Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XII Cywilny

w składzie następującym:

SSO Hanna Flisikowska

st.sekr.sąd. A. K.

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2016 roku w Poznaniu

sprawy z powództwa D. S. i B. S.

przeciwko (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 32.541,00 złotych ( trzydzieści dwa tysiące pięćset czterdzieści jeden złotych ) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 3.07.2014r. do dnia 31.12.2015r. i począwszy od dnia 1.01.2016r. jako ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia zapłaty.

2.  Oddala powództwo co do kwoty 1.807 złotych ( tysiąc osiemset siedem złotych) .

3.  Umarza postępowanie w pozostałej części tj. co do kwoty 41.123,00 złotych

( czterdzieści jeden tysięcy sto dwadzieścia trzy złote) .

4.  Koszty procesu stosunkowo rozdziela i obciąża nimi powodów w 57%, a pozwanego w 43%, przy czym szczegółowe wyliczenie tych kosztów pozostawia referendarzowi sądowemu.

SSO Hanna Flisikowska

Sygn. akt XII C 1396/14

UZASADNIENIE

Powodowie B. i D. S. w pozwie z dnia 11 czerwca 2014r. wnieśli o zasądzenie solidarnie od pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. kwoty 75. 471,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm prawem przepisanych.

Powodowie wyjaśnili w uzasadnieniu pozwu, że domagają się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta pod oznaczeniem (...), składająca się z działek ewidencyjnych numer (...), położonych w miejscowości G. za okres od 12 czerwca 2004 r. do dnia 12 czerwca 2014 r. Powodowie podali szczegółowo, jakie urządzenia przesyłowe pozwanego zajmują poszczególne działki i skonkludowali ten stan stwierdzeniem, że w efekcie duża ich część została wyłączona spod uprawy, a usytuowanie urządzeń spowodowało obniżenie wartości nieruchomości. ( k. 1-7)

W odpowiedzi na pozew z dnia 16.07. 2014r. pozwany (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. wniósł o oddalenie powództwa w całości i obciążenie powodów kosztami tego procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych przez powodów ( art. 118 k.c.) i wyjaśnił, że urządzenia linii relacji R. - O. przebiegającej przez nieruchomość powodów zostały pobudowane w 1979 r., a odgałęzienie do stacji G. nr 03-116 zostało pobudowane w 1991r.

W ocenie pozwanego korzystanie przez niego z nieruchomości powodów, konkretnie z urządzeń przesyłowych tam posadowionych odpowiada służebności przesyłu. Pozwany podkreślił, że posiada tytułu prawny do korzystania z nieruchomości powodów w zakresie dotyczącym znajdujących się na wskazanych działkach urządzeń linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji R. – O., odgałęzienie do stacji G. (...) nr 03 - (...), które to urządzenia pobudowane zostały w 1991 r. przez Zakład (...) na wniosek powoda B. S., a następnie przekazane na majątek pozwanego dokumentem PT nr 898 będącym załącznikiem do niniejszego pisma.

Zdaniem pozwanego zgodnie z dokumentacją załączoną do odpowiedzi na pozew powodowie byli wyłącznym inicjatorem, a także inwestorem budowy wskazanych powyżej urządzeń. W związku z tym uznać należy, że wyrazili oni zgodę na posadowienie urządzeń przesyłowych na swojej nieruchomości, a także na ich eksploatację. Pozwany podkreślił także, że w niniejszej sprawie doszło do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu polegającej na trwałym i widocznym korzystaniu z urządzeń elektroenergetycznych , w odniesieniu do działek nr (...), które w ocenie pozwanego nastąpiło na rzecz Skarbu Państwa z końcem 1985r. ( przy założeniu dobrej wiary) ewentualnie na rzecz poprzednika prawnego lub pozwanego z końcem 2005r. ( przy założeniu złej wiary) , w odniesieniu do działek (...) na rzecz Skarbu Państwa – z końcem 1989r. ( przy założeniu dobrej wiary) lub na rzecz pozwanego z końcem 2009r. ( przy założeniu złej wiary) .

Jednocześnie pozwany zaznaczył, że w przypadku uznania przez Sąd, iż pozwanemu nie przysługuje tytuł prawny do korzystania z nieruchomości powodów ( działki (...)], dla której Sąd Rejonowy Szamotułach, X Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w O. prowadzi księgę wieczystą nr (...), pozwany podnosi powyżej opisany zarzut zasiedzenia w stosunku do urządzeń linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji R. – O. odgałęzienie do stacji G. “ B” nr 03- (...), które to urządzenia zdaniem pozwanego zostały pobudowane w 1991r. na rzecz pozwanej z końcem 2011r. ( przy założeniu złej wiary).

W ocenie pozwanego przyznanie mu przymiotu dobrej wiary w zakresie posiadania służebności na gruntach powodów znajduje oparcie ze względu na zasady współżycia społecznego oraz dotychczasowe zachowanie powodów oraz jego poprzedników prawnych oraz szczególny stan i kontekst, który wytworzył się a następnie utrwalił między stronami. Pozwany zaznaczył, że nie miał obowiązku występować do powodów w celu uregulowania stanu prawnego dotyczącego istnienia urządzeń na gruncie, ponieważ w jego ocenie urządzenia zostały zbudowane zgodnie z prawem. Pozwany podniósł również, że powodowie nabyli nieruchomości wówczas, gdy urządzenia już stały na gruntach, a więc znali stan faktyczny nieruchomości. Wobec powyższego weszli w prawa i obowiązki poprzedniego właściciela nieruchomości, polegające m.in. na znoszeniu ograniczeń wynikających z decyzji poprzedniego właściciela.

Pozwany wskazał również, iż posadowienie urządzeń przesyłowych w celu realizowania celów społecznych odbywało się zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami prawa, a poprzednik prawny pozwanego, w czasie kiedy budowane były urządzenia, wykonywał zadania o charakterze użyteczności lokalnej. Ww. cele realizowane są przez pozwanego do dnia dzisiejszego, w odniesieniu do dostarczania energii elektrycznej, w tym także do nieruchomości powodów.

Na koniec pozwany zaznaczył, że zainicjowanie niniejszego postępowania przez powodów stanowi nadużycie prawa podmiotowego tzn. jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego m.in. zasadą poszanowania rozporządzeń poprzedniego właściciela , zasadą wspólnego dobra społecznego oraz użyteczności lokalnej , sprzeczności ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem prawa m.in. wykonywania uprawnień właścicielskich i korzystania z nieruchomości w zakresie w którym wykonywał swoje prawo poprzedni właściciel tj. z poszanowaniem i akceptacją istniejących na jego gruncie urządzeń . ( k. 161-170)

Powodowie odnieśli się do tego stanowiska pozwanego w piśmie z 25 listopada 2014r. podając, że pozwany jak i jego poprzednik prawny jako właściciele urządzeń przesyłowych , nie posiadali żadnego tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości powodów zwłaszcza, że powodowie nigdy nie wyrazili zgody na bezpłatne korzystanie z ich nieruchomości przez pozwanego. Dodatkowo sama zgoda na wybudowanie i późniejsze milczenie właściciela nie daje podstawy do przyjęcia dobrej wiary przedsiębiorcy przesyłowego.

