Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 959/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Urszula Iwanowska (spr.)

Sędziowie:

SSA Jolanta Hawryszko

SSO del. Tomasz Korzeń

Protokolant:

St. sekr. sąd. Elżbieta Kamińska

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2013 r. w Szczecinie

sprawy T. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wypłatę odsetek

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 października 2012 r. sygn. akt VII U 1588/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje ubezpieczonemu T. S. prawo do wypłaty odsetek od nieterminowo przyznanej emerytury pomostowej od dnia 7 maja 2011 roku,

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz T. S. kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

SSO del. Tomasz Korzeń SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III A Ua 959/12

Uzasadnienie:

Decyzją z dnia 14 marca 2012 r., znak: (...), Zakład (...)

(...) Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu T. S. wypłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia wynikającego z decyzji z dnia 16 grudnia 2011 r., wykonującej wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 października 2010 r. wskazując, że ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji o przyznaniu prawa do emerytury pomostowej było złożenie przez ubezpieczonego oświadczenia w przedmiocie korzystania z zasiłków oraz zaświadczenia o zatrudnieniu lub świadectwa pracy. Organ rentowy wskazał, że nastąpiło to w dniu 1 grudnia 2011 r.. a zaskarżona decyzja wydana została w terminie 30 dni od złożenia przez ubezpieczonego wymaganych dokumentów,

W odwołaniu od powyższej decyzji T. S. wniósł o wypłatę odsetek za opóźnienie w wypłacie przyznanej emerytury pomostowej podnosząc, że w sprawie niniejszej powstała zwłoka, za którą odpowiedzialność ponoszą pracownicy ZUS.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację, która legła u podstaw wydania zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 5 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne

i rozważania prawne:

W dniu 16 lutego 2011 r. T. S. wniósł o przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej. Decyzją z dnia 8 marca 2011 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia, uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie brakiem zaświadczenia, o którym mowa w przepisie art. 51 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Powyższą decyzję zaskarżył ubezpieczony domagając się jej zmiany.

Wyrokiem z dnia 23 września 2011 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie zmienił decyzję ZUS w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury pomostowej od dnia złożenia wniosku, W uzasadnieniu powyższego wyroku organ rentowy (uwaga Sądu Apelacyjnego - winno być: Sąd Okręgowy) wskazał, że ubezpieczony nie mógł przedstawić zaświadczenia wymaganego przez organ rentowy z uwagi na likwidację zakładu pracy, W ocenie Sądu ubezpieczony przedstawił dokument potwierdzający pracę w warunkach szczególnych i w oparciu o ten dokument winny być badane przesłanki nabycia uprawnień do emerytury pomostowej. Sąd stwierdził też faktyczną niemożność złożenia przez ubezpieczonego spornego zaświadczenia, W dniu 27 października 2012 r, wpłynęły do organu rentowego akta sprawy wraz z odpisem orzeczenia.

W dniu 10 listopada 2011 r. organ rentowy wezwał ubezpieczonego do złożenia oświadczenia w przedmiocie zatrudnienia wraz ze wskazaniem daty jego ustania, wysokości dochodu w poszczególnych miesiącach oraz dostarczenia informacji o fakcie korzystania z zasiłków dla bezrobotnych, zasiłku z MOPR-u, MOPS-u lub innych świadczeń z pomocy społecznej. Oświadczenie na wskazane okoliczności ubezpieczony złożył w organie rentowym w dniu 1 grudnia 2012 r., wskazując, że na dzień jego składania, nie korzystał z zasiłków oraz świadczeń wymienionych w zapytaniu. Wskazał, że do dnia 30 listopada 2011 r. był zatrudniony. Do oświadczenia ubezpieczony dołączył: polecenie przekazywania środków na rachunek bankowy wraz z podaniem nowego numeru konta bankowego. Jednocześnie ubezpieczony przedłożył świadectwo pracy z dnia 1 grudnia 2011 r. ze wskazaniem daty rozwiązania stosunku pracy (30 listopada 2011 r.) oraz zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za rok 2011.

