Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Płocku, I Wydział Cywilny

w składzie następującym

Przewodniczący SSO Radosław Jeznach

Protokolant : prot. sąd. Monika Grapatyn

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2016 r. w Płocku

na rozprawie

sprawy z powództwa K. K. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa – Komendantowi Powiatowemu Straży Pożarnej w P., reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa od powoda K. K. (1) kwotę 3 600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nakazuje ściągnąć od powoda K. K. (1) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku kwotę 1 724,16 zł (jeden tysiąc siedemset dwadzieścia cztery złote szesnaście groszy).

Sygn. akt I C 1183/15

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 31 lipca 2014 r. skierowanym do Sądu Okręgowego w Łodzi X Wydział Gospodarczy powód K. K. (1) – prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) – wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w P. kwoty 158 592,73 zł. Powód wskazał, iż dochodzona pozwem kwota została przez pozwanego zatrzymana z faktury nr (...) z dnia 06 grudnia 2013 r. tytułem kary umownej. Strony zawarły w dniu 04 października 2013 r. umowę w wyniku rozstrzygnięcia przetargu nieograniczonego w trybie Ustawy Prawo zamówień publicznych; przedsiębiorstwo powoda przejęło w dniu 08 października 2013 r. plac budowy a także dokumentację projektową inwestycji, w tym pozwolenie na budowę z 09 lutego 2009 r.; w dniu 28 października 2013 r. kierownik budowy dokonał wpisu w dzienniku budowy, w którym stwierdził, że wobec błędu projektowego nie jest możliwe wykonanie budynku zgodnie z dokumentacją i zasadami wiedzy technicznej – chodziło o brak projektu jednej ze ścian zewnętrznych budynku; w dniu 30 października 2013 r. zamieszczony został dodatkowo wpis o braku projektu słupa nośnego dla stalowego dźwigara dachu, zaś w dniu 12 listopada 2013 r. – wskazano na brak informacji dotyczącej usytuowania podbudowy pod okładziny ścienne we wskazanych pomieszczeniach. Zdaniem powoda wskazane przez kierownika budowy uchybienia projektowe uniemożliwiały kontynuowanie realizacji inwestycji zgodnie z umową nr (...) – w związku z tym w dniu 06 grudnia 2013 r. zawarta została umowa nr (...) o wykonanie budynku łącznika, dociepleń ścian fundamentowych, podkładów betonowych na gruncie, prac uzupełniających na podkłady z ubitych materiałów sypkich, niezbędnej instalacji kanalizacyjnej. W związku z pojawiającymi się w grudniu 2013 r. zarzutami ze strony inwestora w zakresie niewystarczającego w jego ocenie postępu prac, powód w piśmie z dnia 18 grudnia 2013 r. odniósł się do zarzutów podnosząc, iż do opóźnień doszło między innymi w związku z wadliwie przygotowaną dokumentacją. Powód podkreślił, iż negocjacje na etapie zawierania drugiej umowy prowadzone były w złej wierze, w szczególności w zakresie ustalenia niekorzystnego terminu wykonania, z zamiarem obciążenia wykonawcy karami umownymi; powód zwracał się do inwestora o przedłużenie terminu wykonania umów do 31 marca 2014 r. wskazując na wadliwości projektu. W dniu 30 grudnia 2013 r. powód doręczył inwestorowi pismo zawierające oświadczenie o odstąpieniu od umów, ze wskazaniem przyczyn leżących po stronie inwestora; w dniu 02 stycznia 2014 r. powód otrzymał pismo pozwanego z dnia 28 grudnia 2013 r. zawierające oświadczenie o odstąpieniu od umowy nr (...) przez inwestora z uwagi na zwłokę – strony nawzajem naliczyły wobec siebie kary umowne na kwoty po 158 592,73 zł, przy czym pozwany dokonał potrącenia w/w kwoty z należności przysługujących powodowi, nie dokonując płatności na taką kwotę za wykonane zafakturowane roboty. Według powoda pozwany odstąpił od umowy nie z powodu niedotrzymania terminu zakończenia prac przez wykonawcę, a z uwagi na brak funduszy pozwalających na uregulowanie płatności. Powód podkreślił, iż wykonanie ściany budynku było niezbędne do prawidłowego wykonania umowy nr (...), przy czym jednocześnie umowa ta nie obejmowała robót w tym zakresie – dlatego też niezbędne było zawarcie kolejnej umowy, przy czym jej zakres obejmujący niezbędne prace dodatkowe faktycznie uniemożliwiał dotrzymanie określonego na dzień 20 grudnia 2013 r. terminu; w efekcie przesunięcia środków na realizację robót wynikających z drugiej umowy, opóźnieniu uległy prace objęte pierwszą z umów. Przyczyna opóźnienia ma w ocenie powoda źródło wyłącznie po stronie inwestora, który określił zakres robót objętych pierwszą umową w taki sposób, że były one technologicznie niewykonalne, a koniecznym stało się dokonanie robót dodatkowych – skoro opóźnienie nie wynikało z zaniedbań po stronie wykonawcy, to tym samym inwestor nie był uprawniony do odstępowania od umowy i naliczania kary umownej. Ponadto powód wskazał na niedochowanie wymogów co do formy oświadczenia złożonego przez pozwanego dotyczącego odstąpienia od umowy – wobec wcześniejszego skutecznego odstąpienia od umowy przez powoda, oświadczenie inwestora doręczone mu w dniu 02 stycznia 2014 r. było bezprzedmiotowe; dodatkowo według powoda potrącenie kary umownej dokonane zostało przez pozwanego niezgodnie z postanowieniami umownymi w tym zakresie z faktury poprzedzającej fakturę końcową, a nie z faktury końcowej.

Postanowieniem z dnia 11 września 2014 r. w sprawie sygn. akt X GC 616/14 Sąd Okręgowy w Łodzi X Wydział Gospodarczy stwierdził, że sprawa nie ma charakteru gospodarczego, przekazując ją do I Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Łodzi zgodnie z wewnętrznym podziałem czynności.

