umożliwienia prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na zbiorowym dostarczaniu wody i odprowadzaniu ścieków, zgodnie z uzyskanym przez Spółkę zezwoleniem Burmistrza z dnia 15 grudnia 2011r. Umowa ta spełniała wszelkie konieczne warunki ważności umowy dzierżawy, tak co do formy jak i treści umowy. Określała przedmiot dzierżawy, okres na który została zawarta, oraz wysokość czynszu. Zawarcie jej skutkowało wydaniem powodowej Spółce nieruchomości w posiadanie, co umożliwiało Spółce prowadzenie działalności gospodarczej zgodnie ze wcześniej uzyskanym zezwoleniem.

Umowa ta zawierała także postanowienia dodatkowe. Między innymi określała cel umowy, jakim było umożliwienie powodowej Spółce realizowanie zadań w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków oraz określała dodatkowe zobowiązania wydzierżawiającego w zakresie obowiązku uchwalenia nowej taryfy w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy. Postanowienia te jednak nie stanowiły essentialia negoti umowy dzierżawy i nie wpływały na ważność zawieranej przez stronę umowy. Nie odnosiły się one bowiem do konstytutywnych elementów umowy dzierżawy. Nałożenie na Gminę w § 7 ust. 1 umowy obowiązku uchwalenia nowych aktualnych taryf stanowiło powtórzenie obowiązku ustawowego przewidzianego w art. 24a ustawy. Wysokość taryfy nie dotyczyła w jakimkolwiek elemencie umowy dzierżawy i miała wyłącznie znaczenie dla umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorstwem a odbiorcami usług.

Natomiast w § 7 ust. 2 umowy strony umówiły się, co do wysokości stawek, do których pobierania powodowa Spółka miałaby być uprawniona w „okresie przejściowym”, tj. w okresie pomiędzy rozpoczęciem działalności przez przedsiębiorstwo a uchwaleniem nowej taryfy przez Radę Miasta.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw aby regulację przewidziana w § 7 ust. 2 umowy dzierżawy uznać za sprzeczną z art. 24a ustawy, skoro nie zostało w sprawie wykazane, że przyjęte rozwiązanie narusza interesy odbiorców usług poprzez zawyżenie opłat jakie winni oni ponosić za dostawę wody i odprowadzanie ścieków, w stosunku do przewidzianej w art. 24 a ust. 1 ustawy o z.z.w.

W pierwszej kolejności nasuwa się co do zasady wątpliwość skuteczności tego zapisu wobec odbiorców usług, skoro odbiorcy usług nie byli stroną umowy dzierżawy. Jakie więc nie byłyby regulacje umowy dzierżawy w zakresie ustalenia stawek za pobór wody i odprowadzenie ścieków w „okresie przejściowym” interesy odbiorców chroni w zakresie maksymalnej wysokości opłaty chroniła wprost art. 24 a ust. 1 . ustawa o.z.z.w.

Przepis ten stanowi, że w okresie pierwszych 18 miesięcy od dnia podjęcia działalności przez powołane lub utworzone przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne lub podjęcia przez istniejące przedsiębiorstwo nowego rodzaju działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków obowiązują ceny i stawki opłat uchwalone przez radę gminy, zapewniające pokrycie uzasadnionych kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków.

Celem tego przepisu było zrównoważenie interesów przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego i odbiorców jego usług w taki sposób, aby z jednej strony przedsiębiorstwo nie ponosiło strat w związku z prowadzoną działalnością, z drugiej zaś strony cena usługi nie była zawyżona, co godziłoby w interes odbiorców. Ponieważ odbiorca usług jest w tej relacji podmiotem słabszym ochrona jego interesu ma wyprzedza interes przedsiębiorstwa. Prowadzi to do wniosku, że sprzeczne z art. 24 a ust. 1 ustawy można uznać jedynie takie regulacje, które upoważniałyby przedsiębiorstwo do pobierania opłat przewyższających ponoszone przez przedsiębiorstwo koszty działalności i generujące zysk, z pokrzywdzeniem odbiorcy usług.

Powyższa okoliczność nie została wykazana w sprawie, a okoliczności faktyczne wskazują na sytuację zgoła odwrotną.

Jest w zasadnie okolicznością bezsporną w sprawie, że stawki za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków obowiązujące od 2008r. nie pokrywały realnych kosztów tej działalności w realiach ekonomicznych w roku 2012. Były zatem zaniżone w stosunku do stawek jakie winny obowiązywać w oparciu o art. 24a ust. 1 ustawy. Potwierdzeniem tego założenia jest fakt odstąpienia przez przedsiębiorstwo od umowy dzierżawy właśnie ze względu na straty ponoszone w związku z faktem nieuchwalenia nowej taryfy i obowiązywania dotychczasowych, zaniżonych stawek.

Skoro jednak przedsiębiorca, podmiot profesjonalny, godził się na zapis umowny zawarty w § 7 ust. 2, skutkujący pobieraniem w „okresie przejściowym” obniżonej stawki, a jednocześnie nie określił w umowie terminu podjęcia uchwały przez Radę Miasta dotyczącej nowych taryf, i nie ustalił odszkodowawczej odpowiedzialności pozwanego za nieuchwalenie nowych stawek, brak jest przekonujących argumentów do uznania zapisu zawartego w § 7 ust. 2 umowy za bezwzględnie nieważny. Powtórzyć należy, że zgodnie z art. 24 a ust. 1 u.z.z.w. odbiorcy usług byli chronieni przed zawyżeniem stawki. Przepis ten nie zakazywał jednak przyjęcia niższej stawki aniżeli przewidziana w art. 24a ust. 1 ustawy , o ile przedsiębiorstwo na powyższe wyrazi zgodę. W § 7 ust. 2 powodowa Spółka wyraziła zgodę na zaniżenie stawki w „okresie przejściowym”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zapis przewidziany w § 7 ust. 2 był obojętny, w zakresie w jakim regulował wysokość stawek obowiązujących w „okresie przejściowym”, dla oceny ważności umowy dzierżawy zawartej przez strony procesu w dniu 19 września 2011r. Natomiast niewątpliwie powtarzał nałożony w art. 24 a ustawy obowiązek uchwalenia w rozsądnym terminie nowych taryf w miejsce dotychczasowych, co miało zabezpieczyć przedsiębiorstwo przed generowaniem strat w związku z dostarczaniem wody i odprowadzaniem ścieków. Niewykonanie powyższego obowiązku przez Gminę stanowiło wystarczającą przesłankę uzasadniającą odstąpienie przez Spółkę od umowy dzierżawy zawartej w dniu 19 września 2011r.

Z tych względów nie są uzasadnione zarzuty apelacji dotyczące art. 693 § 1 kc, art. 58 § 3 k.c., art. 65 § 2 k.c. czy art. 23 ust. 2 pkt. 1 lit. e, art. 24 i art. 24a ustawy z dnia 7 czerwca 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, w zakresie zarzucanym w apelacji.

Reasumując dotychczasowe rozważania Sąd Apelacyjny uznał, że zawarta pomiędzy stronami procesu umowa dzierżawy była w całości ważna, jednakże nie ze względu na zakres prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej, gdyż okoliczność ta nie miała znaczenia dla oceny ważności umowy dzierżawy. Zapis zawarty w § 7 ust. 2 był w zakresie dotyczącym wysokości stawek za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków „w okresie przejściowym” - obojętny dla oceny ważności umowy dzierżawy. Stanowił jedynie zobowiązanie przedsiębiorstwa do nie pogarszania interesów odbiorców usług w „okresie przejściowym”, w stosunku do wynikającego z art. 24 a ust. 1 ustawy. Nieuchwalenie nowej taryfy przez Gminę stanowiło natomiast niewykonanie obowiązku ustawowego, dodatkowo powtórzonego w § 7 ust. 1 umowy dzierżawy, uzasadniające odstąpienie powodowej Spółki od umowy dzierżawy.

Przechodząc do rozliczenia stron po odstąpieniu przez Spółkę za uzasadnione uznać należy stanowisko Sądu Okręgowego co do podstawy prawnej roszczeń zgłoszonych przez powodową Spółkę.

Zgodnie z art. 491 § 1 kc jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.

Jest okolicznością bezsporną w sprawie, że powodowa Spółka odstąpiła od umowy z dniem 31 maja 2012r., na co pozwany wyraził zgodę.

Z tego względu do rozliczenia stron znajduje zastosowanie art. 494 kc który stanowi, że strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Powodowa Spółka jako strona, która skutecznie odstąpiła od umowy dzierżawy ma zatem prawo żądać zwrotu tego co świadczyła wykonując umowę dzierżawy oraz odszkodowania za niewykonanie umowy przez kontrahenta.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego za ugruntowany uznać należy pogląd, że z chwilą skutecznego złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, odpada podstawa prawna spełnionych już świadczeń, zatem powinien zostać przywrócony stan rzeczy sprzed zawarcia umowy. Każdej ze stron przysługuje roszczenie zwrotne, a jednocześnie zostają one zwolnione z obowiązku świadczenia w zakresie dotychczas niewykonanym. Skutek ex tunc jest związany z istotą odstąpienia od umowy.

Jednakże zasada ta nie dotyczy przypadków odstąpienie od umowy wzajemnej, o charakterze trwałym, w której świadczenia stron mają charakter ciągły. Wówczas bowiem odstąpienie od takiej umowy wywołuje skutek ex nunc, a więc od momentu odstąpienia od umowy [ tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 maja 2007 r., V CSK 30/07]. W przypadku umów tego rodzaju skuteczne odstąpienie od umowy skutkuje zwolnieniem stron umowy od świadczeń przyszłych, które miałyby być wykonane po dniu, w którym strona skutecznie odstąpiła od umowy. W zakresie tych przyszłych, a niewykonanych świadczeń wzajemne zobowiązania stron wygasają.

Powyższe uwagi mają zasadnicze znaczenie dla oceny zasadności roszczeń powodowej Spółki w zakresie zgłoszonym w pozwie.

Powodowa Spółka wnosiła o:

1/ zasądzenie równowartości poniesionych nakładów w okresie wykonywania umowy,

2/ zasądzenie kosztów poniesionych przez Spółkę przez okres do skutecznego odstąpienia od umowy,

3/ zasądzenia odszkodowania z tytułu utraty korzyści jakie by Spółka osiągnęła gdyby umowa dzierżawy była wykonywana przez okres 10 lat.

Podstawą roszczenia przez powodową Spółę był art. 471 kc, którego jedną z przesłanek jest szkoda wyrządzona wskutek niewykonania zobowiązania, do wykonania którego strona była zobowiązana.

Skoro skuteczne odstąpienie od umowy skutkuje zwolnieniem stron od świadczeń wzajemnych przyszłych i w tym zakresie zobowiązania stron wygasają, to brak jest jakichkolwiek podstaw do twierdzenia, że po skutecznym odstąpieniu od umowy strony wiązał jakikolwiek stosunek zobowiązaniowy. W konsekwencji brak jest podstaw do żądania przez Spółkę odszkodowania odpowiadającego utraconym korzyściom, które strona by osiągnęła gdyby umowa była wykonywana przez okres 10lat. Odstąpienie od umowy jest oświadczeniem prawnokształtującym. Powodowa Spółka odstępując od umowy stworzyła nowy stan zobowiązań pomiędzy stronami, polegający między innymi na wygaśnięciu zobowiązań przyszłych. Z tego względu żądanie roszczenia odszkodowawczego z tytułu utraconych korzyści wskutek niewykonania zobowiązań przyszłych [które wygasły], nie znajduje żadnego uzasadnienia prawnego, co do samej zasady.