W ocenie powodów na uwzględnienie nie zasługiwał zarzut przedawnienia, gdyż powodowie nie prowadzą działalności gospodarczej. Powodowie zakwestionowali również zasadność zarzutu zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, a także zauważyli, że prawo własności powodów nie powinno doznawać ograniczenia na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego bez stosownego ekwiwalentu, a takie stanowisko jest sprzeczne z Konstytucją RP bowiem nie uregulowanie tej kwestii nie może zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i wyklucza możliwość powoływania przez pozwanego ( podmiot gospodarczy) naruszenia tych zasad przez powodów. ( k. 303- 310)

Na rozprawie w dniu 10 listopada 2016r. pełnomocnik powodów wniósł ostatecznie o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów ( bez zastrzegania solidarności ) kwoty 34.348,00 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, przy czym od 1.01.2016r. jako odsetek za opóźnienie i obciążenie stron stosunkowo kosztami tego procesu. W pozostałym zakresie pełnomocnik powodów cofnął pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. Pełnomocnik pozwanych wniósł natomiast o oddalenie powództwa w całości , a w przypadku nieuwzględnienia zarzutu zasiedzenia służebności przy przyjęciu dobrej wiary pozwanego wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty jak wynikającej z opinii biegłego M. D. z 3.11.2016r. w kwocie niezwaloryzowanej tj. 27.118 ,00 zł. ( k. 678)

Tak ukształtowane stanowiska stron nie uległy zakończeniu do końca procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowi B. S. i D. S. są na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej właścicielami nieruchomości, stanowiących działki ewidencyjne nr (...), położonych w miejscowości G. w Gminie R., powiat (...), województwo (...), dla których Sąd Rejonowy w Szamotułach prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wskazaną powyżej nieruchomość powodowie nabyli na podstawie umowy sprzedaży zawartej w dniu 10 czerwca 1998r. przed Notariuszem K. W. z Rolniczą Spółdzielnią Produkcyjną im. (...) w J..

Przez działkę gruntu nr (...) o powierzchni 8,8400 ha przebiega linia energetyczna, posadowiony jest na niej pojedynczy słup przelotowy. Na granicy działki nr (...) o powierzchni 1,5400 ha i numer 107 o powierzchni 6,1900 ha jest posadowiony słup typu A- O. Na działce gruntu numer (...) o powierzchni 2,300 ha posadowione są 3 słupy A-O i 1 słup pojedynczy. Na działce gruntu numer (...) o powierzchni 2,3100 ha zlokalizowane są 3 słupy: 1 słup pojedynczy , 1 słup A-0, 1 słup podwójny z rozdzielnikiem. Przy granicy działki gruntu nr (...) o powierzchni 2,4500 ha zlokalizowany jest jeden słup przelotowy pojedynczy. Na działce gruntu numer (...) o powierzchni 1,1000 ha również posadowiony jest jeden pojedynczy słup przelotowy. Na działce gruntu numer (...) o powierzchni 1,4100 przebiega linia elektroenergetyczna średniego napięcia 15 kV ale nie jest na niej posadowiony słup. Na działce gruntu numer (...) o powierzchni 3,8293 ha posadowiony jest jeden słup A-O, jeden słup pojedynczy oraz nasłupowa stacja transformatorowa. Na działce numer (...) o powierzchni 4,000 ha przebiega linii elektroenergetyczna ale nie jest na niej posadowiony słup . Na granicy działki numer (...) o powierzchni 3,4300 ha posadowiony jest jeden słup pojedynczy przelotowy, a na działce numer (...) o powierzchni 2,3700 ha również posadowiony jest 1 pojedynczy słup przelotowy.

( dowód: akt notarialny z 10.06.1998r. , Repertorium A numer (...) – k. 24-27 w aktach wieczystoksięgowych (...), częściowo zeznania powodów – k. 678-679, wypis z rejestru gruntów GK. (...).862.2014 – k. 17-18, opinia biegłego z zakresu (...) z 26.06.2015r. – k. 334- 403, zaświadczenie Burmistrza R. z 20.05.2015r. – k. 404, opinia ustna biegłego M. D. złożona na rozprawie w dniu 27.08.2015r. i w dniu 30.06.2016r. – k. 421- 424 i k. 588-589, opinia z 27.04.2016r. uzupełniająca do opinii (...).06.2016r. sporządzona przez biegłego M. D. – k. 544- 567, opinia z 29.07.2016r. uzupełniająca do opinii z 27.04.2016r. sporządzona przez biegłego M. D. – k. 612- 624, opinia ustna złożona przez biegłego M. D. na rozprawie 10.11.2016r. – k. 677- 678 )

Przez nieruchomość powodów przebiega linia średniego napięcia. Brak jest informacji w jakiej dokładnej dacie powstała linii elektroenergetyczna, która jest odgałęzieniem od linii wysokiego R. – O. zasilającej stacje transformatorowe 15 kV w miejscowości G. i D. (...) Tym samym na działkach numer (...) znajdują się urządzenia linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji R. - O., odgałęzienie do miejscowości M. zasilane za pośrednictwem stacji transformatorowej M. C nr 03 - (...). Na działce numer (...) znajdują się urządzenia elektroenergetyczne linii SN 15 kV relacji R. - O. (tor główny] oraz odgałęzienie do miejscowości M. zasilane za pośrednictwem stacji transformatorowej M. C nr 03 - (...). Na działce numer (...) znajdują się urządzenia linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji R. - O. (tor główny], oraz odgałęzienie do miejscowości G. (stacja G. A nr 03 - (...)], , a także odgałęzienie do stacji G. (...) nr 03 - (...), które pobudowane zostało w 1991 r. przez Zakład (...). na wniosek J. S.. Natomiast na działkach numer (...) znajdują się urządzenia linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji R. - O.: odgałęzienie do stacji G. A nr (...) - (...) oraz odgałęzienie do stacji G. (...) nr(...) - (...), które pobudowane zostało w 1991 r. przez Zakład (...). na wniosek powoda B. S.. Na działce numer (...) znajduje się słupowa stacja transformatorowa G. „B: nr (...) - (...), która pobudowana została w 1991 r. przez Zakład (...). na wniosek powoda. Na działce numer (...) znajdują się urządzenia linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji R. - O. odgałęzienie do miejscowości G. [stacja G. A], na działkach numer (...) znajdują się urządzenia linii elektroenergetycznej SN 15 kV relacji R. - O. [tor główny]. Odbiór techniczny linii odbyły się odpowiednio w dniu 2.07.1991r. ( k. 203, k. 205) W 1996r. odgałęzienie linii było modernizowane. W roku 2009 przeprowadzona została modernizacja linii SN 15 kV relacji R. - O. odgałęzienie do miejscowości G. [stacja G. A]. Obie modernizacje nie zmieniły jednak stanu i zakresu posiadania. Po wybudowaniu linii została ona przejęta do eksploatacji przez Zakład (...) , zaś od 2004r. do 30.06.2007r. przez (...) S.A. Po tej dacie linię eksploatuje wyłącznie pozwany (...) Sp. z o. o. w P..