W dniu 16 grudnia 2011 r. organ rentowy, w wykonaniu wyroku Sądu Okręgowego z dnia 23 września 2011 r. wydał decyzję przyznającą ubezpieczonemu prawo do emerytury pomostowej, uwzględniającą należność za okres do 30 listopada 2011 r.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że bezsporną była okoliczność, iż ubezpieczony spełniał wymogi nabycia uprawnień do emerytury, co zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem z dnia 23 września 2011 r. Natomiast przedmiotem sporu było prawo ubezpieczonego do odsetek w związku z wydaniem w dniu 16 grudnia 2011 r. decyzji wykonującej przedmiotowy wyrok.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy wskazał, że zasady przyznawania i wypłacania świadczeń emerytalno-rentowych reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która w art. 118 ust. 1 stanowi, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej, przy czym - zgodnie z dyspozycją art. 118 ust. 5 lej ustawy, wypłata świadczenia wynikająca z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Nadto w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu do organu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. la tegoż artykułu).

Dalej sąd pierwszej instancji wskazał, że podstawą wypłaty odsetek przez organ rentowy w sytuacji nie ustalenia prawa do świadczenia bądź też jego nie wypłacenia jest art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 53, poz. 1277), zgodnie z którym., jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych łub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów alba umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Powyższe oznacza, że w jednym tylko wypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest obowiązany do wypłaty odsetek w wysokości określonej przepisami prawa cywilnego, tj. wówczas gdy nie dokona - w następstwie okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność -wypłaty świadczeń w terminach przewidzianych w przepisach dotyczących ich przyznawania

i wypłacania (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1991 r., II UZP 11/91, OSP 1992/7-8/147 oraz z dnia 29 października 1997 r., II UKN 208/97, OSNAP 1998/15/461).

Sąd Okręgowy uznał za konieczne wskazanie, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy określenie: „nie ustalił prawa, do świadczenia" oznacza zarówno nie wydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok Sądu. Najwyższego z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNAP 2002/20/501), a zatem w tym ostatnim przypadku chodzi o sytuację, kiedy organ posiadał wszelkie dane konieczne do przyznania świadczenia, ale mimo to nie wydał decyzji bądź wydał decyzję odmawiającą przyznania świadczenia mimo, że z dowodów przedłożonych przez stronę wynikało, iż prawo to winno zostać jej przyznane. Przy czym, dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005/10/147).

Następnie Sąd Okręgowy zaznaczył, że w sprawie niniejszej Sąd wydając wyrok z dnia 23 września 2011 r. nie stwierdził tego rodzaju odpowiedzialności, samo zaś roszczenie ubezpieczonego zgłoszone zostało po wydaniu przedmiotowego wyroku. Decyzja organu rentowego z dnia 8 marca 2011 r. odmawiająca przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury wydana została zgodnie z literalną treścią przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach, pomostowych. Ubezpieczony faktycznie nie złożył - wraz z wnioskiem o świadczenie zaświadczenia pracodawcy nazwanego w art. 51 wymienionej ustawy. Dokonana przez Sąd ocena, że w realiach sprawy brak tego zaświadczenia nie może skutkować odmową przyznania ubezpieczonemu prawa do świadczenia, nie oznacza, iż organ rentowy wydał decyzję odmawiającą przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania.

Sąd pierwszej instancji podniósł, że postępowanie prowadzone przed organem rentowym, co do zasady i w zakresie środków dowodowych ma charakter ograniczony, a w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego - Sąd nie jest ograniczony środkami dowodowymi przewidzianymi dla organu rentowego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95). Zatem, w przypadku braku możliwości przedstawienia wymaganych prawem dokumentów, udowodnienie zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze może być wykazane innymi dokumentami oraz na przykład zeznaniami świadków. Takie też stanowisko zajął Sąd korygując stanowisko organu rentowego. Skoro organ odwoławczy (Sąd) nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w ustaleniu prawa lub wypłacie świadczenia, ani o odsetkach, odsetki za opóźnieniu w ustalaniu prawa lub jego wysokości ustala się w razie nie dotrzymania ustawowego terminu na wydanie decyzji uwzględniającej orzeczenie organu rentowego.

