Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku M. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania M. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 23 kwietnia 2015 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje M. M. (1) prawo do emerytury poczynając od dnia 23 marca 2015 roku,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz M. M. (1) kwotę 120,00 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VU 585/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 kwietnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawcy M. M. (1) prawa do emerytury z uwagi na brak wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Od powyższej decyzji wnioskodawca odwołał się w dniu 26 maja 2015 roku. Wnioskodawca zarzucił organowi rentowemu, iż bezzasadnie wyłączył ze stażu pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w P. w okresie od dnia 25 października 1974 roku do dnia 1 lutego 1979 roku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, iż brak jest świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, a z przedłożonej przez skarżącego dokumentacji nie wynika, aby przedsiębiorstwo zatrudniające wnioskodawcę było jednostką organizacyjną (...).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. M. (1), urodzony w dniu (...), złożył w dniu 26 marca 2015 roku wniosek o przyznanie emerytury. Wnioskodawca nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-3 akt emerytalnych)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżący udowodnił staż pracy wynoszący 25 lat, w tym: 11 lat, 10 miesięcy i 23 dni stażu pracy w szczególnych warunkach.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. nie zaliczył wnioskodawcy do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu pracy od dnia 25 października 1974 roku do dnia 1 lutego 1979 roku w Przedsiębiorstwie (...) w P., ponieważ:

- brak jest świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach,

- zajmowane stanowisko – pomocnik operatora maszyn torowych – nie znajduje się w Zarządzeniu Ministra Komunikacji nr 64 z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego,

- z przedłożonych dokumentów nie wynika, aby zatrudniające ubezpieczonego w tym okresie Przedsiębiorstwo było jednostką organizacyjną (...).

(dowód: decyzja ZUS z dnia 23 kwietnia 2015 roku, k. 60 akt emerytalnych)

M. M. (1) w okresie od dnia 25 października 1974 roku do dnia 1 lutego 1979 roku był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w P., ul. (...).

Przedsiębiorstwo (...) było zaliczane do jednostek organizacyjnych administracji państwowej i gospodarki narodowej objętych administracją zgodnie z Zarządzeniem nr 104/81 Ministra Komunikacji z dnia 13 grudnia 1981 roku w sprawie objęcia militaryzacji jednostek organizacyjnych resortu komunikacji.

Na świadectwie pracy wystawionym J. S. – również zatrudnionemu w (...) w P., przełożonego wnioskodawcy widnieje pieczątka Dyrekcji(...).

(dowód: świadectwo pracy z dnia 6 marca 1979 roku, k. 18 akt emerytalnych, zaświadczenie z dnia 16 grudnia 1981 roku, k. 11, świadectwo pracy J. S. z dnia 19 lipca 1976 roku, k. 24 akt sprawy )

W okresie od dnia 25 października 1974 roku do dnia 31 grudnia 1976 roku wnioskodawca zajmował stanowisko pomocnika operatora maszyn torowych, a od dnia 1 stycznia 1977 roku do dnia 31 grudnia 1977 roku wykonywał obowiązki ślusarza – pomocnika maszynisty.

(dowód: angaż z dnia 24 października 1974 roku, k. 19, angaż z dnia 4 marca 1977 roku, k. 21, angaż z dnia 16 lutego 1978 roku, k. 22 akt emerytalnych)

W okresie zatrudnienia w (...) z siedzibą w P. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał swe obowiązki na kolei. Jeździł maszynami służącymi do podnoszenia, czyszczenia i zamiatania torów kolejowych oraz uzupełniania tłucznia. Odwołujący wykonywał obowiązki maszynisty maszyn torowych ciężkich pojazdów pomocniczych. Były to lokomotywy, które ciągnęły za sobą dwa wagony mieszkalne, gdzie zamieszkiwała brygada pracownicza. W okresie zatrudnienia wnioskodawca miał uprawnienia kolejarskie, w tym osiemdziesięcioprocentowe zniżki na przejazdy. Ubezpieczony pracował w ciężkich warunkach charakteryzujących się szumem i kurzem.

