Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Ga 285/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Górski

Sędziowie: SO Piotr Sałamaj (spr.)

SR (del.) Natalia Pawłowska-Grzelczak

Protokolant: sekr. sąd. Monika Ziębakowska

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum

w S. z dnia 9 maja 2013 r., sygn. akt X GC 761/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I. i III. w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz powoda J. K. kwotę 5.165,30 zł (pięć tysięcy sto sześćdziesiąt pięć złotych trzydzieści groszy) z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 5.845,60 zł od dnia 8 lipca 2011 r. do dnia 11 lipca 2011 r.,

- od kwoty 9.534,22 zł od dnia 27 września 2011 r. do dnia 2 lutego 2012 r.,

- od kwoty 5.165,30 zł od dnia 3 lutego 2012 r.,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 780,04 zł (siedemset osiemdziesiąt złotych cztery grosze) tytułem kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 16,62 zł (szesnaście złotych sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO P. Sałamaj SSO K. Górski SSR (del.) N. Pawłowska-Grzelczak

Sygn. akt VIII Ga 285/13

UZASADNIENIE

Powód J. K. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwoty 18.113,16 zł wraz z odsetkami w wysokości 0,5% za każdy dzień zwłoki liczonymi od kwot: 745,20 zł od dnia 20.03.2012 r., 256,80 zł od dnia 20.03.2012 r., 5.845,60 zł od dnia 8.07.2011 r., 1.731,34 zł od dnia 20.03.2011 r. i 9.534,22 zł od dnia 27.09.2011 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 9 maja 2013 r. (sygn. akt X GC 761/12) Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie zasądził od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. na rzecz powoda J. K. kwotę 8.345,60 zł z ustawowymi odsetkami od następujących kwot: 24.840 zł od 30.06.2011 r. do 4.07.2011 r., 12.840 zł od 5.07.2011 r. do 7.07.2011 r., 8.215,77 zł od 8.07.2011 r. do 2.02.2012 r., 26.636,04 zł od 15.09.2011 r. do 26.09.2011 r., 13.215,30 zł od 27.09.2011 r. do 2.02.2012 r., 8.345,60 zł od 3.02.2012 r. do dnia zapłaty (pkt I wyroku); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II); zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 227,28 zł tytułem kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następującym stanie faktycznym:

Pozwana (...) sp. z o.o. w S. uzyskała zlecenie inwestycyjne na prace dociepleniowe budynku przy ul. (...) w S.. Ze względu na dużą skalę przedsięwzięcia pozwana zawarła umowy na wykonanie określonego odcinka prac na budynku z kilkoma firmami budowlanymi jako podwykonawcami. Kierując się wcześniejszą udaną współpracą pozwana zaproponowała kontrakt powodowi J. K..

W dniu 5.05.2011 r. została zawarta pomiędzy pozwaną, jako zamawiającym a powodem, jako wykonawcą, umowa o roboty budowalne polegające na wykonaniu docieplenia części ściany zachodniej balkonowej w ilości 800 m 2 na budynku przy ul. (...) w S.. Przedmiot umowy miał zostać wykonany z materiałów zamawiającego. Termin rozpoczęcia prac przewidziano na 6.05.2011 r., a zakończenia na 20.06.2011 r., z tym że przesunięcie terminu mogło mieć miejsce tylko i wyłącznie z przyczyn niezależnych od wykonawcy, uzasadnionych i zgłoszonych pismem złożonym w siedzibie zamawiającego bądź wysłanym listem poleconym w tym w szczególności z powodu klęski żywiołowej lub niekorzystnych warunków atmosferycznych. Odbiór wykonanych prac miał nastąpić po ich wykonaniu (odbiór końcowy). Według § 4 umowy ustalone zostało wynagrodzenie kosztorysowe na kwotę 60 zł/m 2 elewacji i 40 zł/m 2 elewacji bez styropianu, szacunkowo około 70.000 zł netto. W treści § 6 umowy strony przewidziały zasady naliczenia kar umownych, w tym do zapłaty przez wykonawcę na rzecz zamawiającego za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy w wysokości 0,5% wynagrodzenia opisanego w § 4 za każdy dzień opóźnienia. Wedle § 6 ust. 3 umowy dodatkowo w przypadku przekroczenia terminu końcowego wykonania prac wykonawca mógł zostać obciążony kosztem związanym z dzierżawą rusztowań w wysokości 0,25 gr/m 2 za każdą dobę przekroczenia terminu. Przedstawicielem zamawiającego został wyznaczony kierownik robót G. M.. W § 9 ust. 4 umowy przewidziano dokonanie rozliczenia materiałów według wskaźników wskazanych w załączniku nr 3.

Dnia 1.06.2011 r. został przeprowadzony przy udziale powoda i kierownika robót G. M. odbiór przejściowy robót wykonanych przez powoda od 16.05 do 31.05.2011 r. Za odebrane prace powód wystawił na pozwaną fakturę VAT na kwotę 24.840 zł, która została zapłacona w dniu 14.06.2011 r.

W związku z wykonaniem drugiego etapu prac polegającego na wykonaniu warstwy zbrojącej ściany budynku w okresie od 8.06 do 15.06.2011 r. przedstawiciele stron sporządzili protokół odbioru częściowego z dnia 15.06.2011 r., w którym jako uwagę co do jakości robót stwierdzono konieczność szlifowania połączeń kleju przed tynkowaniem. Na tej podstawie powód wystawił w dniu 15.06.2011 r. pozwanej fakturę VAT na kwotę 24.840 zł, z której pozwana zapłaciła w dniu 5.07.2011 r. kwotę 12.000 zł i 8.07.2011 r. kwotę 4.624,23 zł.

W tym samym czasie na zlecenie pozwanej zostało zamontowane na budynku przy ul. (...) w S. rusztowanie o powierzchni 872 m 2 przez firmę (...), której podwykonawcą był D. B.. Rusztowanie na budowie było ustawione w standardowej odległości 20 cm od powierzchni budynku, bez dodatkowych elementów.

Pismem z dnia 28.06.2011 r. przedstawiciel pozwanej wezwał powoda do natychmiastowego zakończenia prac w budynku przy ul. (...) w S. wyznaczając w tym celu ostateczny termin na 10.07.2011 r. Pozwana poinformowała powoda o możliwości naliczenia kar umownych za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy, w wysokości 350 zł za dzień oraz kosztami dzierżawy rusztowań w wysokości 0,25 gr/m 2. Następnego dnia pozwana wystawiła na powoda fakturę VAT nr (...) tytułem obciążenia za rusztowanie na ścianie zachodniej od 21.06 do 10.07.2011r. i na ścianie wschodniej od 29.06 do 10.07.2011 r., przyjmując do wyliczenia powierzchnię 977,72 m 2 i cenę jednostkową 0,25 gr/m 2, co dało łącznie kwotę 9.393,91 zł. Termin płatności został wskazany na 13.07.2011 r. Po poprawieniu obmiarów pozwana naliczyła opłatę w wysokości 8.215,77 zł za rusztowanie na ścianie zachodniej od 21.06.11r. do 10.07.2011r. i ścianie wschodniej od 29.06.2011r. do 10.07.2011r. za powierzchnię 861,87 m 2 i według ceny jednostkowej 0,25 gr/m 2.

Pismem z 30.06.2011 r. powód złożył informację o braku możliwości wykonania czyszczenia i malowania ekranów i barierek balkonowych oraz docieplonej ściany ze względu na ustawienie rusztowania. Kierownik budowy E. S. (1) otrzymał pismo dnia 8.07.2011 r.