W odpowiedzi na pozew z dnia 16 kwietnia 2015 r. reprezentująca Skarb Państwa Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa wniosła o przekazanie sprawy według właściwości Sądowi Okręgowemu w Płocku, ustalenie właściwej reprezentacji Skarbu Państwa poprzez wskazanie Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w P., oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa od powoda kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu stanowiska merytorycznego Prokuratoria wskazała, że w dniu 07 września 2013 r. Komenda Powiatowa PSP w P. ogłosiła przetarg na udzielenie zamówienia publicznego o nazwie (...) – realizacja tego zadania możliwa była dzięki zmianie planu wydatków na rok 2013 r. która nastąpiła w związku ze zmianą budżetu Wojewody (...). Podkreślono, że przystępujące do przetargu podmioty miały możliwość zapoznania się z dokumentami przetargowymi, SIWZ, projektem umowy, pełną dokumentacją projektową zarówno w formie elektronicznej jak i papierowej przez okres jednego miesiąca, który to czas był wystarczający do rzetelnego przygotowania oferty i oceny możliwości finansowych, technicznych i personalnych pod kątem realności wykonania prac budowlanych zgodnie z projektem technicznym, w z góry ustalonym terminie; w czasie postępowania o udzielenie zamówienia podmioty przystępujące do przetargu miały możliwość zadawania pytań odnośnie wszystkich udostępnionych im dokumentów – powód nie widział konieczności skorzystania z takiej możliwości. W dniu 03 października 2013 r. rozstrzygnięto przetarg, wybierając ofertę firmy (...). Strona pozwana podkreśliła, że KPPSP w P. nie będąc w stanie przewidzieć dokładnej ceny całej inwestycji, zdecydowała się podzielić ją na etapy – przedmiotem pierwszego zamówienia miało być wykonanie prac według wykonalnego projektu – ten etap prac został na wniosek inwestora wydzielony przez projektanta jako odrębna część inwestycji. Zamawiający zamierzał zorientować się po rozstrzygnięciu pierwszego zamówienia, ile będzie wynosił koszt wydzielonej części inwestycji, aby następnie ewentualnie przeznaczyć pozostałe środki finansowe z przyznanych sum budżetowych na 2013 r. na realizacje kolejnego etapu inwestycji; po wybraniu oferty powoda opiewającej na cenę 792 963,62 zł pozwany stwierdził, że pozostają w jego dyspozycji środki finansowe pozwalające na zlecenie prac uzupełniających – o czym powód poinformowany został kilka dni po zawarciu umowy nr (...). Strona pozwana zaprzeczyła twierdzeniom powoda, jakoby zakres umowy nr (...) obejmował prace powiązane z przedmiotem pierwszej z umów w sensie ich koniecznego powiązania – w szczególności motywem zawarcia drugiej umowy nie była konieczność wyeliminowania rzekomych uchybień wynikających z wadliwości projektowej uniemożliwiających kontynuowanie inwestycji zgodnie z treścią pierwszej umowy. Zawarcie drugiej umowy dopiero 06 grudnia 2013 r. wynikało z opóźnienia powoda w przedstawieniu niezbędnej dokumentacji, jednak treść i zakres robót były znane wykonawcy wcześniej, co więcej, wykonawca przystąpił do wykonywania tych prac zanim doszło do podpisania umowy nr (...). Powód był świadomy nienegocjowalności terminów wykonania obu umów z uwagi na konieczność rozliczenia przyznanych środków z sum budżetowych Wojewody do końca 2013 r.; pozwany zaprzeczył, aby zawierając drugą umowę działał w złej wierze – powód zaakceptował termin wskazany w umowie, a dodatkowo rozpoczął roboty objęte drugą umową przed jej zawarciem. Pozwany zaprzeczył również, aby kiedykolwiek zapewniał powoda, iż niedotrzymanie terminów umownych nie będzie wiązało się z negatywnymi konsekwencjami dla wykonawcy – w szczególności niedotrzymanie terminów wiązałoby się dla samego pozwanego z konsekwencjami polegającymi na powstaniu obowiązku zwrotu funduszy uzyskanych na realizację inwestycji; nie spełniony został żaden z warunków umożliwiających przedłużenie terminu umownego w drodze aneksu do umowy. Odnosząc się do przywoływanych w pozwie wpisów kierownika budowy do dziennika budowy strona pozwana stwierdziła, iż nie były one uzasadnione istotnymi brakami dokumentacji projektowej – wskazane przez powoda uchybienia dotyczyły elementów, które nie były niezbędne dla zrealizowania zadania, nie zachodziła konieczność uzupełniania projektu, zaś pewne nieścisłości były niezwłocznie wyjaśniane przez projektanta. Zdaniem pozwanego opóźnienie w realizacji przedmiotu umowy wynikało z przyczyn obciążających powoda, który do samego końca nie dokonał odpowiedniego przygotowania placu budowy, nie dysponował odpowiednim potencjałem kadrowym i materiałowym oraz urządzeniami – o czym świadczą stosowne wpisy w dzienniku budowy dokonane przez inspektora nadzoru, a także treść korespondencji prowadzonej przez powoda z podwykonawcą (...) Sp. z o.o. Prokuratoria Generalna SP odnosząc się do kwestii skuteczności odstąpienia przez pozwanego od umów wskazała, że pismami z dnia 28 grudnia 2013 r. pozwany odstąpił od tych umów, przesyłając powodowi tego dnia o godzinie 8.23 pocztą elektroniczną stosowne oświadczenia; tego samego dnia wysłano oświadczenia zwykłą pocztą – listonosz w dniu 30 grudnia 2013 r. podjął bezskuteczną próbę doręczenia poleconej korespondencji, która odebrana została dopiero w dniu 02 stycznia 2014 r., przy czym kilkukrotnie przedstawiciel pozwanego próbował osobiście doręczyć oświadczenia o wypowiedzeniu – obecna w siedzibie powoda osoba każdorazowo informowała, że biuro jest nieczynne w okresie od 24 grudnia do 02 stycznia. Według pozwanego powód faktycznie uniemożliwiał doręczenie mu przesyłek zdając sobie sprawę, że chodzi o odstąpienie od umowy – o czym wiedział z korespondencji przesłanej drogą elektroniczną w dniu 28 grudnia 2013 r.; biuro powoda faktycznie funkcjonowało, albowiem w okresie międzyświątecznym sporządzane były pisma oraz wystawiane noty księgowe; działania powoda uniemożliwiające doręczenie korespondencji w ocenie pozwanego traktować należy w kategoriach naruszenia zasad współżycia społecznego. Strona pozwana podniosła, iż w jej ocenie nieskutecznymi były oświadczenia powoda o odstąpieniu od umów z uwagi na niewystąpienie przesłanek uzasadniających odstąpienie od umów, przewidziane dla wykonawcy w ich treści – w szczególności pozwany zaprzeczył, aby doszło do złożenia oświadczenia o braku środków finansowych na kontynuowanie inwestycji. W ocenie pozwanego wystąpiły okoliczności uzasadniające naliczenie kary umownej wobec powoda oraz dokonanie jej potrąceń z należności objętych fakturami wystawionymi przez powoda.

Postanowieniem z dnia 06 maja 2015 r. w sprawie sygn. akt I C 1701/14 Sąd Okręgowy w Łodzi w trybie art. 67 § 2 kpc ustalił jako reprezentanta pozwanego Skarbu Państwa Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w P. w miejsce Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w P. oraz stwierdził swoją niewłaściwość przekazując sprawę do rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi Okręgowemu w Płocku jako miejscowo właściwemu.