( dowód: zeznania świadka W. O. – k. 321-322, informacja z Krajowego Rejestru Sądowego ( dotyczy pozwanego ) – k. 173- 174, umowa zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa – akt notarialny 30.06.2007r. , Rep. A numer (...) wraz z załącznikami nr 1 i nr 1b – k. 179-187, pismo informacyjne z Archiwum Państwowego w P. z dnia 1.08.2014r. – k. 236, pismo informacyjne z Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w S. z 1.08.2014r. –k. 238, , pismo informacyjne do (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z 06.08.2014r. – k. 242, pismo informacyjne Burmistrza Obornika z 07.08.2014r. – k. 244, częściowo pismo informacyjne ze Starostwa Powiatowego w O. z 7.08.2014r. – k. 246, pismo informacyjne z Urzędu Miejskiego w R. z 11.08.2104r. – k. 248, pismo informacyjne z (...) Urzędu Wojewódzkiego w P. Delegatura w P. - k. 268, dokumentacja techniczna – k. 192 , wskazanie lokalizacyjne z 28.08.1990 r. wraz z załącznikami – k. 193-197, protokół odbioru linii z 2.07.1991 r. – k. 197-198, wniosek (...) – k. 199-200, pismo z 06.09.1990 r. – k. 201-202, protokół nr (...) z 02.07.1991 r. – k. 203-204, protokół z 24.08.1964 r. – k. 205-206 projekt techniczny [spis treści, warunki techniczne, opis techniczny, plan linii] – k. 207- 217, decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego z 09.03.2009 r. protokół odbioru technicznego nr 9/RD-3/2010 r. –k. 218-223 )

Wszelkie urządzenia znajdujące się na nieruchomości powodów zasilane są z (...) R., który z kolei zasilany jest liniami 110 kV relacji W. - R. oraz O. - R..

Niesporne.

(...) technologiczna dla ww. linii winna wynosić 12 m ( 6 metrów po każdej ze stron od środka linii) . Łączna powierzchnia nieruchomości powodów zajęta pod słupami wynosi 19.428 m ². Wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego E. Operator z o.o. z nieruchomości powodów na których znajdują się linie energetyczne za okres od 12.06.2004r. do 12.06.2014r. przy zastosowaniu średnioważonego współczynnika współkorzystania K o wielkości 0,36 ( tj. 36%) wynosi 32.541,00 złotych ( bez waloryzacji)

( dowód: wypis z rejestru gruntów GK. (...).862.2014 – k. 17-18, opinia z 29.07.2016r. uzupełniająca do opinii z 27.04.2016r. sporządzona przez biegłego M. D. – k. 612- 624, opinia ustna złożona przez biegłego M. D. na rozprawie 10.11.2016r. – k. 677- 678, opinia biegłego z zakresu elektroenergetyki inżyniera A. B. z 30.12.2015r. – k. 497- 499, opinia ustna złożona przez tego biegłego na rozprawie w dniu 24 marca 2016r. k. – 526)

Pismem z dnia 28 marca 2014r. powodowie , przed wytoczeniem powództwa w tej sprawie proponowali pozwanemu ugodowe zakończenie sporu poprzez jednorazową zapłatę kwoty 39.122,00 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powodów , 36.349,00 złotych tytułem odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości i lokalizację słupów oraz ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu w kwocie po 7.754,27 złotych płatną rocznie przez 10 lat. W odpowiedzi na to pismo , pozwany w piśmie z 30.04.2014r. nie wyraził zgody na zapłatę ww. kwot podając, że urządzenia posadowione zostały po przeprowadzeniu stosownych procedur prawnych niezbędnych dla tego typu inwestycji i dlatego w jego ocenie (...) Sp. z o.o. w sposób legalny i w dobrej wierze korzysta z nieruchomości powodów .

( dowód : pismo powodów z 28.03.2014r. – k. 19-20, pismo pozwanego z 30.04.2014r. – k. 21 )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych dowodów, które uznał za wiarygodne.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania powodów – B. i D. S. w przeważającej części tj. zgodnej z ustalonym przez Sąd stanem faktycznym sprawy . W zeznaniach powodów jedyne nieścisłości dotyczyły daty nabycia przez nich przedmiotowych nieruchomości .

Co prawda powód – B. S. był inwestorem odgałęzienia głównego toru linii SN 15 kV ( vide protokół nr (...) –k. 203) , którego odbiór techniczny nastąpił w dniu 2 lipca 1991r. lecz własność przedmiotowej nieruchomości nabył razem z małżonką D. S. od Spółdzielni Produkcyjnej w J. w dniu 10 czerwca 1998 r., a nie jak podawali w zeznaniach w 1989r. – co wynika z oryginału dokumentu akt notarialnego z daty nabycia nieruchomości tj. 10.06.1998r. , znajdującego się na kartach 24 – 27 w aktach księgi wieczystej o numerze (...) dołączonych do akt niniejszej sprawy.

Sąd za wiarygodne uznał w całości zeznania świadka W. O. albowiem były one spójne , logiczne , wyważone a nadto korespondowały z uznanym przez Sąd wiarygodnym materiałem dowodowym sprawy.

Sąd dał wiarę powołanym dokumentom albowiem nie były przez strony kwestionowane, jak również nie budziły wątpliwości Sądu co do ich prawdziwości i autentyczności. Podkreślić przy tym należy, że zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Z kolei w świetle art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Nie posłużyły natomiast dla poczynienia w sprawie ustaleń faktycznych przedstawione przez strony opinie prywatne ( np. k. 22 i następne), albowiem Sąd uznał, że nie mogą one skutecznie podważyć sporządzonych w niniejszej sprawie opinii biegłych sądowych, jak również zastąpić dowodu z tychże opinii. Zgodnie bowiem z utrwalonym poglądem judykatury, podzielanym przez Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, jeżeli strona dołącza do pisma procesowego ekspertyzę pozasądową i powołuje się na zawarte w niej twierdzenia i wnioski, ekspertyzę tę należy traktować jako część argumentacji faktycznej i prawnej przytaczanej przez stronę. Jeżeli zaś strona składa taką ekspertyzę z intencją uznania jej przez sąd za dowód w sprawie, istnieją podstawy do przypisania jej jedynie znaczenia dowodu z dokumentu prywatnego (tak SN w wyroku z 19.12.2012 r., II CNP 41/12). Nie może jednak budzić wątpliwości, że wartość dowodowa takiego dokumentu jest zdecydowanie mniejsza, aniżeli opinii biegłego, sporządzonej w toku postępowania na zlecenie Sądu. Jak już wspomniano dokument prywatny stanowi wyłącznie dowód tego, że osoba która go podpisała złożyła oświadczenie konkretnej treści. Nie można zatem za jego pomocą dowodzić prawdziwości zawartych w nim sformułowań.

Za w pełni przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy okazały się dowody z opinii biegłych sporządzone najpierw przez biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości M. D. a następnie biegłego z zakresu elektroenergetyki A. B..

Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miało ustalenie jaka jest wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powodów w okresie objętym żądaniem pozwu. Opinię na tę okoliczność wydał biegły sądowy z zakresu szacowania nieruchomości M. D.. Ostatecznie podstawą dla ustalenia przez Sąd wysokości tego wynagrodzenia była opinia uzupełniająca tego biegłego z 29.07.2016r. (k. 612), która wyczerpująco uwzględniała poprzedzającą ją opinię i płynące z niej wnioski sporządzoną przez biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki inż. A. B. , który ustalił ostatecznie nie kwestionowaną zasadniczo przez strony szerokość pasa technologicznego wynoszącego 12 metrów ( po 6 metrów po każdej ze stron od środka linii). Zatem szerokość pasa bezumownego korzystania dla sieci SN 15 kV biegły M. D. przyjął zgodnie z opinią biegłego B..

