Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy w Łowiczu w sprawie z powództwa B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w G. przeciwko K. K. o zapłatę kwoty 54.530,35 zł oddalił powództwo.

Sąd Rejonowy ustalił, że K. K. oraz (...) Bank S.A. w dniu 16.02.2010 r. zawarli umowę europożyczki na karcie VISA nr PG\ (...) w kwocie 40.166,58 zł. Obejmowała ona opłatę przygotowawczą 40 zł, prowizję bankową od udzielonej pożyczki w kwocie 1.165 zł oraz opłatę ubezpieczeniową w kwocie 9.061,58 zł i miała zostać spłacona w 60 ratach płatnych w kwotach i terminach określonych w harmonogramie spłat, stanowiącym załącznik do umowy - ostatnia rata wyrównawcza płatna do 20.02.2015 r. Na podstawie tej umowy pozwany otrzymał do dyspozycji kwotę 29.900 zł. Umowa przewidywała odsetki umowne – stałe oprocentowanie nominalne pożyczki 15 % w stosunku rocznym z zastrzeżeniami wynikającymi z umowy. Umowa przewidywała, że oprocentowanie od zadłużenia przeterminowanego liczone jest jako czterokrotność obowiązującej stopy kredytu lombardowego NBP i w dniu zawarcia umowy wynosiło 20% w stosunku rocznym. Przewidziano w niej także, że w przypadku zwłoki z zapłatą co najmniej dwóch pełnych rat za co najmniej dwa okresy płatności Bank wezwie pożyczkobiorcę do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki, a w przypadku gdy pożyczkobiorca nie ureguluje zaległości w zakreślonym terminie bank ma prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia. Do umowy nie załączono harmonogramu spłat, który w świetle jej treści miał stanowić jej integralną część.

W dniu 29.11.2012 r. (...) Bank S.A. wystawił przeciwko pozwanemu bankowy tytuł egzekucyjny co do wymagalnych należności z tytułu umowy pożyczki nr PG\ (...) z 16.02.2010 r., to jest kapitału w kwocie 33.370,18 zł, odsetek umownych naliczonych od 20.06.2011 r. do dnia 25.10.2011 r. w kwocie 1.904,84 zł, odsetek karnych naliczonych od dnia 20.06.2011 r. do dnia 28.11.2012 r. w kwocie 9.165,48 zł, kosztów windykacji w kwocie 70 zł.

W dniu 3.12.2012 r. (...) Bank S.A. złożył do Sądu Rejonowego w Łowiczu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności wskazanemu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, którą ten nadał 10.12.2012 r. w sprawie sygn. akt I Co 1342/12 z ograniczeniem odpowiedzialności dłużnika do wskazanej w klauzuli kwoty 120.499,74 zł.

W dniu 2.04.2013 r. (...) Bank S.A. z siedzibą we W. złożył wniosek do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Łasku M. K. o wszczęcie egzekucji. Wyegzekwowano i przekazano wierzycielowi na poczet długu łącznie kwotę 2.379,64 zł.

W dniu 26.09.2013 r. powód nabył od (...) Banku S.A. wierzytelność wobec dłużnika K. K. z tytułu umowy pożyczki z 16.02.2010 r. nr PG\ (...). O umowie cesji wierzytelności pozwany został zawiadomiony pismem z 30.10.2013 r.

W dniu 13.12.2013 r. (...) Bank S.A. złożył wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko dłużnikowi K. K. w związku z zawarciem umowy przelewu wierzytelności z 26.09.2013 r. Postanowieniem z 17.01.2014 r. komornik umorzył postępowanie przeciwko dłużnikowi K. K. prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego – przedmiotowego bankowego tytułu egzekucyjnego.