Sąd ustalił co następuje:

Decyzją z dnia 15 maja 2013 r. Wojewoda (...) dokonał zmian w budżecie na 2013 r. zwiększając między innymi środki finansowe przeznaczone na sfinansowanie budowy strażnicy dla potrzeb Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w P. do kwoty 1 000 000 zł – zastrzeżono, że środki niewykorzystane do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu państwa i nie mogą być ujęte w wykazie wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego; dalsze środki na realizację inwestycji wyasygnowane miały zostać w 2014 r. (decyzja k. 328, pisma k. 330, 331), część środków pochodzić miała również z budżetu samorządu. Pozwolenie budowlane na budowę strażnicy wydane zostało w 2009 r., koszt całej inwestycji przekraczał 10 mln zł; grunt pod inwestycję przekazany został w 2007 r. Projekt budowlany całej inwestycji sporządziła firma (...) – projektant na wniosek inwestora dokonał wydzielenia etapów inwestycji według kryterium ekonomicznego, tj. rozmiaru środków finansowych, którymi inwestor mógł dysponować w danym roku.

W dniu 07 września 2013 r. na stronach internetowych (...) Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w P. ukazało się ogłoszenie o zamówieniu dotyczącym realizacji zadania pod nazwą (...)”; udostępniono w formie elektronicznej Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia, projekt umowy, dokumentację projektową i kosztorysy (wydruk i dokumentacja k. 297-317).

Do przetargu publicznego przystąpiło między innymi Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowe (...) prowadzone jednoosobowo przez K. K. (1); oferent zwrócił się o umożliwienie wglądu do innych złożonych ofert (pismo k. 318). Oferta złożona przez K. K. (1) została wybrana po przeprowadzeniu procedury przetargowej (harmonogramy rzeczowe k. 321-323, oferta 324-325, zawiadomienie o wyborze oferty k. 326-327).

W dniu 04 października 2013 r. pomiędzy Komendą Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w P. („zamawiający”) a K. K. (1) („wykonawca”) prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) zawarta została w trybie przetargu nieograniczonego umowa nr (...), której przedmiotem była realizacja zadania inwestycyjnego pod nazwą (...). W umowie wskazano, że opis przedmiotu zamówienia określa Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia wraz z dokumentacją projektową oraz specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych. Strony ustaliły wynagrodzenie należne wykonawcy w kwocie 792 963,62 zł brutto; rozliczenie między stronami miało być dokonywane fakturami częściowymi za elementy robót ujęte w harmonogramie rzeczowo-terminowo-finansowym, zatwierdzanymi przez inspektora nadzoru inwestorskiego – ostateczne rozliczenie nastąpić miało w oparciu o prawidłowo wystawioną fakturę końcową. Zgodnie z umową ustalono termin przekazania placu budowy do dnia 15 października 2013 r. oraz wskazano planowany termin zakończenia robót na dzień 20 grudnia 2013 r.; strony uzgodniły, że ustalony termin może ulec przesunięciu w przypadku wystąpienia opóźnień zawinionych przez zamawiającego lub wynikających między innymi z wystąpienia robót zamiennych, które ze względu na technologię wykonania w znacznym stopniu wpływałyby na terminową realizację przedmiotu umowy – sytuacje takie powinny być odnotowane w dzienniku budowy, udokumentowane protokołami podpisanymi przez kierownika budowy i zaakceptowane przez zamawiającego przy udziale inspektora nadzoru budowlanego; na okoliczność przedłużenia terminu realizacji umowy miał zostać sporządzony aneks do umowy. Wykonawca zobowiązany był między innymi do zorganizowania placu budowy. Jako kierownik budowy wskazany został I. G.. Strony umowy zastrzegły, że zamawiającemu przysługiwać będzie prawo odstąpienia od umowy między innymi w przypadku przekroczenia terminu wykonania przedmiotu umowy z winy wykonawcy o 7 dni – w takiej sytuacji wykonawcy przysługiwać miało wynagrodzenie jedynie z wykonany zakres robót, zaś zamawiającemu przysługiwać będzie kara umowna w wysokości 20% ustalonego całkowitego wynagrodzenia brutto; wykonawcy z kolei przysługiwać miało prawo do odstąpienia od umowy w sytuacji odmowy przez zamawiającego bez uzasadnionej przyczyny odbioru robót lub odmowy podpisania protokołu odbioru robót oraz zaistnienia uprzednio nieprzewidzianych okoliczności uniemożliwiających spełnienie zobowiązań zamawiającego wobec wykonawcy; odstąpienie od umowy nastąpić miało w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz zawierać uzasadnienie. Wysokość wzajemnych kar umownych związanych z rozwiązaniem umowy z przyczyn obciążających jedną ze stron umowy ustalono na 20% wynagrodzenia brutto, odrębnie uregulowano zasady naliczania kar umownych w wypadku zwłoki w oddaniu przedmiotu umowy i zwłoki w usunięciu wad stwierdzonych w okresie gwarancji – kary umowne dotyczące zwłoki w oddaniu przedmiotu umowy i zwłoki w usunięciu wad miały być potrącane z faktury końcowej wykonawcy na podstawie not księgowych zamawiającego; strony zastrzegły, iż w przypadku wystąpienia kar określonych w umowie, ich egzekwowanie mogło nastąpić w szczególności poprzez potrącenie z faktury wystawionej przez wykonawcę za przedmiot umowy albo z zabezpieczenia – kary miały być potrącane automatycznie, bez uzyskiwania zgody wykonawcy. Strony zastrzegły, iż korespondencja dotycząca umowy oraz jej realizacji prowadzona będzie na piśmie – przy czym oświadczenia i dokumenty mogą być przesłane faksem lub pocztą elektroniczną, przy niezwłocznym wysłaniu oryginałów dokumentów pocztą lub za pośrednictwem innego podmiotu na adres korespondencyjny strony ujęty w umowie (umowa k. 14-24). Zakres prac objętych umową nr (...) dotyczył części inwestycji, tj. budowy hali sportowej.

W początkowym okresie prace prowadzone były bez większych przeszkód – wykonawca korzystał z własnych agregatów prądotwórczych, woda na teren budowy dostarczana była beczkowozami przez inwestora.

W dniu 28 października 2013 r. kierownik budowy I. G. dokonał w dzienniku budowy wpisu o treści „W projekcie budowlanym przekazanym dla wykonawcy budynku z etapu II brak jest projektu ściany zewnętrznej w osi Y25. Ze względów technologicznych i bezpieczeństwa budowli nie jest możliwe wykonanie budynku zgodnie z przekazaną dokumentacją i zasadami wiedzy technicznej. Wnoszę o dokonanie zmian”. W dniu 30 października 2013 r. kierownik budowy zamieścił w dzienniku wpis dotyczący braku w projekcie budowlanym budynku sali gimnastycznej słupa nośnego dla stalowego dźwigara dachu w osiach X6/Y35 oraz wstrzymania z tego powodu robót w zakresie wznoszenia ścian budynku, a także pilnej potrzebie uzupełnienia projektu. W dniu 12 listopada 2013 r. kierownik budowy stwierdził, iż w projekcie budowlanym z zakresu I etapu brak jest informacji dotyczącej usytuowania podbudowy pod okładziny ścienne we wskazanych pomieszczeniach (dziennik budowy k. 25-26, 332-340). Zgłaszane uwagi do dokumentacji projektowej w zakresie braku projektu słupa nośnego, podbudowy pod okładziny ścienne oraz braku rysunku wylewek stropowych były na bieżąco konsultowane z projektantem, który udzielał niezbędnych wskazówek i wyjaśnień – nie wpływało to na powstanie opóźnień w prowadzonych pracach.