Zdaniem sądu meriti, odmienna ocena uprawnień ubezpieczonego dokonana przez organ rentowy w oparciu o zgromadzoną dokumentację, skorygowana przez rozstrzygnięcie Sądu sama z siebie nie stanowi przesłanki odpowiedzialności organu rentowego za zwłokę. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę miał bowiem na uwadze, że ubezpieczony legitymował się innym niżeli wymieniony w ustawie pomostowej środkiem dowodowym, który w świetle przywołanego orzecznictwa uznać należało za dopuszczalny. Jednocześnie Sąd Okręgowy przypomniał, że ustawa o emeryturach pomostowych weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r., zaś dokumenty potwierdzające świadczenie pracy przez ubezpieczonego w chwili ich wydawania były zgodne z ówczesnymi przepisami i wskazywały stanowiska znajdujące się odpowiednio w wykazach resortowych oraz wykazie do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Z uwagi na powyższe, sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że organ rentowy może domagać się przedłożenia żądanych zaświadczeń, wskazujących stanowiska pracy określone w wykazie prac w szczególnych warunkach określonych w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, jedynie w stosunku do dokumentów wydanych po dniu 1 stycznia 2009 r. Przy czym, w ocenie tego Sądu powyższe nie oznacza, że organ rentowy automatycznie ponosi odpowiedzialność za wynikające z unormować prawnych ograniczenia w zakresie postępowania dowodowego.

Przechodząc do dalszych rozważań Sąd Okręgowy wskazał, że oceniając, czy organ rentowy dopuścił się zawinionego opóźnienia przy wykonywaniu prawomocnego wyroku, stwierdzić trzeba, iż przesłanką takiej odpowiedzialności, jest niedotrzymanie ustawowych terminów, zawinione przez organ rentowy. Istotne w kontekście prawa do odsetek jest stwierdzenie, czy organ rentowy w ramach udzielonych mu kompetencji i nałożonych obowiązków podjął we właściwym czasie określone działania, zmierzające do wyjaśnienia ostatniej okoliczności warunkującej prawo do świadczenia.

Odpowiadając na powyższe sąd pierwszej instancji przypomniał, że po wpływie do organu rentowego odpisu wyroku stwierdzającego uprawnienia do emerytury pomostowej, co nastąpiło w dniu 27 października 2011 r., organ rentowy wezwał ubezpieczonego do złożenia oświadczenia w przedmiocie zatrudnienia wraz ze wskazaniem daty jego ustania, wysokości dochodu w poszczególnych miesiącach oraz dostarczenia informacji o fakcie korzystania z zasiłków dla bezrobotnych, zasiłku z MOPR-u, MOPS-u lub innych świadczeń z pomocy społecznej. Oświadczenie na te okoliczności ubezpieczony złożył w organie rentowym w dniu 1 grudnia 2012 r. wskazując, że na dzień jego składania, nie korzystał z zasiłków oraz świadczeń wymienionych w zapytaniu. Wskazał, że do dnia 30 listopada 2011 r. był zatrudniony. Do oświadczenia ubezpieczony dołączył: polecenie przekazywania środków na rachunek bankowy wraz z podaniem nowego numeru konta bankowego. Jednocześnie ubezpieczony przedłożył świadectwo pracy z dnia 1 grudnia 2011 r. ze wskazaniem daty rozwiązania stosunku pracy (30 listopada 2011 r.) oraz zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za rok 2011.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe czynności podjęte przez organ rentowy po wpływie odpisu omawianego wyroku były konieczne i celowe. Organ rentowy zobowiązany był do ich przeprowadzenia. Dopiero po ich przeprowadzeniu możliwe było wydanie technicznej decyzji stwierdzającej przyznanie prawa do świadczenia, wykonującej wyrok Sądu. Nie sam więc wpływ odpisu wyroku wraz z aktami rentowymi, ale podjęcie zespołu czynności podjętych przez organ rentowy po jego wpływie, winno być brane jako początek biegu ustawowego terminu na wydanie odnośnej decyzji ZUS. Zespół czynności, o których mowa powyżej, został zakończony w dacie złożenia przez ubezpieczonego oświadczenia, udzielenia wymaganych informacji i przedstawienia niezbędnych dokumentów. Nastąpiło to w dniu 1 grudnia 2012 r. Do tego momentu decyzja organu rentowego nie mogła być wydana. Obok informacji o zasiłkach i pomocy socjalnej, z jakiej ubezpieczony korzystał, brakowało numeru rachunku bankowego ubezpieczonego oraz informacji o wysokości dochodu za rok 2011, możliwych do uwzględnienia w podstawie wymiaru świadczenia za okres zatrudnienia do 30 listopada 2011 r. oraz o dacie rozwiązania stosunku pracy.

