Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodnicząca:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	stażysta Michał Maśnik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 listopada 2016 r. w S.

sprawy H. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek odwołania H. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 14 lipca 2016 r. znak: (...)-2015

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 lipca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 17 czerwca 2016 roku, odmówił H. K. (1) ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że do obliczenia wartości kapitału początkowego przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy wynoszący 81,44 %, będący wyższy od ustalonego z 10 kolejnych lat lub z 20 dowolnie wybranych z całego okresu ubezpieczenia sprzed 01.01.1999r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z 10 kolejnych lat (1981-1990) wyniósł bowiem 67,16 %, natomiast z 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia sprzed 01.01.1999r. (tj. z lat 1973-1978, 1981-1990, 1992-1995) - 60,27 %. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego nie uległa zmianie.

H. K. (1) odwołała się od powyższej decyzji. W piśmie uzupełniającym z dnia 19 sierpnia 2016 roku podniosła, że decyzję tę uważa za błędną, ponieważ załączony do niej wykaz dochodów ubezpieczonej nie uwzględnia dochodów, które uzyskiwała w latach 1975-1984 w ramach zatrudnienia w (...) w S., co jej zdaniem wpłynęło na zaniżenie wysokości otrzymywanej emerytury.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

H. K. (1) urodziła się (...).

Niesporne.

Decyzją z dnia 08 sierpnia 1996 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał H. K. (1) na podstawie obowiązującej wówczas ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) oraz ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104 poz. 450 ze zm.) - prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, począwszy od 6 sierpnia 1996 roku. Do ustalenia podstawy wymiaru renty przyjęto wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek z 7 lat kalendarzowych, tj. z okresu od 1 stycznia 1986 roku do 31 grudnia 1992 roku; wyliczony przez organ rentowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty wyniósł wówczas 81,44 %.

Wnioskując o przyznanie renty ubezpieczona złożyła w organie rentowym świadectwa pracy, w tym m.in. świadectwo z dnia 21.05.1993r. z okresu zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) wraz z kartą zasiłkową. W karcie tej wskazano, że w dniach 15 i 16 listopada 1991 roku ubezpieczona korzystała z dwóch dni zwolnienia lekarskiego w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem.

Składając wniosek o rentę H. K. złożyła zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu od szeregu pracodawców: z (...) – obejmujące wyłącznie zarobki za okres od 1 października 1981 roku do 10 lipca 1984 roku; z (...) S.A. – obejmujące zarobki za okres od 4 kwietnia 1984 roku do 31 maja 1988 roku; z Przedsiębiorstwa (...) za okres od 1 sierpnia 1988 roku do 31 października 1988 roku oraz w Zakładach (...) za okres od 27 grudnia 1988 roku do 20 maja 1993 roku.

Dowody:

- decyzja z dnia 08.08.1996r. - k. 40-41 plik II akt rentowych;

- świadectwo pracy z dnia 21.05.1993 r. - k. 11 plik II akt rentowych;

- karta zasiłkowa - k. 12 plik II akt rentowych;

- zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 27a-30 plik I akt rentowych.

Decyzją z dnia 12 stycznia 2016 roku ZUS O/S. ustalił H. K. (1) wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. na kwotę 117 284,53 zł. W decyzji tej przyjęto, że podstawa wymiaru kapitału początkowego wynosi 994,29 złotych. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy ustalony w decyzji o jej przyznaniu w wysokości 81,44 %.

Długość przebytych przez ubezpieczoną okresów składkowych uwzględniono w wymiarze 20 lat, 11 miesięcy i 23 dni (251 miesięcy), nieskładkowych – 11 miesięcy i 27 dni, a z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem – 3 lat i 8 dni.

W decyzji wskazano, że współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł w przypadku ubezpieczonej 89,75 %. Średnie dalsze trwanie życia ustalono na 209 miesięcy.

Decyzją z dnia 13 stycznia 2016 roku organ rentowy ponownie przeliczył H. K. (1) kapitał początkowy i ustalił jego wysokość na dzień 1 stycznia 1999r. na kwotę 120 900,23 zł.

W decyzji tej przyjęto, że podstawa wymiaru kapitału początkowego wynosi 994,29 złotych. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy ustalony w decyzji o jej przyznaniu w wysokości 81,44 %.

Długość przebytych przez ubezpieczoną okresów składkowych uwzględniono w wymiarze 20 lat, 11 miesięcy i 23 dni (251 miesięcy), nieskładkowych – 11 miesięcy i 27 dni, a z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem – 3 lat i 8 dni.

W decyzji wskazano, że współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł w przypadku ubezpieczonej 89,75 %. Średnie dalsze trwanie życia ustalono na 209 miesięcy.

Niesporne, a nadto dowody:

- decyzja z dnia 12.01.2016r. - k. 4 plik (...);

- decyzja z dnia 13.01.2016r. - k. 7 plik (...).

