Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XIII Ga 603/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. kwotę 1.330,00 zł z ustawowymi odsetkami od 15 lutego 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych w stosunku rocznym od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (pkt I) oraz kwotę 264,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 197,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt II) (wyrok k. 273; uzasadnienie k. 274 – 276 odwrót tom II).

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w całości i zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie:

I.  przepisów postępowania, w postaci:

1. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

- dokonanie oceny materiału zebranego w sprawie w sposób sprzeczny z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego i w konsekwencji przyjęcie, że poinformowanie poszkodowanego już przy zgłoszeniu szkody o możliwości zorganizowania wynajmu pojazdu zastępczego za cenę 118,00 zł brutto za dobę jest nieistotne, jako że informacja ta nie zawierała szczegółów oferty najmu;

- poprzez pominięcie okoliczności, że powód żadnym dowodem nie wykazał przyczyn, dla których poszkodowany nie skorzystał z tańszej propozycji najmu przedstawionej przez pozwanego ani kryteriów jakimi się kierował, jakie by go usprawiedliwiały;

2. art. 227 w zw. z art. 217 k.p.c. poprzez bezzasadne oddalenie dowodu z wytycznych określających „Zasady wynajmu pojazdu zastępczego w raamch obowiazkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdów mechanicznych” wydanych przez Polską Izbę Ubezpieczeń we współpracy z Urzędem Komisji Nadzoru Finansowego poprzez wadliwą ocenę, że dowód ten nie ma istotnego charakteru w sprawie;

3. art. 278 k.p.c. poprzez samodzielne rozstrzygnięcie przez Sąd zagadnienia wymagającego wiadomości specjalnych, tj. ustalenie, że stawka najmu pojazdu zastępczego odpowiadającego klasie pojazdu uszkodzonego zastosowana przez powoda była stawką rynkową występującą na rynku lokalnym poszkodowanego w dacie szkody i oparcie się w tym zakresie przez Sąd na analizie wydruków ze stron internetowych, podczas gdy wydruki te nie określały czy wskazane tam elementy dotyczą drugiej połowy 2013 r. oraz rynku lokalnego poszkodowanego, co w konsekwencji doprowadziło do zasądzenia sumy odszkodowania przekraczającej wysokość celowych i ekonomicznie uzasadnionych kosztów najmu pojazdu zastępczego.

II.  przepisów prawa materialnego w postaci:

1.  art. 354 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji przyjęcie, że działanie poszkodowanego powodujące konieczność zwrotu wyższych kosztów najmu pojazdu zastępczego i tym samym zwiększenie rozmiaru szkody, nie narusza obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem, mimo nieudowodnienia przez powoda (na którym spoczywał w tym zakresie ciężar dowodu) faktów uzasadniających późniejsze korzystanie z oferty droższej niż wskazana wcześniej przez pozwanego;

2.  art. 6 k.c. w zw. z 361 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji przyjęcie przez Sąd, że to na pozwanym ciążył obowiązek wykazania, że stawki najmu wynikające z umowy poszkodowanego z powodem przekraczają stawki rynkowe, podczas gdy z przepisów kodeksu cywilnego oraz Wytycznych Komisji Nadzoru Finansowego wynika, że koszty najmu nie powinny przekraczać kosztów pozostających w adekwatnym związku przyczynowym, w tym nie powinny odbiegać od cen rynkowych, w zwiazku z czym to powód powinien był wykazać, że stawka 184,50 zł brutto mieści się w zakresie stawek rynkowych uzasadnionych ekonomicznie, a zatem adekwatnych i pozostających w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzącym;

3.  art. 202 w zw. z art. 209 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubepzieczeniowej (Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.) przez jego niezastosowanie skutkujące stwierdzeniem, że wytyczne określające „Zasady wynajmu pojazdu zastępczego w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdów mechanicznych” stanowią dowód nieistotny w sprawie i w konsekwencji nieuwzględnienie przez Sąd faktu, że Komisja Nadzoru Finansowego jako ustawowy organ nadzorczy nad pozwanym Ubezpieczycielem ma uprawnienia do wydania zaleceń, co do których zakłady ubezpieczeń powinny się stosować i winny być uwzględniane przez Sąd jako wydane w ramach realizacji ustawowych zadań organu państwowego.

Podnoszac powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę skarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji, według norm przepisanych (apelacja k. 281-285 tom II).

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa przez pełnomocnika będącego radcą prawnym (odpowiedź na apelację k. 293-296 tom II).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku w zakresie roszczenia głównego oraz kosztów procesu.

Rację ma skarżący podnosząc zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. (zarzut I.1.) i kwestionując w nim ocenę wykazanej przez pozwanego okoliczności poinformowania powoda o zorganizowaniu przez niego usługi wynajmu pojazdu w ramach likwidacji szkody za dzienną stawkę 118,00 zł brutto (pismo k. 75 tom I), jako nieistotnej dla rozstrzygnięcia sprawy z tego powodu, że informacja ta nie zawierała szczegółów tej oferty.