Obliczenie szerokości pasa technologicznego było istotne z punktu wyliczenia należnego powodom wynagrodzenia zwłaszcza, że nie istnieją żadne przepisy prawa czy branżowe normy techniczne określające szerokość stref ochronnych. Wobec tego biegły A. B. na potrzeby niniejszej sprawy oparł się na wytycznych technicznych innego przedsiębiorstwa energetycznego, dystrybutora energii elektrycznej (...) L., co było możliwe , gdyż jak szczegółowo wyjaśnił na rozprawie w dniu 24 marca 2016r. ( k. 526) wskazane przedsiębiorstwo podobnie jak pozwany w tej sprawie – (...) Sp. z o.o. korzystają z tych samych urządzeń przesyłowych. Tak ustalona szerokość pasa technologicznego nie była zasadniczo kwestionowana przez którąkolwiek ze stron.

Na podstawie tak ustalonej szerokości pasa technologicznego swoją opinię główną zmodyfikował biegły M. D.. Ustalił on w szczególności obszar bezumownego korzystania, określił współczynnik współkorzystania, oddzielnie dla poszczególnych obszarów (przy uwzględnieniu również, że przez nieruchomość przebiega linia elektroenergetyczna, która posiada swój pas technologiczny), jak również oszacował stawkę czynszu dla każdego roku objętego żądaniem pozwu.

Biegły przy tym bardzo szczegółowo wyjaśnił w jaki sposób wyliczył wartość współczynnika K tj. średnioważnego współczynnika współkorzystania dla nieruchomości powodów . Wyliczony dla potrzeb tej sprawy współczynnik K wyniósł 0,36 ( tj. 36%) ( k. 621)

Na rozprawie w dniu 10 listopada 2016r. biegły M. D. uzupełnił wnioski opinii uzupełniającej i podał, że nie było podstaw , co Sąd uznał za pełni zasadne aby współczynnik K ustalić na poziomie 0,3 jak oczekiwał tego pozwany. Słusznie zauważył, że charakter badanych przez biegłego gruntów był różny, gdyż ich jedna część miała charakter gruntów ornych a z kolei druga cześć przeznaczona była pod zabudowę mieszkaniową i usługi ( charakter nie rolny).

W konsekwencji nie było podstaw do przyjęcia tego współczynnika na poziomie 0,3 jak gdyby wszystkie działki gruntu miały charakter gruntów ornych. Dlatego biegły zasadnie i prawidłowo przypisał dla działek o charakterze rolnym współczynnik K wynoszący 0,3, a dla gruntów nie mających tego charakteru współczynnik wynoszący 0,5 i obliczył średnią tego współczynnika na poziomie 0,36.

Zaprezentowane stanowisko przez biegłego M. D. było spójne również z opinią biegłego A. B. w której również podawał te dwie wielkości współczynnika : 0,3 i 0,5 dla poszczególnych działek ewidencyjnych przy czym ich szczegółowe przypisanie dla konkretnych działek pozostawił dla biegłego D. jako, że wykraczało to poza jego kompetencje zawodowe jak i zakres poruczonego przez Sąd zadania.

W ocenie Sądu stwierdzenie funkcji rolnej lub nie rolnej odnosi się do przeznaczenia nieruchomości i wpływa znacząco na jej wartość. Chodzi więc o przeznaczenie nieruchomości co nie jest równoznaczne z dotychczasowym sposobem jej użytkowania. Tę okoliczność biegły D. ustalił na podstawie wypisu z rejestru gruntów i zaświadczenia Burmistrza R..

Dlatego nie mogła być podstawą dla rozstrzygnięcia sprawy – opinia uzupełniająca wykonana przez biegłego M. D. z 3.11.2016r. wyliczona wyłącznie wariantowo , na wniosek pełnomocnika pozwanej wykorzystująca współczynnik K o wartości 0,3 dla całej nieruchomości i przyjętej tam wielkości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanego z nieruchomości powodów w kwocie 27.118 zł ( bez waloryzacji) o co ewentualnie wnosił pozwany na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd argumentów przemawiających za oddaleniem powództwa. Mając na względzie wcześniejsze argumenty nie można było przyjąć inaczej aniżeli, że poszczególne działki miały odmienny charakter jeśli o chodzi o ich przeznaczenie w związku z czym nie można było przyjąć jednolitego dla nich wszystkich współczynnika K zwłaszcza jak wnosił o to pozwany na poziomie 0,3 , ku czemu nie było absolutnie podstaw.

Jak mowa była wcześniej biegły D. prawidłowo uwzględnił tę okoliczność w opinii uzupełniającej z 29.07.2016r.

W konsekwencji Sąd uznał, iż podstawą rozstrzygnięcia jest wartość wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości powodów przez pozwanego wynikającą z uznanej za prawidłową opinii biegłego M. D. z 29.07.2016r., nie kwestionowanej zresztą przez żadną ze stron w niezwaloryzowanej wysokości 32. 541,00 zł (k. 624)

Sąd nie widział potrzeby przeprowadzenia dowodów z urzędu. Strony bowiem były reprezentowane przez fachowych i profesjonalnych pełnomocników. Innymi słowy Sąd oparł się jedynie na materiale dowodowym zaoferowanym przez strony. Jest to zgodne z obowiązującą zasadą kontradyktoryjności. Prowadzenie postępowania dowodowego przez Sąd z urzędu jest bowiem obowiązkiem Sądu jedynie w sytuacjach wyjątkowych, a taka nie zachodziła w niniejszym przypadku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Powództwo okazało się tylko częściowo zasadne.

Powodowie w ostatecznie sprecyzowanym stanowisku wnieśli o zasądzenie od pozwanego kwoty 34.348,00 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty przy czym od 1.01.2016r. jako odsetek za opóźnienie tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntów będących własnością powodów za okres od 12 czerwca 2004 r. do dnia 12 czerwca 2014 r. Powodowie podali szczegółowo, jakie urządzenia przesyłowe pozwanego zajmują poszczególne działki i linie.

Zatem zadaniem Sądu było zbadanie zarówno wysokości dochodzonego roszczenia oraz kwestii dobrej wiary pozwanego.

Powyższe jest o tyle istotne, że w ocenie Sądu orzekającego pozwany nie zdołał wykazać tytułu prawnego do korzystania ze spornej nieruchomości. Uznać zatem należy, że pozwany korzysta z nieruchomości powodów na prawnych warunkach posiadania służebności gruntowej, a do roszczeń powodów w tym zakresie należy odpowiednio stosować przepisy o roszczeniach uzupełniających właściciela wobec posiadacza samoistnego w procesie windykacyjnym.

Na wstępie należy również zwrócić uwagę, że biernie legitymowanym w tym procesie w okresie objętym pozwem był właściciel linii i urządzeń przesyłowych pozwany (...) Sp. z o.o. w P.. W grudniu 2006 r. pozwana (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. zawiązała spółkę (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P., która pełni funkcję operatora systemu dystrybucyjnego. W dniu 30 czerwca 2007 r. doszło do przekazania zorganizowanej części przedsiębiorstwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. na rzecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P., w tym prawa własności ruchomości, a zwłaszcza ruchomości związanych z prowadzeniem działalności w zakresie dystrybucji energii elektrycznej: linii kablowych i napowietrznych, sieci dystrybucyjnych oraz zespołów elektroenergetycznych, stacji i rozdzielni energetycznych, transformatorów, prawa własności nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego gruntów, prawa wynikającego z umów najmu, dzierżawy ruchomości i nieruchomości.