Żądanie przez Spółkę odszkodowania w granicach pozytywnego interesu [damnum emergens i lucrum cessans] mogłoby być uzasadnione wyłącznie w zakresie w jakim zobowiązania stron nie wygasły i w jakim umowa nie była wykonywana przez Miasto Ł..

W tej sytuacji rodzi się jednak pytanie w jakim zakresie Miasto Ł. nie wykonało umowy dzierżawy ? Na podstawie umowy dzierżawy pozwany zobowiązał się do wydania nieruchomości w posiadanie Spółce i zobowiązanie to wykonał. Spółka była w posiadaniu nieruchomości przez okres obowiązywania umowy , tj. od 1 stycznia do 31 maja 2012r.

Prawdą jest, że pozwany zobowiązywał się do uchwalenia nowych taryf, czego nie wykonał. Okoliczność ta jednak uzasadniała wyłącznie odstąpienie od umowy dzierżawy przez Spółkę. Z tego prawa Spółka skorzystała skutecznie odstępując od umowy. Niesposób natomiast ze względu na powyższe zaniechanie pozwanego konstruować roszczenie odszkodowawcze Spółki na podstawie art. 471 kc, skoro Spółka w dacie zawierania umowy miała świadomość nieuchwalenia nowej taryfy przez Radę Miasta, miała, a przynajmniej powinna była mieć – jako profesjonalista - świadomość obowiązywania starej [nieaktualnej] taryfy zaniżającej wysokość stawki, i godziła się w § 7 ust. 2 umowy na jej stosowanie w „okresie przejściowym”. Co więcej, strony w umowie nie określiły ani terminu, w którym pozwany winien uchwalić nową taryfę, ani sankcji za niewykonanie tego obowiązku.

Z tego względu w ocenie Sądu Apelacyjnego nieuchwalenie nowej taryfy przez Radę Miasta nie może stanowić podstawy odszkodowawczej odpowiedzialności pozwanego wynikającej z kontraktu za okres wykonywania umowy – pomiędzy 1 stycznia a 31 maja 2012r. Stanowiło ono jedynie obowiązek pozwanego wynikający z ustawy, którego niewykonanie uzasadniało odstąpienie Przez spółkę od umowy dzierżawy.

W tym stanie sprawy za nieuzasadnione uznać należy również roszczenia powodowej Spółki z tytułów kosztów poniesionych w związku z wykonywaniem przez nią umowy przez okres pięciu miesięcy 2012r. Na rozprawie apelacyjnej powód określał tę szkodę jako różnicę pomiędzy kosztami funkcjonowania przedsiębiorstwa w tym okresie a przychodami uzyskanymi od dostawców usług.

Stwierdzić należy, że nieuchwalenie nowej taryfy nie stanowiło żadnej przeszkody do wykonywania umowy dostarczania wody i odprowadzania ścieków na rzecz usługobiorców. Wprawdzie postanowienia umowy dzierżawy zawarte w § 7 ust. 2 skutkowały zaniżeniem stawki w stosunku do wynikającej z art. 24 a ust. 1 ustawy o.z.z.w., co było niekorzystne dla powodowej Spółki, ale na powyższe powodowa Spółka wyraziła zgodę, zawierając umowę. Umowa dzierżawy była wykonywana przez okres 5 miesięcy. Przez cały ten czas nieruchomości były w posiadaniu powodowej Spółki. Zatem nie ma podstaw do twierdzenia, że umowa, która wiązała strony, a więc umowa dzierżawy, nie była przez Miasto wykonywana. Natomiast po odstąpieniu od umowy przez Spółkę doszło do zwrotnego wydania nieruchomości Miastu, które zaprzestało pobierania czynszu.

W tym stanie sprawy kreowanie roszczenia odszkodowawczego przez powodową Spółkę w stosunku do pozwanego z tytułu ponoszenia kosztów działalności gospodarczej w okresie pomiędzy 1 stycznia a 31 maja 2012r. nie znajduje żadnego uzasadnienia, w oparciu o zasady odpowiedzialności kontraktowej. Jedyne roszczenia jakie przysługują powodowej Spółce z tytułu wykonywania umów o dostarczanie wody i odbieranie ścieków za ten okres, mogą być adresowane przez Spółkę do odbiorców usług o ile znajdują podstawę w zawartych przez Spółkę umowach z odbiorcami usług.

Natomiast zgłoszenie roszczeń odszkodowawczych wobec pozwanego z tytułu zaniżenia stawki w „okresie przejściowym”, nie znajduje uzasadnienia w świetle postanowień umownych, skoro w stosunku do Miasta Spółka przyjęła takie zobowiązanie w umowie dzierżawy w pełni świadomie, nie określając terminu uchwalenia nowej taryfy, ani nie regulując w umowie ewentualnych roszczeń odszkodowawczych z tego tytułu. Regulacja przyjęta przez strony umowy dzierżawy w § 7 ust. 2 umowy z góry zakładała nie bilansowanie się kosztów przedsiębiorstwa z dochodami z umów zawieranymi z odbiorcami usług. Jednakże był to skutek łatwy do przewidzenia w chwili zawierania umowy dzierżawy, zgodnie przyjęty przez strony, a w szczególności przez Spółkę.

W tym stanie sprawy uzasadnione są zarzuty apelacji dotyczące naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 494 w zw. z art. 471 k.c. w zakresie uwzględniającym roszczenie powodowej Spółki o zapłatę odszkodowania z tytułu utraconych korzyści oraz w związku z kosztami ponoszonymi przez Spółkę przez okres wykonywania umowy. Sąd Apelacyjny uznał powyższe roszczenia za nieuzasadnione i zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w tym zakresie oddalając powyższe roszczenia.

Roszczenie Spółki uzasadnione jest wyłącznie w zakresie nakładów poniesionych przez Spółkę w związku z wykonywaniem umowy. W tym zakresie Sąd Apelacyjny w całości przyjmuje ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu Okręgowego za własną. W szczególności nie jest uzasadniony zarzut apelacji strony pozwanej, że Spółka odstępując od umowy pozbawiła się prawa dochodzenia zwrotu nakładów. Odstąpienie od umowy przez Spółkę było w pełni uzasadnione gdyż wskutek zawinionego zaniechania pozwanego, Spółka nie mogła osiągnąć uzasadnionego w świetle postanowień ustawy celu gospodarczego. Niemniej licząc na wykonywanie umowy przez okres 10 lat poniosła nakłady, które podniosły wartość nieruchomości i urządzeń pozwanej oddanych jej w posiadanie na podstawie umowy dzierżawy. Roszczenie powódki w tym zakresie znajduje zatem uzasadnienie wprost w art. 494 § 1 kc gdyż Spółka dochodzi zwrotu tego co faktycznie świadczyła, od podmiotu na którego rzecz świadczyła.

Oczywiście nie są uzasadnione zarzuty apelacji podniesione w uzasadnieniu apelacji dotyczące przedawnienia roszczenia powodowej Spółki o zwrot nakładów, ze względu na upływ trzyletniego terminu dochodzenia roszczeń ze stosunków gospodarczych. Skoro bowiem do skutecznego odstąpienia od umowy doszło w dniu 31 maja 2012., a powodowa Spółka wystąpiła z roszczeniem odszkodowawczym w dniu 10 września 2012r., to trzyletni termin przedawnienia nie upłynął, a w dniu wniesienia pozwu uległ przerwaniu zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 kc.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznając, że roszczenie powodowej Spółki jest uzasadnione wyłącznie do wysokości nakładów poczynionych przez Spółkę w wykonaniu umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011r. , na podstawie art. 386 § 1 kpc obniżył zasądzoną przez Sąd Okręgowy kwotę na rzecz Spółki do wysokości 995 895,12zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 sierpnia 2012r. , tak jak przyjął Sąd Okręgowy.

W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny powództwo oddalił jako bezzasadne.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach proporcjonalnie do wyniku sprawy. Powód wygrał proces przed Sądem pierwszej instancji w 30%. Koszty procesu przed Sądem pierwszej instancji wyniosły 152 921zł.

Powodowa Spółka poniosła koszty w wysokości 107 217zł, na co złożyły się opłata sądowa i wynagrodzenie pełnomocnika ustalone w wysokości stawek określonych w Rozporządzeniu.

Pozwany poniósł koszty zastępstwa prawnego i dopuszczonych w sprawie kosztów opinii biegłych w łącznej kwocie 45 703,87zł [k. 786, 998, 1070, 1144, 1195].

Ponieważ 30% z kwoty wszystkich kosztów procesu wynosi 45 876zł, Sąd zniósł wzajemnie miedzy stronami koszty procesu przed Sądem pierwszej instancji.

Skarb Państwa pokrył koszty sądowe tymczasowo w wysokości 991,07zł [postanowienie k. 1070]. I te koszty Sąd rozliczył proporcjonalnie do wyniku sprawy. Nakazując pobrać od strony wskazane w wyroku kwoty.

W pozostałej części Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc jako bezzasadną.

Ponieważ pozwany wygrał apelację w 67% Sąd Apelacyjny rozliczył koszty procesu w postępowaniu odwoławczym proporcjonalnie do wyniku procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Pozwany poniósł koszty w wysokości 114400zł, na co złożyły się opłata od apelacji i koszty zastępstwa prawnego, wg aktualnych stawek. Powód poniósł koszty wynoszące 14 400zł i odpowiadające aktualnej stawce zastępstwa prawnego. Ze względu na wynik sprawy pozwany był zobowiązany do pokrycia kosztów w zakresie 33% , czyli do wysokości kwoty 42 504zł . Z tego względu Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz pozwanego koszty procesu przez Sądem odwoławczym, odpowiadające różnicy pomiędzy kosztami faktycznie poniesionymi – 114 400zł , a tymi które pozwany winien ponieść – 42 504zł. W konsekwencji Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego 71 896zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

I A Ca 247/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2016 r. w Siedlcach sprawy z powództwa (...) spółka jawna z siedzibą w W. przeciwko Miastu Ł. o zapłatę zasądził od pozwanego na rzecz powodowej Spółki 3.005.813,08 zł z odsetkami:

-

od kwoty 1.287.625,91 zł od dnia 21 sierpnia 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. w ustawowej wysokości, a od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty w wysokości ustawowej równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych,

-

od kwoty 1.718.187,17 zł z odsetkami od dnia 10 września 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. w ustawowej wysokości, a od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty w wysokości ustawowej równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych.

W pozostałej części powództwo oddalił.

Zasądził od pozwanego na rzecz powodowej Spółki 92.633,18 tytułem zwrotu części kosztów procesu. Ponadto nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od Miasta Ł. kwotę 8.158,67 zł zaś od (...) spółki jawnej z siedzibą w W. kwotę 906,52 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że uchwałą z dnia 27 kwietnia 2011 r Rada Miasta w Ł. wyraziła zgodę na wydzierżawienie nieruchomości wraz z towarzyszącą infrastrukturą techniczną w postaci sieci wodociągowej i hydroforni oraz infrastrukturą techniczną w postaci sieci kanalizacyjnej, oczyszczalni ścieków i przepompowni na 10 lat w celu wykonywania zadań w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzania ścieków. (uchwała k. 1259).

W dniu 19 września 2011r pomiędzy Miastem Ł. reprezentowanym przez Burmistrza Miasta L. S., a firmą (...) sp. j. z siedzibą w W. została zawarta umowa dzierżawy, na mocy której Miasto Ł. jako wydzierżawiający oddało a spółka jako dzierżawca przyjęła do używania i pobierania pożytków nieruchomość wraz z towarzysząca infrastrukturą techniczną.