W dniu 06 grudnia 2013 r. K. K. (1) wystawił fakturę VAT nr (...) w związku z odebraniem przez inwestora określonego zakresu robót objętych umową nr (...) stwierdzonego protokołem odbioru nr (...) na kwotę 316 259,56 zł; na fakturze uczynione zostały przez inspektora nadzoru i kierownika budowy stosowne adnotacje potwierdzające wykonanie robót zgodnie z umową i dokumentacją techniczną (faktura VAT k. 400).

W dniu 06 grudnia 2013 r. zawarta została umowa nr (...), której przedmiotem miały być prace uzupełniające do w/w zadania inwestycyjnego – to jest wykonanie budynku łącznika w osiach Y23-Y25, wykonanie dociepleń ścian fundamentowych, wykonanie podkładów betonowych podłogi na gruncie, wykonanie prac uzupełniających na podkłady z ubitych materiałów sypkich oraz wykonanie niezbędnej instalacji kanalizacyjnej w osiach Y23-Y36. Wynagrodzenie ustalono na kwotę 228 962,02 zł brutto, zaś termin zakończenia robót na dzień 20 grudnia 2013 r. – pozostałe zapisy umowne (zasady przedłużania terminu, rozliczenia, kary umowne, porozumiewanie się stron) pozostawiono jak w umowie nr (...) (umowa k. 27-37). Zawarcie umowy nastąpiło w związku z faktem pozostania nadwyżki w posiadanych środkach finansowych przez inwestora, które musiały zostać spożytkowane do końca 2013 r.; negocjacje dotyczące zawarcia dodatkowej umowy prowadzone były między stronami w zasadzie od samego początku, roboty objęte drugą z umów prowadzone były przez wykonawcę równolegle z robotami objętymi pierwszą umową – część prac z drugiej umowy wykonana została przed jej zawarciem. Zakres robót objęty umową nr (...) dotyczył budowy łącznika pomiędzy halą sportową a częścią dydaktyczną strażnicy.

Pismem z dnia 09 grudnia 2013 r. Komendant Powiatowy PSP w P. zwrócił się do wykonawcy o zwiększenie nadzoru nad realizacją inwestycji oraz wyraził zaniepokojenie postępem prac i możliwością oddania protokołem końcowym inwestycji w uzgodnionym terminie (pismo k. 38). Kolejne ponaglenie zawarto w piśmie z dnia 18 grudnia 2013 r., wskazując na zamiar skorzystania ze stosownym uprawnień gwarantowanych umową (pismo k. 39).

W piśmie z dnia 10 grudnia 2013 r. K. K. zwrócił się do podwykonawcy – (...) Sp. z o.o. o podjęcie zdecydowanych działań mających na celu zakończenie w terminie umownym prac związanych z przedmiotem umowy – informując o możliwości obciążenia podwykonawcy karami za zwłokę (pismo k. 351).

W dniu 16 grudnia 2013 r. sporządzono protokół odbioru robót budowlanych nr 1 – określony zakres robót został odebrany, wystawiona została faktura VAT nr (...) z dnia 17 grudnia 2013 r. na kwotę 92 171,92 zł, która została w całość uregulowana (protokół k. 380-381, faktura k. 382).

W pismach z dnia 18, 19 i 23 grudnia 2013 r. K. K. (1) zwrócił uwagę inwestorowi, iż już w dacie zawierania umowy nr (...) obie strony miały świadomość, że nierealnym jest dochowanie terminu wskazanego w umowie; stwierdził, iż strony w związku z tym uzgodniły, że dopuszczalne będzie nieznaczne przekroczenie terminu, bez żadnych negatywnych konsekwencji dla wykonawcy. Wykonawca podkreślił, iż zaangażował niezbędne środki w proces budowlany, a także że powstałe opóźnienie wynika również z okoliczności nieobciążających wykonawcy – w szczególności wadliwie przygotowanej dokumentacji, co według wykonawcy spowodowało w ogóle konieczność zawarcia kolejnej umowy albowiem pierwsza umowa nie przewidywała wybudowania ściany szczytowej sali gimnastycznej, w rezultacie zaś roboty wymienione w drugiej umowie są robotami koniecznymi i dodatkowymi, bez których roboty z pierwszej umowy nie mogły być realizowane. Brak projektu ściany sali gimnastycznej był przyczyną zawarcia drugiej umowy, rozszerzającej zakres robót. Wykonawca zwrócił również uwagę na brak projektu elementu konstrukcyjnego w postaci słupa pod stalowy dźwigar oraz brak rysunków elementów konstrukcyjnych stropów parteru i piętra w postaci wylewek a także brak informacji dotyczącej usytuowania podbudowy pod okładziny ścienne we wskazanych pomieszczeniach. Podsumowując swoje stanowisko wykonawca stwierdził, że inwestor nie ma podstaw do zarzucania zawinionej, świadomej opieszałości w realizacji zadania; wskazał na brak współdziałania ze strony inwestora oraz na to, że rozważa możliwość odstąpienia od umowy. Wykonawca wniósł o podpisanie aneksów do umów i przedłużenie terminu zakończenia robót do dnia 31 marca 2014 r. (pisma k. 40-45).

W dniu 23 grudnia 2013 r. K. K. (1) przesłał KPPSP w P. dwie faktury VAT o nr (...) (na kwotę 29 194,09 zł) i (...) (na kwotę 4 175,38 zł) oraz dwa protokoły odbioru robót nr 2 i 3 (pismo i faktury k. 46-48, 375, 376, protokoły odbioru k. 370-373). Faktury zwrócone zostały przez inwestora w związku z brakiem ich akceptacji i podpisania protokołów odbioru ze strony inspektora nadzoru (pismo k. 374)

Roboty budowlane prowadzone były przez PPH (...) do 23 grudnia 2013 r.; inwestycja nie została ukończona w ustalonym terminie, wykonawca nie zgłosił robót do odbioru. W dniu 28 grudnia 2013 r. o godzinie 8.20 reprezentujący inwestora Komendant Powiatowy PSP w P. dokonał wpisu w dzienniku budowy o odstąpieniu od realizacji umów zawartych z PPH (...) (dziennik budowy k. 340).