Co do meritum. Poza sporem było, że w części obejmującej powierzchnię wykorzystaną na umieszczenie odcinka linii elektroenergetycznej oraz tzw. pasa technologicznego, pozwanemu towarzyszyła świadomość, że nie przysługują mu wobec właściciela żadne prawa rzeczowe ani obligacyjne. Co do tego zaś, że pozwany był posiadaczem w rozumieniu art. 225 w zw. z art. 224 § 2 kc, to nie powinno budzić wątpliwości, iż korzystał z nieruchomości powodów w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej; zatem, do sytuacji pozwanego powinny znaleźć zastosowanie przepisy art. 225 w zw. z art. 224 § 2 w zw. z art. 352 kc.

Zgodnie z art. 224 § 2 k.c. od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył. Natomiast zgodnie z art. 225 k.c. obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z uwagi na podniesiony przez stronę pozwaną zarzut braku złej wiary uzasadniającej obowiązek zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy cudzej jeszcze przed wytoczeniem powództwa, rozważenia wymagała kwestia, czy pozwany jest posiadaczem gruntu, nad którymi przebiegają linie elektroenergetyczne, w dobrej czy w złej wierze.

W tym zakresie Sąd podziela w całości stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 6 maja 2009 r. (sygn. akt II CSK 594/08, LEX nr 510969), że stałe korzystanie z linii przesyłowej, polegające na prowadzeniu prac o charakterze konserwacyjnym lub naprawczym zakłada konieczność swobodnego dostępu do tych urządzeń a tych uprawnień nie gwarantuje uzyskanie pozwolenia na budowę urządzeń przesyłowych jak też zgodność budowy z wymaganiami Prawa budowlanego. Przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia wynagrodzenia na podstawie art. 225 k.c. Dobra wiara w chwili stawiania urządzeń nie oznacza powstania po stronie przedsiębiorstwa energetycznego prawa do korzystania z nieruchomości skutecznego wobec każdoczesnego jej właściciela, odpowiadającego treści służebności przesyłowej.

Zaniechanie rozwiązania tych kwestii oznacza brak tytułu prawnego do dalszego ingerowania w sferę cudzej własności. Dobrą wiarę wyłącza bowiem ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzić poważne wątpliwości, że nie przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie.

Na podstawie dotychczasowego zachowania pozwanego i innych faktów ujawnionych w sprawie można wnioskować o tym, że wiedział on o braku tytułu do korzystania z gruntów pod wskazane urządzenia elektroenergetyczne. Mimo, iż jak wynika z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego sprawy inwestorem pobudowania odgałęzienia linii głównej był powód B. S. to jednak , co zauważył sam pełnomocnik pozwanego posadowione urządzenia przesyłowe zostały przeniesione do majątku jego poprzednika prawnego - Zakładu (...), Rejon Energetyczny C.. ( np. k. 203)

W judykaturze wyrażano od dawna pogląd, który także podziela Sąd orzekający, iż sama zgoda na wybudowanie i późniejsze milczenie właściciela nieruchomości co do zasady nie daje podstaw dla przyjęcia dobrej wiary przedsiębiorcy przesyłowego. W niniejszej sprawie nie może być wszak mowy, iż aktualni, właściciele tj. powodowie kiedykolwiek wyrazili zgodę na bezpłatne korzystanie z nieruchomości przez pozwanego, o czym wiarygodnie zapewnili w swoich zeznaniach złożonych w tym postępowaniu sądowym, a nadto brak było w tym zakresie jakiegokolwiek dokumentu, który by to potwierdzał.

Nie było przy tym jakichkolwiek podstaw do przyjęcia - za pozwanym- , że sporna linia energetyczna, w jej głównym torze relacji R. - O. została pobudowana w latach 70- tych ubiegłego wieku.

W tej sprawie na podstawie dowodów przedstawionych przez strony udało się ustalić datę powstania odgałęzienia linii głównej. Jak wynika ze zgromadzonego w tym zakresie materiału dowodowego sprawy, odbiór tej właśnie linii, której inwestorem był powód B. S. oraz J. S. nastąpił w dniu 2.07.1991r. ( k. 204) Oczywistym, jest że skoro odgałęzienie linii zostało pobudowane w 1991r. to linia główną musiała powstać wcześniej, przy czym materiał dowodowy sprawy zaoferowany przez strony nie pozwolił Sadowi nawet w przybliżeniu ustalić daty powstania linii głównego toru elektroenergetycznego.

Należy zauważyć, że przedmiotowe urządzenia zostały zainstalowane w roku 1991, a więc w warunkach wolnorynkowych. W tych warunkach wiedza o konieczności posiadania przez przedsiębiorstwa przesyłowe tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, przez które przebiegają linie elektroenergetyczne, była powszechna. Wynikało to chociażby z faktu, że już w roku 1991, a zdecydowanie częściej w roku 2007 (gdy pozwany obejmował w urządzenia w użytkowanie), właściciele dochodzili od przedsiębiorstw przesyłowych wynagrodzeń za bezumowne korzystanie.

Nie można zatem sytuacji zaistniałej w niniejszej sprawie porównywać z tymi, jakie zachodziły wcześniej, gdy chociażby w latach 60-tych czy 70-tych budowano sieci elektroenergetyczne. Wówczas bowiem nie przywiązywano należytej wagi do kwestii tytułu prawnego do zajmowanych nieruchomości, a wiedza na ten temat była w społeczeństwie niewielka.

W niniejszej sprawie należało zatem uznać że świadomość obowiązku dysponowania tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości powodów niewątpliwie miał pozwany w momencie budowania urządzeń i następnie w momencie przejmowania ich w administrowanie i użytkowanie . Pozwanego należy traktować jak profesjonalistę, a jego szczególnym obowiązkiem jest znajomość przepisów prawa dotyczących zakresu prowadzonej działalności.

O tym, że stan świadomości pozwanego, co do konieczności posiadania tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości powodów przez lata nie ulegał zmianie świadczy również fakt, że zachowanie pozwanego, po tym jak w roku 2014 został wezwany przez powodów do zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości i ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu, nie uległo żadnej zmianie (k. 19 i następn.).

Na podstawie ustalonego przez Sąd stanu faktycznego sprawy nie można w żadnej mierze wysnuć wniosku o wyrażeniu przez właścicieli zgody na trwałe, nieodpłatne korzystanie z ich nieruchomości. Jak mowa była wcześniej powodowie jako inwestorzy, co najwyżej, wyrazili zgodę na wybudowanie urządzeń włączonych do majątku przedsiębiorstwa przesyłowego.

Rzeczą całkowicie osobną jest korzystanie z nieruchomości w trakcie eksploatacji tychże urządzeń, a ta kwestia nie została uregulowana przez pozwanego, czego konsekwencją jest niniejszy spór stron.

Między stronami bezsporne było, że pozwany nie zawarł z powodami żadnej umowy o korzystanie z ich gruntu i nie uiszczał na rzecz powodów stosownego wynagrodzenia.

Warto też zwrócić uwagę na to, że nieuregulowanie po zmianach ustrojowych zaszłych z początkiem lat 90-tych kwestii korzystania ze spornych gruntów - w sytuacji nie wykazania przez pozwanego nabycia odpowiedniego tytułu po poprzednikach prawnych - oznacza brak tytułu prawnego do korzystania ze spornych gruntów.

W takiej sytuacji dobrą wiarę wyłącza już ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzać poważne wątpliwości, że nie przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie, a w tej sprawie jest to ewidentne.