Wysokość zobowiązania dłużnika według stanu na dzień wystawienia wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego wyrażała się kwotą 54.530,35 zł, w tym należność główna w kwocie 31.409,04 zł.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy oddalił powództwo jako nieudowodnione. Dowody przedstawione przez powoda wykazały bowiem jedynie zawarcie umowy pożyczki przez pozwanego z pierwotnym wierzycielem oraz skuteczność dokonanej przez niego cesji wierzytelności. Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że dane ujmowane w księgach rachunkowych funduszu oraz wyciągu z tych ksiąg mogą stanowić dowód jedynie tego, że określona wierzytelność jest wpisana w księgach rachunkowych względem określonego dłużnika na podstawie opisanego w tych księgach zdarzenia, np. cesji wierzytelności. Dokumenty te potwierdzają fakt nabycia przez fundusz konkretnej wierzytelności, nie obejmują zaś samego faktu istnienia tej wierzytelności. Na okoliczność zawarcia umowy przez pozwanego z poprzednim wierzycielem, treści zaciągniętego zobowiązania i istnienia zadłużenia, wysokości jego składowych i zasad jego naliczania powód wskazał dowody znajdujące się w aktach postępowania klauzulowego I Co 1342/15 Sądu Rejonowego w Łowiczu, obejmujące umowę pożyczki pozwanego z pierwotnym wierzycielem wraz z wyciągiem z regulaminu wydawania i używania kart kredytowych, bankowy tytuł egzekucyjny oraz postanowienie o nadaniu mu klauzuli wykonalności. Na okoliczność istnienia i wymagalności wierzytelności oraz sposobu wyliczenia zadłużenia przez poprzedniego wierzyciela wskazał natomiast dokumenty z akt postępowania egzekucyjnego – wniosek o wszczęcie egzekucji i postanowienie o umorzeniu postępowania. Powód przedstawił ponadto dokument stanowiący zestawienie zaliczeń na poczet pozycji kapitału i odsetek wpłat dokonanych przez pozwanego do komornika sądowego. Dokumenty wskazane przez powoda nie pozwalały jednak na określenie zakresu wykonania umowy przez pozwanego, a już z porównania kwoty należności głównej wskazanej w bankowym tytule egzekucyjnym i kwoty udzielonej pożyczki wynikało, że była ona spłacana. Nie przedstawiono wykazu dokonanych wpłat w okresie sprzed wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Sąd Rejonowy nie wiedział także, czy wypowiedzenie umowy, o którym mowa w piśmie procesowym powoda z dnia 2 marca 2016 (k. 41v) było skuteczne w świetle postanowień § 2 pkt 11 umowy, nie dołączono bowiem harmonogramu spłat z informacją o terminach dokonanych wpłat, informacji ani dokumentów o skierowaniu do pozwanego wezwania do zapłaty zaległych rat oraz wypowiedzenia umowy. Rozważania te doprowadziły Sąd meriti do wniosku o braku dowodów pozwalających na zweryfikowanie wskazanej w bankowym tytule egzekucyjnym i w wyciągu z załącznika do umowy cesji (k. 51) daty wymagalności należności głównej oraz terminu, od którego zaczęto liczyć odsetki.

Apelację od wskazanego wyroku w całości złożyła strona powodowa, zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie norm prawa procesowego:

1. art. 233 k.p.c. polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów wyrażające się w sprzecznym z zasadami logicznego wnioskowania i zasadami doświadczenia życiowego poprzez:

- bezpodstawne przyjęcie jakoby powód nie udowodnił wysokości dochodzonego pozwem roszczenia, mimo iż w dokumentacji sprawy znajdują się zarówno wyciąg z umowy cesji jak i wyciąg z załącznika do tej umowy, zawierający dane nabytej wierzytelności, umowa pożyczki, rozliczenie wierzytelności, korespondencja upominawcza jak również wyciąg z ksiąg rachunkowych powoda, a nadto w piśmie z dnia 3.03.2016 r. powód dokonał szczegółowego sprecyzowania roszczenia ze wskazaniem sposobu naliczenia dochodzonych kwot, a jednocześnie nie przedstawił dowodów na całkowitą spłatę zadłużenia,