W dniu 28 grudnia 2013 r. Komendant Powiatowy PSP w P. sporządził pisma, w którym zawarł oświadczenie o odstąpieniu od umowy nr (...) oraz umowy (...) z uwagi na niedotrzymanie przez wykonawcę terminu wykonania zadania, informując jednocześnie o obciążeniu wykonawcy karami umownymi w wysokości 20% wynagrodzenia; w piśmie wskazano, że przyczyny opóźnienia obciążają wykonawcę, co związane było z niedoprowadzeniem zasilania placu budowy w energię elektryczną, brakiem odpowiedniej ilości rusztowań, brakiem odpowiedniej ilości belek montujących stropy, brakiem urządzeń dźwigowych montujących stropy i nierytmicznością dostawą materiałów. Inwestor zaprzeczył twierdzeniom i zarzutom zawartym w pismach K. K. (1) – wyjaśnił, że południowa ściana sali gimnastycznej stanowi odrębny element konstrukcyjny oddzielony dylatacją od konstrukcji nośnej hali, w dostarczonej wykonawcy dokumentacji celowo nie uwzględniono tejże ściany, przy czym jej niewykonanie nie pociągałoby za sobą zagrożenia dla konstrukcji obiektu; brak projektu słupa w osi Y35-X6 nie powodował istotnych zmian w układzie konstrukcyjnym i stateczności obiektu; w tym samym dniu, gdy wykonawca zgłosił brak rysunków wykonawczych wylewek stropowych, biuro projektowe przesłało wykonawcy żądane rysunki – podobnie rozwiązana została kwestia braku informacji dotyczącej usytuowania podbudowy pod okładziny ścienne, przy czym okoliczność ta pozostawała bez związku z terminowością wykonania robót. Inwestor podkreślił, że dokumentacja projektowa całego obiektu w wersji elektronicznej dostarczona została wykonawcy w dniu 08 października 2013 r. Pod pismem zawierającym oświadczenie o odstąpieniu od umowy nr (...) umieszczono jedynie pieczęć Komendanta (...) bez odręcznego podpisu. Pisma te nadane zostały na poczcie w dniu 23 grudnia 2013 r. i odebrane w dniu 02 stycznia 2014 r. (pisma wraz z kserokopiami kopert i potwierdzeniami nadania k. 50-58, 358-366), po awizowaniu korespondencji w dniu 30 grudnia 2013 r. (k. 367, 368). Podjęta została również próba doręczenia pism przez pracownika KPPSP w P. – była ona bezskuteczna, biuro PPH(...) było nieczynne w okresie międzyświątecznym.

W dniu 30 grudnia 2013 r. K. K. (1) sporządził pismo w którym zawarł oświadczenie o odstąpieniu od umów nr (...) w związku z odmową przez zamawiającego bez uzasadnionej przyczyny podpisania protokołów odbioru robót nr 2 i 3 z dnia 23 grudnia 2013 r., przekazaniem informacji o braku środków ze strony inwestora na pokrycie należności wykonawcy, brak współdziałania w zakresie podpisania aneksów do umów i niedostarczenie kompletu dokumentacji projektowej w wersji papierowej (pismo k. 49, 59).

W piśmie z dnia 31 grudnia 2013 r. K. K. (1) poinformował o wystawieniu dwóch not księgowych o numerach (...), w których obciążono KPPSP w P. kwotami 158 592,73 zł oraz 45 792,41 zł tytułem kar umownych w związku z odstąpieniem od umów (...) z przyczyn leżących po stronie inwestora (pismo i noty księgowe k. 60-62).

W piśmie z dnia 31 grudnia 2013 r. Komendant Powiatowy PSP w P. poinformował o wystawieniu dwóch not księgowych o numerach (...), w których obciążono K. K. (1) kwotami 158 592,73 zł oraz 45 792,41 zł tytułem kar umownych w związku z odstąpieniem od umów nr (...) z uwagi na niedotrzymanie przez wykonawcę umownego terminu wykonania przedmiotu zamówienia – poinformowano, iż kary potrącone zostaną z faktury końcowej automatycznie zgodnie ze stosownymi zastrzeżeniami umownymi (pismo i noty księgowe k. 63-65).

W piśmie z dnia 07 stycznia 2014 r. K. K. (1) wezwał KPPSP w P. do zwrotu zatrzymanych przez inwestora kwot 158 592,73 zł z faktury VAT nr (...) z dnia 06 grudnia 2013 r. oraz kwoty 45 792,41 zł z faktury VAT nr (...) z dnia 17 grudnia 2013 r. – wskazując, iż nie było podstaw do naliczania kar umownych przez inwestora, nie zostało złożone we właściwy sposób oświadczenie o dokonaniu potrącenia, umowa przewidywała możliwość potrąceń jedyne z faktury końcowej (a takimi nie były w/w faktury) a ponadto oświadczenia o odstąpieniu od umów były bezskuteczne; następnie dokonano przesądowego wezwania do zapłaty zatrzymanych kwot – spotkało się to z odmową ze strony KPPSP w P. (korespondencja k. 66-70)

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie w/w dokumentów, dokumentacji projektowej (k. 501-504), opinii biegłego z zakresu budownictwa T. Ś. (k. 523-549 oraz 00:03-42 rozprawy z dnia 30 sierpnia 2016 r.), zeznań stron : powoda (00:03-27 rozprawy z dnia 17 lipca 2015 r. i 00:18-01:01 rozprawy z 12 stycznia 2016 r.), pozwanego (00:27-44 rozprawy z dnia 17 lipca 2015 r. i 01:01-36 rozprawy z 12 stycznia 2016 r.), zeznań świadków : częściowo I. G. (k.424-429), D. A. (k. 429-430), E. L. (k. 430-431), częściowo M. N. (k. 431-432), częściowo H. K. (k. 432-435), J. M. (1) (k. 435-439), A. C. (k. 439-441), A. D. (k. 462), M. W. (k. 463-466), E. B. (k. 466-467), A. G. (k. 467-468), J. M. (2) (k. 468-470), P. G. (k. 470-471), B. S. (k. 471-474), J. M. (3) (k. 474-475) i D. M. (00:03-15 rozprawy z 12.01.2016).

Dokumenty zgromadzone w sprawie stanowią pełnoprawny materiał dowodowy – autentyczność dokumentów nie była kwestionowana przez strony; treść dokumentów pozwala w szczególności na odtworzenie procesu budowlanego oraz korespondencji prowadzonej między uczestnikami procesu inwestycyjnego.

Zeznania świadków i stron postępowania ocenić należy co do zasady jako wiarygodne i spójne – pewne drobne rozbieżności w zeznaniach świadków pozostają bez wpływu na ustalenie najistotniejszych dla merytorycznego rozstrzygnięcia kwestii w zakresie stanu faktycznego; zaznaczyć przy tym należy, że podstawowym jednak źródłem ustaleń poczynionych przez Sąd pozostaje przedstawiona przez strony dokumentacja oraz opinia biegłego z zakresu budownictwa.

Zeznania świadka I. G. w zakresie przyczyn niedochowania terminu umownego pozostają w sprzeczności z ustaleniami wynikającymi z opinii biegłego – stanowią nie wyraz wiedzy świadka o faktach, ale subiektywnej oceny stanu faktycznego, również w zakresie możliwości zakończenia zakresu robót przewidzianych w umowie nr (...) bez wykonania robót przewidzianych w umowie nr (...) oraz przyczyn, dla których zawarta została umowa nr (...).