Ocena, czy określone fakty mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.) zależy nie tylko od tego, jakie są to fakty, lecz także, a nawet w pierwszej kolejności, od tego, jak sformułowana i rozumiana jest norma prawna, która w rozpatrywanej sprawie została zastosowana. Dokonane ustalenia faktyczne oceniane są w aspekcie określonego przepisu prawa materialnego, który wyznacza zakres koniecznych ustaleń faktycznych
i ma rozstrzygające znaczenie dla oceny, czy określone fakty, jako ewentualny przedmiot dowodu mają wpływ na treść orzeczenia (stanowisko takie zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z 10 lutego 2012 r., II CSK 357/11, opubl.: Legalis).

W aspekcie wykazania przez stronę powodową jako inicjującą proces stawki najmu przez poszkodowaną pojazdu zastępczego wysokości 184,50 zł brutto (umowa wypożyczenia samochodu zastępczego k. 149 tom I), jako normalnego następstwa powstałej szkody (art. 361 § 1 i 2 k.c.), zadaniem pozwanego było wykazanie okoliczności tamujących bądź ograniczających to roszczenie (art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c.). Zasadnie więc pozwany jako dłużnik w ramach właściwego wykonania zobowiązania (art. 354 § 1 k.c.) wskazywał na możliwość skorzystania przez poszkodowaną ze złożonej przez niego oferty wynajmu pojazdu zastępczego, po niższej stawce dniowej. Pozwany wykazał tym samym na tym etapie postępowania, że to zastosowana przez niego stawka wynajmu pojazdu zastępczego 118,00 zł brutto powinna mieć zastosowanie, w sytuacji gdy poszkodowana nie podjęła żadnej aktywności aby obnażyć nieatrakcyjność tej oferty. Oferta w znaczeniu art. 66 § 1 k.c. ma bowiem wyłącznie wyrażać czytelną wolę kontrahenta co do zawarcia umowy określonej treści, albo doprowadzenia do zawarcia umowy określonej treści (w przypadku pośrednictwa). Pismo pozwanego z dnia 8 listopada 2013 r. dyspozycję tę wypełniało, gdyż wskazywało na najważniejszy element umowy najmu pojazdu zastępczego w postaci stawki dziennej wynajmu. Niewątpliwie okoliczność ta ma istotne znaczenie dla oceny zasadności zakresu dochodzonego przez powoda odszkodowania (zarzut II.1. i 2.) szczególnie w sytuacji gdy powód nie podjął żądnych działań w celu ujawnienia pozorności oferty złożonej przez stronę pozwaną.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, że brak szczegółów zaproponowanej przez pozwanego oferty wynajmu pojazdu spowodował, że nie można było ocenić faktu złożenia tej oferty jako skutecznego zakwestionowania zasadności wysokości stawek najmu pojazdu zastępczego dochodzonego przez stronę powodową. W konsekwencji przedstawienia przedmiotowej oferty doszło bowiem do przeniesienia ciężaru dowodu na powoda, jako wierzyciela w zakresie wykazania, iż w realiach rozpoznawanej sprawy stawki te pomimo, iż wyższe od zaproponowanych przez pozwanego, powinny znaleźć zastosowanie (art. 354 § 2 k.c.). W tym wypadku działanie powoda (poszkodowanej) miało polegać na aktywności polegającej na obowiązku bardziej ścisłego współdziałania z dłużnikiem, a tym samym obowiązku odniesienia się do złożonej oferty. Tymczasem powód nie wykazał, że poczynione zostało jakiekolwiek rozeznanie, co do propozycji pozwanego. Nie wskazał więc dlaczego z oferty tej nie skorzystano. W tym wypadku zaniechania powoda w kwestii wykazania, a więc udowodnienia, że oferta pozwanego nie zaspokajała uzasadnionego interesu poszkodowanej jako wierzyciela spowodowało, że strona powodowa powinna liczyć się z negatywnymi konsekwencjami zaniechania współpracy z pozwanym, o której mowa w art. 354 k.c..

Zakres zwrotu celowych i ekonomicznie uzasadnionych wydatków na najem pojazdu zastępczego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2011r. w sprawie III CZP 5/11), zgodnie z treścią art. 354 § 1 k.c., jest determinowany zobowiązaniem poszkodowanego do minimalizacji szkody. Oczywiście poszkodowany nie ma obowiązku dokonać wynajmu pojazdu zastępczego według cen najniższych, czy też nawet średnich, przeciętnych na danym rynku, bowiem trudno oczekiwać od poszkodowanego dokładnego zapoznawania się z cenami rynkowymi przed dokonaniem wynajmu pojazdu. Jednakże nie może to oznaczać akceptowania roszczeń o zwrot każdych poniesionych faktycznie kosztów najmu, w sytuacji, gdy istniała realna możliwość wynajmu po stawkach znacznie niższych. Przy czym strona powodowa nie podważyła owej realności.