W okresie od 5 maja do 8 lipca 2011 r. w rejonie miejscowości S. odnotowano opady deszczu w porze wykonywania prac w dniach 15, 17, 20, 24, 29 maja, 14, 18-20, 23, 24 czerwca oraz 2, 4, 8 lipca 2011 r.,

Celem realizacji umowy z pozwanym, powód zawarł umowę o podwykonawstwo z M. S.. W trakcie prac pracownicy zgłaszali problemy ze zbyt bliskim ustawieniem rusztowania do budynku, utrudniającym układanie warstwy dociepleniowej oraz zbyt małej ilości podestów w pionach komunikacyjnych. Podobny problem z rusztowaniem ze względu na uskok w budynku wystąpił w obrębie prac wykonywanych przez innego wykonawcę, firmę (...), przy czym po zgłoszeniu zastrzeżeń rusztowanie zostało przestawione w tym miejscu, a termin realizacji robót odpowiednio przesunięty. Powód miał problemy z dwukrotną rotacją brygad pracowniczych oraz zbyt małą ilością pracowników. W końcowym etapie realizacji robót zdarzyła się taka sytuacja, że powód wykonywał sam prace objęte umową. Kierownik budowy E. S. i kierownik robót G. M. nie otrzymali ze strony powoda, czy jego pracowników sygnałów o nieprawidłowościach na terenie budowy uniemożliwiających prace. Inni wykonawcy prac dociepleniowcyh budynku, tj. R. S., J. Ł. (1) nie mieli jakichkolwiek kłopotów z ustawieniem rusztowania i zdołali ukończyć prace w terminie przewidzianym umową łączącą ich z pozwaną.

W dniu 27.06.2011 r. roboty związane z zakończeniem prac na elewacji w obrębie zadania umownego powoda rozpoczęła ekipa A. D.. Przez okres 7 dni został położony tynk na wcześniej zeszpachlowanych ścianach, a przez kolejne 3 dni ściany były malowane i wykańczane. W dniach 7-8.07.2011 r. przeprowadzono prace wykończeniowe i porządkowe terenu budowy. Ponadto na zlecenie kierownika budowy powód zebrał oświadczenia od mieszkańców budynku o prawidłowej jakości wykonanych prac. Według ustnych ustaleń powoda z kierownikiem budowy pracownicy jego firmy mieli stawić się na budowie po demontażu rusztowania i przeprowadzić dalsze prace porządkowe i wykończeniowe elewacji.

Dnia 8.07.2011 r. powód zawiadomił pozwaną o zakończeniu docieplenia części zachodniej budynku, zgłosił prace do odbioru i zwrócił się o wyznaczanie terminu odbioru końcowego. W dniu 8.07.2011 r. został spisany protokół odbioru robót przejściowy, w którym nie stwierdzono zastrzeżeń do prac. W uwagach komisji zapisano, że wykonawca zobowiązuje się usunąć ewentualne usterki zgłoszone przez lokatorów. W ustaleniach komisji zapisano: zatynkowanie i podmalowanie otworów po kotwach przy demontażu rusztowań, dokonanie rozliczenia materiałowego zużytych materiałów budowlanych, uporządkowanie płaszczyzny dachu w zakresie wykonanych prac, wykonawca zobowiązuje się do usunięcia usterek, które wynikną z odbioru końcowego dokonanego przez inwestora.

Zgodnie z zasadami współpracy przyjętymi przez strony ilość materiałów pobranych i zużytych przez powoda od pozwanej do wykonanych prac była na bieżąco rozliczana za pomocą dokumentów Wz. Ze względu na przewidywany okres zakończenia prac po terminie pozwana obciążyła powoda fakturami za dzierżawę rusztowania z wyprzedzeniem.

Zgodnie z oświadczeniem powoda z 13.07.2011 r., potwierdzonym przez kierownika budowy E. S., płaszczyzna dachu budynku od strony balkonów została uporządkowana, materiały rozliczone a kontener zdany. Lokatorzy budynku nie zgłosili uwag i usterek co do jakości prac na balkonach.

W dniu 29.07.2011 r. powód złożył oświadczenie, że po zdemontowaniu rusztowań zostały zatynkowanie i pomalowane otwory po kotwach na ścianie budynku oraz został uprzątnięty teren w obrębie wykonywanych przez jego firmę prac dociepleniowych. Oświadczenie zostało potwierdzone przez kierownika robót budowlanych G. M..

Fakturą z 28.07.2011 r., skorygowaną następnie fakturą-korektą nr 03/08/2011 z 1.08.2011 r. pozwana naliczyła powodowi koszty zużytych materiałów i używania kontenera magazynowego w wysokości 936,50 zł.

W dniu 1.08.2011 r. powód wystawił pozwanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 26.636 zł tytułem wykonania docieplenia części ściany zachodniej balkonowej, z terminem płatności 15.07.2011 r.

W piśmie z dnia 11.08.2011 r. reprezentant pozwanej zarzucił powodowi brak zakończenia prac i przedstawienia protokołu odbioru końcowego i oświadczył, że zwraca fakturę. Ostateczny termin zakończenia prac został wyznaczony na 18.08.2011 r. W piśmie z 20.09.2011 r. B. W. w imieniu pozwanego złożyła oświadczenie, że zwraca fakturę nr (...) z 1.08.2011 r. oraz duplikat z 19.08.2011 r. wskazując, że wobec zakończenia przez powoda prac 30.08.2011 r. fakturę może wystawić z tym terminem lub po tym terminie.

Za dzierżawę i demontaż rusztowań od firmy (...) sp. z o.o. w S. w miesiącu sierpniu w budynku przy ul. (...) w S. pozwana poniosła koszt 5.307,94 zł i 1.998,14 zł. W miesiącu sierpniu 2011 r. kierownik budowy E. S. (1) był na urlopie wypoczynkowym.

W dniu 30 sierpnia 2011 r. został podpisany przez powoda i kierownika budowy E. S. protokół odbioru robót końcowy, podczas którego stwierdzono wykonanie robót dociepleniowych elewacji zachodniej w obrębie klatek 6 i 8 w budynku przy ul. (...) w S. zgodnie ze zleceniem i dokumentacją.

Tytułem rozliczenia trzeciego etapu prac powód wystawił pozwanej fakturę VAT z 31.08.2011 r. na kwotę 26.636,04 zł z terminem płatności do 14.09.2011 r. Powód wystawił i doręczył pozwanej w dniu 7.09.2011 r. fakturę końcową z 1.09.2011 r. na kwotę 1.842,26 zł. Po interwencji pozwanej powód skorygował datę wystawienia faktury po terminie odbioru.

Powołując się na znaczne przekroczenie terminu wykonania umowy z dnia 5.05.2011 r., wynoszące 71 dni, pozwana obciążyła powoda notą nr (...) na sumę 12.250 zł, tj. kwoty 350 zł dziennie za okres 35 dni. Powód został poinformowany o kompensacie wynagrodzenia z notą na kwotę 12.250 zł i fakturą nr (...) o wartości 965,30 zł. W konsekwencji pozwana dokonała w dniu 27.09.2011 r. na rzecz powoda przelewu kwoty 13.420,74 zł tytułem zapłaty za fakturę nr (...) po pomniejszeniu o notę nr 01.09.2011 o wartości 12.250 zł i fakturę korektę nr (...) na 965,30 zł.