W ocenie sądu pierwszej instancji z powyższego wynika, że dopiero w dacie wykonania przez ubezpieczonego wezwania organu rentowego poprzez dostarczenie wymaganych informacji i dokumentów, można mówić o wyjaśnieniu „ostatniej okoliczności", o której mowa w przywołanych przepisach. Decyzję wykonująca wyrok Sądu Okręgowego z dnia 23 września 2011 r. organ rentowny wydał w dniu 16 grudnia 2011 r.

Mając powyższe na uwadze, przyjmując, że termin na wydanie decyzji w kontekście odpowiedzialności odsetkowej począł biec od dnia 1 grudnia 2011 r., Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy nie przekroczył okresu 30 - dniowego, toteż nie mógł pozostawać w zwłoce wobec ubezpieczonego.

Mając na względzie całokształt powyższych ustaleń i ocen, sąd pierwszej instancji na

podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się T. S., który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieprawidłową
ocenę materiału dowodowego, przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów oraz
błędy w ustaleniach faktycznych poprzez dowolne uznanie polegające na:

- niewłaściwym przyjęciu, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w przyznaniu świadczenia emerytalnego, w sytuacji gdy wyłącznie na podstawie dokumentacji zgromadzonej w postępowaniu przed organem wydany został wyrok przez Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy 1 Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt VII U 541/11, zmieniający zaskarżoną decyzję o odmowie przyznania prawa do emerytury pomostowej,

- nieprawidłowym przyjęciu, że dopiero w toku postępowania sądowego możliwe było ujawnienie okoliczności potwierdzających prawo do emerytury pomostowej;

2) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych
przez jego niezastosowanie.

Mając na uwadze powyższe apelujący wniósł o zmianę wyroku przez uwzględnienie odwołania i zmianę decyzji organu rentowego, a w konsekwencji przyznanie odsetek z tytułu nieterminowej wypłaty świadczenia emerytalnego od dnia 16 lutego 2011 r. oraz zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podniósł, że Sąd Okręgowy w sprawie VII U 541/11 przeprowadzając postępowanie dowodowe oparł się jedynie na dokumentach złożonych przez apelującego do ZUS, stwierdzając, iż ubezpieczony nabył prawo do emerytury pomostowej. W tym stanie rzeczy w ocenie apelującego przyjąć należy, że ZUS również powinien rozpatrzyć wniosek pozytywnie przy uwzględnieniu przedłożonych dokumentów. Nadto T. S. podniósł, że brak możliwości uzyskania stosownego dokumentu od pracodawcy, który faktycznie już nie istnieje jest okolicznością ode niego niezależną.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym podnosząc, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego jest prawidłowe a zarzuty apelacji są nieuzasadnione.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się uzasadniona.

Przede wszystkim należy wskazać, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest ustalenie czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do odsetek za opóźnienie w przyznaniu i wypłacie emerytury pomostowej, a nie jak zawężające wskazuje w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy - prawo do odsetek za nie dotrzymanie ustawowego terminu na wydanie decyzji uwzględniającej orzeczenie organu odwoławczego. Mimo tak zawężającego określenia przedmiotu sporu sąd pierwszej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe i rozważył obie przedstawione powyżej sytuacje uznając, że nie wystąpiły żadne okoliczności uzasadniające uwzględnienie żądania przyznania odsetek.

Sąd pierwszej instancji zebrał niezbędne dowody i dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne. Jednak z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy wyprowadził błędne wnioski.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 201 i r., I UZP 2/11 (OSNP 2011/19-20/255) okoliczność, iż Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 23 września 2011. r. przyznając T. S. prawo do emerytury pomostowej jednocześnie nie orzekł na podstawie art. 118 ust. la ustawy emerytalnej o odpowiedzialności organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Bezspornym w sprawie jest, że ubezpieczony wraz z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej nie złożył zaświadczenia pracodawcy określonego w art. 51 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Bezspornym jest także okoliczność, że w wyniku odwołania do Sądu Okręgowego od decyzji z dnia 8 marca 2011 r. sąd zmienił tę decyzję dysponując tym samym materiałem dowodowym co organ rentowy w chwili wydawania decyzji odmawiającej prawa do świadczenia. Bezsporną jest w końcu okoliczność, że dowody dostarczone przez ubezpieczonego wraz z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej wykazywały spełnienie warunków do przyznania prawa określonych w art. 4 w związku z art. 8 i 49 ustaw o emeryturach pomostowych.