(dowód: zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 5:47 do minuty 20:10, protokół z rozprawy z dnia 9 listopada 2016 roku, k. 35-35v akt sprawy)

Następnie w okresie od dnia 21 października 1981 roku do dnia 31 maja 1987 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) Zakładach (...) z siedzibą w W., Oddział w P. (wcześniej (...) z siedzibą w P.). Zakład pracy odwołującego nadal mieścił się w P. przy ul. (...).

Wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku operatora profilarki P. i pracował na budowach kolejowych na terenie całego kraju. Jego czynności nadal polegały na wykonywaniu prac bezpośrednio związanych z utrzymywaniem ruchu pociągów.

Umowa o pracę została zawarta z Przedsiębiorstwem (...) w P., to jest Przedsiębiorstwem zatrudniającym ubezpieczonego w okresie od dnia 25 października 1974 roku do dnia 1 lutego 1979 roku.

Nazwa pracodawcy odwołującego uległa zmianie w trakcie trwania stosunku pracy. Angaż z dnia 7 października 1982 roku jako pierwszy wskazuje, że podmiotem zatrudniającym są od dnia 1 sierpnia 1982 roku (...) Zakłady (...) z siedzibą w W..

(dowód: umowa o pracę z dnia 21 października 1981 roku, k. 23, angaż z dnia 7 października 1982 roku, k. 25, świadectwo pracy z dnia 30 maja 1987 roku, k. 35, akt emerytalnych, zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 5:47 do minuty 20:10, protokół z rozprawy z dnia 9 listopada 2016 roku, k. 35-35v akt sprawy )

Okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Zakładach (...) z siedzibą w W., Oddział w P. został przez organ rentowy zaliczony do stażu pracy w warunkach szczególnych.

(okoliczność niesporna)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

Do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 (ust 3). Ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin została uchylona przepisem art. 195 pkt 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z dniem 1 stycznia 1999 r. Jednakże niektóre regulacje z ustawy o zaopatrzeniu pracowników kolejowych zostały, na okres przejściowy, przejęte do nowej ustawy emerytalno-rentowej.

W myśl art. 42 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pracownikami kolejowymi w rozumieniu ustawy są osoby pozostające w stosunku pracy w:

1) jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...), z wyłączeniem biur projektów kolejowych;

2) innych jednostkach (komórkach) organizacyjnych, których pracownicy byli objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin;

3) podmiotach wydzielonych z przedsiębiorstwa państwowego (...) w okresie od dnia 1 września 1999 r. do dnia wpisu spółki (...) Spółka Akcyjna do rejestru handlowego.

Z kolei rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze określa rodzaje prac uznanych za zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dwoma sposobami: za pomocą wykazu tych prac (wykaz A i B) i dodatkowo w odniesieniu do osób wyjątkowo korzystających z uprawnień emerytalnych na podstawie ustawy zaopatrzeniowej z dnia 14 grudnia 1982 r. - za pomocą ogólnego określenia rodzaju zatrudnienia, połączonego z odesłaniem do przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (§ 4 ust. 3 rozporządzenia).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem.

Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia) lub praca górnicza w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okres zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 (ust 3 § 4 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i nie przystąpił do OFE. Sporny między stronami nie był także sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy przez przedsiębiorstwo, którego przedmiotem działalności było wykonywanie prac związanych z utrzymywaniem ruchu pociągów. W przedmiotowej sprawie ZUS podnosił, że Przedsiębiorstwo zatrudniające skarżącego w spornym okresie nie było jednostką organizacyjną (...) i dlatego wnioskodawcy nie przysługuje wcześniejsza emerytura.