Zgodnie z treścią zawartej umowy dzierżawca miał wykorzystywać przedmiot dzierżawy na cele prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie dostawy wody i odprowadzania ścieków. Umowa zawarta została na okres 10 lat licząc od dnia przekazania obiektów do dzierżawy. Jednocześnie w treści § 8 określono wysokość czynszu dzierżawnego obciążającego powodową spółkę oraz zobowiązanie do płacenia podatku od nieruchomości.

W § 3 umowy Miasto Ł., zobowiązywało się do uchwalenia taryfy za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków. Zgodnie z § 7 wysokość opłat za 1m 3 pobranej wody i odprowadzonych ścieków ustala Rada Miasta Ł. w formie uchwały, zgodnie z przepisami określonymi w ustawie z dnia 7 czerwca 2001 r o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Do czasu wejścia w życie uchwały ustalającej wysokość taryfy dzierżawca zobowiązał się stosować stawkę brutto określoną dla osób fizycznych na 2,20 zł za 1m 3 wody, stawkę brutto 2,40 zł za 1m 3 ścieków, a dla prowadzących działalność gospodarczą stawkę 3,30 zł za 1m 3 wody, stawkę 5,50 zł za 1m 3 ścieków (umowa k. 17 -20). Stawki te odpowiadały stawkom uchwalonym przez Radę Miasta Ł. w dniu 16 listopada 2007r., które obowiązywały w 2008r. (uchwała k. 1382). Od tej daty żadne nowe stawki opłat nie były uchwalane (okoliczność bezsporna).

W dniu 4 października 2011r. został przez strony zawarty aneks do umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011r., w którym wskazano, iż wydzierżawiający udziela zgody na dysponowanie przez dzierżawcę przedmiotem dzierżawy na cele budowlane w rozumieniu ustawy prawo budowalne w celu budowy, rozbudowy, modernizacji i remontu obiektów budowlanych związanych z działalnością w zakresie dostawy wody i odbioru ścieków (aneks k. 21).

W dniu 24 listopada 2011 r został przez strony zawarty kolejny aneks do umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011 r, w którym jako datę przekazania przedmiotu dzierżawy wraz z dokumentacją techniczną wskazano dzień 1 stycznia 2012 r, w miejsce wcześniejszego terminu określonego na dzień 15 grudnia 2011r. (aneks k.22).

Przedmiotem działalności powodowej spółki były i są m.in. usługi związane z działalnością w branży wodno – kanalizacyjnej takie jak pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, wykonywanie instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych(wypis z KRS k. 12).

Pismem z dnia 24 listopada 2011 r strona powodowa wystąpiła o udzielenie zezwolenia na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie miasta Ł.. Decyzją z dnia 15 grudnia 2011 r powodowa spółka otrzymała zezwolenie Burmistrza Miasta Ł. począwszy od dnia 1 stycznia 2012r. (zezwolenie k. 407 – 410, wniosek k. 410 – 412).

Pismem z dnia 25 kwietnia 2012 r powodowa Spółka wezwała Miasto Ł. do podjęcia uchwały na podstawie art. 24a ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001r, ustalającej ceny i stawki opłat zapewniające pokrycie uzasadnionych kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, w celu umożliwienia spółce wykonywania umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011 r, w terminie 7 dni od doręczenia niniejszego wezwania.

W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu spółka zastrzegła sobie prawo odstąpienia od umowy (wezwanie k. 25).

Ponieważ pozwane Miasto Ł. nie wywiązało się z obowiązku uchwalenia stawek opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzenie ścieków powodowa spółka pismem z dnia 11 maja 2012 r odstąpiła od zawartej w dniu 19 września 2011 r umowy dzierżawy z dniem 31 maja 2012 r. (wypowiedzenie k. 26).

W dniu 31 maja 2012 r został sporządzony protokół zdawczo – odbiorczy środków majątkowych związanych z prowadzeniem zadania Miasta w zakresie zbiorowego doprowadzania wody i odprowadzania ścieków z podaniem ich stanu, stanowiących własność Miasta Ł.. Jako składniki przekazanego majątku zostały wskazane również składniki wytworzone bądź zakupione przez powodową spółkę w czasie obowiązywania umowy dzierżawy opisane w załącznikach stanowiących integralną część protokołu. (protokół k. 27 – 28, załączniki k. 29 - 49).

Przez czas trwania umowy powodowa spółka wykonała na majątku pozwanego szereg nakładów szczegółowo opisanych w protokole zdawczo – odbiorczym, a wyliczonych w dołączonych do akt sprawy kosztorysach. Pełna wartość nakładów wykonanych przez powoda wyniosła 995.895,12 zł. (protokół k. 27 – 28, załączniki k. 29 – 49, zestawienie poniesionych nakładów k. 57 – 58, kosztorysy powykonawcze k. 213 – 377, protokoły k. 484 – 504, opinia biegłego W. S. k. 612 - 626).

Przez czas trwania umowy spółka poniosła także określone koszty związane z kosztami pracowników, kosztami materiałów, wydatkami związanymi z bezpośrednią eksploatacją. Sąd uznał, że koszty te związane były z nieuchwaleniem przez Miasto Ł. stawek za pobór wody i odbiór ścieków.

Dokumenty dołączone do akt sprawy wskazują na koszty poniesione przez powoda z tego tytułu w wysokości 291.730,79 zł. (zestawienie k. 52, zestawienie kosztów pracowników k. 53, zestawienie faktur związanych z eksploatacją k. 54 – 56, faktury i rachunki k. 61 -160, k. 378, karty wynagrodzeń k. 175 - 212 ).

Pismem z dnia 1 sierpnia 2012 r powodowa spółka wezwała pozwane Miasto do zapłaty w terminie 14 dni od dnia doręczenia pisma:

- kwoty 995.895,12 zł tytułem wartości nakładów poniesionych przez powoda na majątku pozwanego,

- kwoty 291.730,79 zł tytułem strat poniesionych przez powoda, a powstałych w związku z eksploatacją sieci i nie uchwaleniem stawek cen opłat za pobór wody i odbiór ścieków przez co spółka nie miała podstaw prawnych do pobierania należnych jej opłat,

- kwoty 2.061.824,60 zł tytułem utraconych korzyści powstałych w związku z odstąpieniem od umowy z winy Miasta Ł..

Pismo to do Urzędu Miasta w Ł. wpłynęło w dniu 6 sierpnia 2012r. (wezwanie do zapłaty k. 50).

Pozwany odmówił zapłaty wnioskowanych kwot(pismo k. 59).

Sąd Okręgowy uznał roszczenie za w znacznej mierze uzasadnione.

W ocenie Sądu w umowie dzierżawy z dnia 19 września 2011r. zgodnie z treścią art. 693 § 1 k.c. wydzierżawiający – Miasto Ł. zobowiązał się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków nieruchomość przez okres 10 lat, a dzierżawca – powodowa Spółka zobowiązała się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Jednocześnie powodowa Spółka zobowiązała się do wykorzystywania przedmiotu dzierżawy na cele prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków.

W ocenie Sądu Okręgowego powodowa Spółka zawierając przedmiotową umowę nie ograniczała się jedynie do działalności polegającej na zbiorowym dostarczaniu wody i zbiorowym odprowadzaniu ścieków dla Miasta Ł.. W ramach prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej – zgodnie z wpisem do rejestru, Spółka mogła na wydzierżawionej nieruchomości wykonywać różnorakie inne usługi w zakresie np. budowy wodociągów, stacji przyłączy, naprawy sieci wewnętrznych. W ocenie Sądu umowa z dnia 19 września 2011r. stanowiła umowę dzierżawy, a nie umowę zawartą w trybie ustawy z dnia z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. W konsekwencji umowa nie ograniczała powoda w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej wyłącznie do dostarczania wody i odprowadzania ścieków dla Miasta Ł..

Niemniej ze względu na to, że umowa z dnia 19 września 2001r. dotyczyła również zbiorowego dostarczania wody i odprowadzania ścieków winna w ocenie Sądu w tej części być zgodna z regulacją zawartą w ustawie z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Jak wynika z § 7 ust. 1 umowy z dnia 19 września 2011r. wysokość opłat za 1m 3 pobranej wody i odprowadzanych ścieków ustala Rada Miasta Ł. w formie uchwały zgodnie z powołanymi wyżej przepisami. Zapis ten jest zgodny z treścią przywoływanej ustawy i świadczy o tym, iż obie strony umowy były świadome jaki organ i w jakiej formie podejmuje decyzje w tym zakresie.

Jednakże w § 7 ust. 2 umowy z dnia 19 września 2011r. strony ustaliły, że do czasu wejścia w życie uchwały ustalającej wysokość taryfy dzierżawca zobowiązał się stosować dotychczasową stawkę brutto, obowiązującą w wysokości niezmienionej od 2008r.

W ocenie Sądu Okręgowego postanowienie to było to sprzeczne z art. 24a. ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, gdyż strony umowy wbrew przepisom tej ustawy samodzielnie ustaliły wysokość stawek.

Jak wynika z treści przywołanego wyżej przepisu art. 24a. ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków w okresie pierwszych 18 miesięcy od dnia podjęcia działalności przez powołane lub utworzone przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne lub podjęcia przez istniejące przedsiębiorstwo nowego rodzaju działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków obowiązują ceny i stawki opłat uchwalone przez radę gminy, zapewniające pokrycie uzasadnionych kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków. Uchwała, o której mowa wyżej, jest podejmowana na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w terminie co najmniej 14 dni przed powołaniem lub utworzeniem przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, lub podjęciem przez istniejące przedsiębiorstwo nowego rodzaju działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków.

Z tych względów Sąd uznał, że samodzielne ustalenie przez strony stawek opłat za pobraną wodę i odprowadzone ścieki było sprzeczne z ww. ustawą i w tym zakresie regulację zawartą w § 7 ust. 2 umowy z dnia 19 września 2011r. uznał za nieważną [art. 58 § 3 kc].

Sąd stwierdził jednocześnie, że nieważność zapisu z § 7 ust. 2 umowy nie przesądza o nieważności całej umowy, gdyż zapis ten był zapisem jedynie tymczasowym i nie miał decydującego wpływu na zawarcie umowy przez strony. Istotą zawartej przez strony umowy było bowiem oddanie przez Miasto do używania przez Spółkę określonych nieruchomości i pobierania przez Spółkę pożytków związanych z prowadzeniem na tych nieruchomościach działalności gospodarczej w zakresie wodno – kanalizacyjnym.

Natomiast stawki opłat miały zostać uchwalone przez Radę Miasta w przewidzianym ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków trybie. Tym samym nieważność zapisu § 7 ust. 2 umowy nie może skutkować nieważnością całej umowy, gdyż nie można uznać, aby bez tego zapisu umowa nie zostałaby zawarta.

Sąd nie dopatrzył się również aby zawarta przez strony umowa była nieważna z uwagi na przebieg postępowania przetargowego, jak również ze względu na brak uchwały Rady Miasta w przedmiocie uchwalenia nowej aktualnej taryfy opłat, o której mowa w art. 24 a ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę.