Powód nie uznał zasadności faktury korekty nr 03/08/2011 z 01.08.2011 do faktury VAT do nr (...) podnosząc, że dotyczy ona materiałów które nie występują w załączniku nr 3 do umowy, a zatem kosztów ich zużycia nie ponosi wykonawca. Powód wskazał również na brak zapisu o obciążeniu go opłatą za kontener magazynowy.

Następnie pismem z 1.12.2011 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty należności za wykonane roboty, w tym z faktury nr (...) na kwotę 5.845,60 zł i faktury nr (...) na kwotę 9.534,22 zł, łącznie 15.379,82 zł wraz z odsetkami ustawowymi w terminie 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wystąpienia na drogę sądową.

W piśmie z 7.12.2011 r. pozwana przedstawiła powodowi zasady naliczenia opłat za dzierżawę rusztowań w fakturze nr (...) na kwotę 8.215,77 zł, która zawierała początkowo błędne obmiary i została poprawiona oraz zasady dot. pomniejszenia wynagrodzenia umownego. Powód skierował do pozwanej dwa kolejne przesądowe wezwania z 19.12.2011 r. i 12.01.2012 r. do zapłaty wynagrodzenia umownego.

Pismem z dnia 24 stycznia 2012 r. pozwana naliczyła powodowi karę umowną za opóźnienie w wykonaniu prac za okres od 26.07.2011 r. do 30.08.2011 r., zgodnie z § 6 ust. 1 pkt 1 lit. b umowy, w wysokości 12.600 zł. Ponadto w tym samym piśmie pozwana przedstawiła powodowi do potrącenia karę umowną w wysokości 12.250 zł za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy za okres od 21.06 do 25.07.2011 r. na podstawie noty nr 01/09/2011, a także karę w wysokości 12.600 zł za opóźnienie za okres od 26.07 do 30.08.2011r. na podstawie noty nr 01/01/2012, tj. łącznie 24.850 zł. Jednocześnie pozwana oświadczyła, że dokonuje potrącenia własnych wierzytelności w kwocie 21.431,07 zł wynikających z faktury nr (...) na 8.215,77 zł, faktury nr (...) na 965,30 zł i noty nr 01/09/2011 na 12.250 zł z wierzytelnościami powoda zgłoszonymi względem niej, powołując się na § 6 ust. 4 umowy. Oprócz tego pozwana wystąpiła o uregulowanie pozostałej kary w kwocie 12.600 zł do 31.01.2012 r.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione w części, a jako podstawę prawną roszczenia powoda wskazał art. 647 k.c..

W niniejszej sprawie nie był kwestionowany fakt wykonania umowy przez powoda, natomiast z uwagi na zgłoszone przez pozwanego oświadczenie o potrąceniu wzajemnej wierzytelności z tytułu kary umownej, z tytułu obciążenia za korzystanie z rusztowania oraz obciążenia za zużyte ponad miarę materiały - rozważenia wymagała terminowość wykonania umowy przez powoda oraz w przypadku stwierdzenia opóźnienia w wykonaniu umowy – zawinienia powoda w tym zakresie, termin demontażu rusztowania oraz podstawy do obciążania powoda opłatami za zużyte materiały.

Sąd pierwszej instancji przyjął, że powód wykonał umowę w części niewymagającej demontażu rusztowania w dniu 13.07.2011 r. Na powyższą konstatację, oprócz zeznań powoda, wskazują też m.in. zeznania świadka A. D., którego ekipa w okresie od 27 czerwca do 7 lipca 2011 r. prowadziła prace tynkarskie, malarskie, wykończeniowe oraz porządkujące. W spisanym protokole odbioru przejściowego z 8.07.2011 r., sporządzonym w następstwie pisma powoda z 8.07.2011 r., w ustaleniach komisji nie zgłoszono zastrzeżeń do prac powoda, a wskazano jedynie na konieczność usunięcia ewentualnych usterek lokatorów, dokonanie rozliczenia materiałowego zużytych materiałów budowlanych, uporządkowanie płaszczyzny dachu w zakresie wykonanych prac, co nie wymagało demontażu rusztowania. Nadto wskazano na konieczność zatynkowania i podmalowania otworów po kotwach przy demontażu rusztowań. Skoro powód w dniu 13.07.2011 r. złożył oświadczenie potwierdzone przez kierownika budowy E. S. (1) o uporządkowaniu płaszczyzny dachu, rozliczeniu materiałów i zdaniu kontenera, a lokatorzy budynku nie zgłosili uwag i usterek co do jakości prac na balkonach, to przyjąć należało, że w tym dniu powód wykonał prace objęte umową, niewymagające demontażu rusztowania. Właśnie te dokumenty, a nadto dokumenty Wz, w szczególności ich daty, oraz oświadczenia lokatorów z 13 lipca stoją w sprzeczności z zeznaniami świadków i reprezentanta pozwanego, że powód po tej dacie, a nawet w sierpniu wykonywał prace na rusztowaniu i usuwające usterki na balkonach lokatorów. W ocenie Sądu powodem takich zeznań może być, bądź nieświadoma pomyłka związana z datami i myleniem letnich miesięcy lipca i sierpnia - z uwagi na dwuletni upływ czasu - lub też pomyłka związana z firmami podwykonawców. Z zeznań kierownika budowy wynika bowiem, że ze ściany zachodniej najpóźniej „zszedł” podwykonawca J. Ł. (2) wykonujące prace obok powoda.

Z pisma powoda z 29.07.2011 r., a w szczególności potwierdzenia kierownika robót budowlanych G. M. wynika, że powód wykonał w tym dniu w całości umowę z 5.05.2011 r. dokonując czynności wymagających zdemontowania rusztowania, tj. zatynkowania i pomalowania otworów po kotwach i uprzątnięcia terenu. Data wystawienia faktury VAT nr (...) z 1.08.2011 r. również jest dalszym potwierdzeniem tego faktu wskazuje bowiem na logikę postępowania powoda, choć nie do końca postępowanie to jest zgodne z zapisem § 4 ust. 2 i 4 umowy. Z treści zapisów umowy wynika bowiem, że prawo do domagania się końcowego wynagrodzenia, a tym samym wystawienia końcowej faktury VAT, przysługuje powodowi po sporządzeniu bezusterkowego końcowego odbioru, co nastąpiło w dniu 30.08.2011 r. Nie zmienia to jednak faktu, że powód swój zakres prac wykonał w dniu 29.07.2011 r., a wyznaczenie i podpisanie protokołu odbioru końcowego przeszło 1 miesiąc po tej dacie powstało bez winy powoda.

Zgodnie z umową powód winien wykonać jej przedmiot do 20.06.2011 r. Jak wyżej wskazano umowa została wykonana w dniu 29.07.2011 r., przy czym w ocenie Sądu Rejonowego zostało wykazane przez powoda, że za okres od 14 lipca 2011 r. nie ponosi on winy w fakcie jej niewykonania. Istniejący na ten okres jej zakres, a ściślej jego wykonanie było uzależnione od demontażu rusztowania. Skoro powód nie miał wpływu na tę czynność, a zgłosił wcześniej zakończenie prac, to nie ponosi on winy w niewykonaniu za ten okres umowy. Na podzielenie nie zasługiwał pogląd powoda o braku jego winy w niewykonaniu umowy za okres od 20 czerwca do 13 lipca 2011 r. Powód nie wykazał aby opady atmosferyczne w tym okresie uniemożliwiały wykonanie umowy, skoro pozostali wykonawcy wykonywali swoje prace, a nadto, co jest uwidocznione na fotografiach i wynika z zeznań świadków, na rusztowaniach umieszczona była siatka, która również w pewnym stopniu chroniła od deszczu. Nadto powód nie dopełnił w tym zakresie umowy - § 2 ust. 4 i 5. Odnosząc się zaś do niewłaściwego ustawienia rusztowania to wskazać należy, że zastrzeżenia w tym zakresie doszły do wiadomości kierownika budowy dopiero 8.07.2011 r., a więc w dniu zakończenia prac nie wymagających demontażu rusztowania i podpisania protokołu. Powód nie wykazał aby nastąpiło to wcześniej, jak też nie wykazał ewentualnie, o jaki okres czasu opóźniło to wykonanie prac.