- błędne uznanie, że wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu nie stanowi wiarygodnego dowodu na istnienie i wysokość wierzytelności, podczas gdy księgi rachunkowe funduszu podlegają kontroli Komisji Nadzoru Finansowego, a więc stanowią wiarygodny dowód na poprawność zawartych w nim danych, w szczególności gdy zapisy wyciągu są spójne z całością dokumentacji zgromadzonej w sprawie,

2. art. 231 k.p.c. polegające na jego niezastosowaniu i uznaniu faktu wypowiedzenia umowy pożyczki za nieudowodniony, podczas gdy fakt ten należało wyprowadzić z innych ustalonych faktów, tj. dokumentów znajdujących się w aktach sprawy prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Łowiczu M. K. pod sygn. akt Km 11809/13, w tym (...), postanowienia o nadaniu (...) klauzuli wykonalności, co miało istotny wpływ na wynik sprawy,

3. art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez zastosowanie niewłaściwego rozkładu ciężaru dowodowego, który polegał na oddaleniu powództwa z powodu nieudowodnienia wysokości roszczenia z uwagi na niezłożenie przez powoda wykazu wpłat dokonanych przez pozwanego, w sytuacji kiedy okoliczność spłaty zobowiązania w wymiarze większym niż przyznany przez powoda obciążał pozwanego,

4. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak uzasadnienia podstawy faktycznej oraz przyczyn, dla których Sąd Rejonowy odmówił wiarygodności i mocy dowodowej wyciągowi z ksiąg rachunkowych powoda.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za I i II instancję; względnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu.

Odnosząc się do zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń stanu faktycznego znajdujących oparcie w zebranym materiale dowodowym, ocenionym bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów zakreślonej przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Ocenę tę Sąd Okręgowy w pełni aprobuje, zaś ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd I instancji przyjmuje za własne.

Zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przywołany przepis statuuje zasadę swobodnej oceny dowodów, która stanowi jeden z przejawów niezawisłości sędziowskiej. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem sądu jest dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia.

Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego, wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena ta nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie sądu, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo-skutkowych, przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Wobec tego dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Skarżący powinien przy tym wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez Sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając (zob. postanowienie SN z 23.01.2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753, wyrok SN z 6.07.2005 r., III CK 3/05, Lex nr 180925). Sąd Okręgowy podziela przedstawione powyżej poglądy, stanowiące ugruntowany dorobek judykatury.

Konfrontując powyższe ze stanowiskiem skarżącego należało uznać, że zarzuty stawiane zaskarżonemu rozstrzygnięciu nie mogą być uznane za zasadne, albowiem powód nie wykazał, ażeby Sąd pierwszej instancji przekroczył wyznaczone w treści art. 233 § 1 k.p.c. ramy swobodnej oceny dowodów. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ocenił zebrany w sprawie materiał i zasadnie przyjął, że nie daje on podstaw do przyjęcia, iż powód udowodnił dochodzone przez siebie roszczenie.

W oparciu o przedłożone przez powoda dokumenty nie było możliwe poczynienie ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia tej sprawy, tj. dotyczących wysokości wpłat dokonanych przez pozwanego w okresie sprzed wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, a także wymagalności należności głównej. Nie dołączono harmonogramu spłat, informacji ani dokumentów o skierowaniu do pozwanego wezwania do zapłaty zaległych rat oraz potwierdzenia wypowiedzenia umowy. Nie było też możliwe zweryfikowanie wysokości i sposobu naliczenia kwot składających się na odsetki. W wyciągu z ksiąg funduszu wskazano jedynie kwotę kapitału i łącznie odsetek, co nie pozwala określić, od jakiej sumy i za jaki okres zostały naliczone odsetki. Ustalenie wskazanych okoliczności nie było także możliwe na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego. Wbrew twierdzeniom skarżącego, ocena przedłożonej umowy pożyczki i wystawionego bankowego tytułu egzekucyjnego prowadziła do przekonania, że pozwany dokonywał spłat zobowiązania, a zatem powód powinien wykazać wysokość dochodzonej kwoty. Nie można jednak przyjąć, jak chciałby skarżący, że wystarczająca w tym względzie jest treść bankowego tytułu egzekucyjnego.