Sąd Okręgowy uznał dalej, że pozwany – Miasto Ł. dysponował odpowiednim czasem na podjęcie stosownej uchwały przewidzianej w treści art. 24 a. Jak wynika z zapisu § 3 ust. 6 tej umowy do obowiązków wydzierżawiającego czyli Miasta Ł. należało uchwalenie taryfy opłat. Również § 7 ust. 1 tej umowy nakładał na właściwy organ Miasta Ł. obowiązek ustalenia wysokości opłat za pobór wody i odprowadzenie ścieków. Dodatkowo obowiązek podjęcia stosownej uchwały nakładał na właściwy organ Miasta przepis art. 24a ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Jak przewiduje to treść tego przepisu uchwała, o której mowa wyżej, jest podejmowana na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

W przedmiotowej sprawie od dnia zawarcia umowy tj. od 19 września 2011 r do dnia uprawomocnienia się decyzji zezwalającej powodowi na prowadzenie określonej działalności upłynął okres kilku miesięcy. W tym okresie Burmistrz Miasta Ł. nie złożył do Rady Miasta stosownego wniosku przewidzianego w treści art. 24a ustawy. Określenie wysokości stawek opłat w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków było przedmiotem obrad Rady Miasta Ł. dopiero od kwietnia 2012r. Wynika to jednoznacznie z treści przedłożonych do akt sprawy protokołów z sesji Rady Miasta. (k.1328 – 1331,k. 1333 – 1334, 1338 – 1324, k. 1343 – 1356).

Burmistrz Miasta Ł. wystąpiła z wnioskiem dopiero w dniu 17 kwietnia 2012 r. (pismo k. 1364 – 1365, k. 1371 - 1372). Rada Miasta Ł. podjęła uchwałę ustalającą ceny i stawki opłat w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków dopiero w dniu 30 maja 2012r. ze wskazaniem, iż stawki te obowiązują od dnia 8 czerwca 2012r.(uchwała k. 1335).

Zatem pomimo dysponowania odpowiednim okresem czasu na złożenie wniosku i podjęcie stosownej uchwały przed rozpoczęciem działalności powoda w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie miasta Ł., tak Burmistrz Miasta jak i Rada Miasta Ł. nie wypełnili swoich obowiązków wynikających z zawartej umowy oraz ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

W ocenie Sądu wyłącznie rolą organów gminy jest uregulowanie działania przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Powodowa Spółka nie miała jakiegokolwiek wpływu na podjęcie ww. działań przez pozwanego i nie przyczyniła się do powstania sytuacji, w której uchwała nie została podjęta.

Fakt, że w umowie nie określono terminu podjęcia uchwały przez Radę Miasta w sprawie taryfy, w ocenie Sądu nie wpływa na ocenę zachowania strony pozwanej. Termin podjęcia uchwały wynikał jednoznacznie z treści art. 24a ww. ustawy i był wiążący dla obu stron. Termin ten nie mógł być dowolnie kształtowany przez strony w umowie. Pozwany dysponował obsługą prawną, konsultował zawieraną umowę z profesjonalistami pod względem prawnym, a zatem powinien mieć świadomość obowiązków jakie na nim spoczywały. Sąd stwierdził, że pozwanego w całości obciąża brak należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków umownych i ustawowych, co dawało podstawę do przypisania mu winy za niewykonanie umowy i uzasadnione odstąpienie powodowej Spółki od umowy.

W ocenie Sądu powodowa Spółka bez stosownej uchwały nie mogła pobierać opłat za świadczone usługi.

W świetle powyższych rozważań Sąd uznał, że odstąpienie przez powoda od zawartej umowy z dniem 31 maja 2012r. było uzasadnione.

Z tych względów w ocenie Sądu zachodzi podstawa do rozliczenia stron w oparciu o przepisy mające zastosowanie do rozliczenia stron po odstąpieniu od umowy. Zgodnie z treścią art. 494 k.c. jeżeli umowa wzajemna przestała wiązać wskutek odstąpienia od niej przez jedną ze stron, strony mają obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń, a odstępujący od umowy ma prawo do żądania naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Przy czym do odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 494 k.c. ma zastosowanie art. 471 k.c. (wyrok SN z dnia 12 maja 2005 r., III CK 586/04, LEX nr 407133). Należne odstępującemu od umowy odszkodowanie powinno kompensować całą szkodę w granicach pozytywnego interesu (damnum emergens i lucrum cessans), do jakiej doprowadziło niewykonanie zobowiązania. Zatem nie tylko uszczerbek wywołany zwłoką, lecz także koszty poniesione po odstąpieniu od umowy.

Sąd wskazał, że dpowiedzialność kontraktowa dłużnika powstaje, jeżeli:

- wierzyciel poniósł szkodę w postaci uszczerbku majątkowego;

- szkoda jest spowodowana niewykonaniem lub nienależycie wykonanym zobowiązaniem przez dłużnika;

- zachodzi związek przyczynowy pomiędzy nienależytym wykonaniem zobowiązania a poniesioną szkodą.

W ocenie Sądu powód w przedmiotowej sprawie wykazał wszystkie przesłanki określone w treści art. 471 k.c.

W tej sprawie strony zawarły umowę na czas oznaczony – na okres 10 lat. Na terenie wydzierżawionych nieruchomości powód miał prowadzić określoną działalność gospodarczą nastawioną na zysk. W tym celu już po zawarciu umowy powód dokonał nakładów na nieruchomościach oddanych w dzierżawę.

Złożone do akt sprawy dokumenty w postaci protokołów z wykonanych prac, kosztorysów powykonawczych potwierdzają fakt wykonania przez powoda nakładów na majątku pozwanego w wysokości wskazanej w pozwie. W protokole zdawczo – odbiorczym z dnia 31 maja 2012r wyspecyfikowane zostały wykonane przez powoda roboty remontowo – modernizacyjne niezbędne do zapewnienia ciągłości dostaw wody (dobrej jakości) jak i odbiór oraz bezpieczny zrzut ścieków do sieci kanalizacji miejskiej, a następnie do oczyszczalni.

Temu zakresowi robót przyporządkowany był zakres robót w branży budowlanej, sanitarnej wodno-kanalizacyjnej oraz elektrycznej – przepompownia, oczyszczalnia ścieków oraz hydrofornia. Roboty były realizowane na czynnych obiektach i instalacjach w okresie jesienno – zimowym, w ekspresowym tempie ponieważ upływał termin określony w decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w G. na wyeliminowanie w (...) podwyższonych ilości związków żelaza, manganu i mętności, a więc tymczasowo dopuszczającej wodę do spożycia do dnia 31 grudnia 2011r. Wybudowanie stacji uzdatniania wody konieczne było w okresie niespełna 3 miesięcy. Powód wywiązał się z tego zadania terminowo. Wszystkie nakłady powód finansował z własnych środków.

Jak wynika z treści opinii biegłego W. S. (2)(k.612 – 626) kosztorysy powykonawcze jak i zestawienie poniesionych kosztów ustalające wartość nakładów powoda na dzierżawionych nieruchomościach komunalnych zostały sporządzone prawidłowo, są merytorycznie i formalnie poprawne, a zastosowane metody kosztorysowania i przyjęte stawki jednostkowe są prawidłowe i mieszczą się w przedziale stawek przyjmowanych przy wycenie wartości robót budowlanych i montażowych podawanych w biuletynach branżowych. Biegły podkreślił, iż powód jako wykonawca nie zastosował oddzielnej kalkulacji czy też oddzielnego dodatku za utrudnienie wykonania prac, co uzasadnione było pracą na czynnych obiektach oraz krótkim czasem wykonania robót. Zestawienie poniesionych nakładów i wykonanych prac na terenie majątku Miasta Ł. w ocenie biegłego ma odzwierciedlenie w stanie faktycznym i dokumentacji źródłowej. W swojej opinii biegły wskazał, iż podczas wizji w terenie potwierdził wraz z przedstawicielami stron (a także na podstawie przedłożonej dokumentacji) wykonanie zakresu prac przyjętych do kosztorysowania. Strona pozwana nie kwestionowała jakości i zakresu prac wykonanych przez powoda na jej majątku. Wynika to ze stanowisk przedstawicieli stron podczas wizji z udziałem biegłego oraz treści protokołu zdawczo – odbiorczego z dnia 31 maja 2012 r. Ponadto z treści pisma Burmistrza Miasta Ł. z dnia 11 lutego 2013 r wynika, że nie kwestionuje on zakresu robót wykonanych przez firmę (...) sp. j. z siedzibą w W. na majątku miasta Ł. w okresie obowiązywania umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011 r , a wykazanych w protokole zdawczo - odbiorczym z dnia 31 maja 2012 r sporządzonym przez Komisję Inwentaryzacyjną w wyniku przeprowadzenia inwentaryzacji zdawczo – odbiorczej składników majątku Miasta Ł. przeznaczonych do wykonywania zadań Miasta w zakresie zbiorowego doprowadzania wody i odprowadzania ścieków. (pismo k. 629).

W świetle powyższych ustaleń żądanie powoda w zakresie zasądzenia na jego rzecz zwrotu kwoty 995.859,12 zł tytułem zwrotu nakładów poniesionych na majątku pozwanego Sąd uznał za całkowicie uzasadnione.

W ocenie Sądu nie można zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, iż zgodnie z zapisem § 2 ust. 4 umowy powód pozbawił się prawa dochodzenia zwrotu wykonanych nakładów. Zapis ten oznacza jedynie, że nakłady poczynione przez powoda w czasie trwania umowy mające na celu ulepszenie przedmiotu dzierżawy, po zakończeniu okresu na jaki została zawarta umowa, nie miały podlegać zwrotowi na rzecz powoda.

Zapis ten zakładał, że umowa będzie wykonywana przez 10 lat. Jak wynika z opinii biegłych A. Z. oraz J. K. taki zapis umowy oznaczał, iż nakłady w postaci wydatków rozwojowych i modernizacyjnych sieci urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych byłyby rozliczane w taryfach opłat za wodę i ścieki. W taki sposób powód uzyskałby zwrot poniesionych nakładów. Ponieważ jednak umowa nie została wykonana z winy leżącej po stronie pozwanej nie można uznać, aby zasadnym było zastosowanie § 2 ust. 4 umowy z takim skutkiem aby pozbawić powoda zwrotu wyłożonej na majątek pozwanego kwoty.

Za uzasadnione Sąd uznał również żądanie zasądzenia na rzecz powoda kwoty odszkodowania w wysokości 291.730,79 zł. z racji poniesionych przez powoda wydatków na utrzymanie i eksploatację sieci, w okresie od 1 stycznia 2012r. do 31 maja 2012r., bez pobierania opłat za dostawę wody i odbiór ścieków z powodu nieuchwalenia stawek opłat.

Poza sporem jest , iż umowa pomiędzy stronami obowiązywał od chwili jej zawarcia do dnia 31 maja 2012 r. W tym okresie powód świadczył usługi na rzecz Gminy M. Ł.. Sąd uznał jednocześnie, że powód z uwagi na brak stosownej uchwały Rady Miasta nie mógł pobierać opłat za świadczone usługi.

Tymczasem Spółka poniosła w okresie wykonywania umowy określone koszty związane z zatrudnieniem pracowników, kosztami materiałów, wydatkami związanymi z bezpośrednią eksploatacją. Koszty te zostały wykazane stosownymi dokumentami złożonymi do akt sprawy. Dokumenty dołączone do akt sprawy wskazują na koszty poniesione przez powoda z tego tytułu w wysokości 291.730,79 zł. Mając na uwadze powyższe Sąd żądanie powoda w tym zakresie uznał za uzasadnione w całości.