Świadek D. A. potwierdziła, że w dniu 30 grudnia 2013 r. dostarczyła osobiście do siedziby pozwanego pismo zawierające oświadczenie o odstąpieniu od umowy.

Świadek E. L. opisała sytuację związaną z doręczaniem przez pracownika inwestora korespondencji dotyczącej zaniepokojenia inwestora postępem robót – okoliczności te w znikomym stopniu wpływają na merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy; świadek stwierdziła, że nie pamięta czy odbierała korespondencję elektroniczną dotyczącą wypowiedzenia umowy przez inwestora, choć do jej obowiązków należało odbieranie takiej korespondencji.

Świadek M. N. stwierdziła, że żona powoda informowała ją o tym, że inwestor nie posiada środków finansowych pozwalających na uregulowanie należności. Zeznania świadka nie były istotne z punktu widzenia przedmiotu sprawy.

Świadek H. K. wiedzę odnośnie obietnic składanych przez inwestora w zakresie przedłużenia terminu wykonania umów oraz deklarowania braku konsekwencji w wypadku przedłużenia terminu posiadała z przekazów powoda. Stwierdziła, iż w jej obecności przedstawiciel inwestora w dniu 23 grudnia 2013 r. mówił o braku środków finansowych na uregulowanie należności. Stwierdzić należy, iż kwestia rzekomego braku środków po stronie inwestora jawi się jako mało przekonywująca w wersji świadka zarówno z uwagi na przyznanie przez Wojewodę (...) środków wystarczających na opłacenie inwestycji, jak i wobec powstania tej kwestii już po upłynięciu terminu wykonania umowy.

J. M. (1) zeznał, że negocjacje z powodem odnośnie wykorzystania nadwyżki pozostałych z dotacji środków finansowych poprzez zawarcie umowy na prace dodatkowe prowadzone były faktycznie od momentu zawarcia pierwszej umowy. Według świadka istotnie na początku grudnia 2013 r. inwestor miał świadomość, że w zasadzie niemożliwe będzie dochowanie terminów umownych.

A. C. w sposób usystematyzowany i logiczny przedstawił przebieg inwestycji; przekonywująco wyjaśnił, że w związku z powstaniem nadwyżki w posiadanych środkach finansowych zlecono firmie (...) wykonanie dalszych robót, nieobjętych pierwszą umową; świadek zaprzeczył, aby inwestor wyrażał zgodę na dopuszczenie się kilkutygodniowej zwłoki ze strony wykonawcy przekonywująco wskazując, iż wiązałoby się to z utratą dofinansowań, zaś podpisywanie aneksu dotyczącego przedłużenia terminu oznaczałoby faktycznie naruszenie dyscypliny finansowej.

Świadek A. D. jako listonosz podjął próbę doręczenia przesyłki zawierającej pismo, którym pozwany dokonał wypowiedzenia umowy wobec K. K. (1) – świadek potwierdził, że doręczenie nie było możliwe w dniu 30 grudnia 2013 r. z uwagi na okres międzyświąteczny; z zeznań świadka wynika nadto, iż osoby przebywające w biurze firmy wcześniej odmawiały przyjmowania korespondencji, która była awizowana.

Świadek M. W. – pełniący obowiązki inspektora nadzoru – wskazał na problemy w realizacji zadania ze strony wykonawcy; według świadka wykonawca borykał się z problemami organizacyjnymi (niedostateczne zaangażowanie pracowników, braki sprzętowe, problem z dostępem do źródeł prądu), co powodowało opóźnienia w realizacji etapów robót. Świadek zeznał, iż drobne problemy związane z dokumentacją projektową były rozwiązywane bezzwłocznie, co do zasady nie powodowało opóźnień. Świadek stwierdził, iż możliwe było wykonanie pierwszego etapu robót w zakresie budowlanym bez wykonania drugiego etapu – nie było to jednak już możliwe w zakresie budowy sieci podziemnej kanalizacji. Według świadka wykonawca zgromadził wystarczającą ilość materiałów budowlanych.

Świadek E. B. stwierdziła, iż nie byłoby możliwe rozpisanie przetargu bez zapewnienia niezbędnych środków finansowych.

Zeznania świadka A. G. nie miały większego znaczenia dla ustalenia stanu faktycznego w sprawie.

J. M. (2) zeznał, że sporządzał dokumentację zdjęciową prowadzonych robót, informował Komendanta o stwierdzonych nieprawidłowościach; zeznania świadka w zakresie, w jakim dokonuje on oceny jakości prac oraz organizacji budowy pozostają bez znaczenia – świadek w istocie nie posiadając wiadomości specjalnych w swoich zeznaniach starał się dokonać oceny postępowania wykonawcy.

P. G. zeznał, że podmioty przystępujące do przetargu, który wygrała firma (...), były świadome, iż realizacja inwestycji nastąpić ma do końca 2013 r. w związku z finansowaniem jej z dotacji celowych.

Świadek B. S. potwierdził, że jako projektant na zlecenie KPPSP w P. dokonywał wydzielenia określonych układów konstrukcyjnych możliwych do realizacji w sposób dostosowanych do zakresu posiadanych przez inwestora środków finansowych. Według świadka wykonawca przystąpił od razu do budowy elementów stanowiących przedmiot drugiej umowy zawartej z inwestorem. Świadek potwierdził, iż zgłaszane problemy dotyczące projektu były rozwiązywane bezzwłocznie, także poprzez ustne udzielanie wskazówek wykonawcy; odnośnie braku rysunków wylewek stropowych, to dostarczone zostały one wykonawcy tego samego dnia, gdy brak został zgłoszony. Świadek stwierdził, iż projekt zakładał, że ściana między łącznikiem a halą sportową strażnicy była elementem nośnym łącznika, a nie hali – która mogła zostać wybudowana bez tejże ściany.

J. M. (3) pełnił obowiązki inspektora nadzoru na budowie od lipca 2014 r., brał udział w inwentaryzacji budowy po zejściu z niej firmy (...). Świadek wskazał na liczne uchybienia zastane na terenie budowy oraz nieprawidłowości w wykonanych pracach.

D. M. zeznał, iż jako podwykonawca miał nieskrępowany dostęp do dokumentacji projektowej; potwierdził, iż spółka (...) była obarczana przez firmę (...) za opóźnienia w realizacji przedmiotu umowy.