W ocenie Sądu powodowie wykazali nadto, że nie mogli korzystać z własnego gruntu zgodnie z przeznaczeniem i to w zakresie rzeczywistej powierzchni zajmowanej tj. zajmowanej przez linie elektroenergetyczne, słupy z uwzględnieniem 12 metrowego pasa technologicznego . Powierzchnia nieruchomości powodów zajmowana przez ww. urządzenia jest całkowicie wyłączona z możliwości zagospodarowania zgodnie z przeznaczeniem nieruchomości.

Reasumując, przedstawione przez stronę powodową dowody potwierdzają, że pozwana nie była w dobrej wierze posiadając grunt należący do powodów od dnia 02.07.1991 r. tj. odbioru odgałęznikowej linii elektroenergetycznej przebiegającej przez nieruchomość powodów. Od czasu wybudowania i podłączenia linii do sieci głównej, urządzenia te są urządzeniami czynnymi ,płynie przez nie prąd oraz były i są przez pozwanego [poprzednika prawnego pozwanego] eksploatowane i konserwowane. Pozwany korzysta z nieruchomości powodów w zakresie korzystania z urządzeń przesyłowych w sposób odpowiadający służebności przesyłu. (...) techniczne pozwanego dokonują oględzin urządzeń raz na pięć lat. Awarie i drobne naprawy jeśli mają miejsce są usuwane na bieżąco.

W stanie rzeczy należało uznać, że w przedmiotowej sprawie nie występowały okoliczności, na podstawie których pozwany mógł obiektywnie pozostawać w usprawiedliwionym przeświadczeniu, że korzystając z przedmiotowych urządzeń posiada nieruchomość powodów na podstawie prawnej. Zatem pozwany musiał zostać uznany za posiadacza w złej wierze.

Wobec powyższego do rozważenia pozostawało to jaka kwota należna jest powodom w związku z korzystaniem przez pozwanego z przedmiotowej nieruchomości w okresie objętym żądaniem pozwu. Zanim Sąd przejdzie do omówienia zasądzonej powodom kwoty z wymienionego wcześniej tytułu należało rozpatrzyć zarzut zasiedzenia służebności, zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia, których uwzględnienie skutkowałoby koniecznością oddalenia powództwa.

Odnosząc się najpierw do zarzutu zasiedzenia podniesionego przez pozwaną wskazać należy, zgodnie z art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Zgodnie z art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Zgodnie § 2, po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Na marginesie tylko należy zaznaczyć, że nabycie prawa w drodze zasiedzenia może być udowodnione jako przesłanka innego rozstrzygnięcia , bez potrzeby uprzedniego ustalania tego faktu w trybie przewidzianym w art. 609 k.p.c. i 610 k.p.c. w szczególności może to mieć miejsce w postępowaniu procesowym ( vide uchwała Sądu Najwyższego z 21 października , sygn. III CZP 132/94)

W niniejszej sprawie nie było sporne, że samoistnymi posiadaczami urządzeń byli kolejni poprzednicy prawni pozwanego oraz sam pozwany.

Na podstawie Zarządzenia Ministra Przemysłu z dnia 16.01.1989 r. „ nr 29/org/89 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „ Zakład (...) w P.", które na podstawie zarządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 09.07.1993 r„ nr 193/org/93, oraz ustawy z dnia 05.02.1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (DZ.U. nr 16, poz. 69] a także ustawy z dnia 13.07.1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. nr 51, poz. 298 z poz. zm.] zostało skomercjalizowane i w wyniku tego powstała spółka pod nazwą (...) Spółka Akcyjna.

Do 05.12.1990 r. posiadaczem przedsiębiorstwa, w tym urządzeń był Skarb Państwa. Aktem notarialnym z dnia 12.07.1993 r. nastąpiło przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w P. w spółkę akcyjną tzn. (...) Spółka Akcyjna.

Aktem notarialnym z dnia 17.12.2002 r. nazwę spółki zmieniono na Grupa (...) SA, a aktem notarialnym z dnia 23.09.2004 r. na (...) SA. Aktem notarialnym z dnia 30.06.2007 r. (...) SA zbyła na rzecz pozwanego przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55 ¹ kodeksu cywilnego, to jest oddział samodzielnie sporządzający bilans, stanowiący organizacyjnie i finansowo wyodrębniony zespół składników materialnych i niematerialnych, przeznaczony do realizacji zadań gospodarczych związanych z dystrybucją energii elektrycznej (przedsiębiorstwo dystrybucyjne],

W skład zbytego na rzecz pozwanego przedsiębiorstwa (oddziału] weszły w szczególności prawa własności ruchomości, a zwłaszcza ruchomości związane z prowadzeniem działalności w zakresie dystrybucji energii elektrycznej: linii kablowych i napowietrznych, sieci dystrybucyjnych oraz zespołów elektroenergetycznych, stacji i rozdzielni energetycznych, transformatorów.

Na podstawie art. 55' pkt 3 k.c. (§ 1 pkt 2 i 3 aktu notarialnego Rep. A nr (...) z dnia 30.06.2007 r.- k. 179 verte] w skład majątku pozwanego weszły m.in. „... prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych"- przez co należy rozumieć nabyte przez zasiedzenie na rzecz poprzednika prawnego służebności przesyłu bądź prawa służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu, które są prawami związanymi z własnością urządzeń znajdujących się na gruntach.

Posiadanie służebności, a także służebność przesyłu zostały przeniesione przez poprzedników prawnych pozwanego poprzez przeniesienie przedsiębiorstwa i sukcesję uniwersalną. W skład przedsiębiorstwa wchodziły nieruchomości, będące przedmiotem własności albo użytkowania wieczystego, które przysługiwały pozwanego (poprzednikowi prawnemu pozwanego], Na nieruchomościach tych posadowione są główne urządzenia energetyczne należące do zakładu energetycznego, które z kolei łączyły się (za pośrednictwem kabli i przewodów] z wszystkimi pozostałymi urządzeniami pozwanego na terenie jego działalności w tym również na nieruchomościach należących do powodów.

Tytuł prawny do tych nieruchomości, na których znajdują się główne urządzenia energetyczne oraz pozostała sieć przeszedł na rzecz poprzednika pozwanego na podstawie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości oraz przepisów określających ustrój majątkowy państwowych osób prawnych (Dz. U. 1990.79.464],

Z kolei (...) SA. wniosła aportem na rzecz pozwanego całe przedsiębiorstwo dystrybucyjne (wówczas powstał obowiązek rozdziału sprzedaży energii od jej dystrybucji], nie pozostawiając dla siebie własności i posiadania jakichkolwiek urządzeń energetycznych - realizowała tym samym obowiązek z ustawy prawo energetyczne (art. 5b],

Zatem przekształceniom formy prawnej działalności pozwanego, do obecnej w formie spółki akcyjnej towarzyszyło przeniesienie posiadania w rozumieniu art.348 k.c. Napowietrzna linia energetyczna znajdowała się nieprzerwanie w posiadaniu Zakładu (...) oraz jego następców prawnych, przy czym wydaniu rzeczy towarzyszyło wydanie dokumentów, które umożliwiają jej rozporządzanie.

Skoro w niniejszej sprawie niewątpliwym było, że pozwany od wielu lat prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem jest dostarczanie energii elektrycznej dla ludności , to niewątpliwym też było, że jest właścicielem nieruchomości koniecznych dla takiej działalności. W tym zakresie nie było też żadnego sporu między stronami.

Jak wynikało ustalonego przez Sąd stanu faktycznego sprawy, linia energetyczna została wybudowana, a precyzyjniej oddana do odbioru 21.06.1991r. ( k. 197). Bieg zasiedzenia rozpoczyna się zaś od momentu, gdy posiadacz służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, a to nastąpiło z dniem odbioru technicznego linii tj. 2.07.1991r.

Tym samym okres zasiedzenia rozpoczął się w dniu odbioru linii elektroenergetycznej tj. 2.07.1991r. ( k. 203) Uwzględniając dłuższy termin zasiedzenia przewidziany dla posiadacza w złej wierze , za jakiego został uznany pozwany wynoszący lat 30 mógłby się on zakończyć dopiero 2.07.2021r. Tym samym należało uznać zarzut zasiedzenia służebności za nieuzasadniony . Modernizacje linii w 1996r. i 2009r. nie wpłynęły w żaden sposób na dotychczasowy przebieg linii. Powyższe nie stanowiło zatem zmiany zakresu służebności- przysługującym pozwanemu, czy też jego poprzednikom prawnym. Nie było zatem podstaw do przyjęcia , że w tej sprawie doszło do skutecznego przez pozwanego zasiedzenia służebności.

Za oddaleniem powództwa nie mógł ostatecznie przesądzić również podniesiony zarzut przedawnienia.

Jak Sąd wspomniał o tym powyżej powodowie dochodzili w tym procesie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości za okres od 12.06.2004r. do 12.06.2014r.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że roszczenie właściciela nieruchomości przeciwko posiadaczowi w złej wierze z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy może być dochodzone odrębnie, niezależnie od roszczenia windykacyjnego lub negatoryjnego i podlega ocenie pod kątem przedawnienia na podstawie art. 118 k.c. stosowanego łącznie z art. 229 k.c. Oznacza to, iż powyższe roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat, począwszy od dnia, w którym uprawniony mógł się domagać zaspokojenia, jednak nie później niż w ciągu roku od dnia zwrotu nieruchomości (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1980 r., II CR 501/80, OSNC 1981/9/171; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1998 r., III CKN 354/97, LEX nr 164264).

Uwzględniając 10 letni termin przedawnienia powodowie wnieśli pozew przed upływem tego terminu albowiem uczynili to 11.06.2014r. ( vide k. 153)

Nie było przy tym podstaw do zastosowania 3 letniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 118 k.c. dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą, gdyż powodowie takowej nie prowadzą, a roszczenie powodów oparte na art. 224 k.c. i art. 225 k.c. rozumianego jako wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy nie oparte na tytule jako, że nie dzieli się na świadczenia okresowe, lecz jest należnością jednorazową za cały okres korzystania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1980 roku, II CR 501/80, OSNCP 9/81, poz. 171, z dnia 25 marca 1986 roku, IV CR 29/86, OSNCP 2-3/97, poz. 44), nie ma zatem charakteru okresowego uzasadniającego przyjęcie krótszego 3- letniego terminu przedawnienia.

Wobec powyższego do rozważenia pozostawało to jaka kwota należna jest powodom w związku z korzystaniem przez pozwanego z przedmiotowej nieruchomości w okresie objętym żądaniem pozwu.

W tym celu Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego elektroenergetyka A. B., który określił szerokość pasa technologicznego dla linii znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości, na poziomie 12 metrów. Następnie, w oparciu o te dane, po wyliczeniu dodatkowo odpowiedniego współczynnika współkorzystania K na poziomie 0,36 ( 36%) biegły z zakresu (...) w opinii uzupełniającej z 29.07.2016r. ( k. 621 i k. 624) jednoznacznie ustalił on obszar bezumownego korzystania, określił współczynniki współkorzystania oddzielnie dla każdego obszaru i wyprowadził z nich średnią oraz oszacował stawkę wynagrodzenia na podstawie czynszu dla każdego roku objętego żądaniem pozwu.

Jeszcze raz w tym miejscu wskazać należy, że ustalenia biegłego zawarte ostatecznie w tej właśnie opinii uzupełniającej były w ocenie sądu całkowicie prawidłowe. Podstawy ustaleń biegłego i ich ostateczne wyniki są w pełni właściwe. Ostatecznie biegły określił wartość wynagrodzenia (niezwaloryzowanego) na kwotę 32.541 zł. Sąd nie znalazł podstaw by kwestionować którąkolwiek z wymienionych w zdaniach poprzedzających opinii i uznając je za w pełni przekonujące i rzetelne zdecydował się oprzeć na nich swoje rozstrzygnięcie.

Nie ma przy tym potrzeby ponownie przytaczać argumentów dla których, nie można było skorzystać z wariantowego wyliczenia wykonanego przez biegłego D. w opinii z 3.11.2016r. i zasądzenia powodom kwoty wynagrodzenia nieco niższej od uwzględnionej przez Sąd w wyroku.

Zauważyć także należy, że nieuregulowanie sytuacji prawnej przez pozwanego i jego poprzedników prowadzi do tego, iż pozwany jako profesjonalista nie może chronić się przed obowiązkiem zapłaty powodom należnego wynagrodzenia przez podanie, iż linia elektroenergetyczna służy ogółowi odbiorców energii elektrycznej.

Jest to normalna konsekwencja związana z ryzykiem prowadzonej działalności gospodarczej, z której pozwany zresztą czerpie zyski ( fakt notoryjny). Tym samym winien rozważyć czy nie byłoby korzystniejszym z punktu widzenia jego interesu gospodarczego zawieranie z właścicielami nieruchomości umowy o ustanowienie służebności przesyłu aniżeli każdorazowo doprowadzać do zaistnienia sporu sądowego generującego z istoty określone wysokie koszty w związku z czym zmiany w zakresie warunków ekonomicznych przedsiębiorstwa przesyłowego następowały by łagodniej. W świetle przepisów art. 305 ¹ k.c. - (...) niezrozumiałym jest obarczanie wyłącznie właścicieli nieruchomości przez które np. przebiegają linie przesyłowe inicjatywą do zawierania takich umów z przedsiębiorcą w tym wypadku energetycznym.

Chybionym jednocześnie okazał się zarzut, jakoby żądanie powodów naruszało normę art. 5 k.c. Nie ulega wątpliwości, że w rozpoznawanej sprawie obrona pozwanego przeniosła spór głównie na płaszczyznę zasiedzenia służebności gruntowej. Ponadto należy mieć również na uwadze ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego zapatrywanie, że skorzystanie z dobrodziejstwa art. 5 k.c. jest możliwe jedynie wówczas, gdy pozwany wskaże jakie zasady współżycia społecznego doznałyby naruszenia w konkretnej sytuacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 14.10.1998 r., II CKN 928/97, OSN 1999, z. 4, poz. 75, wyrok Sądu Najwyższego z 7.05.2003 r., IV CKN 120/01).

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd nie znalazł uzasadnienia dla zawężenia granic przysługującego powodom prawa własności nieruchomości ze względu na wymogi zasad współżycia społecznego. W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt, że art. 5 k.c. nie stanowi samoistnej podstawy ustalenia granic przysługujących uprawnień właścicielskich. Jak słusznie podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 31.03.2000 r. (II CKN 749/98, OSNIC 7-8/00, poz. 35) „Treść art. 5 k.c. nie może wpływać na wykładnię normy prawa materialnego, określającej treść prawa podmiotowego. Zastosowanie przewidzianej w tym przepisie klauzuli generalnej nie może rozstrzygać o wyniku wykładni. Posłużenie się tą klauzulą wymaga uprzedniego przesądzenia o treści prawa podmiotowego, z którego określony podmiot czyni użytek”. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa i doktryną prawa, art. 5 k.c. nie może doprowadzić do nabycia ani też utraty prawa podmiotowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7.12.1965 r. III CR 287/65 OSNCP 7/66, poz. 130). Korzystanie z art. 5 k.c. ma charakter wyjątkowy i nie może prowadzić do trwałego pozbawienia bądź ograniczenia prawa podmiotowego, a także wykreowania na tej podstawie odpowiadającego temu pozbawieniu lub ograniczeniu prawa podmiotowego drugiej strony.

Mając na uwadze wcześniejsze rozważania zarzut naruszenia art. 5 k.c. winien wskazywać konkretną zasadę współżycia społecznego, którą łamie korzystający z prawa podmiotowego. Pozwany zarzucił, że powódka nadużywa w stosunku do niego swoich praw podmiotowych, albowiem urządzenia pozwanego służą do wykonywania przez niego zadania o charakterze użyteczności publicznej, jakim jest zaopatrywanie ludności w energię elektryczną. Pozwany powołał zatem oczywistą i bezsporną okoliczność, że jego działalność ma charakter użyteczności publicznej (chociaż sam jest przedsiębiorstwem komercyjnym osiągającym zyski ze sprzedaży energii energetycznej), co jest faktem powszechnie znanym. Jednakże nie sposób bronić poglądu, że pozwany ma prawo do bezpłatnego korzystania z nieruchomości powodów.

W takiej sytuacji nie może być mowy aby powstał w sprawie nienaruszalny stan stosunków na linii powodowie - pozwany, który miałaby determinować wcześniejsza zgoda inwestora na pobudowanie linii przebiegającej przez nieruchomość powodów.

Przypomnieć należy ponownie, że zgoda na wybudowanie urządzeń przesyłowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa przesyłowego nie jest w żaden sposób równoznaczna ze zgodą na bezpłatne korzystanie z nieruchomości powodów.

Brak zatem jakiejkolwiek zasady współżycia społecznego, która skutkowałaby oddaleniem powództwa.

Należy również zauważyć, że choć biegły D. wyliczył wynagrodzenie również w kwocie zwaloryzowanej wynoszącej 34. 348 ,00 zł ( k. 624), to zasądzeniu podlegało wynagrodzenie w wartości niezwaloryzowanej. Sąd podziela powszechnie akceptowany w doktrynie i orzecznictwie pogląd, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie może podlegać waloryzacji na podstawie art. 358 § 3 K.c. tylko na wniosek strony, nigdy z urzędu jak podawał pełnomocnik powodów (por. wyrok SA w Białymstoku z 7.08.2013 r., I ACa 301/13, niepubl.). W niniejszej sprawie powodowie co prawda zgłosili taki wniosek ale w świetle przytoczonych poniżej argumentów nie było podstaw do zasądzenia na ich rzecz wynagrodzenia w kwocie zwaloryzowanej.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 3 k.c. sąd może dokonać waloryzacji świadczenia w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego jak słusznie zauważył pełnomocnik powodów ale w tej sprawie brak było ku temu przesłanek.

Okoliczność taka nie została stwierdzona przez Sąd w toku postępowania. Obliczone przez biegłego D. wynagrodzenie w nie zwaloryzowanej wysokości uwzględniało fakt zróżnicowania, w poszczególnych okresach rozliczeniowych, stawek czynszu dzierżawnego obowiązujących na rynku, bowiem były one osobno obliczane dla każdego kolejnego roku objętego żądaniem pozwu.

W ocenie Sądu dodatkowa waloryzacja świadczenia o wskaźnik wzrostu cen towarów konsumpcyjnych i usług uzasadniona byłaby zatem li tylko w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, co w niniejszej sprawie nie miało w ogóle miejsca. W takich okolicznościach wystarczającym wynagrodzeniem za fakt, że należne świadczenie spełnione zostanie z opóźnieniem, jest przyznanie za ten okres odsetek ustawowych.

Co więcej jak wynika z dołączonych przez biegłego D. danych Głównego Urzędu Statystycznego ( k. 622) poziom cen towarów i usług zwany potocznie inflacją spadał w okresie objętym pozwem tj. od 2004r. z poziomu 103,5 do 100 w 2014r., a chwili orzekania przez Sąd doszło do zjawiska deflacji rozumianej jako długotrwały spadek przeciętnego poziomu cen w gospodarce przekładającego się na wzrost siły nabywczej pieniądza. Nie ma zatem przesłanek do waloryzacji zasądzonego na rzecz powodów świadczenia.

Z tych przyczyn Sąd w punkcie 1 wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 32.541,00 złotych , a w punkcie 2 wyroku oddalił powództwo co do kwoty 1.807 złotych stanowiącej różnicę pomiędzy ostatecznym żądaniem powodów w wysokości 34.348,00 złotych, a kwotą zasądzoną w punkcie 1 wyroku ( 34.348,00 zł- 32.541,00 zł=1.807 zł)

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 2 ¹ k.c. w zw. z art. 455 k.c. Termin spełnienia świadczenia z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy nie został oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wobec czego, zgodnie z art. 455 k.c. świadczenie to powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W niniejszej sprawie za wezwanie takie Sąd uznał pozew wniesiony w tej sprawie. Jako datę początkową odsetek Sąd przyjął konsekwentnie dzień następny po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu tj. od 3.07.2014r. ( k. 254)

W konsekwencji Sąd przyjął, że należne powodom odsetki należało zasądzić od dnia 3.07.2014r. do 31.12.2015r. stosownie do art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 455 k.c. i dalej 1.01.2016r. do dnia zapłaty jako ustawowymi odsetkami za opóźnienie zgodnie z art. 481 § 2 ¹ k.c. Jeśli chodzi o okres od 1.01.2016 r. do dnia zapłaty, wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie nie mogła przekroczyć maksymalnych odsetek za opóźnienie, wynikających z art. 481 § 2 ¹ k.c. w brzmieniu nadanym mu z dniem 1.01.2016 r. Skoro zatem w tym dniu uległ zmianie ustawowy model ustalania odsetek maksymalnych, niezbędne było dostosowanie w wyroku rozstrzygnięcia o odsetkach do tego modelu.

W punkcie 3 wyroku Sąd na podstawie art. 203§1-3 k.p.c. w z art. 355§1 k.p.c. umorzył postępowanie w zakresie objętym cofnięciem powództwa przez powodów wraz ze zrzeczeniem się roszczenia ( powyżej kwoty 34.348,00 złotych) co nastąpiło na rozprawie 10.11. 2016r. ( k. 678) Tym samym umorzenie postępowanie dotyczyło kwoty 41.123,00 zł ( różnica pomiędzy pierwotnym żądaniem powodów w kwocie 75,471,00 zł pomniejszone o kwotę 34.348,00 stanowiącej sumę zasądzonego roszczenia w pkt.1 pozwu i oddalonej części powództwa w pkt. 2 wyroku)

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art.100 k.p.c. ( zasada stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu) . Powodowie wygrali proces w 43 %. , a pozwany 57% . Dlatego powodowie poniosą ciężar kosztów procesu w 57% , a pozwany w pozostałych 43%. Natomiast zgodnie z art. 108§1 k.p.c. szczegółowe wyliczenie tychże kosztów Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu.

Z powyższych względów orzeczono jak w wyroku.

/-/ Hanna Flisikowska