W przedmiotowej sprawie powód domagał się ponadto zasądzenia na jego rzecz od pozwanego kwoty 2.061.824,60 zł tytułem naprawienia szkody w postaci utraconych korzyści, utraconego zysku przez powoda wobec konieczności odstąpienia od umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanej.

Oceniając zasadność tego żądania Sąd miał na uwadze, iż ustalenie szkody pod postacią utraconych korzyści ma zawsze charakter hipotetyczny, polega bowiem na przyjęciu, że zysk zostałby osiągnięty (wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2011 r., I CSK 457/10, LEX nr 1318300). Jednakże utrata zysku i jego wysokości musi być przez żądającego odszkodowania udowodniona. Chodzi w tym przypadku jednak nie tyle o wykazanie pewności jego wystąpienia, ile duże prawdopodobieństwo, że praktycznie w świetle doświadczenia życiowego można przyjąć, że utrata zysku rzeczywiście miała miejsce (wyrok SN z dnia 26 listopada 2004 r., I CK 281/04, LEX nr 146366).

W przedmiotowej sprawie powodowa spółka od wielu lat prowadziła działalność gospodarczą, której przedmiotem były m.in. usługi związane z działalnością w branży wodno – kanalizacyjnej takie jak pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, wykonywanie instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych. Działalność gospodarcza ze swej istoty jest działalnością nakierowaną na osiągnięcie określonego zysku. Również zawarcie przez powodową spółkę przedmiotowej umowy oraz uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków nakierowane było na osiągniecie określonych zysków. Umowa została zawarta na okres 10 lat, a więc na dosyć długi okres, co zapewniało pewną stabilność w prowadzeniu działalności gospodarczej. Powód wykonał na dzierżawionych nieruchomościach szereg nakładów ulepszających stan sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Tym samym powód podjął działania zmierzające do uzyskania dochodów – korzyści z prowadzonej w ramach zawartej umowy działalności gospodarczej.

W świetle tych ustaleń Sąd uznał, że dostatecznie wysoce prawdopodobnym jest, że powód uzyskiwałby zyski z tak prowadzonej działalności gospodarczej.

Analizując wysokość przychodów uzyskiwanych przez powodową spółkę w ostatnich latach przed zawarciem umowy, wysokość uzyskiwanego dochodu w tym okresie, Sąd uznał, że wyliczone przez powoda utracone zyski za okres 10 lat są jak najbardziej adekwatne do kwot wykazanych w rozliczeniach finansowych spółki za poszczególne lata, a dołączonych do opinii biegłej A. Z.. (rozliczenia k.870 - 874)

Sąd wskazał, że do wyliczenia utraconych korzyści powód przyjął tylko przychody i zysk z działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków jaką wyliczył pozwany we wniosku taryfowym skierowanym do zatwierdzenia przez Radę Miasta.

Przy uwzględnieniu tych danych Sąd uznał za zasadne wyliczenia zawarte w uzupełniającej opinii biegłej A. Z. z dnia 10 czerwca 2014 r (k. 1052 - 1066).

Na tej podstawie Sąd uwzględnił żądanie powoda w wysokości 1.718.187,17 zł przy ustaleniu wysokości rocznego zysku utraconego przez powoda na kwotę 177.744zł i uwzględnieniu korekty za cztery miesiące, zgodnie z treścią opinii biegłego A. P..

Odsetki od kwot 291.730,79 zł i 995.859,12 zł tj. kwoty łącznej 1.287.625,91 zł Sąd zasądził od dnia 21 sierpnia 2012r. Strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty kwot określonych w pozwie pismem z dnia 1 sierpnia 2012r., określając termin zapłaty na 14 dni od dnia doręczenia pisma. Pismo to do Urzędu Miasta w Ł. wpłynęło w dniu 6 sierpnia 2012 r. Tym samym termin do zapłaty wskazanych kwot upływał w dniu 20 sierpnia 2012r. Zatem odsetki ustawowe za opóźnienie rozpoczęły swój bieg od dnia następnego tj. od dnia 21 sierpnia 2012 r.

Natomiast żądanie odsetek od kwoty 1.718.187,17zł należą się powodowi dopiero od dnia żądania, tj. od dnia wniesienia powództwa.

Sąd stwierdził brak podstaw do uwzględnienia zarzutu przedawnienia roszczeń powoda.

Natomiast zgłoszony przez pozwanego zarzut potrącenia uznał za bezskuteczny.

W przedmiotowej sprawie pozwany w odpowiedzi na pozew zgłosił zarzut potrącenia kwoty 64.327,78 zł oraz kwoty 19.616,80 zł. Potrącenie jako czynność prawna jest dokonane z chwilą dojścia oświadczenia o potrąceniu do drugiej strony. W przedmiotowej sprawie potrącenie po raz pierwszy zgłoszone zostało w piśmie procesowym sporządzonym przez pełnomocnika procesowego pozwanego. Pismo to – odpowiedź na pozew zostało doręczone nie powodowi, ale pełnomocnikowi powoda. W aktach sprawy brak jest dokumentu potwierdzającego umocowanie pełnomocnika powoda do przyjmowania w jego imieniu materialnoprawnych oświadczeń woli.

Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 7 marca 2013 r. II CSK 476/12, LEX nr 1314394, wyrok z dnia 12 października 2007 r. ,V CSK 171/07, LEX nr 485894, wyrok z dnia 10 sierpnia 2010 r. ,I PK 56/10, OSNP 2011/23-24/295), wynika iż w żadnym razie treść art. 91 k.p.c. nie daje podstaw do przypisania pełnomocnikowi procesowemu prawa do przyjmowania w imieniu mocodawcy materialnoprawnych oświadczeń kształtujących.

Skoro zatem oświadczenie o potrąceniu może wywrzeć skutek dopiero z chwilą dojścia do adresata (art. 61 k.c.), to oświadczenie o potrąceniu zawarte w odpowiedzi na pozew doręczone jedynie nieumocowanemu do jego przyjęcia pełnomocnikowi procesowemu powoda, nie może zostać uznane za skuteczne.

Do akt sprawy nie złożono dowodu doręczenia oświadczenia o potrąceniu bezpośrednio powodowi. Natomiast pełnomocnik powoda dysponował jedynie pełnomocnictwem procesowym, co nie upoważniało go do przyjęcia w jego imieniu materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu. Tym samym oświadczenie o potrąceniu złożone dopiero w toku przedmiotowego postępowania sądowego było bezskuteczne.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

Z uwagi na uwzględnienie roszczeń powoda w części (90%) Sąd obciążył strony kosztami procesu w częściach na nich przypadających stosownie do wyniku sporu. W przypadku powodowej spółki Sąd uwzględnił poniesione przez nią koszty procesu w wysokości uiszczonej opłaty sądowej oraz kosztów wynagrodzenia pełnomocnika procesowego (7.217 zł). W przypadku pozwanego Sąd uwzględnił poniesione przez Miasto Ł. koszty procesu w postaci wynagrodzenia pełnomocnika (7.217 zł) oraz kosztów zaliczek na poczet opinii biegłych. Po wzajemnej kompensacji poniesionych kosztów stosownie do wyniku sprawy pozwany został zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda kosztów procesu w wysokości wskazanej w wyroku. Jednocześnie Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od obu stron stosownie do wyniku sprawy poniesione przez Skarb Państwa tymczasowo w toku postępowania koszty sądowe w postaci kosztów opinii biegłych.

Apelację od tego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w całości zarzucając Sądowi pierwszej instancji:

III.  naruszenie przepisów prawa procesowego:

1. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dowodu z dokumentów, w tym uchwały Rady Miasta Ł. z dnia 27 kwietnia 2011 w sprawie zgody na wydzierżawienie nieruchomości, dokumentacji przetargowej w tym podpisanej przez strony umowy, czego konsekwencją było uznanie, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy dzierżawy, nie zaś umowy powierzającej powodowi realizację zadań wynikających z ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków;

2. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dowodu z dokumentów, w tym uchwały Rady Miasta Ł. z dnia 27 kwietnia 2011r.. w sprawie zgody na wydzierżawienie nieruchomości, dokumentacji przetargowej w tym podpisanej przez strony umowy, czego konsekwencją było uznanie, że w wyniku zawartej pomiędzy stronami umowy powód upoważniony został do uzyskiwania dochodu z działalności innej niż polegająca na zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków;

3. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności opinii biegłych sądowych z zakresu rachunkowości A. Z. oraz A. P. poprzez ustalenie wysokości należnego powodowi odszkodowania na podstawie opinii A. Z. z jednoczesnym odrzuceniem treści opinii A. P. bez należytego wyjaśnienia takiego stanu rzeczy i pomimo zastrzeżeń zgłoszonych co do treści opinii biegłej A. Z. nie tylko przez strony ale również zastrzeżeń poczynionych w treści opinii przez samą biegłą;

4. Sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym polegającej na ustaleniu przez Sąd, iż pozwany nie posiadał wiedzy co do obowiązków wynikających z treści art. 24a ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków w sytuacji, gdy powyższa konkluzja nie wynika nie tylko z zeznań pozwanej, ale również zeznań powoda;

5. Sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym w tym ogłoszeniem o przetargu z dnia 16 czerwca 2011 r. wraz z załącznikami w zakresie ustalenia, że celem postępowania było wydzierżawienie nieruchomości bez wskazania dodatkowych elementów umowy, gdy z treści umowy wynika wprost, że podstawowym kryterium przetargowym w tym postępowaniu były stawki opłat z tytułu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków;

6. Naruszenie przez Sąd dyspozycji art. 328 k.p.c. w zakresie braku należytego wyjaśnienia w uzasadnieniu orzeczenia motywów Sądu w zakresie oceny opinii biegłych sądowych z zakresu rachunkowości A. Z. oraz A. P. w zakresie ustalenia wysokości należnego powodowi odszkodowania na podstawie opinii A. Z. z jednoczesnym odrzuceniem treści opinii A. P. bez należytego wyjaśnienia takiego stanu rzeczy i pomimo zastrzeżeń zgłoszonych co do treści opinii biegłej A. Z. nie tylko przez strony ale również zastrzeżeń poczynionych w treści opinii przez samą biegłą.

IV.  Naruszenie przepisów prawa materialnego a w szczególności:

1. art. 693 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie do stosunku prawnego zawiązanego przez strony bez uwzględnienia możliwości modyfikacji tegoż stosunku prawnego z mocy art. 353 1 k.c. a polegającej na powierzeniu w ramach zawartej umowy powodowi realizacji zadań z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków;

2. art. 58 § 3 k.c. in fine poprzez bezpodstawne przyjęcia, iż pomimo nieważności postanowień zawartych w § 7 ust. 2 umowy zawartej przez strony, umowa w pozostałym zakresie jest ważna, w sytuacji, gdy zgodnie z w/w przepisem z uwagi na fakt, że bez postanowień zawartych w § 7 ust. 2 umowy zawartej przez strony umowa ta nie zostałaby zawarta, co skutkuje nieważnością zawartej umowy w całości;

3. art. 65 § 2 k.c. poprzez dokonanie błędnej wykładni treści oświadczeń woli złożonych przez strony, co skutkowało uznaniem zawartej umowy za umowę dzierżawy, nie zaś umowę na realizację zadań z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków;

4. art. 494 w zw. z art. 471 k.c. poprzez uznanie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego pomimo tego, iż nie zostały spełnione przesłanki dla przyjęcia takiej odpowiedzialności a zdefiniowane w/w przepisami;

5. niezastosowanie przez Sąd postanowień zawartych w § 2 pkt. 4 umowy z dnia 19 września 2011 r., co skutkowało przyznaniem na rzecz powoda kwoty 995.859,12 zł tytułem zwrotu nakładów na nieruchomość pozwanego, w sytuacji gdy zgodnie z treścią w/w przepisu nakłady te nie podlegają zwrotowi po zakończeniu umowy;

6. art. 23 ust. 2 pkt. 1 lit. e, art. 24 i art. 24a ustawy z dnia 7 czerwca 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków poprzez ich niezastosowanie pomimo tego, iż z bezspornych ustaleń Sądu wynika konieczność zastosowania w.w. przepisów a co skutkowało ustaleniem wysokości odszkodowania z tytułu utraconego przez powoda zysku w oderwaniu do wymogów wynikających z tych przepisów (ograniczeń w zakresie osiąganego zysku wynikających z zapisów ustawowych).

Pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za obje instancje zgodnie z normami przypisanymi. Ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia - przy uwzględnieniu kosztów postępowania.

Powodowa Spółka wnosiła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 328 kpc. Z apelacji wynika, że skarżący zarzuca naruszenie całego przepisu, podczas gdy § 1 tego przepisu dotyczy terminu do złożenia wniosku o sporządzenia uzasadnienia, skutków uchybieni terminu i wyznacza termin do sporządzenia uzasadnienia. Natomiast § 1 1 tego przepisu dotyczy ustnego wygłoszenia uzasadnienia. W uzasadnieniu apelacji pozwany nie zarzuca aby Sąd uchybił powyższym przepisom.

Natomiast apelujący kwestionuje prawidłowość sporządzenia uzasadnienia przez Sąd w zakresie przyjęcia za podstawę ustaleń Sądu wniosków zawartych w opinii A. Z. z jednoczesnym odrzuceniem treści opinii A. P.. Apelujący zarzuca w tym zakresie „nienależyte wyjaśnienie stanu rzeczy”.

Tak skonstruowany zarzut nie uzasadnia naruszenia przez Sąd reguł sporządzenia uzasadnienia opisanych w art. 328 § 2 kpc. Uzasadnienie Sądu pierwszej instancji zawiera wszystkie elementy jakie powinno zawierać uzasadnienie wyroku. Jest szczegółowe, a zarazem konkretne, klarowne i czytelne. Wbrew zarzutowi apelacji ustalenia Sądu pierwszej instancji są jasne i kategoryczne. Sąd przedstawił dokonany wybór dowodów, które stanowiły podstawę zrekonstruowanych faktów (podstawę faktyczną rozstrzygnięcia), a także dokonał wyboru określonych przepisów, będących podstawą prawną rozstrzygnięcia. Sąd ustalił w drodze wykładni ich znaczenie oraz normy prawne znajdujące w ocenie Sądu zastosowanie w związku z poczynionymi ustaleniami faktycznymi. Uzasadnienie zawiera również ocenę opinii biegłych i wyjaśnia podstawy ustaleń faktycznych dokonanych w oparciu o dowody z opinii biegłych.

Naruszenie art. 328 § 2 może być zarzucane w postępowaniu odwoławczym tylko wyjątkowo, gdy wady uzasadnienia uniemożliwiają Sądowi odwoławczemu dokonanie kontroli orzeczenia z uwagi na jego sporządzenie w sposób nie pozwalający na zorientowanie się w przyczynach natury faktycznej i prawnej, które legły u podstaw rozstrzygnięcia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2000 r., I CKN 272/00, nie publ.; z dnia 14 listopada 2000 r., V CKN 1211/00, nie publ.; z dnia 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00, nie publ; z dnia 20 lutego 2003, I CKN 65/01, nie publ; z dnia 18 lutego 2005 r., V CK 469/04, MoP 2009, nr 9, s. 501 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., III CSK 293/12, OSNC 2012, Nr 12, poz. 148). Taka sytuacja w sprawie nie zachodzi. Z tych względów zarzut naruszenia przez Sąd art. 328 § 2 kpc, nie mógł być uznany za uzasadniony.

Nie są uzasadnione także zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie dowolnej oceny dowodów z dokumentów wskazanych w apelacji i dowodów z opinii biegłych. Podkreślić należy, że zarzuty apelacyjne nie zostały poparte skonkretyzowanymi zarzutami naruszenia prawa procesowego w zakresie przeprowadzenia dowodów z dokumentów czy z opinii biegłych. Apelujący nie wykazał także aby Sąd dopuścił się błędów logicznych w zakresie wnioskowania czy też wnioskowania sprzecznego z zasadami doświadczenia życiowego w zakresie w jakim miałoby ono wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie sprawy.

Błędy, czy sprzeczności na jakie wskazuje apelujący w uzasadnieniu apelacji dotyczą nie ustaleń faktycznych, lecz wniosków Sądu, dotyczących zakresu odpowiedzialności pozwanego i wielkości szkody, za którą odpowiada pozwany. Miałyby one znaczenie dopiero wówczas gdy przesądzona byłaby prawidłowo odpowiedzialność pozwanego co do zasady, w stosunku do wszystkich trzech roszczeń zgłoszonych przez powodową Spółkę. Sąd Okręgowy kwestię tę przesądził na korzyść powodowej Spółki. Z tych względów ustalił zakres szkody w rozmiarze ostatecznie zasądzonych w wyroku kwot. Sąd Apelacyjny tej oceny Sądu Okręgowego nie podziela, w związku z czym kwestia wskazanych w apelacji błędów dotyczących ustalenia wielkości szkody, za którą miałby odpowiadać pozwany, nie miała ostatecznie wpływu na treść wyroku. Motywy nieuwzględnienia roszczenia powodowej Spółki co do utraconych korzyści i szkody wynikającej z faktu prowadzenia działalności w zakresie dostawy wody i odprowadzania ścieków w okresie od 1 stycznia do 31 maja 2012r. zostanie przedstawiona w dalszej części uzasadnienia.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 kwietnia 2000r. [V CKN 17/00, Lex 40424 ] wykazanie, że sąd naruszył art. 233 § 1 k.p.c. oraz że mogło to mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być zastąpione jedynie odmienną interpretacją strony co do dowodów zebranych w sprawie, jeśli jednocześnie strona nie wykaże, że ocena przyjęta przez sąd za podstawę rozstrzygnięcia, przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan wiedzy, stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa.

Uzasadnienie postawionych w apelacji zarzutów naruszenia prawa procesowego nie kwestionuje zasadniczych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych ustalonych przez Sąd. Kwestionuje natomiast ocenę prawną ustalonego przez Sąd stanu faktycznego w zakresie dotyczącym rodzaju umowy zawartej przez strony i podważa prawne konsekwencje tej oceny.

Co do zarzutów podniesionych w tej części apelacji Sąd Apelacyjny zgadza się jedynie z zarzutem pozwanego, że obydwie strony miały bądź powinny były mieć - chociażby tylko ze względu na profesjonalną obsługę prawną, świadomość zawierania umowy w związku z ustawowym obowiązkiem Gminy zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, wynikającym z ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. Kwestia ta również będzie rozwinięta w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Apelacyjny w całości przyjmuje za własne ustalenia Sądu Okręgowego w zakresie dotyczącym faktu, zawarcia przez strony umowy dzierżawy, zaniechania pozwanego w zakresie przyjętych obowiązków wynikających z umowy skutkujących uzasadnionym odstąpieniem powodowej Spółki od umowy.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny nie podziela oceny Sądu Okręgowego dotyczącej rodzaju i charakteru umowy zawartej przez strony, a także oceny prawnej Sądu stanowiącej podstawę rozliczenia stron po skutecznym odstąpieniu powodowej Spółki od umowy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wadliwa w tym zakresie ocena Sądu Okręgowego wpływa na treść rozstrzygnięcia tego Sądu odnośnie poszczególnych roszczeń co do zasady.

Sąd Okręgowy uznał, że § 7 ust. 2 umowy z dnia 19 września 2011 r jest sprzeczny z treścią art. 24a. ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, gdyż strony umowy wbrew przepisom tej ustawy, samodzielnie ustaliły wysokość stawek opłat za pobraną wodę i odprowadzenie ścieków, przyjmując kwoty wynikające z uchwały Rady Miasta z 2007r., określającej stawki tych opłat wyłącznie na rok 2008. Podkreślenia wymaga jednak, że ta regulacja dotyczyła jedynie „okresu przejściowego” pomiędzy rozpoczęciem działalności przez powodową Spółkę, a terminem uchwalenia przez Radę Miasta aktualnej taryfy. Jednocześnie umowa nie określała terminu podjęcia uchwały przez Radę Miasta w przedmiocie taryfy i co istotniejsze nie określała sankcji za niewykonanie tego obowiązku przez Radę Miasta. Strony nie ustaliły także w umowie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego za niewykonanie tego obowiązku.

Sąd Okręgowy uznał w konsekwencji, że samodzielne ustalenie przez strony stawek opłat za pobraną wodę i odprowadzone ścieki było sprzeczne z ww. ustawą i w tym zakresie § 7 ust. 2 umowy z dnia 19 września 2011r. uznał za nieważny.

Dalej Sąd Okręgowy uznał, że powód, ze względu na zakres prowadzonej działalności gospodarczej, zawierając umowę dzierżawy zobowiązywał się do dostarczanie wody i odbioru ścieków, ale na dzierżawionych nieruchomościach mógł wykonywać także inne usługi.

W konsekwencji obydwu tez Sąd przyjął, że nieważność zapisu § 7 ust. 2 umowy nie może skutkować nieważnością całej umowy, gdyż nie można uznać, aby bez tego zapisu umowa nie zostałaby zawarta.

W ocenie Sądu Apelacyjnego po pierwsze brak jest przekonujących podstaw do klasyfikowania zawartej przez strony umowy z dnia 19 września 2011r. inaczej niż umowa dzierżawy. W konsekwencji brak jest również przekonujących podstaw do uznania zawartej przez strony umowy dzierżawy za nieważną w jakiejkolwiek części.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków [Dz.U.2015.139 j.t. z dnia 2015.01.27] zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy.

Gmina w tym zakresie spełnia przede wszystkim funkcję regulacyjną. Rolą organów gminy jest bowiem uregulowanie działania przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) decyduje o rozpoczęciu działalności przedsiębiorstw przez wydawanie zezwoleń na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzanie ścieków (art. 16 u.z.z.w.).

Natomiast Rada gminy reguluje prowadzenie samej działalności gospodarczej przez uchwalanie regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków (art. 19 u.z.z.w.), a także zatwierdzanie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (art. 24 u.z.z.w.).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 cyt. ustawy dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług. Stronami wspomnianej są zatem przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne i odbiorca usług w rozumieniu art. 2 pkt 3 ustawy o.z.z.w.

W praktyce są to umowy o charakterze adhezyjnym, co oznacza, że dostawca usług wodociągowo-kanalizacyjnych określa postanowienia umowne we wzorcu, a odbiorca może przystąpić do umowy albo ją odrzucić. W celu ochrony odbiorców usług przed działaniami monopolisty jakim jest na lokalnym rynku przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne ceny i stawki opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków ustala Rada Miasta w uchwale, której warunki podjęcia określa ustawa.