Niewątpliwie decyzja o wynajmie pojazdu zastępczego podjęta została autonomicznie i dopiero po zakończeniu najmu skierowane zostało żądanie do ubezpieczyciela o zwrot celowych i ekonomicznie uzasadnionych wydatków, to jednak w realiach rozpoznawanej sprawy, w ramach zgodnej współpracy z ubezpieczycielem jako dłużnikiem, swoją decyzję o odmowie najmu pojazdu zastępczego w oparciu o ofertę złożoną przez pozwanego, strona powodowa winna oprzeć na przekonaniu, że była ona dla niej mniej korzystna, tak pod względem jakości jak i ceny tej usługi niż ta, z której skorzystała. Tymczasem strona powodowa nie wykazała żadnych okoliczności, którymi kierowała się poszkodowana podejmując decyzję o odrzuceniu oferty pozwanego. Nie rozeznała tej ofert tak, co do warunków najmu jak i nie porównała jej ceny z innymi ofertami, a tym samym nie wykazała, że zastosowanie wyższej stawki za faktycznie wynajęty pojazd zastępczy niż oferowany było uzasadnione.

Zdaniem Sądu odwoławczego, w powyższych okolicznościach Sąd Rejonowy błędnie uznał, że pozwany nie udowodnił podniesionego zarzutu zawyżenia dochodzonych kosztów z tytułu najmu pojazdu zastępczego, tym bardziej, że z dowodu przeprowadzonego na wniosek pozwanego przez ten Sąd wynika, że na rynku najmu pojazdów zastępczych (z uwzględnieniem tak klasy pojazdu uszkodzonego, jak i okresu jego naprawy) obowiązują stawki jeszcze niższe niż zaoferowana przez pozwanego (pismo k. 229 tom II).

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 278 k.p.c. (zarzut I.3.) w którym pozwany podważał zasady ustalenia przez Sąd Rejonowy stawek najmu pojazdu zastępczego w klasie i w okresie naprawy pojazdu uszkodzonego stwierdzić należy, że w sytuacji przedstawienia powodowi przez pozwanego oferty wynajmu pojazdu zastępczego oraz zaniechania ze strony poszkodowanej jakichkolwiek inicjatywy mającej na celu jej skonkretyzowanie i porównanie z innymi ofertami na rynku, a więc sprecyzowania powodów, dla których ofertę te odrzuciła, kwestia ustalenia czy stawki te mieszczą się w zakresie stawek stosowanych na rynku przestała mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Z powyższych względów zasadnym było ustalenie zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego w stawce 118,00 zł na dobę, wykazanej przez stronę pozwaną jako uzasadnioną i jednocześnie niezakwestionowaną przez powoda w toku postępowania sądowego, co wobec wypłaty w toku postępowania likwidacyjnego odszkodowania w tej wysokości, czyniło powództwo bezzasadnym.

Prawidłowo Sąd Rejonowy oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z wytycznych Polskiej Izby Ubezpieczeń i Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 21 września 2010 r. na okoliczność zasad rozpatrywania roszczeń o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego, jako pozostające poza istotą sporu (zarzut I.3. i II.3.). Dokument wskazanych instytucji państwowych, na które powołał się pozwany w apelacji, zawiera jedynie wytyczne określające zasady wynajmu pojazdu zastępczego w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdów mechanicznych skierowane do ubezpieczycieli. Słusznie wskazał Sąd Rejonowy, że dokumenty te nie mają charakteru normatywnego, nie mogą w szczególności korygować zasad ustawowej odpowiedzialności odszkodowawczej, mogą natomiast jedynie wpływać na praktykę zakładów ubezpieczeń przez określenie „standardów” ujednolicających postępowanie likwidacyjne, a nie na poszczególne postępowania sądowe w tych sprawach.

Wobec zasadności apelacji pozwanego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony w pkt 1 wyrok w ten sposób, że powództwo oddalił. Na skutek zmiany rozstrzygnięcia odnośnie należności głównej, zmianie podlegało rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem I instancji. Mając na uwadze, iż powód przegrał sprawę w całości zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu winien zwrócić pozwanemu koszty przez niego w tym postępowaniu poniesione, a więc koszty zastępstwa procesowego w kwocie 197,00 zł obejmujących 17,00 zł opłatę skarbową od pełnomocnictwa oraz 180,00 zł wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego radcą prawnym.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 247,00 złotych tytułem zwrotu poniesionej przez pozwanego opłaty od apelacji w kwocie 67,00 zł oraz kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 180,00 zł.

Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego radcą prawnym zostało ustalone w pierwszej instancji: zgodnie z § 2 ust. 1 i § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 461 z późn. zm.), w drugiej instancji: zgodnie z § 2 pkt 2 i § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804).