W dniu 17 czerwca 2016 roku H. K. (1) złożyła w ZUS O/S. wniosek o przeliczenie kapitału początkowego i emerytury. Do wniosku dołączyła zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu Rp-7 z dnia 15.06.2016r. oraz świadectwo pracy z dnia 14.06.2016r. z tytułu zatrudnienia w (...) w S. oraz umowę o naukę zawodu. Z dokumentów tych wynika, że ubezpieczona zatrudniona była w okresie od 01.09.1970r. do 10.07.1984r. w ww. spółdzielni na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku sprzedawcy. Wystawione zaświadczenie Rp-7 zawierało ponadto dane o wynagrodzeniu w latach 1975-1984 i zostało opatrzone adnotacją o wystawieniu na podstawie kartotek zarobkowych.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek ubezpieczonej - k. 12 plik (...);

- zaświadczenie o zatrudnieniu z 15.06.2016r. - k. 13 plik (...);

- świadectwo pracy z 14.06.2016r. - k. 14 plik (...).

- umowa o naukę zawodu - k. 15 plik (...).

Gdyby obliczyć dla ubezpieczonej wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego na zasadach obowiązujących w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, to wyniósłby on:

- przy przyjęciu wynagrodzeń z lat 1974 – 1983 - 44,99% (przy uwzględnieniu okoliczności, że w okresie od 1979-1980 ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym);

- przy przyjęciu wynagrodzeń z lat 1975-1984 - 47,47 % (przy uwzględnieniu okoliczności, że w okresie od 1979-1980 ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym);

- przy przyjęciu wynagrodzeń z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. z lat 1981 – 1990 - 67,16%;

- przy przyjęciu wynagrodzeń z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia z okresu sprzed 01.01.1999r., tj. z lat 1973-1978, 1981-1990 oraz z 1992-1995, przy uwzględnieniu także zarobków uzyskanych przez ubezpieczoną w czasie pracy w Społem, a wynikających z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 15.06.2016r. - 60,27 %.

Dowód: dokumentacja w aktach ZUS O/S. dot. H. K..

Pracownik ZUS obliczający obecnie wysokość kapitału początkowego H. K., wprowadzając do systemu komputerowego dane o wysokości zarobków uzyskanych przez H. K. w poszczególnych latach, w przypadku roku 1991, w wykazie dochodów ubezpieczonej w rubryce „stosunek dochodu do przeciętnego rocznego wynagrodzenia” wprowadził błędny wskaźnik 11,03% zamiast prawidłowego 110,34%.

W czasie gdy dla ubezpieczonej była obliczana renta, wartość wwpw za rok 1991 wprowadzono do systemu prawidłowo, ustalając że wynosi ono 110,34%.

Dowody: wyliczenia w aktach ZUS O/S. dot. H. K., w szczególności wykaz wprowadzonych dochodów ubezpieczonego - k. 20 akt (...) oraz wyliczenie wwpw na potrzeby przyznania renty – k. 39, plik II.

H. K. (1) do końca 1998 wykonywała pracę w następujących okresach i w następujących zakładach pracy, uzyskując stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynagrodzenie w następującej wysokości:

- od 1 września 1970 roku do 10 lipca 1984 roku w (...) w S. . W tym czasie w okresie od 15 września 1978 roku do 22 września 1981 roku korzystała z urlopu bezpłatnego z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem. W roku 1975 jej wynagrodzenie wyniosło 25.854 zł, w roku 1976 – 26.884 zł, w roku 1977 – 33.426 zł, w roku 1978 – 23.530 zł, w roku 1981 - wyniosło 17.212 zł, w roku 1982 – 101.986 zł, w roku 1983 – 113.522 zł; w roku 1984 – 62.673 zł;

- od 4 września 1984 roku do 31 maja 1988 roku w (...)Prasa-K.-Ruch” w S. ; uzyskane u tego pracodawcy wynagrodzenie wyniosło: w roku 1984 – 46.203 zł, w roku 1985 – 240.060 zł, w roku 1986 - 289.140 zł, w roku 1987 - 350.208 zł, w roku 1988 - 637.080 zł;

- od 1 sierpnia 1988 roku do 31 października 1988 roku w Krajowej Państwowej (...) ; uzyskane u tego pracodawcy wynagrodzenie wyniosło w czasie zatrudnienia 93.159 zł;

- od 27 grudnia 1988 roku do 20 maja 1993 roku w Zakładach (...); uzyskane u tego pracodawcy wynagrodzenie wyniosło: w roku 1988 – 8.193 zł, w roku 1989 - 2.229.432 zł, w roku 1990 - 13.302.622 zł, w roku 1991 - 23.435.491 zł, w roku 1992 - 36.608.088 zł, w roku 1993 - 16.042.975 zł;

- od 2 listopada 1994 roku do 31 lipca 1995 roku w Zakładzie Produkcyjno-Usługowym (...) w S.; po ustaniu tego zatrudnienia do 30 listopada 1995 roku ubezpieczona korzystała jeszcze z zasiłku chorobowego.