W będącej przedmiotem osądu sprawie brak jest dowodów na to, aby w spornym okresie wnioskodawca wykonywał pracę w jednostce organizacyjnej (...). Trzeba jednak podkreślić, że skarżący nie ubiega się o emeryturę kolejową, lecz emeryturę wcześniejszą wynikającą z przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W tej sytuacji więc sama nazwa stanowiska nie może determinować jego ewentualnych uprawnień lub i ich braku. Ugruntowany w tym zakresie dorobek judykatury jednoznacznie wskazuje, iż o ocenie, czy praca jest pracą w szczególnych warunkach nie decyduje nazwa stanowiska pracy lecz faktycznie wykonywana praca.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Z zestawienia § 1 i 2 powołanego rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Odnośnie oceny dowodów zgromadzonych w postępowaniu zważyć należy, iż okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Odnosząc powyższe do analizowanej sprawy warto podkreślić, iż materiał dowodowy potwierdził zdaniem Sądu Okręgowego, iż zarówno w okresie pracy w okresie od dnia 25 października 1974 roku do dnia 1 lutego 1979 roku, jak i od dnia 21 października 1981 roku do dnia 31 maja 1987 roku wnioskodawca wykonywał te same czynności. Mianowicie jeździł maszynami służącymi do podnoszenia, czyszczenia i zamiatania torów kolejowych oraz uzupełniania tłucznia. Zarówno w kwestionowanym przez ZUS jak i zaliczonym okresie pracy wnioskodawca świadczył swe obowiązki na rzecz tego samego zakładu pracy – Przedsiębiorstwa (...) z siedzibą w P. - z tą różnicą, że w roku 1982 doszło do przekształcenia podmiotowego, w wyniku którego pracodawca odwołującego stał się jednostką organizacyjną (...). Choć po przekształceniu zmianie uległa nazwa pracodawcy ubezpieczonego, to skarżący nadal wykonywał swe obowiązki na rzecz tego samego zakładu pracy mieszczącego się w P., przy ul. (...) i pod dalszym nadzorem przełożonego w osobie J. S..

Zauważyć należy niekonsekwencję organu rentowego, który częściowo zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych wnioskodawcy okres od dnia 21 października 1981 roku do dnia 31 lipca 1982 roku, kiedy to nie doszło jeszcze do przekształcenia pracodawcy i wnioskodawca nadal nie był pracownikiem kolejowym w rozumieniu art. 42 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W ocenie Sądu zaliczeniu do stażu pracy winien podlegać cały okres wykonywania przez skarżącego pracy na kolei. Wszak ubezpieczony świadczył takie same obowiązki w tym samym zakładzie pracy. Celem jego działania było zaś wykonywanie pracy bezpośrednio związanej z utrzymaniem ruchu pociągów. Okres ten podlega zatem zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych, choć brak jest przesłanek, aby uznać skarżącego za pracownika kolejowego w okresie od dnia 25 października 1974 roku do dnia 1 lutego 1979 roku.

Przyjęcie w tej sytuacji, iż brak formalnego statusu pracownika kolejowego w rozumieniu art. 42 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowić ma bezwzględną przeszkodę w przyznaniu wnioskodawcy prawa do emerytury wcześniejszej byłoby nieuzasadnione i nieuprawnione. Wszak ratio legis przepisów o emeryturze wcześniejszej z tytułu pracy w warunkach szczególnych było nadanie specjalnych uprawnień pracownikom z racji rodzaju wykonywanej pracy , a nie nazwy stanowiska pracy.

Podkreślenia wymaga, że w Wykazie A, Dziale VIII (w transporcie i łączności), poz. 13 załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku umieszczono wykonywanie prac przez zakładowe służby kolejowe bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów. Właśnie takie prace wykonywał skarżący w spornym okresie, to jest od dnia 25 października 1974 roku do dnia 1 lutego 1979 roku. Zaliczenie wyżej wymienionego okresu nakazuje uznać, że wnioskodawca osiągnął staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący co najmniej 15 lat i implikujący w rezultacie przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury.

Biorąc pod uwagę, iż wnioskodawca spełnił jednocześnie pozostałe wymagane przepisami rozporządzenia warunki, to jest ukończył 60 lat, jego łączny okres zatrudnienia składkowy i nieskładkowy wyniósł 25 lat, należy uznać, że żądanie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie. Sąd przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury z dniem złożenia wniosku o przyznanie prawa do emerytury, to jest od dnia 23 marca 2015 roku.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490). Sąd Okręgowy uznał, że w związku ze znaczącą zmianą przepisów w tym zakresie uzasadnione jest zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy stawki o podwójnej wysokości, to jest kwotę 120,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.