Opinia sporządzona przez biegłego z zakresu budownictwa T. Ś. zdaniem Sądu stanowi pełnoprawny materiał dowodowy – biegły odpowiedział na zagadnienia będące przedmiotem opinii w sposób przejrzysty, logiczny i zrozumiały. W świetle opinii przekazany wykonawcy projekt budowlany nie był kompletny pod względem technicznym z uwagi na brak rysunku wykonawczego dotyczącego wylewek stropowych, co nie pozwalało na wykonanie obiektu w zleconym umową zakresie z uwzględnieniem wymogów technicznych i zasadami wiedzy technicznej; powiązanie techniczne i uzależnienie od siebie w sensie realizacyjnym między umowami nr (...) było w zakresie wykonania instalacji podziemnej kanalizacyjnej oraz podkładów betonowych. W opinii biegłego brak projektu słupa w osi Y35/X6 nie wpływał w istotny sposób na stateczność konstrukcji, zaś wybudowanie ściany pomiędzy halą sportową a łącznikiem nie było niezbędne dla wybudowania stabilnej konstrukcyjnie hali sportowej zgodnie z treścią umowy nr (...).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne należało oddalić w całości wobec niewystąpienia materialnej przesłanki jego zasadności.

Strony postępowania łączyła umowa o roboty budowlane; zgodnie z art. 647 kc przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Istotnym jest, że umowa zawarta została po przeprowadzeniu procedury przetargowej w trybie Ustawy o zamówieniach publicznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 2164) – była finansowana ze środków publicznych, przy czym istotna część tych środków przeznaczona na wynagrodzenie wykonawcy pochodzić miała z uzyskanych przez inwestora dotacji celowych od podmiotów „zewnętrznych” – w tym przede wszystkim od Wojewody (...).

Zgodnie z art. 353 § 1 kc zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić – dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom; w taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel (art. 354 kc). Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność), przy czym należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności (art. 355 kc).

Zgodnie z art. 484 kc w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody; żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły; jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej, to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

Aby oczyścić przedpole dla dalszych rozważań wskazać należy, iż między stronami nie była sporna kwestia niewykonania w terminie świadczenia niepieniężnego ze strony wykonawcy – bezspornie nie doszło do wykonania przedmiotu umowy nr (...) w ustalonym w umowie terminie, co uzasadniało wypowiedzenie umowy przez inwestora na podstawie stosownych zapisów zawartych w umowie. Skoro wystąpiła okoliczność, która co do zasady wskazuje na niedotrzymanie warunków umownych przez dłużnika w zakresie świadczenia niepieniężnego, to ocenić należało, czy niewykonanie umowy związane było z zaniedbaniami po stronie wykonawcy, czy też spowodowane zostało skonkretyzowanymi zaniechaniami czy też działaniami inwestora – przy czym ciężar dowodu spoczywał w tym zakresie na stronie wywodzącej z tej okoliczności skutek prawny, czyli na powodzie. W ocenie Sądu powód nie sprostał ciężarowi dowodu – w toku postępowania rozpoznawczego nie zostało wykazane, aby niedotrzymanie terminu umownego obciążało pozwanego : zarówno z zeznań świadków, jak też i opinii biegłego wynika, że wskazywane przez powoda niedostatki dokumentacji projektowej nie zaważyły na kwestii terminowości wykonania zobowiązania. Jedynym istotnym brakiem projektowym był brak rysunku wylewek stropowych – brak ten został jednak usunięty niezwłocznie przez projektanta w tym samym dniu, gdy został zasygnalizowany przez wykonawcę; nie wiązało się to z opóźnieniem w procesie budowlanym. Podobnie oceniona została przez biegłego kwestia braku projektu słupa. W świetle pierwotnego stanowiska powoda najistotniejszą w kontekście niedotrzymania terminu umownego pozostawała kwestia braku projektu jednej ze ścian hali – wspólnej dla części sportowej strażnicy i budynku łącznika; biegły wyjaśnił, że zakres robót objętych pierwszą umową nie obejmował budowy ściany pomiędzy tymi częściami budynku strażnicy, zaś ściana nie była elementem konstrukcyjnym hali, której budowa była możliwa niezależnie od budowy przylegającego do niej łącznika. Zważyć należy, że powód jako profesjonalista winien wnikliwie zapoznać się z projektem i zakresem robót przed złożeniem oferty przetargowej – nie wydaje się możliwym, aby brak projektu jednej ze ścian budynku nie został wychwycony przez wykonawcę już na etapie przystępowania do przetargu; bardziej prawdopodobnym jest natomiast, że powód miał świadomość, iż możliwe jest zrealizowanie zakresu robót objętych pierwszą z umów bez jednej ze ścian łącznika, natomiast dopiero na etapie prowadzenia robót – również w zakresie objętym przyszłą umową (zawartą ostatecznie w dniu 06 grudnia 2013 r.) stwierdził, że powstaną trudności z dotrzymaniem założonego terminu i w związku z tym zaczął poszukiwać usprawiedliwień dla nieterminowości wykonania prac. Nieuprawnionym jest zdaniem Sądu zakładanie złej wiary po stronie inwestora przy zawieraniu drugiej umowy, w której założono mało realny do dotrzymania termin wykonania robót – stosunek zobowiązaniowy według reżimu kontraktowego zakłada dobrowolność jego nawiązania i zgodę co do warunków kontraktu : powód nie był przymuszony do zawarcia drugiej umowy, poza tym to on jako podmiot profesjonalnie zajmujący się określoną działalnością miał kompetencje do oceny, czy założony termin jest realny, czy też nie – inwestor uzyskując zgodę wykonawcy na dokonanie stosownego zapisu w umowie co do terminu jej wykonania mógł zasadnie oczekiwać, że wykonawca bierze odpowiedzialność za dochowanie terminu, który ocenia jako realny. To raczej przystąpienie przez powoda do umowy ze świadomością, że termin jej wykonania jest niemożliwy do dochowania, ocenić należałoby jako działanie w złej wierze, nielojalne wobec drugiej strony umowy. Powód mając świadomość trudności powinien nie bazować na oczekiwaniu na przychylenie się do wniosku o przedłużenie terminu umownego czy też obietnicach niewyciągania konsekwencji prawnych związanych ze zwłoką, lecz raczej zintensyfikować swoje działania poprzez zwiększenie zaangażowania ilości pracowników i sprzętu. Pozwany w sposób przewidziany umową odstąpił od niej wobec niedochowania terminu umownego i niezakończenia robót przez wykonawcę; oświadczenie powoda o odstąpieniu od umowy uznać należy za nieskuteczne jako nieznajdujące oparcia w okolicznościach faktycznych w odniesieniu do przesłanek takiego kroku przewidzianych w umowie. To, która ze stron pierwsza złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy, zdaniem Sądu nie ma istotniejszego znaczenia z punktu widzenia wzajemnych roszczeń wynikających z nałożonych wzajemnie kar umownych – jak wskazano wyżej, oświadczenie powoda uznać należało i tak za bezskuteczne; nawet jednak przyjęcie, że doszło do wypowiedzenia umowy ze strony powoda, nie niweczy skutków analogicznego oświadczenia pozwanego w kontekście prawa do nałożenia kary umownej za niewłaściwe wykonanie zobowiązania. Budzi pewne wątpliwości forma oświadczenia powoda o odstąpieniu od umowy nr (...) – jeden z egzemplarzy załączonych do akt sprawy istotnie nie zawiera podpisu odręcznego Komendanta Powiatowego PSP w P.; zważyć wszak należy, iż oświadczenie o określonej treści bezspornie przesłane zostało powodowi drogą elektroniczną, a następnie pocztą tradycyjną; zdaniem Sądu nie może budzić wątpliwości, iż inwestor w sposób skuteczny oświadczył wobec wykonawcy swoją wolę odstąpienia od umowy – skuteczność oświadczenia złożonego przez pozwanego w kontekście formy tej czynności prawnej wydaje się być również uzasadniona w odniesieniu do dyspozycji art. 74 kc i art. 76 kc w związku z treścią postanowień umownych regulujących zasady korespondencji między stronami. Poza tym niewątpliwie oświadczenia wskazujące na odstąpienie od umowy przez inwestora zawarte były w dalszej korespondencji między stronami, to jest na etapie doręczania not księgowych. Swoisty „wyścig” stron na oświadczenia o zerwaniu umowy w ocenie Sądu nie znajduje racjonalnego uzasadnienia prawnego, albowiem i tak ostatecznie prawnie relewantne pozostaje ustalenie, która ze stron obiektywnie spowodowała zerwanie węzła obligacyjnego – stroną tą zdaniem Sądu jest wykonawca, który nie wykazał, aby niedochowanie terminu wykonania świadczenia niepieniężnego wynikało z przyczyn leżących po stronie inwestora. Stosowny zapis zawarty w umowie upoważniał inwestora do odstąpienia od umowy w wypadku niedochowania terminu przez wykonawcę, ten zaś nie wykazał, aby wystąpiły przewidziane umową okoliczności upoważniające do żądania aneksowania umowy w zakresie przesunięcia terminu jej wykonania; niewyrażenie zgody na aneksowanie umowy przez pozwanego w sprawie niniejszej zdaniem Sądu nie może być traktowane w kategoriach nielojalności ze strony kontrahenta. Powód jako podmiot profesjonalnie zajmujący się świadczeniem usług na rynku budowlanym zawierając umowę z jednostką budżetową Skarbu Państwa winien mieć świadomość zarówno tego, że inwestycje tego rodzaju finansowane są z dotacji celowych – które w wypadku niewykorzystania przyznanych środków w danym roku budżetowym podlegają zwrotowi („utraceniu” z punktu widzenia inwestora publicznego), jak i bezwzględnego nakazu przestrzegania zasad dyscypliny finansowej przez taki podmiot, co wiąże się także z obowiązkiem egzekwowania wszelkich należności przewidzianych umową, w tym szczególności kar umownych.