Przy nadawaniu klauzuli wykonalności sąd nie ustala, czy dochodzona przez bank należność rzeczywiście istnieje i czy została wskazana w bankowym tytule egzekucyjnym we właściwej wysokości (por. wyrok SA w Białymstoku z 7.02.2014 r., I ACa 687/13, LEX nr 1437877), dlatego dowód ten nie jest wystarczający dla wykazania wysokości i zasadności dochodzonej przez fundusz kwoty. Kontrola zasadności wniosku dokonywana w postępowaniu klauzulowym nie obejmuje także skuteczności przelewu dokonanego w okresie po złożeniu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności i na rzecz podmiotu, który nie może prowadzić egzekucji na podstawie tego tytułu. Stąd wywody skarżącego o mocy dowodowej bankowego tytułu egzekucyjnego w tym postępowaniu nie mogły doprowadzić do dokonania oceny odmiennej od Sądu Rejonowego.

Z kolei wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu w postępowaniu cywilnym nie ma mocy dokumentu urzędowego (art. 194 ust. 2 ustawy z dnia 27.05.2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi Dz.U. z 2014 r., poz. 157 tj.). Dokument ten ma charakter prywatny i potwierdza jedynie, że osoby pod nim podpisane złożyły oświadczenie o treści wskazanej w dokumencie, a nie to, że stan faktyczny opisany przez te osoby jest prawdziwy.

Wskazać należy, że na powodzie, jako podmiocie inicjującym postępowanie cywilne, ciąży obowiązek przedstawienia podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) oraz dowodów na jej poparcie (art. 232 k.p.c.). Zaniechania na tej płaszczyźnie mogą prowadzić do stwierdzenia nieudowodnienia podnoszonych roszczeń i oddalenia powództwa, co miało miejsce w niniejszej sprawie. Powód, zwłaszcza reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, powinien w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości wykazać, jak skalkulował dochodzoną w pozwie kwotę, czyli w istocie przytoczyć okoliczności, na podstawie których domaga się jej zasądzenia i je udowodnić. Nie stanowi to o naruszeniu zasad rozkładu ciężaru w procesie. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Na powodzie spoczywał obowiązek wykazania istnienia jak i wysokości dochodzonej wierzytelności. Ponadto, zgodnie z art. 3 k.p.c., strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. To na stronie powodowej spoczywa zatem ciężar dostarczenia sądowi materiału dowodowego, na podstawie którego mógłby on przekonać się o prawdziwości faktów uzasadniających żądanie, czyli słuszności zgłoszonego żądania (wyrok SN z 26.09.2000 r., III CKN 17/00, LEX nr 515413).

Uznanie określonych twierdzeń za prawdziwe jest natomiast możliwe jedynie wówczas, gdy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie budzą one uzasadnionych wątpliwości. Ponadto, nie ma automatyzmu w przerzucaniu ciężaru dowodowego na drugą stronę w razie podniesienia twierdzeń przez jedną ze stron. Nie sposób też przyjąć, jak chciałby skarżący, że wymagalność dochodzonego przez niego roszczenia objęta jest domniemaniem faktycznym. Dyspozycja art. 231 k.p.c. powinna znaleźć zastosowanie wyłącznie w braku bezpośrednich środków dowodowych albo, gdy istnieją znaczne utrudnienia dla wykazania faktu, którego ustalenie jest możliwe przy zastosowaniu reguł logicznego rozumowania (zob. zasad. wyroku SN z 19.02.2002 r., IV CKN 718/00, LEX nr 54362, wyrok SN z 5.12.2007 r., II PK 103/07, LEX nr 863973, wyrok SN z 27.07.2010 r., II CSK 119/10, LEX nr 603161, wyrok SN z 2.12.2010 r., I CSK 11/10, LEX nr 737365). Podniesiony zarzut nie mógł wywołać zamierzonego skutku procesowego, skoro wskazane przez skarżącego okoliczności powinny i mogły zostać wykazane za pomocą bezpośrednich środków dowodowych. Zaniechanie inicjatywy dowodowej nie uzasadnia stosowania wskazanego przepisu. Nie został on zatem naruszony przez Sąd Rejonowy.

Niezasadny jest również zarzut naruszenia prawa procesowego w postaci art. 328 § 2 k.p.c.

Wbrew zastrzeżeniom apelacji Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie szczegółowo wyjaśnił, z jakich powodów i w oparciu o jakie dowody wyprowadził wnioski, które przesądziły o rozstrzygnięciu. Wskazano także, dlaczego roszczenie nie było możliwe do uwzględnienia. Pisemne motywy zaskarżonego postanowienia umożliwiają odtworzenie rozumowania Sądu pierwszej instancji, które znalazło wyraz w jego sentencji i pozwalają na dokonanie kontroli instancyjnej przez Sąd odwoławczy. W szczególności, Sąd Rejonowy wskazał, jak ocenia dowód w postaci wyciągu z ksiąg rachunkowych funduszu. Poczynił zresztą na jego podstawie ustalenia faktyczne, stwierdzając, że jego wiarygodność nie budzi wątpliwości. Dowód z tego dokumentu nie był jednak wystarczający do uwzględnienia powództwa.

Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych przypadkach, w których treść uzasadnienia orzeczenia Sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia (zob. wyroki SN: z 27.06.2001 r., II UKN 446/00, OSNP 2003, nr 7, poz. 182, z 24.02.2006 r., II CSK 136/05, LEX nr 200973, z 24.08.2009 r., I PK 32/09, LEX nr 548916, z 16.10.2009 r., I UK 129/09, LEX nr 558286, z 8.06.2010 r., I PK 29/10, LEX nr 599519). Wedle Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie taka sytuacja jednak z całą pewnością nie zachodzi, skoro sporządzone przez Sąd Rejonowy uzasadnienie spełnia przypisywaną mu rolę sprawozdawczą.

Podsumowując: zarzuty skarżącego mają charakter polemiczny z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji i trafną oceną prawną dochodzonego przez niego roszczenia. Nie mogło odnieść zamierzonego skutku procesowego forsowanie przez powoda alternatywnego stanu faktycznego, korzystnego dla niego, nawet jeśli był on mocny osadzony w jego subiektywnym przekonaniu. Powództwo nie zostało udowodnione, dlatego rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego było prawidłowe.

Trzeba także podkreślić, że do oddalenia powództwa powinno prowadzić uwzględnienie zarzutu przedawnienia. Sąd Rejonowy zarzut ten uznał za niezasadny. Jednak stanowiska swego nie uzasadnił w sposób przekonujący. Trzyletni termin przedawnienia roszczenia powoda, wynikający z art. 118 k.c., upłynął w dniu 20 czerwca 2014 roku (datę wymagalności wskazał powód w piśmie z k. 51), a więc około dziesięciu miesięcy przed wytoczeniem powództwa. Powód nie mógł powołać się na przerwę biegu przedawnienia wskutek wszczęcia egzekucji przez zbywcę wierzytelności, który korzystał ze szczególnego uprawnienia do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego (tak, słusznie SN w uchwale z dnia 29 czerwca 2016 r., III CZP 29/16, www.sn.pl).

Mając na uwadze powyższe, przy jednoczesnym nieujawnieniu okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym z urzędu, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie przepisu art. 385 k.p.c.