Powód dochodził zapłaty wynagrodzenia stwierdzonego fakturami VAT:

- (...) na kwotę 24.840 zł z terminem płatności 29.06.2011 r.,

- 16a/2011 na kwotę 26.636,04 zł z terminem płatności 14.09.2011 r.,

- (...) na kwotę 1842,26 zł z terminem płatności 15.09.2011 r.

Bezsporny był fakt zapłaty za fakturę VAT (...) kwot: 12.000 zł w dniu 5.07.2011 r. i 4.624,23 zł w dniu 11.07.2011 r. oraz za fakturę VAT (...) kwoty 13.420,74 zł w dniu 28.09.2011 r. Powód nie wykazał zasadności roszczenia stwierdzonego fakturą VAT nr (...) na kwotę 1842,26 zł. Brak jest twierdzeń powoda odnośnie przesłanek wystawienia tej faktury czy sposobu i podstaw wyliczenia należności, na którą została ona wystawiona.

Pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu w piśmie z dnia 24.01.2012 r., które dotarło do wiadomości powoda w dniu 2.02.2012 r., skoro z tego dnia pochodzi odpowiedź na to pismo. Z tą datą należy wiązać wymagalność wierzytelności z tytułu kary umownej przedstawionych do potrącenia, wcześniej niezgłoszonych. Obowiązek zapłaty kary umownej przewidywał § 6 ust. 1 pkt 1 b umowy, na który powołał się pozwany. Według tego postanowienia kara umowna przysługiwała pozwanemu od powoda „za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy lub któregokolwiek z etapów umowy w wysokości 0,5 % wynagrodzenia wskazanego w § 4 ust. 1 (tj. 350 zł) za każdy dzień opóźnienia”. Okresem zwłoki w wykonaniu umowy, tj. okresem za jaki powód ponosi odpowiedzialność jest okres od 21 czerwca do 13 lipca 2011 r. tj. 23 dni. Łączna wysokość kary umownej jaka przysługuje pozwanemu na podstawie § 6 ust. 1 pkt 1 b umowy to kwota 8.050 zł.

Za zasadną Sąd pierwszej instancji uznał również przedstawioną do potrącenia wierzytelność z tytułu dzierżawy rusztowania stwierdzoną fakturą VAT nr (...) w części dotyczącej rusztowania na ścianie zachodniej w kwocie 5.035,47 zł wymagalną na dzień 13.07.2011 r. Powyższa wierzytelność znajduje swoje oparcie w zapisie § 6 ust. 3 umowy. Brak jest zarówno podstawy prawnej, umownej jak i faktycznej – wobec jej niewykazania przez pozwanego do obciążania powoda kosztami dzierżawy rusztowań na ścianie wschodniej, tj. odcinku robot wykonywanym przez inny podmiot.

Żądanie pozwanego zapłaty kwoty 965,30 z tytułu zużycia materiałów stwierdzone fakturą VAT (...) było niezasadne, jako, że nie zostały wymienione one w załączniku nr 3 do umowy, a nadto pozwany nie wykazał żadnymi innymi dowodami zasadności wystawienia faktury VAT i obciążania tą kwotą powoda. Podobnie należy ocenić żądanie zapłaty kary umownej za opóźnienie w wykonaniu umowy za okres od 14 lipca do 25 lipca 2011 r. z noty z dnia 1/09/2011 r. w pozostałej kwocie 4.200 zł oraz za okres od 26 lipca do 30 sierpnia 2011 r. z noty nr 1/01/2012 r. w kwocie 12.600 zł. Pozwany nie wykazał istnienia i wymagalności wierzytelności z tego tytułu, a wobec wykazanego przez powoda braku winy w opóźnieniu wykonania umowy za okres od 14 lipca 2011 r. wierzytelność ta nie mogła zostać przedstawiona do potrącenia.

Sąd Rejonowy przyjął, że nastąpiła zapłata za faktury VAT powoda o numerach:

- (...) na kwotę 24.840 zł z terminem płatności 29.06.2011 r. kwot: 12.000 zł w dniu 5.07.2011 r. i 4.624,23 zł w dniu 11.07.2011 r.,

- 16a/2011 (po korekcie (...)) na kwotę 26.636,04 zł z terminem płatności 14.09.2011 r. kwoty 13.420,74 zł w dniu 28.09.2011 r.

Po dokonanych wpłatach z tytułu wierzytelności stwierdzonej fakturą VAT nr (...) pozostało do zapłaty 8.215,77 zł, a z tytułu wierzytelności stwierdzonej fakturą VAT nr (...) (po korekcie (...)) pozostało do zapłaty 13.215,30 zł. Sąd pierwszej instancji uwzględnił skuteczność złożonego oświadczenia o potrąceniu pozwanego na dzień 2.02.2012 r. na łączną kwotę 13.085,47 zł, w tym 5.035,47 zł z tytułu dzierżawy za rusztowania oraz 8.050 zł z tytułu kary umownej za okres od 21.06 do 13.07.2013 r. zwłoki w wykonaniu umowy.

Uwzględniając wyżej wskazane terminy i kwoty zapłaty za poszczególne faktury oraz skuteczność dokonanego potrącenia na kwotę 13.085,47 zł, zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.345,60 zł należności głównej.

Odsetki ustawowe za opóźnienie przyznano powodowi na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. licząc termin opóźnienia od dnia następnego ujętego w fakturach VAT jako termin płatności do dnia zapłaty. Biorąc pod uwagę wyżej wskazane terminy i kwoty zapłaty Sąd Rejonowy zasądził odsetki od kwot:

- 24.840,00 zł z faktury VAT nr (...) od dnia 30.06.2011 r. do dnia 4.07.2011 r. bowiem w dniu 5.07.2011 r. pozwany zapłacił 12.000 zł,

- 12.840,00 zł z ww. faktury od dnia 5.07.2011 r. do dnia 7.07.2011 r. bowiem w dniu 8.07.2011 r. pozwany dokonał dalszej zapłaty kwoty 4.624,23 zł,

- 8.215,77 zł jako pozostałej do zapłaty z ww. faktury od dnia 8.07.2011 r. do dnia 2.02.2012 r. jako terminu dokonanego potrącenia,

- 26.636,04 zł z faktury VAT nr (...) ( (...)) od dnia 15.09.2011 r. do dnia 26.09.2011 r. bowiem w dniu 27.09.2011 r. pozwany zapłacił 13.420,74 zł,

- 13.215,30 zł z ww. faktury od dnia 28.09.2011 r. do dnia 2.02.2012 r. jako terminu dokonanego potrącenia z wierzytelnością przysługująca pozwanemu w pozostałej kwocie,

- 8.345,60 zł z ww. faktury jako pozostałej do zapłaty po dokonanych wpłatach i potrąceniu.

Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił żądania powoda zasądzenia odsetek w wysokości 0,5 % za każdy dzień zwłoki uznając, że powód nie wykazał istnienia stosunku zobowiązaniowego o odsetki umowne, a zapis § 6 ust. 1 pkt 3c umowy jako dotyczący kary umownej za niewykonanie zobowiązania pieniężnego musi zostać uznany za nieważny jako sprzeczny z art. 483 § 1 k.c.

O obowiązku poniesienia kosztów procesu rozstrzygnięto zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy przewidzianą w art. 100 k.p.c.

Pozwana wniosła apelację od powyższego wyroku zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt. I. i III. oraz zarzucając mu:

I. naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

1. art. 233 § 1 k.p.c., które miało wpływ na wynik sprawy, poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, poczynienie ustaleń dowolnych i sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym oraz naruszenie zasad prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego w ocenie dowodów, a w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych mających wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, wyrażający się w przyjęciu, że:

a) powód zakończył prace w dniu 29.07.2011 r., przy czym od dnia 14 lipca nie ponosi on winy w fakcie jej niewykonania, gdy tymczasem zeznania świadków, zgromadzona w sprawie dokumentacja, a w szczególności pismo pozwanego z 11.08.2011 r., w którym pozwany wyznaczył powodowi końcowy termin zakończenia prac do 18.08.2011 r., świadczą o tym, że powód wykonał prace dopiero w dniu 30.08.2011 r., kiedy podpisano końcowy protokół odbioru,

b) pozwana spółka z nieustalonych przez sąd powodów, przetrzymywała w okresie od 13 lipca do 29 lipca 2011 r. rusztowania, które nie były potrzebne powodowi do wykonywania prac, uniemożliwiając powodowi zakończenie prac m.in. zalepienie kotew, co jest sprzeczne nie tylko z zebranymi w sprawie dowodami, ale również z zasadami doświadczenia życiowego, ponieważ brak jest jakiegokolwiek racjonalnego uzasadnienia, aby pozwana spółka, w sezonie, kiedy rusztowania wykorzystywane są w maksymalny sposób, a ich bezzasadne przetrzymywanie generuje koszty, jeśli się je dzierżawi, lub straty, jeśli dotyczy to własnych rusztowań, w sobie jedynie wiadomym celu przetrzymywała rusztowania,

c) powód ww. terminie tj. do 29.07.2011 r., przy czym po 13.07.2011 r., zdaniem sądu, brak zakończenia prac w terminie nastąpił bez winy powoda, a więc, iż wykonał wszystkie prace objęte umową, gdy tymczasem powód nie wykonał całego zakresu prac wynikającego z umowy, a dot. czynności końcowych przed oddaniem przedmiotu umowy, co m.in. zeznał podwykonawca powoda, który stwierdził, że kiedy schodził z budowy brak było m.in. wykonania cokołów, stolarki balkonowej, a rusztowania jeszcze stały, podczas gdy obowiązkiem powoda - zakres prac powoda - był wskazany m.in. § 1 ust. 2 lit od (j) do (o), łączącej strony umowy, których to części prac z całą pewnością powód nie mógł wykonać przed 29.07.2011 r., do którego to dnia zdaniem sądu stało rusztowanie, m.in. wykonanie docieplenia cokołu w budynku w tynku mozaikowym lit. (m), a duża część musiała być wykonana w okresie po zakończeniu zasadniczych prac, a więc po 13.07.2011 r., kiedy to sąd przyjął, jako datę faktycznego zakończenia prac m.in. czyszczenie rusztowań po zakończonych pracach, czyszczenie i malowanie ślusarek balkonów, usunięcie zabezpieczeń stolarki okiennej, drzwiowej, parapetów po wykonanych pracach elewacyjnych oraz umycie powierzchni okien i ościeży zewnętrznych, czy przygotowanie spadków pod obróbki blacharskie parapetów,

d) świadkowie w związku z tym, iż prace były wykonywane w miesiącach letnich ponad dwa lata temu mylili się w zakresie terminu zakończenia robót przez powoda,

e) brak uwzględnienia całego potrącenia kwoty 8.215,77 zł, w zakresie ściany wschodniej tj. kwoty 3180,30 zł., wynikającej z faktury pozwanego VAT nr 27/06/2011 z 29.06.2011 r., podczas, gdy powód akceptował w pełni treść i wskazane w fakturze wartości, ponieważ powód przyjął fakturę pozwanego, wprowadził ją do swojej księgowości, odliczył podatek VAT i zaliczył w koszty uzyskania przychodu, a powód i pozwany uzgodnili zawarte w fakturze kwoty i jej treść, co więcej, nawet pod wpływem powoda, który wskazywał, że faktura powinna zostać nieznacznie skorygowana o pewne elementy, została przez pozwanego skorygowana na wniosek powoda i obecnie kwestionowanie przez powoda zasadności wystawienia faktury, zostało złożone jedynie na użytek niniejszego procesu;

2. art. 321 k.p.c. w zw. z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez orzeczenie ponad żądanie pozwu w części dotyczącej zasądzenia przez Sąd odsetek ustawowych, w sytuacji, gdy powód nie żądał zasądzenia odsetek ustawowych ani też nie zgłosił żądania ewentualnego w tym zakresie, zaś Sąd dobrowolnie i bez żadnej podstawy prawnej i faktycznej zasądził odsetki ustawowe, a nadto zasądził odsetki od kwot wyższych, aniżeli żądał powód, oraz za okresy dłuższe, aniżeli żądał powód, wykraczając tym samym ponad żądanie pozwu;

II. Naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 481 § 1 i 2 k.c. poprzez jego zastosowanie pomimo braku żądania powoda zasądzenia odsetek ustawowych.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancję ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo uzasadniona, prowadząc do wydania orzeczenia o charakterze reformatoryjnym.

Postępowanie przed sądem odwoławczym jest kontynuacją postępowania przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Z regulacji tej wynika, że sąd rozpoznający apelację orzeka na podstawie materiału zgromadzonego zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji, natomiast postępowanie apelacyjne polega na merytorycznym rozpoznaniu sprawy, co oznacza, że wyrok sądu drugiej instancji musi opierać się na jego własnych ustaleniach faktycznych i prawnych. W pierwszej kolejności określenia wymaga więc podstawa faktyczna żądania, ponieważ dopiero po dokonaniu ustalenia podstawy faktycznej możliwe jest odniesienie się do podstawy prawnej.

Ustalając stan faktyczny sprawy Sąd Okręgowy przyjął za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia, z niewielkimi zmianami wynikającymi z poniższych rozważań. Podobnie na akceptację zasługiwały rozważania prawne dotyczące kwalifikacji prawnej stosunku zobowiązaniowego łączącego strony i wynikającej stąd podstawy prawnej powództwa. Odmiennej oceny dowodów Sąd drugiej instancji dokonał tylko w zakresie zasadności zarzutu potrącenia zgłoszonego przez pozwanego z tytułu faktury za dzierżawę rusztowań. Korekcie podlegało też orzeczenie o odsetkach w zakresie w jakim Sąd Rejonowy wyszedł ponad żądanie pozwu, nie odnosząc się merytorycznie do kwot, od których powód żądał odsetek i które składały się na roszczenie główne, tylko częściowo przez tenże Sąd uwzględnione.

Rozpoczynając analizę zarzutów apelacji od głównego zarzutu naruszenia prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. (zasada swobodnej oceny dowodów) wskazać należy, że zgodnie z brzmieniem przywołanego przepisu sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Wszechstronność w tym kontekście rozumiana jest jako konieczność przeprowadzenia dogłębnej analizy każdego z przywołanych środków dowodowych z osobna, a następnie wszystkich dowodów razem i na tej podstawie dokonanie oceny ich wiarygodności, mocy dowodowej i przydatności dla wykazania określonego faktu i okoliczności. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, wyrażonym w postanowieniu z dnia 11.07.2002 r. (IV CKN 1218/00), wszechstronne rozważenie zebranego w toku postępowania materiału dowodowego winno być uzupełnione za pomocą skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Z kolei w wyroku z dnia 12.02.2004 r. (II UK 236/03) SN uznał, że „swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarogodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego”.

Konstrukcja i brzmienie powyższego przepisu powoduje, że kierowane wobec sądu orzekającego zarzuty winny wskazywać jakich konkretnie uchybień dopuścił się sąd rozstrzygający, co spowodowało, że procesu dowodzenia przeprowadzonego przez sąd nie można uznać za wszechstronny, jakie dowody sąd pominął lub dokonał ich oceny w oderwaniu od pozostałego materiału dowodowego, a także dlaczego wbrew ustaleniom sądu nie można uznać, że niektóre fakty znajdują swe źródło bezpośrednio w innych ustalonych w procesie dowodzenia. I jakkolwiek w zarzutach apelujący wskazał jakie jego zdaniem uchybienia popełnił Sąd pierwszej instancji, to w ocenie Sądu Okręgowego konfrontacja tych zarzutów z zebranym w sprawie materiałem dowodowym nie daje podstaw do przyznania racji skarżącemu, że Sąd Rejonowy przekroczył ramy swobodnej oceny dowodów w sposób wskazywany w apelacji, za wyjątkiem kwestii nieuwzględnienia potrącenia całej kwoty z faktury VAT nr (...) wystawionej powodowi przez pozwanego w dniu 29.06.2011 r., tj. kwoty 3.180,30 zł.

Niemal wszystkie uwagi skarżącego w zakresie przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów dotyczą ustalenia przez Sąd pierwszej instancji terminu zakończenia robót przez powoda, a tym samym wysokości kary umownej z tego tytułu, naliczonej powodowi na podstawie § 6 ust. 1 pkt 1 b umowy z dnia 5.05.2011 r., którą Sąd Rejonowy określił na kwotę 8.050 zł, czyli za 23 dni zwłoki (od 21 czerwca do 13 lipca 2011 r.). Analizując zarzuty pozwanego w tym zakresie Sąd Okręgowy przede wszystkim zauważa, że nieuzasadnione jest utożsamianie w apelacji dnia zakończenia robót z dniem spisania końcowego protokołu odbioru robót w dniu 30 sierpnia 2011 r. Przede wszystkim z treści tego dokumentu (k. 99) wynika tylko, że został spisany w dniu 30.08.2011 r., natomiast rubryka dotycząca czasu wykonywania robót nie została wypełniona, a więc inaczej niż w protokołach przejściowych (k. 46, 49 i 66), gdzie każdorazowo wskazywano okres, w którym kwitowane roboty były wykonywane. Zatem to był tylko odbiór końcowy robót, o którym mowa w § 4 ust. 2 umowy, który był niezbędny do otrzymania przez wykonawcę reszty wynagrodzenia, co wcale nie wskazuje, że dopiero w dniu 30.08.2011 r. powód swoje roboty zakończył. Tym bardziej, że jak wynika z niekwestionowanego przez pozwanego ustalenia Sądu Rejonowego, kierownik budowy E. S. (1) był w sierpniu na urlopie, co było bezpośrednią przyczyną tak późnego spisania tego protokołu w stosunku do dnia 29.07.2013 r., kiedy to powód złożył oświadczenie, że po rozebraniu rusztowań zostały zatynkowane i pomalowane otwory po kotwach na ścianie budynku, jak również został uprzątnięty teren w obrębie wykonywanych przez jego firmę prac dociepleniowych ( vide k. 98). Równie bez znaczenia jest wpisanie przez powoda w fakturze VAT (...), że jest to faktura końcowa po odbiorze końcowym w dniu 30.08.2011 r. (abstrahując od zasadności wystawienia tej faktury), bowiem było to tylko nawiązanie do wymogu otrzymania końcowego wynagrodzenia przez wykonawcę („bezusterkowy końcowy odbiór”). To samo dotyczy daty wystawienia faktury VAT (...), która dotyczyła ostatniego (trzeciego) umownego etapu robót, do którego rozliczenia niezbędny był protokół końcowy odbioru robót, a skoro taki protokół został spisany w dniu 30.08.2011 r., to najwcześniej dzień później powód mógł wystawić ww. fakturę. Zdaniem Sądu odwoławczego brak w przedmiotowym protokole jakichkolwiek zastrzeżeń powodowego wykonawcy odnośnie pism generalnego wykonawcy na temat nieterminowości robót powoda, wbrew wywodom apelacji, wcale nie oznacza, że powód godził się z tym zarzutami, a więc uznawał obciążenie go karami umownymi z tego tytułu. Przecież co do zasady protokół końcowy odbioru robót dotyczy stricte wykonanych robót i ewentualnych usterek tychże robót, a także terminu ich wykonywania. W niniejszej sprawie wystąpiła sytuacja znacznej rozbieżności między faktycznym terminem ukończenia robót a terminem stwierdzenia tego protokolarnie i żadna ze stron nie wniosła uwag do protokołu w omawianym zakresie, więc w żadnym razie dokument ten nie może być podstawą konstruowania przez skarżącego domniemań na niekorzyść powoda.

Ustalając, że powód wykonywał prace do dnia 13 lipca 2011 r. Sąd pierwszej instancji przywołał w pierwszej kolejności dokumenty, w tym oświadczenie powoda z 13.07.2011 r., potwierdzone przez kierownika budowy (k. 68), że uporządkował płaszczyznę dachu w zakresie wykonywanych przez siebie prac oraz dokonał rozliczenia materiałów zużytych do docieplenia budynku wraz ze zdaniem kontenera na materiały. Ponadto z tej samej daty pochodzą oświadczenia od lokatorów, że „nie wnoszą żadnych uwag ani usterek co do jakości wykonanych prac na balkonie”, które co oczywiste mogły być podpisane po zakończeniu robót wykonywanych na tej ścianie przez powoda. Również dokumenty Wz, tzn. daty pobrania materiałów przez powoda wskazują, że skoro w dniu 13.07.2011 r. powód zdał kontener na materiały i dokonał rozliczenia materiałowego, to ukończył w tym prace niewymagające demontażu rusztowania. Ostatecznie powód wykonał w całości umowę w dniu 29.07.2011 r., kiedy to złożył cytowane wyżej oświadczenie, podpisane przez kierownika robót G. M. (k. 98). W związku z tym słusznie Sąd Rejonowy dał prymat dokumentom w stosunku do zeznań świadków i reprezentanta pozwanego, że powód po dacie 13.07.2011 r., a nawet jakoby w sierpniu wykonywał jakieś prace.

W apelacji jako przejaw przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów wskazano przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że „świadkowie w związku z tym, iż prace były wykonywane w miesiącach letnich ponad dwa lata temu mylili się w zakresie terminu zakończenia robót przez powoda”, jednakże należy to uznać za stwierdzenie wybiórcze i wyrwane z kontekstu, bowiem Sąd pierwszej instancji – jak przytomnie zauważył autor odpowiedzi na apelację – wskazał, że powodem takich zeznań może być nieświadoma pomyłka związana z datami i myleniem letnich miesięcy – lipca i sierpnia – z uwagi na dwuletni upływ czasu, lub też pomyłka związana z firmami podwykonawców. A z niekwestionowanych zeznań kierownika budowy wynika, że ze ściany zachodniej najpóźniej „zszedł” J. Ł. (1), wykonujący prace obok powoda.

W ocenie Sądu odwoławczego argumentem przeciwko ustalonej w zaskarżonym wyroku dacie zakończenia robót przez powoda nie może być treść jednostronnego pisma pozwanego z 11 sierpnia 2011 r. (k. 177). Jest to tylko wyraz ówczesnego stanowiska pozwanego, które nie znalazło potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym, o czym była wyżej mowa.

Jeżeli chodzi o kwestię rusztowań, tj. ich niezdemontowanie w okresie 14-28.07.2011 r., co uniemożliwiło powodowi ostateczne zakończenie prac 13.07.2011 r., to Sąd Okręgowy zauważa, że przyczyna utrzymywania tych rusztowań przez pozwaną Spółkę jest bez znaczenia, gdyż najistotniejsze jest to, że rusztowania w powyższym okresie stały. Natomiast w związku ze stwierdzeniem przez Sąd pierwszej instancji 23-dniowej zwłoki w wykonaniu umowy bezprzedmiotowe są wywody apelacji na temat problemów powoda z pracownikami, co zapewne przyczyniło się do przekroczenia terminu. Powód, jak i świadek M. S. potwierdzili odejście pracowników i ich zatrudnienie się w spółce (...). Fakt kłopotów powoda z siłą roboczą dostrzegali też inni podwykonawcy zatrudnieni na tym samym budynku przez generalnego wykonawcę, czyli stronę pozwaną. Doprowadziło to do tego, że powód osobiście wraz z A. D. kończyli zlecone roboty w terminie ustalonym przez Sąd Rejonowy.

Reasumując, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji o tym, że powodowi można przypisać najwyżej 23 dni zwłoki w wykonaniu robót, co oznacza zasadność obciążenia go karą umowną przez pozwanego w wysokości 8.050 zł (23 x 350 zł/dzień). Jeżeli natomiast chodzi o kwotę 965,30 zł z tytułu zużytych materiałów, to akceptując argumentację Sądu Rejonowego co do niewykazania przez pozwanego zasadności tego obciążenia, Sąd odwoławczy uzupełniająco podkreśla, że niewystarczające było tak w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, jak i w apelacji, odwołanie się przez pozwanego do treści dokumentów Wz bez szczegółowego rozliczenia poboru i zużycia materiałów. To na stronie zgłaszającej z tego tytułu zarzut potracenia spoczywał ciężar dowodowy w pierwszej kolejności w zakresie przytoczeń faktycznych, a więc analizy dokumentów i precyzyjnego wskazania „Wuzetek” i ilości materiałów. Nie jest rzeczą Sądu wyręczanie w tym zakresie strony, która w apelacji ponownie lakonicznie oświadczyła, że o zużyciu przez powoda materiałów na budowie „zgodnie z fakturą pozwanego VAT nr (...) r. na kwotę 965,30 zł świadczą załączone przez powoda do pozwu WZ oraz dokumenty rozliczeniowe” ( vide str. 6 apelacji), bez wyjaśnienia jak rzeczoną kwotę ustaliła. Zaznaczyć przy tym trzeba, że jak wynika z oświadczenia pełnomocnika powoda z 23.01.2013 r., w wyniku zobowiązania Sądu, powód nie wprowadził do swojej księgowości faktury VAT nr (...) (k. 341), a więc nieuprawnione jest wywodzenie, że należność ta była przez J. K. uznana.

Odmiennie od Sądu pierwszej instancji Sąd Okręgowy ocenił natomiast należność w kwocie 3.180,30 zł z faktury pozwanego nr 27/06/2011 (k. 56) tytułem obciążenia powoda za rusztowanie na ścianie wschodniej za okres 29.06 – 10.07.2011 r. Podstawy kompensaty tej kwoty z wynagrodzeniem powoda pozwany upatrywał w § 6 ust. 3 umowy stron, który brzmi: „Dodatkowo w przypadku przekroczenia terminu końcowego wykonania prac objętych przedmiotową umową Wykonawca obciążony zostanie kosztem związanym z dzierżawą rusztowań, tj. kwotą 0,25 gr/m 2 za każdą dobę przekroczenia terminu” (patrz k. 18). Na tej podstawie pozwany obciążył powoda kwotą 5.035,47 zł za 19 dni (21.06 – 10.07.2011 r.) za rusztowanie na ścianie zachodniej. W ocenie Sądu Okręgowego ta quasi kara umowna winna obciążać powoda nie tylko za bezsporną konieczność przedłużenia dzierżawy rusztowania na ścianie zachodniej, a więc tam gdzie powód wykonywał prace, ale również na ścianie wschodniej. Bowiem fakt zwłoki w wykonaniu robót przez powoda spowodował, że nie mogąc korzystać z tych rusztowań pozwany był zmuszony wynająć inne rusztowanie na potrzeby prac na ścianie wschodniej, a czynność ta pozostawała w bezpośrednim związku ze zwłoką powoda, co uzasadnia obciążenie go kwotą 3.180,30 zł. Ponadto za zasadnością zarzutu potrącenia w zakresie całości należności z faktury VAT nr (...) przemawia stanowisko samego powoda, który jak słusznie wskazywał pozwany, nie kwestionował tej faktury po korekcie obejmującej ilość metrów rusztowania, czego wyrazem było zaksięgowanie tej faktury przez powoda i odliczenie związanych z tym podatków. Potwierdzeniem tego jest wspomniane wyżej pismo pełnomocnika powoda z 23.01.2013 r., w którym wskazał, że jego mandant wprowadził do księgowości fakturę VAT nr (...), a następnie zeznania powoda na rozprawie w dniu 25.04.2013 r.: „Ja fakturę dot. rusztowania wprowadziłem do księgowości i odliczyłem podatki” (k. 404). I chociaż w następnym zdaniu powód zeznał, że tę fakturę zaczął kwestionować od samego początku jak była wystawiona, to w kontekście jednoczesnego zaksięgowania tego dokumentu i braku innych dowodów na okoliczność jego kwestionowania, uznać należało ten fragment zeznań powoda za niewiarygodny.

Konsekwencją uznania zasadności oświadczenia o potrąceniu w zakresie kwoty 3.180,30 zł jest konieczność zmiany zaskarżonego wyroku. Otóż jak wynika z treści pozwu kwota 5.845,60 zł wynikała z faktury VAT nr (...) wystawionej przez powoda w dniu 15.06.2011 r. na kwotę 24.840 zł (k. 50). Na jej poczet pozwany uiścił kwoty 12.000 zł i 4.624,23 zł (k. 51-52) oraz dokonał kompensaty za rusztowania w wysokości 8.215,77 zł ( vide pismo pozwanego z 28.06.2011 r., k. 53), a więc faktura ta została w całości zapłacona przez pozwanego. Druga z kwot wymienionych w żądaniu pozwu, tj. 9.534,22 zł, to reszta należności z faktury VAT (...) (wcześniej 16a/2011) opiewającej na 26.636,04 zł. Na jej poczet pozwany uiścił kwotę 13.420,74 zł (k. 104) oraz złożył oświadczenie o potrąceniu z tytułu kar umownych za zwłokę w wykonaniu prac przez powoda ( vide pismo z 24.01.2012 r., k. 121-123), które to kary została uznane przez Sądy obu instancji za zasadne do wysokości 8.050 zł. Zatem do zapłaty z powyższej faktury pozostała kwota 5.165,30 zł, którą Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda jako należną ostatnią część wynagrodzenia, oddalając powództwo w pozostałej części.

Oddaleniem powództwa, oprócz kwoty 5.845,60 zł, objęte zostało także żądanie zasądzenia trzech pozostałych kwot cząstkowych składających się na żądanie pozwu, tj. 745,20 zł i 256,80 zł z odsetkami od 20.03.2012 r. oraz 1.731,34 zł z odsetkami od 20.03.2011 r. Taka decyzja wynika z tego, że w treści pozwu próżno szukać jakichkolwiek przytoczeń faktycznych dotyczących tych roszczeń (podstawa faktyczna, wysokość, wymagalność), jak i nie wynikają one z załączonych do pozwu dokumentów. Dostrzegł to także pozwany, który w pierwszym akapicie uzasadnienia odpowiedzi na pozew oświadczył, że w przedmiocie żądania zasądzenia odsetek wnosi o jego oddalenie, ponieważ powód w ogóle nie wskazał dlaczego odsetki mają być naliczane w taki sposób, od wskazanych tam kwot i terminów, co jest żądaniem abstrakcyjnym, pozbawionym jakichkolwiek podstaw ( vide k. 154). Pomimo takiego stanowiska przeciwnika procesowego powód podtrzymał żądanie pozwu, w dalszym ciągu nie wyjaśniając podstawy faktycznej i prawnej żądania w zakresie trzech ww. kwot. W rezultacie powództwo w tej części podlegało oddaleniu jako zupełnie niewykazane.

Zmieniając zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy uwzględnił zarzut apelacji dotyczący wyjścia ponad żądanie pozwu w zakresie roszczenia akcesoryjnego o odsetki. O ile bowiem Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że zapis § 6 ust. 1 pkt 3 c) umowy stron jest nieważny w świetle art. 483 § 1 k.c. jako dotyczący spełnienia świadczenia pieniężnego, a w związku z tym powodowi należą się odsetki w wysokości ustawowej, o tyle zasądzenie tychże odsetek od innych (wyższych) kwot niż żądane w pozwie i za inne okresy, choć zamknięte, stanowiło naruszenie przepisu art. 321 § 1 k.p.c. W niniejszej sprawie rzeczą Sądu Rejonowego nie było rozliczenie całokształtu zobowiązań z umowy stron z 5.05.2011 r., lecz odniesienie się do konkretnego, zawartego w pozwie z 13.03.2012 r., żądania pozwu, które obejmowało zapłatę kwoty 18.113,16 zł z odsetkami w wysokości 0,5% dziennie od pięciu kwot cząstkowych. I choć trzy z tych pięciu kwot nie zostały w żaden sposób wykazane przez powoda, to i Sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego żądania, skupiając się wyłącznie na należnościach wynikających z dwóch faktur wystawionych przez powoda i przeciwstawionych im do potrącenia roszczeniach pozwanego.

Trzymając się zatem ram zakreślonych żądaniem pozwu i zakresem apelacji Sąd drugiej instancji zasądzając należność główną w wysokości 5.165,30 zł, zasądził także ustawowe odsetki: od kwoty 5.845,60 zł za okres od 8 lipca 2011 r. (zgodnie z pozwem i terminem umownym) do dnia 11 lipca 2011 r., kiedy to pozwany uiścił ostatnią część wynagrodzenia z faktury (...), od kwoty 9.534,22 zł od dnia 27 września 2011 r. (zgodnie z pozwem i terminem umownym) do dnia 2.02.2012 r., kiedy to najpóźniej dotarło do powoda oświadczenie pozwanego o potrąceniu z tytułu kar umownych z fakturą powoda (...), od kwoty 5.165,30 zł od dnia 3.02.2012 r., a więc od dnia następnego po oświadczeniu o potrąceniu. Zasądzając odsetki w wysokości ustawowej Sąd Okręgowy kierował się brzmieniem art. 481 § 2 zdanie pierwsze k.c., w myśl którego jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. W niniejszej sprawie strony w umowie z 5.05.2011 r. nie uregulowały stopy odsetek za opóźnienie w płatności wynagrodzenia wykonawcy, więc powodowi należą się odsetki ustawowe. Stąd nie ma racji skarżący twierdząc, że Sąd Rejonowy wyszedł ponad żądanie zasądzając odsetki ustawowe od kwot zasądzonych w wyroku albowiem przy bezzasadności żądania odsetek umownych w wysokości 0,5 % dziennie w to miejsce wchodziły odsetki ustawowe, zgodnie z powyższym przepisem, przy oczywistej woli powoda żądania odsetek od pozwanego.

Mając na uwadze całokształt poczynionych rozważań Sąd Okręgowy – na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. - zmienił zaskarżony wyrok w wyżej opisany sposób (punkt I. ppkt. 1. sentencji wyroku), oddalając powództwo w pozostałej części, także wyżej omówionej (punkt I. ppkt. 2. sentencji).

Konsekwencją zmiany wyroku co do meritum była także konieczność zmiany orzeczenia o kosztach procesu za pierwszą instancję. O kosztach postępowania w tej części (pkt I. ppkt 3.) orzeczono na podstawie art. 108 k.p.c. i art. 100 k.p.c., ustalając, że ostatecznie powód wygrał proces w 28,52 % poddanego pod osąd żądania, zaś pozwany co do 71,48 %. Na koszty procesu powoda w pierwszej instancji złożyło się: wynagrodzenie pełnomocnika – adwokata w wysokości 2.400 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, opłata sądowa od pozwu w wysokości 905,70 zł, a więc łącznie 3.322,70 zł. Natomiast pozwany poniósł na etapie pierwszej instancji koszty procesu w postaci wynagrodzenia pełnomocnika – 2.400 zł i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa – 17 zł. W związku z powyższym różnica pomiędzy rozdzielonymi stosunkowo kosztami procesu poniesionymi przez strony wykazała, że powód winien uiścić na rzecz pozwanego kwotę 780,04 zł [(2.417 zł x 71,48%) – (3.322,70 zł x 28,52%) = 1.727,67 zł - 947,63 zł].

W pozostałej części apelacja pozwanego jako bezzasadna - z przyczyn wyżej omówionych - podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. (punkt II. sentencji wyroku).

Orzekając o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy zastosował również zasadę stosunkowego rozdzielenia tych kosztów według następujących proporcji: powód wygrał w 61,89 %, pozwany w 38,11 % (uwzględniając wartość przedmiotu zaskarżenia, tj. kwotę 8.346 zł). Po stronie powodowej na te koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 600 zł (połowa stawki minimalnej), a pozwany poniósł opłatę sądową od apelacji w wysokości 418 zł i 600 zł kosztów zastępstwa procesowego. Rozdzielając zatem poniesione przez strony koszty procesu za drugą instancję, należało zasądzić od powoda na rzecz pozwanego kwotę 16,62 zł [(1.018 zł x 38,11%) – (600 zł x 61,89%) = 387,96 zł – 371,34 zł].

SSO P. Sałamaj SSO K. Górski SSR (del.) N. Pawłowska-Grzelczak