Sąd nie uznał za udowodnioną podnoszonej przez powoda okoliczności dotyczącej ekonomicznych przyczyn odstąpienia od umowy przez pozwanego. Zgromadzony w aktach sprawy materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że pozwany miał zagwarantowane środki pochodzące z dotacji celowych w kwocie wystarczającej do pokrycia roszczeń finansowych powoda wynikających z treści zawartych umów. Dodatkowo zauważyć należy, iż nawet jeżeli istotnie w trakcie spotkania w dniu 23 grudnia 2013 r. poruszane były kwestie dotyczące finansowania inwestycji, to i tak wówczas nie miały one już istotnego znaczenia z uwagi na wystąpienie przesłanki uzasadniającej odstąpienie od umowy, a związanej z niedotrzymaniem terminu ze strony wykonawcy, który upłynął wszak 20 grudnia 2013 r.; na etapie tego spotkania oczywistym było już, że wykonawca nie spełni świadczenia w 2013 r.

Jak wskazano wyżej, pozwany był uprawniony do nałożenia kary umownej wobec powoda w związku z niewykonaniem zobowiązania; wysokość kary nie była kwestionowana przez strony – Sąd nie stwierdził również, aby kara była nadmiernie wygórowana, czy wystąpiły przesłanki upoważniające do jej miarkowania. Sąd nie podziela również stanowiska powoda co do uchybień dotyczących samego potrącenia kary umownej z należności przysługującej powodowi z tytułu wynagrodzenia za wykonane roboty. Zastrzeżenie umowne dotyczące możliwości potrąceń z faktury końcowej w świetle treści umowy dotyczyć miało rozliczeń po odebraniu przedmiotu umowy, związanych przede wszystkim z usuwaniem ewentualnych usterek; powód w sposób nieuprawniony dokonuje interpretacji umowy w kierunku przyjęcia, że takie potrącenie mogło dotyczyć wszelkich rozliczeń między stronami – w szczególności podkreślić należy, iż generalnie brak jest ograniczeń co do wyboru wierzytelności, która ma zostać potrącona, zaś w sytuacji, gdy umowa o roboty budowlane rozwiązywana jest w związku z niewykonaniem jej przedmiotu oczywistym jest, że nie ma możliwości wystawienia faktury końcowej – czyli obejmującej ostateczne rozliczenie należności z tytułu wykonania przedmiotu umowy. Idąc tokiem rozumowania prezentowanym przez powoda w tym zakresie przyjąć należałoby konsekwentnie, że w wypadku zerwania umowy nigdy nie byłoby możliwe dokonanie rozliczeń stron przez potrącenie, bo w sytuacji takiej nigdy nie jest możliwe wystawienie „faktury końcowej”. Zgodnie z art. 498 kc gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym - wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.; oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 kc). W orzecznictwie przyjmuje się, że oświadczenie o potrąceniu nie wymaga zachowania szczególnej formy i powinno być złożone w sposób, który w dostatecznym stopniu ujawnia jego treść - istotne jest przy tym, aby treść ta nie pozostawiała wątpliwości co do tego, które wierzytelności i w jakim zakresie mają zostać umorzone na skutek potrącenia (por. np. wyrok SA w Krakowie z 04.12.2914, I ACa 1255/14, LEX nr 1659064) – w sprawie niniejszej oświadczenie takie niewątpliwie złożone zostało na etapie przedsądowym (pismo przewodnie i nota księgowa), a także w sposób dorozumiany w toku procesu w związku z prezentowanym przez pozwanego stanowiskiem procesowym. Skoro pozwany w sposób skuteczny dokonał potrącenia wierzytelności, to roszczenie powoda o zapłatę potrąconej („zatrzymanej”) kwoty uznać należało tym samym za bezzasadne.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął w myśl art. 98 kpc, zasądzając na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa należne koszty zastępstwa procesowego według stawki minimalnej determinowanej wartością przedmiotu sporu. Na podstawie art. 113 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 623) w zw. z art. 98 kpc nakazano ściągnięcie od powoda nieuiszczonych kosztów sądowych w zakresie wydatków na biegłego w części przekraczającej uiszczoną przez powoda zaliczkę oraz w zakresie wypłaconych ze Skarbu Państwa należności na rzecz świadków.