Z kolei okoliczność, że ubezpieczony nie przedłożył zaświadczenia określonego w art. 51 powołanej wyżej ustawy nie powinna była doprowadzić do odmowy przyznania świadczenia jak to uczynił organ rentowy w decyzji z dnia 8 marca 2011 r. Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że art. 51 omawianej ustawy stanowi, że płatnik składek jest zobowiązany do wystawiania zaświadczeń o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, za okresy przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 r. Tak więc obowiązek wystawienia zaświadczenia został skierowany do pracodawcy i to pracodawcy, który istnieje po dniu wejścia w życie przepisów ustawy czyli 1 stycznia 2009 r.

W sprawie bezsporną jest okoliczność, że pracodawca ubezpieczonego, u którego T. S. wykonywał pracę w szczególnych warunkach - Przedsiębiorstwo (...) w S. uległo likwidacji przed dniem 1 stycznia 2009 r. Jednocześnie podkreślić trzeba, że ubezpieczony za okres tego zatrudnienia legitymuje się świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 kwietnia 1995 r. wystawionym przez pracodawcę po zakończeniu zatrudnienia. Świadectwo zostało wystawione w czasie obowiązywania rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.) i spełnia wymagania w nim określone (§ 2 ust. 2) - wskazuje okres zatrudnienia od 2 maja 1980 r. do 30 kwietnia 1995 r., okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach - od 2 maja 1980 r. do 23 kwietnia 1989 r. i od i października 1989 r, do 30 kwietnia 1995 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na siatkach jako pracownik morski,

na stanowisku bosmana oraz przepisy resortowe, z których wynika taka kwalifikacja pracy - wykaz B dział IV poz. 4 pkt. 10 stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 24 Ministra-Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej. Nadto ubezpieczony legitymuje się świadectwem pracy z dnia 30 kwietnia 1995 r. w którym również wskazano, że wykonywał on prace - rybaka przetwórstwa, rybaka pokładowego, bosmana. Dokumenty te w sposób nie budzący wątpliwości potwierdzają spełnienie warunku wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Wymaganie od ubezpieczonego przedłożenia także zaświadczenia określonego w art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych, w tak ustalonych okolicznościach, jest żądaniem nierealnym do spełnienia (z uwagi na likwidację pracodawcy), a także zbędnym i nie można zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego, że jest to podstawa do odmowy przyznania świadczenia, mimo istnienia niekwestionowanych dowodów na spełnienie przez ubezpieczonego warunków do przyznania świadczenia.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. Natomiast w ust. la tego przepisu wskazano, że w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego

Z kolei, zgodnie z art, 85 ust. 1 ustawy systemowej, jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 24 marca 2011 r., I UZP 2/11 (LEX nr 784338) Sąd

Najwyższy stwierdził, że językowa i systemowa wykładnia przepisu art. 85 ust. 1 ustaw) systemowej prowadzi do wniosku, że zawiera on kompleksową regulację przesłanek nabycia przez ubezpieczonego prawa do odsetek od świadczenia z ubezpieczeń społecznych, przyznanego lub wypłaconego przez organ rentowy z naruszeniem obowiązujących terminów. Skoro w świetle art. 85 ust. 1 zdanie 1 ustawy systemowej jedyną przesłanką przyznania odsetek jest uchybienie przez organ rentowy terminowi do ustalenia prawa lub wypłaty świadczenia z ubezpieczeń społecznych, konieczne jest wykazanie przez ubezpieczonego zaistnienia tego opóźnienia. Opóźnienie w przyznaniu prawa lub wypłacie świadczenia nie ma jednak absolutnego charakteru. Zgodnie ze zdaniem drugim omawianego przepisu odpowiedzialność ta zostaje wyłączona, gdy opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że niewystarczające jest, aby przesłanki egzoneracji dłużnika były przezeń niezawinione. Mają one bowiem obiektywny, a nie subiektywny charakter. Organ rentowy jest zatem zobowiązany do uiszczenia odsetek od należności głównej zarówno wtedy, gdy można przypisać mu winę w zaistniałym uchybieniu terminowi do ustalenia prawa lub wypłaty świadczenia, jak i wtedy, gdy opóźnienie jest konsekwencją zdarzeń od niego zależnych, choć niezawinionych (wyroki z dnia 7 października 2004 r, II UK 485/03, OSNP 2005/10/147 i z dnia 21 kwietnia 2009 r., I UK 345/08, LEX nr 551000). W sytuacji, gdy organ rentowy skompletował cały materiał dowodowy i wyjaśnił wszystkie okoliczności sprawy tak, że w razie sporu sądowego nie zachodzi potrzeba prowadzenia dodatkowego postępowania w tym zakresie, zaś wydanie niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej przyznania świadczenia jest skutkiem niewłaściwej subsumcji ustalonego prawidłowo stanu faktycznego, skorygowanej dopiero przez sąd rozpoznający odwołanie od zaskarżonej decyzji, należy przyjąć, że możliwe było terminowe ustalenie uprawnień wnioskodawcy do świadczenia, a opóźnienie w tym względzie nastąpiło z przyczyn, za które organ ten ponosi odpowiedzialność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia: 27 września 2002 r., II UK 214/02, OSNP 2004/5/89; 22 kwietnia 2004 r., III UK 1/04, OSNP 2004/23/406; 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005/19/398 i z dnia 14 września 2007 r., III UK 37/07, OSNP 2008/21-22/326).