Ponadto w okresie od 12 lipca 1993 roku do 12 lipca 1994 roku była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy i pobierała zasiłek dla bezrobotnych, w łącznej kwocie: 7.920 zł za rok 1993 i 10.493 zł za rok 1994.

Po raz kolejny ubezpieczona zarejestrowała się w PUP w dniu 5 grudnia 1995 roku i była tam zarejestrowana jako bezrobotna do czasu przyznania jej przez ZUS O/S. prawa do renty. W roku 1995 pobrała zasiłek dla bezrobotnych w kwocie 223,80 zł, zaś w roku 1996 – 1.591,50 zł.

H. K. urodziła dwoje dzieci: w dniu 22 lipca 1976 roku i 19 kwietnia 1978 roku.

Dowody – dokumenty w aktach ZUS O/S. dot. H. K. – świadectwa pracy, odpisy skrócone aktów urodzenia, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, karta wypłat zasiłku.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r., poz. 887 z późn. zm.) dla osób objętych nowymi zasadami obliczania emerytur, które podlegały ubezpieczeniu przed wejściem w życie ustawy, kiedy nie było jeszcze obowiązku ewidencjonowania składek na indywidualnych kontach, ustalany jest kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 cyt. ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2 przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 cyt. art. podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W myśl ust. 4, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, która - stosownie do art. 19 ustawy - wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych w poprzednim roku kalendarzowym (licząc od daty wniosku).

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175, z zastrzeżeniem art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Do obliczenia kapitału początkowego dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się, na jej wniosek, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty przyjęty w decyzji ustalającej prawo do renty po raz pierwszy lub ponownie ustalającej jej wysokość. W przypadku gdy renta została przyznana przed dniem 15 listopada 1991 r., do ustalenia kapitału początkowego przyjmuje się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony w wyniku rewaloryzacji, chyba że po tej dacie ponownie była ustalana jego wysokość (art. 174 ust. 4 cytowanej ustawy).

W niniejszym postępowaniu pod rozwagę sądu poddana została ocena prawidłowości decyzji ZUS z dnia 14 lipca 2016 roku, którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił H. K. (1) ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego.

Kwestionując prawidłowość decyzji ubezpieczona żądała ustalenia wysokości kapitału początkowego, a następnie wysokości emerytury, z uwzględnieniem zarobków uzyskanych przez nią w czasie zatrudnienia w (...) w S. w latach 1975-1984, a wynikających ze złożonego przez nią w roku 2015 nowego zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawionego przez tego pracodawcę. Organ rentowy twierdził natomiast, że nie jest to możliwe, gdyż wyliczenie wysokości kapitału początkowego przy uwzględnieniu zarobków z tych lat (przy zastosowaniu przewidzianych prawem zasad obliczania tego kapitału) spowoduje obniżenie wysokości kapitału w porównaniu z wysokością dotychczas obliczoną.

Przeprowadzona przez sąd analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego, dotyczącego zarobków ubezpieczonej doprowadziła do wniosku, że to twierdzenia organu rentowego są uzasadnione i w pełni zgodne z prawem.

Sąd przeanalizował bowiem dokonane przez ZUS O/S. wyliczenia i stwierdził, że poza błędnie wpisanym obecnie w wykazie dochodów ubezpieczonej za rok 1991 wskaźnikiem stosunku dochodu do przeciętnego rocznego wynagrodzenia (wpisano 11,03% zamiast 110,34%) są one prawidłowe. Opisany powyżej błąd pozostaje przy tym bez wpływu na rozstrzygnięcie, ponieważ pojawił się on dopiero obecnie, przy próbie ponownego wyliczenia przez organ kapitału początkowego, zaś przy ustalaniu renty wskaźnik za ten rok został prawidłowo przyjęty na poziomie 110,34%. Gdyby zaś obecnie, przeliczając kapitał w różnych wariantach, wprowadzić zarobki za rok 1991 na prawidłowym poziomie 110,34% i tak nie doprowadziłoby to ostatecznie (przy obliczaniu kapitału z okresu 20 lat, gdyż tylko wtedy rok 1991 może być brany pod uwagę) do wyliczenia wwpw kapitału na poziomie wyższym niż dotychczas przyjęty.

Ubezpieczonej, jako osobie niewykształconej w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych, może niewątpliwie wydawać się, że złożenie w organie rentowym nowych dokumentów powinno automatycznie zadziałać na jej korzyść. Niestety, nie bierze ona pod uwagę tego, że dotychczas korzystała z wyliczenia dokonanego na starych zasadach, wynikających z nieobowiązujących od roku 1999 ustaw. Skoro jednak wniosek o przeliczenie kapitału złożyła w roku 2016, musiał on zostać rozpoznany według zasad obecnie obowiązujących. Te zaś nie pozwalają na dowolne manipulowanie zarobkami z poszczególnych lat, prowadząc w ostateczności do znacznego (w porównaniu z dotychczasowym) obniżenia wartości przyjętego wskaźnika.

Wobec powyższego sąd, stosownie do normy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.