Ponieważ posiadanie urządzeń jest koniecznym warunkiem prowadzenia działalności polegającej na zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków, przedsiębiorstwa które nie są posiadaczami urządzeń zawierają z ich dysponentami umowy, na podstawie których wchodzą w ich posiadanie . Umowy te są innymi rodzajowo umowami od umów o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków, o których była mowa wyżej. Zawarcie takiej umowy gwarantuje przedsiębiorstwu wejście w posiadanie urządzeń wodno-kanalizacyjnych, co jest warunkiem koniecznym prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na dostarczaniu wody i odprowadzaniu ścieków. Do tego rodzaju umów mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego, co oznacza, że do wydanie przedsiębiorstwu w posiadanie tych urządzeń może dojść na skutek zawarcia np. umowy dzierżawy, gdyż zgodnie z art. 693 § 1 kc przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków, co jest równoznaczne z wydaniem nieruchomości w posiadanie. Stronami takiej umowy jest przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne i dysponent urządzeń wodno-kanalizacyjnych [właściciel, posiadacz]. W sprawie niniejszej strony zawarły tego rodzaju umowę.

Przepisy cytowanej ustawy nie przewidują natomiast obowiązku zawierania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne umowy z Gminą w celu rozpoczęcia działalności polegającej na dostarczaniu wody i odprowadzaniu ścieków. Warunkiem rozpoczęcia działalności jest uzyskanie zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ustawy, które jest wydawane przez organy gminy: wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. Jest to decyzja administracyjna adresowana do konkretnego podmiotu. W zakresie procedury wydawania oraz treści decyzji mają zastosowanie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

Zawarta przez strony umowa z dnia 19 września 2011r. jest zatem typową umową dzierżawy, której celem było oddanie powodowej Spółce w posiadanie urządzeń wodno-kanalizacyjnych w celu umożliwienia prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na zbiorowym dostarczaniu wody i odprowadzaniu ścieków, zgodnie z uzyskanym przez Spółkę zezwoleniem Burmistrza z dnia 15 grudnia 2011r. Umowa ta spełniała wszelkie konieczne warunki ważności umowy dzierżawy, tak co do formy jak i treści umowy. Określała przedmiot dzierżawy, okres na który została zawarta, oraz wysokość czynszu. Zawarcie jej skutkowało wydaniem powodowej Spółce nieruchomości w posiadanie, co umożliwiało Spółce prowadzenie działalności gospodarczej zgodnie ze wcześniej uzyskanym zezwoleniem.

Umowa ta zawierała także postanowienia dodatkowe. Między innymi określała cel umowy, jakim było umożliwienie powodowej Spółce realizowanie zadań w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków oraz określała dodatkowe zobowiązania wydzierżawiającego w zakresie obowiązku uchwalenia nowej taryfy w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy. Postanowienia te jednak nie stanowiły essentialia negoti umowy dzierżawy i nie wpływały na ważność zawieranej przez stronę umowy. Nie odnosiły się one bowiem do konstytutywnych elementów umowy dzierżawy. Nałożenie na Gminę w § 7 ust. 1 umowy obowiązku uchwalenia nowych aktualnych taryf stanowiło powtórzenie obowiązku ustawowego przewidzianego w art. 24a ustawy. Wysokość taryfy nie dotyczyła w jakimkolwiek elemencie umowy dzierżawy i miała wyłącznie znaczenie dla umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorstwem a odbiorcami usług.

Natomiast w § 7 ust. 2 umowy strony umówiły się, co do wysokości stawek, do których pobierania powodowa Spółka miałaby być uprawniona w „okresie przejściowym”, tj. w okresie pomiędzy rozpoczęciem działalności przez przedsiębiorstwo a uchwaleniem nowej taryfy przez Radę Miasta.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw aby regulację przewidziana w § 7 ust. 2 umowy dzierżawy uznać za sprzeczną z art. 24a ustawy, skoro nie zostało w sprawie wykazane, że przyjęte rozwiązanie narusza interesy odbiorców usług poprzez zawyżenie opłat jakie winni oni ponosić za dostawę wody i odprowadzanie ścieków, w stosunku do przewidzianej w art. 24 a ust. 1 ustawy o z.z.w.

W pierwszej kolejności nasuwa się co do zasady wątpliwość skuteczności tego zapisu wobec odbiorców usług, skoro odbiorcy usług nie byli stroną umowy dzierżawy. Jakie więc nie byłyby regulacje umowy dzierżawy w zakresie ustalenia stawek za pobór wody i odprowadzenie ścieków w „okresie przejściowym” interesy odbiorców chroni w zakresie maksymalnej wysokości opłaty chroniła wprost art. 24 a ust. 1 . ustawa o.z.z.w.

Przepis ten stanowi, że w okresie pierwszych 18 miesięcy od dnia podjęcia działalności przez powołane lub utworzone przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne lub podjęcia przez istniejące przedsiębiorstwo nowego rodzaju działalności gospodarczej w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków obowiązują ceny i stawki opłat uchwalone przez radę gminy, zapewniające pokrycie uzasadnionych kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków.

Celem tego przepisu było zrównoważenie interesów przedsiębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego i odbiorców jego usług w taki sposób, aby z jednej strony przedsiębiorstwo nie ponosiło strat w związku z prowadzoną działalnością, z drugiej zaś strony cena usługi nie była zawyżona, co godziłoby w interes odbiorców. Ponieważ odbiorca usług jest w tej relacji podmiotem słabszym ochrona jego interesu ma wyprzedza interes przedsiębiorstwa. Prowadzi to do wniosku, że sprzeczne z art. 24 a ust. 1 ustawy można uznać jedynie takie regulacje, które upoważniałyby przedsiębiorstwo do pobierania opłat przewyższających ponoszone przez przedsiębiorstwo koszty działalności i generujące zysk, z pokrzywdzeniem odbiorcy usług.

Powyższa okoliczność nie została wykazana w sprawie, a okoliczności faktyczne wskazują na sytuację zgoła odwrotną.

Jest w zasadnie okolicznością bezsporną w sprawie, że stawki za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków obowiązujące od 2008r. nie pokrywały realnych kosztów tej działalności w realiach ekonomicznych w roku 2012. Były zatem zaniżone w stosunku do stawek jakie winny obowiązywać w oparciu o art. 24a ust. 1 ustawy. Potwierdzeniem tego założenia jest fakt odstąpienia przez przedsiębiorstwo od umowy dzierżawy właśnie ze względu na straty ponoszone w związku z faktem nieuchwalenia nowej taryfy i obowiązywania dotychczasowych, zaniżonych stawek.

Skoro jednak przedsiębiorca, podmiot profesjonalny, godził się na zapis umowny zawarty w § 7 ust. 2, skutkujący pobieraniem w „okresie przejściowym” obniżonej stawki, a jednocześnie nie określił w umowie terminu podjęcia uchwały przez Radę Miasta dotyczącej nowych taryf, i nie ustalił odszkodowawczej odpowiedzialności pozwanego za nieuchwalenie nowych stawek, brak jest przekonujących argumentów do uznania zapisu zawartego w § 7 ust. 2 umowy za bezwzględnie nieważny. Powtórzyć należy, że zgodnie z art. 24 a ust. 1 u.z.z.w. odbiorcy usług byli chronieni przed zawyżeniem stawki. Przepis ten nie zakazywał jednak przyjęcia niższej stawki aniżeli przewidziana w art. 24a ust. 1 ustawy , o ile przedsiębiorstwo na powyższe wyrazi zgodę. W § 7 ust. 2 powodowa Spółka wyraziła zgodę na zaniżenie stawki w „okresie przejściowym”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zapis przewidziany w § 7 ust. 2 był obojętny, w zakresie w jakim regulował wysokość stawek obowiązujących w „okresie przejściowym”, dla oceny ważności umowy dzierżawy zawartej przez strony procesu w dniu 19 września 2011r. Natomiast niewątpliwie powtarzał nałożony w art. 24 a ustawy obowiązek uchwalenia w rozsądnym terminie nowych taryf w miejsce dotychczasowych, co miało zabezpieczyć przedsiębiorstwo przed generowaniem strat w związku z dostarczaniem wody i odprowadzaniem ścieków. Niewykonanie powyższego obowiązku przez Gminę stanowiło wystarczającą przesłankę uzasadniającą odstąpienie przez Spółkę od umowy dzierżawy zawartej w dniu 19 września 2011r.

Z tych względów nie są uzasadnione zarzuty apelacji dotyczące art. 693 § 1 kc, art. 58 § 3 k.c., art. 65 § 2 k.c. czy art. 23 ust. 2 pkt. 1 lit. e, art. 24 i art. 24a ustawy z dnia 7 czerwca 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, w zakresie zarzucanym w apelacji.

Reasumując dotychczasowe rozważania Sąd Apelacyjny uznał, że zawarta pomiędzy stronami procesu umowa dzierżawy była w całości ważna, jednakże nie ze względu na zakres prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej, gdyż okoliczność ta nie miała znaczenia dla oceny ważności umowy dzierżawy. Zapis zawarty w § 7 ust. 2 był w zakresie dotyczącym wysokości stawek za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków „w okresie przejściowym” - obojętny dla oceny ważności umowy dzierżawy. Stanowił jedynie zobowiązanie przedsiębiorstwa do nie pogarszania interesów odbiorców usług w „okresie przejściowym”, w stosunku do wynikającego z art. 24 a ust. 1 ustawy. N. nowej taryfy przez Gminę stanowiło natomiast niewykonanie obowiązku ustawowego, dodatkowo powtórzonego w § 7 ust. 1 umowy dzierżawy, uzasadniające odstąpienie powodowej Spółki od umowy dzierżawy.

Przechodząc do rozliczenia stron po odstąpieniu przez Spółkę za uzasadnione uznać należy stanowisko Sądu Okręgowego co do podstawy prawnej roszczeń zgłoszonych przez powodową Spółkę.

Zgodnie z art. 491 § 1 kc jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.

Jest okolicznością bezsporną w sprawie, że powodowa Spółka odstąpiła od umowy z dniem 31 maja 2012r., na co pozwany wyraził zgodę.

Z tego względu do rozliczenia stron znajduje zastosowanie art. 494 kc który stanowi, że strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Powodowa Spółka jako strona, która skutecznie odstąpiła od umowy dzierżawy ma zatem prawo żądać zwrotu tego co świadczyła wykonując umowę dzierżawy oraz odszkodowania za niewykonanie umowy przez kontrahenta.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego za ugruntowany uznać należy pogląd, że z chwilą skutecznego złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, odpada podstawa prawna spełnionych już świadczeń, zatem powinien zostać przywrócony stan rzeczy sprzed zawarcia umowy. Każdej ze stron przysługuje roszczenie zwrotne, a jednocześnie zostają one zwolnione z obowiązku świadczenia w zakresie dotychczas niewykonanym. Skutek ex tunc jest związany z istotą odstąpienia od umowy.

Jednakże zasada ta nie dotyczy przypadków odstąpienie od umowy wzajemnej, o charakterze trwałym, w której świadczenia stron mają charakter ciągły. Wówczas bowiem odstąpienie od takiej umowy wywołuje skutek ex nunc, a więc od momentu odstąpienia od umowy [ tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 maja 2007 r., V CSK 30/07]. W przypadku umów tego rodzaju skuteczne odstąpienie od umowy skutkuje zwolnieniem stron umowy od świadczeń przyszłych, które miałyby być wykonane po dniu, w którym strona skutecznie odstąpiła od umowy. W zakresie tych przyszłych, a niewykonanych świadczeń wzajemne zobowiązania stron wygasają.

Powyższe uwagi mają zasadnicze znaczenie dla oceny zasadności roszczeń powodowej Spółki w zakresie zgłoszonym w pozwie.