W trakcie procesu w sprawie VI U 541/11 nie pojawiły się nowe okoliczności nieznane organowi rentowemu na dzień wydawania decyzji, które wyłączyłyby jego winę i tym samym zwolniłyby z odpowiedzialności zapłaty odsetek za zwłokę w wypłacie należnego świadczenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny przyjął, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponosi odpowiedzialność za nie wydanie decyzji przyznającej T. S. prawa do emerytury pomostowej w odpowiedzi na wniosek z dnia 16 lutego 2011 r. i za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji przyjął datę wydania decyzji z dnia 8 marca 2011 r., odmawiającej ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej, bowiem, w tym czasie organ dysponował wszystkimi dokumentami wykazującymi spełnienie przez ubezpieczonego przesłanek do przyznania wnioskowanego świadczenia. Wobec przyjęcia powyższej daty i mając na uwadze dalszą, część przepisu art. 118 ustawy emerytalnej do tej daty doliczono 30 dni na wypłatę świadczenia (tj. 7 kwietnia 2011 r.), a następnie ustalono najbliższy termin płatności świadczenia przyjęty w decyzji organu rentowego (w przypadku ubezpieczonego 6 dzień miesiąca), tj. 6 maja 2011 r.

Nadto zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustalaniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. nr 12, poz. 104) odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania

i wypłacania tych świadczeń, do dnia wypłaty świadczeń. Ustęp kolejny dodatkowo wskazuje, że okres opóźnienia w ustalaniu prawa do świadczeń i ich wypłacie liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji, a okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym, terminie ich płatności. Dlatego odsetki przysługują ubezpieczonemu od. dnia 7 maja 2011 r.

Powyższe ustalenia i rozważania wskazują, że zarzuty apelacji naruszenia, prawa materialnego art. 85 ust. 1 ustawy systemowej oraz prawa procesowego w zakresie błędnego ustalenia braku odpowiedzialności organu rentowego w ustaleniu ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji okazały się uzasadnione i -- na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. -doprowadziły do zmiany zaskarżonego wyroku, przez przyznanie T. S. prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie emerytury pomostowej od dnia 7 maja 2011 r. (punkt. 1).

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. jako nieuzasadnioną oddalił apelację w zakresie żądania odsetek także za okres od 16 lutego do 6 maja 2011 r. (punkt 2).

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czyni Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c). Do celowych kosztów postępowania należy, między innymi, koszt opłaty sądowej od apelacji, który wynosi 30 zł zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j. t. Dz. U. z 2010 r., nr 90, poz. 594 ze zm.). Zatem, skoro uwzględniono apelację T. S., uznać należało, że organ rentowy przegrał postępowanie odwoławcze w całości, a wobec tego, zasądzono od organu rentowego na rzecz apelującego zwrot poniesionej opłaty w całości - 30 zł. Był to jedyny wykazany koszt jaki poniósł ubezpieczony w związku z niniejszym postępowaniem (punkt 3).

SSO dek Tomasz Korzeń SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko