Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk

Sędzia SO Marcin Rak (spr.)

SR (del.) Łukasz Malinowski

Protokolant Dominika Tarasiewicz

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Raciborzu

z dnia 9 marca 2016 r., sygn. akt I C 992/14

oddala apelację.

SSR (del.) Łukasz Malinowski SSO Gabriela Sobczyk SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 994/16

UZASADNIENIE

Powód domagał się zasądzenia od pozwanej 28.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 27 sierpnia 2011 roku i kosztami postępowania. Uzasadniając swoje żądnie wskazał, że zawarł z pozwaną umowę ubezpieczenia rodzinnego na życie typu D, które obejmowało śmierć współubezpieczonego – żony powoda. Podniósł, że jego żona zmarła 25 lipca 2011 roku, a on zgłosił ubezpieczycielowi roszczenie z tytułu jej śmierci, jednak pozwana wypłaciła mu jedynie 2.400 zł ubezpieczenia podstawowego, odmawiając wypłaty kwoty ubezpieczenia dodatkowego.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie kosztów procesu. Zarzuciła, że z tytułu śmierci żony na podstawie polisy nr (...) wypłaciła powodowi kwotę 2.400, stanowiącą 80% sumy ubezpieczenia, zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Zakres ubezpieczenia nie obejmował świadczenia w przypadku zgonu małżonka wskutek nieszczęśliwego wypadku, ponieważ ochroną ubezpieczeniową objęte było jedynie zdarzenie w postaci śmierci ubezpieczonego spowodowanego nieszczęśliwym wypadkiem i nie dotyczyło innych osób niż ubezpieczony. Nadto podała, że w ramach innej umowy, potwierdzonej polisą nr (...) żona powoda jako osobę uposażoną wskazała córkę, a zatem powód nie posiadał legitymacji do dochodzenia roszczeń z tej umowy.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wyrok ten zapadł po ustaleniu, że powód był ubezpieczony u pozwanej na podstawie indywidualnego kontynuowanego grupowego ubezpieczenia rodzinnego na życie typu D, potwierdzonego polisą o numerze (...). Ubezpieczonym z tej polisy był powód, zaś uposażonym jego żona. Suma ubezpieczenia wynosiła 3.000 zł. Z kolei żona powoda objęta była ubezpieczeniem typu D3 potwierdzonym polisą o numerze (...), a jako osoba uposażona została wskazana córka. Integralnymi częściami ubezpieczenia były ogólne warunki ubezpieczenia oznaczone symbolami (...) i (...). Zgodnie z §4 OWU (...) ochroną ubezpieczeniową objęte było zdarzenie ubezpieczeniowe w postaci śmierci ubezpieczonego spowodowanego nieszczęśliwym wypadkiem.

Sąd Rejonowy ustalił, że żona powoda zmarła 25 lipca 2011 roku. Z tytułu śmierci żony, na podstawie polisy nr (...) pozwana wypłaciła powodowi 80% sumy ubezpieczenia, tj. kwotę 2.400 zł zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia (...).

Uwzględniając te ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy ocenił, że powód domagał się zapłaty kwoty 28.000 zł na podstawie zawartej z pozwaną umowy ubezpieczenia potwierdzonej polisą numer (...), jako świadczenia za zgon współmałżonki w wyniku nieszczęśliwego wypadku. Z tytułu śmierci żony, na podstawie tej polisy pozwana wypłaciła powodowi kwotę 2.400 zł (80 % sumy ubezpieczenia) zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia i była to pełna należna powodowi suma. Powód nie był natomiast uprawniony do dochodzenia świadczenia z tytułu nieszczęśliwego wypadku żony, gdyż zgodnie z §4 OWU świadczenie z tytułu śmierci spowodowanej nieszczęśliwym wypadkiem nie doszyło osób innych niż ubezpieczony zaś żona powoda nie była ubezpieczoną lecz uposażoną z tej umowy. Z kolei zgodnie z polisą nr (...) ubezpieczoną była żona powoda zaś uposażoną córka.

Okoliczności te czyniły powództwo niezasadnym.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach Sąd Rejonowy powołał art. 98 k.p.c. wskazując, że zasądzona należność obejmowała wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód, zaskarżając orzeczenie w całości. Wyrokowi temu zarzucił niewyjaśnienie istotnych okoliczności stanu faktycznego sprawy, spowodowane nieprzeprowadzeniem przez Sąd dowodu z przesłuchania stron, ograniczonego do przesłuchania powoda oraz pominięciem części dokumentacji ubezpieczeniowej, mimo złożenia wniosku dowodowego w tym zakresie.

Domagał się uchylenia wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji powód wywodził, że dla prawidłowego ustalenie treści i zakresu umów ubezpieczenia (tj. osoby ubezpieczonego, ubezpieczającego i uposażonego), konieczne było zobowiązane pozwanego do złożenia pełniej dokumentacji ubezpieczeniowej, a wniosków dowodowych powoda w tym zakresie Sąd Rejonowy nie zrealizował.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W każdej sprawie cywilnej podstawowe znaczenie ma określenie podstawy faktycznej żądania, które musi nastąpić w taki sposób, aby umożliwić przeciwnikowi procesowemu odniesienie się do żądania pozwu, zaś sądowi jej ocenę w świetle przepisów prawa materialnego.

Jest to o tyle istotne, że określenie podstawy faktycznej żądania ma wpływ na zakres związania sądu, który zgodnie z art. 321§1 k.p.c. nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Zakaz orzekania ponad żądanie, będący przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności oznacza, że o treści wyroku zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje żądanie strony. Sąd nie może zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód, więcej niż żądał powód, ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. Zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się zatem, bądź do samego żądania, bądź do jego podstawy faktycznej. W art. 321§1 k.p.c. jest bowiem mowa o żądaniu w rozumieniu art. 187§1 k.p.c., a w myśl tego unormowania obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2010 r. I CSK 476/09 oraz z 25 czerwca 2015 roku, V CSK 612/14, Legalis).

Zbyt ogólne przytoczenie podstaw żądania, uniemożliwiające materialnoprawną ocenę zasadności żądania, stanowi o niewłaściwym umotywowaniu powództwa równoznacznym z jego nieudowodnieniem. Obowiązek przytoczenia faktycznych podstaw żądania obciąża powoda i realizowany być może, co do zasady, tylko przed sądem pierwszej instancji, co wynika z art. 187§1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 193 k.p.c. i art. 383 k.p.c. Sprecyzowanie żądania pozwu oznacza wskazanie dlaczego powód domaga się określonej kwoty (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 lipca 2005 roku, II CK 778/04, Lex nr 189317, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 listopada 2010 roku, I ACa 632/10, LEX nr 1120164).

Przedstawione założenia wynikają z funkcjonującego modelu procesu, który zmierzać ma do weryfikacji twierdzeń pozwu nie zaś do poszukiwania podstawy faktycznej, na jakiej zasądzić można dochodzoną przez powoda kwotę.

W rozpoznawanej sprawie, obejmującej roszczenia z umowy ubezpieczenia, powód powinien był zatem przedstawić twierdzenia co do konkretnych podstaw swojego żądania wypłaty dalszych – ponad dotychczas otrzymane – świadczeń z umowy ubezpieczenia.

Twierdzeń takich nie przedstawił natomiast nie tylko przed sądem pierwszej instancji, ale nawet i w apelacji, w której domagał się w istocie tego, aby zgromadzić określoną dokumentację i odnaleźć w niej podstawę na jakiej zaktualizowałby się obowiązek zapłaty przez pozwanego kwoty 28.000 złotych.

Już więc ta okoliczność czyniła powództwo niezasadnym i to niezależnie od zasadności zarzutu zaniechania uzupełnienia materiału dowodowego przez Sąd Rejonowy. Wszak w sytuacji braku należytego umotywowania żądania zbędnym było prowadzenie postępowania dowodowego. Cel takiego postępowania pozostawał bowiem nieokreślony.

Niezależnie od powyższego wskazać można, że stwierdzone polisą numer (...) warunki ubezpieczenia stanowiły, że ubezpieczającym i ubezpieczonym był powód zaś uposażonym jego żona. Ubezpieczenie powoda obejmowało podstawowe ubezpieczenie rodzinne typu D (D3) na kwotę 3.000 zł oraz dodatkowe ubezpieczenie na wypadek śmierci ubezpieczonego spowodowanej nieszczęśliwym wypadkiem (...) na kwotę 20.000 zł, a także dodatkowe ubezpieczenie na wypadek trwałego uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego spowodowanego nieszczęśliwym wypadkiem na kwotę 8.000 zł.

Pojęcie współubezpieczonego z umowy podstawowej zostało zawarte w ogólnych warunkach grupowego ubezpieczenia rodzinnego na życie (k. 219), zgodnie z którymi współubezpieczonym był m. in. małżonek ubezpieczonego (§4 pkt 1). Jak natomiast wynikało z §8 w zw. z §6 pkt 3 tychże warunków, w razie śmierci współubezpieczonego ubezpieczonemu przysługiwało 80% sumy ubezpieczenia. Na tej właśnie podstawie, wobec śmierci żony powoda, pozwana wypłaciła mu kwotę 2.400 zł stanowiącej 80% sumy ubezpieczenia podstawowego tj. 3.000 zł. Wyczerpywało to roszczenia z ubezpieczenia podstawowego.

Co się zaś tyczy świadczeń z ubezpieczenia dodatkowego typu (...), to po pierwsze suma ubezpieczenia wynosiła tu 20.000 zł. Po wtóre, regulujące zakres świadczeń ogólne warunki ubezpieczenia nie przewidywały aby dotyczyła ona współubezpieczonych, a jej przedmiotem ubezpieczenia była śmierć ubezpieczonego spowodowana nieszczęśliwym wypadkiem (§3 i 4 OWU k. 218). Nie zachodziły zatem podstawy do wypłaty świadczeń z tego ubezpieczenia ze względu na śmierć żony powoda. To zdarzenie było natomiast objęte ochroną ubezpieczeniową na podstawie potwierdzonej polisą numer (...) odrębnej umowy ubezpieczenia zawartej przez żonę powoda, gdzie uprawnionym do otrzymania świadczenia była córka, nie zaś powód.

Wszystkie te okoliczności czyniły żądania powoda bezzasadnymi, co prowadzić musiało do oddalenia apelacji, na podstawie art. 385 k.p.c.

SSR del. Łukasz Malinowski SSO Gabriela Sobczyk SSO Marcin Rak