Powodowa Spółka wnosiła o:

1/ zasądzenie równowartości poniesionych nakładów w okresie wykonywania umowy,

2/ zasądzenie kosztów poniesionych przez Spółkę przez okres do skutecznego odstąpienia od umowy,

3/ zasądzenia odszkodowania z tytułu utraty korzyści jakie by Spółka osiągnęła gdyby umowa dzierżawy była wykonywana przez okres 10 lat.

Podstawą roszczenia przez powodową S. był art. 471 kc, którego jedną z przesłanek jest szkoda wyrządzona wskutek niewykonania zobowiązania, do wykonania którego strona była zobowiązana.

Skoro skuteczne odstąpienie od umowy skutkuje zwolnieniem stron od świadczeń wzajemnych przyszłych i w tym zakresie zobowiązania stron wygasają, to brak jest jakichkolwiek podstaw do twierdzenia, że po skutecznym odstąpieniu od umowy strony wiązał jakikolwiek stosunek zobowiązaniowy. W konsekwencji brak jest podstaw do żądania przez Spółkę odszkodowania odpowiadającego utraconym korzyściom, które strona by osiągnęła gdyby umowa była wykonywana przez okres 10lat. Odstąpienie od umowy jest oświadczeniem prawnokształtującym. Powodowa Spółka odstępując od umowy stworzyła nowy stan zobowiązań pomiędzy stronami, polegający między innymi na wygaśnięciu zobowiązań przyszłych. Z tego względu żądanie roszczenia odszkodowawczego z tytułu utraconych korzyści wskutek niewykonania zobowiązań przyszłych [które wygasły], nie znajduje żadnego uzasadnienia prawnego, co do samej zasady.

Żądanie przez Spółkę odszkodowania w granicach pozytywnego interesu [damnum emergens i lucrum cessans] mogłoby być uzasadnione wyłącznie w zakresie w jakim zobowiązania stron nie wygasły i w jakim umowa nie była wykonywana przez Miasto Ł..

W tej sytuacji rodzi się jednak pytanie w jakim zakresie Miasto Ł. nie wykonało umowy dzierżawy ? Na podstawie umowy dzierżawy pozwany zobowiązał się do wydania nieruchomości w posiadanie Spółce i zobowiązanie to wykonał. Spółka była w posiadaniu nieruchomości przez okres obowiązywania umowy , tj. od 1 stycznia do 31 maja 2012r.

Prawdą jest, że pozwany zobowiązywał się do uchwalenia nowych taryf, czego nie wykonał. Okoliczność ta jednak uzasadniała wyłącznie odstąpienie od umowy dzierżawy przez Spółkę. Z tego prawa Spółka skorzystała skutecznie odstępując od umowy. Niesposób natomiast ze względu na powyższe zaniechanie pozwanego konstruować roszczenie odszkodowawcze Spółki na podstawie art. 471 kc, skoro Spółka w dacie zawierania umowy miała świadomość nieuchwalenia nowej taryfy przez Radę Miasta, miała, a przynajmniej powinna była mieć – jako profesjonalista - świadomość obowiązywania starej [nieaktualnej] taryfy zaniżającej wysokość stawki, i godziła się w § 7 ust. 2 umowy na jej stosowanie w „okresie przejściowym”. Co więcej, strony w umowie nie określiły ani terminu, w którym pozwany winien uchwalić nową taryfę, ani sankcji za niewykonanie tego obowiązku.

Z tego względu w ocenie Sądu Apelacyjnego nieuchwalenie nowej taryfy przez Radę Miasta nie może stanowić podstawy odszkodowawczej odpowiedzialności pozwanego wynikającej z kontraktu za okres wykonywania umowy – pomiędzy 1 stycznia a 31 maja 2012r. Stanowiło ono jedynie obowiązek pozwanego wynikający z ustawy, którego niewykonanie uzasadniało odstąpienie Przez spółkę od umowy dzierżawy.

W tym stanie sprawy za nieuzasadnione uznać należy również roszczenia powodowej Spółki z tytułów kosztów poniesionych w związku z wykonywaniem przez nią umowy przez okres pięciu miesięcy 2012r. Na rozprawie apelacyjnej powód określał tę szkodę jako różnicę pomiędzy kosztami funkcjonowania przedsiębiorstwa w tym okresie a przychodami uzyskanymi od dostawców usług.

Stwierdzić należy, że nieuchwalenie nowej taryfy nie stanowiło żadnej przeszkody do wykonywania umowy dostarczania wody i odprowadzania ścieków na rzecz usługobiorców. Wprawdzie postanowienia umowy dzierżawy zawarte w § 7 ust. 2 skutkowały zaniżeniem stawki w stosunku do wynikającej z art. 24 a ust. 1 ustawy o.z.z.w., co było niekorzystne dla powodowej Spółki, ale na powyższe powodowa Spółka wyraziła zgodę, zawierając umowę. Umowa dzierżawy była wykonywana przez okres 5 miesięcy. Przez cały ten czas nieruchomości były w posiadaniu powodowej Spółki. Zatem nie ma podstaw do twierdzenia, że umowa, która wiązała strony, a więc umowa dzierżawy, nie była przez Miasto wykonywana. Natomiast po odstąpieniu od umowy przez Spółkę doszło do zwrotnego wydania nieruchomości Miastu, które zaprzestało pobierania czynszu.

W tym stanie sprawy kreowanie roszczenia odszkodowawczego przez powodową Spółkę w stosunku do pozwanego z tytułu ponoszenia kosztów działalności gospodarczej w okresie pomiędzy 1 stycznia a 31 maja 2012r. nie znajduje żadnego uzasadnienia, w oparciu o zasady odpowiedzialności kontraktowej. Jedyne roszczenia jakie przysługują powodowej Spółce z tytułu wykonywania umów o dostarczanie wody i odbieranie ścieków za ten okres, mogą być adresowane przez Spółkę do odbiorców usług o ile znajdują podstawę w zawartych przez Spółkę umowach z odbiorcami usług.

Natomiast zgłoszenie roszczeń odszkodowawczych wobec pozwanego z tytułu zaniżenia stawki w „okresie przejściowym”, nie znajduje uzasadnienia w świetle postanowień umownych, skoro w stosunku do Miasta Spółka przyjęła takie zobowiązanie w umowie dzierżawy w pełni świadomie, nie określając terminu uchwalenia nowej taryfy, ani nie regulując w umowie ewentualnych roszczeń odszkodowawczych z tego tytułu. Regulacja przyjęta przez strony umowy dzierżawy w § 7 ust. 2 umowy z góry zakładała nie bilansowanie się kosztów przedsiębiorstwa z dochodami z umów zawieranymi z odbiorcami usług. Jednakże był to skutek łatwy do przewidzenia w chwili zawierania umowy dzierżawy, zgodnie przyjęty przez strony, a w szczególności przez Spółkę.

W tym stanie sprawy uzasadnione są zarzuty apelacji dotyczące naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 494 w zw. z art. 471 k.c. w zakresie uwzględniającym roszczenie powodowej Spółki o zapłatę odszkodowania z tytułu utraconych korzyści oraz w związku z kosztami ponoszonymi przez Spółkę przez okres wykonywania umowy. Sąd Apelacyjny uznał powyższe roszczenia za nieuzasadnione i zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w tym zakresie oddalając powyższe roszczenia.

Roszczenie Spółki uzasadnione jest wyłącznie w zakresie nakładów poniesionych przez Spółkę w związku z wykonywaniem umowy. W tym zakresie Sąd Apelacyjny w całości przyjmuje ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu Okręgowego za własną. W szczególności nie jest uzasadniony zarzut apelacji strony pozwanej, że Spółka odstępując od umowy pozbawiła się prawa dochodzenia zwrotu nakładów. Odstąpienie od umowy przez Spółkę było w pełni uzasadnione gdyż wskutek zawinionego zaniechania pozwanego, Spółka nie mogła osiągnąć uzasadnionego w świetle postanowień ustawy celu gospodarczego. Niemniej licząc na wykonywanie umowy przez okres 10 lat poniosła nakłady, które podniosły wartość nieruchomości i urządzeń pozwanej oddanych jej w posiadanie na podstawie umowy dzierżawy. Roszczenie powódki w tym zakresie znajduje zatem uzasadnienie wprost w art. 494 § 1 kc gdyż Spółka dochodzi zwrotu tego co faktycznie świadczyła, od podmiotu na którego rzecz świadczyła.

Oczywiście nie są uzasadnione zarzuty apelacji podniesione w uzasadnieniu apelacji dotyczące przedawnienia roszczenia powodowej Spółki o zwrot nakładów, ze względu na upływ trzyletniego terminu dochodzenia roszczeń ze stosunków gospodarczych. Skoro bowiem do skutecznego odstąpienia od umowy doszło w dniu 31 maja 2012., a powodowa Spółka wystąpiła z roszczeniem odszkodowawczym w dniu 10 września 2012r., to trzyletni termin przedawnienia nie upłynął, a w dniu wniesienia pozwu uległ przerwaniu zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 kc.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznając, że roszczenie powodowej Spółki jest uzasadnione wyłącznie do wysokości nakładów poczynionych przez Spółkę w wykonaniu umowy dzierżawy z dnia 19 września 2011r. , na podstawie art. 386 § 1 kpc obniżył zasądzoną przez Sąd Okręgowy kwotę na rzecz Spółki do wysokości 995 895,12zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 sierpnia 2012r. , tak jak przyjął Sąd Okręgowy.

W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny powództwo oddalił jako bezzasadne.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach proporcjonalnie do wyniku sprawy. Powód wygrał proces przed Sądem pierwszej instancji w 30%. Koszty procesu przed Sądem pierwszej instancji wyniosły 152 921zł.

Powodowa Spółka poniosła koszty w wysokości 107 217zł, na co złożyły się opłata sądowa i wynagrodzenie pełnomocnika ustalone w wysokości stawek określonych w Rozporządzeniu.

Pozwany poniósł koszty zastępstwa prawnego i dopuszczonych w sprawie kosztów opinii biegłych w łącznej kwocie 45 703,87zł [k. 786, 998, 1070, 1144, 1195].

Ponieważ 30% z kwoty wszystkich kosztów procesu wynosi 45 876zł, Sąd zniósł wzajemnie miedzy stronami koszty procesu przed Sądem pierwszej instancji.

Skarb Państwa pokrył koszty sądowe tymczasowo w wysokości 991,07zł [postanowienie k. 1070]. I te koszty Sąd rozliczył proporcjonalnie do wyniku sprawy. Nakazując pobrać od strony wskazane w wyroku kwoty.

W pozostałej części Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc jako bezzasadną.

Ponieważ pozwany wygrał apelację w 67% Sąd Apelacyjny rozliczył koszty procesu w postępowaniu odwoławczym proporcjonalnie do wyniku procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Pozwany poniósł koszty w wysokości 114400zł, na co złożyły się opłata od apelacji i koszty zastępstwa prawnego, wg aktualnych stawek. Powód poniósł koszty wynoszące 14 400zł i odpowiadające aktualnej stawce zastępstwa prawnego. Ze względu na wynik sprawy pozwany był zobowiązany do pokrycia kosztów w zakresie 33% , czyli do wysokości kwoty 42 504zł . Z tego względu Sąd Apelacyjny zasądził od powoda na rzecz pozwanego koszty procesu przez Sądem odwoławczym, odpowiadające różnicy pomiędzy kosztami faktycznie poniesionymi – 114 400zł , a tymi które pozwany winien ponieść – 42 504zł. W konsekwencji Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego 71 896zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.