Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 07 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca – SSO Małgorzata Michalska

Sędziowie SO Wacław Banasik

SO Renata Wanecka (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Anna Bałdyga

po rozpoznaniu na rozprawie 7 grudnia 2016 r. w P.

sprawy z wniosku A. W. (1) i M. W. (1)

z udziałem R. W. i J. W.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Mławie z 14 czerwca 2016 r.

sygn. akt I Ns 266/13

postanawia:

oddalić apelację.

Sygn. akt IV Ca 826/16

UZASADNIENIE

We wniosku z 6 maja 2013r. A. W. (1) i M. W. (1) wnieśli o stwierdzenie, że nabyli przez zasiedzenie własność nieruchomości składającej się z działek ewidencyjnych nr (...) o łącznej powierzchni 17,56 ha, położonej w M., gm. B., dla której nie jest prowadzona księga wieczysta.

Uczestnicy J. W. i R. W. domagali się oddalenia wniosku.

Sąd Rejonowy ustalił:

Nieruchomość stanowiąca działki ewidencyjne o numerach (...) o łącznej pow. 17,56 ha, położona jest w M., gmina B. i nie są objęte księgą wieczystą.

W dniu 25 stycznia 1979r. J. i K. małżonkowie W. przekazali synowi J. W. gospodarstwo rolne, w skład którego wchodzą wyżej wymienione działki.

Umową darowizny z 20 maja 2013r. rep. A nr (...) J. W. darował działkę nr (...) swemu synowi R. W..

Wiosną 1984 r. J. W. przeprowadził się do S. do swojej żony. Gospodarstwo przejął jego brat M. W. (2), który prowadził je ze swą matką. M. W. (2) mieszkał w M. do 1988 r., kiedy to się ożenił i przeprowadził do O..

Wnioskodawcy przeprowadzili się do M., gdzie przejęli gospodarstwo po M. W. (2) dopiero pod koniec 1988r.

W 2003r. J. W. wydzierżawił przedmiotowe gospodarstwo rolne swojej bratanicy A. W. (2). Od tego momentu A. W. (2) pobiera dopłaty obszarowe z Unii Europejskiej.

Dokonując oceny prawnej, Sąd I instancji wskazał, że zasiedzenie jest instytucją prowadzącą do nabycia prawa na skutek upływu czasu. Umożliwia ono, sankcjonując stan faktyczny, usunięcie długotrwałej niezgodności między stanem prawnym a stanem posiadania. Uregulowane zostało generalnie w art. 172-176 kc. Na skutek zasiedzenia, które następuje ex lege, dotychczasowy uprawniony traci swoje prawo, a nabywca uzyskuje je niezależnie od niego; jest więc ono pierwotnym sposobem nabycia prawa podmiotowego.

Art. 172 kc stanowi, że posiadacz nieruchomości, niebędący jej właścicielem, nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu, jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, Sąd Rejonowy uznał, że wnioskodawcy A. i M. małżonkowie W. zaczęli pracować w gospodarstwie rolnym obejmującym działki ewidencyjne nr (...) dopiero pod koniec 1988r. Tak więc nie upłynął jeszcze ustawowy 30 - letni termin do zasiedzenia nieruchomości. Ponadto, w ocenie Sądu, wnioskodawcy nie wykazali, że ich posiadanie miało charakter samoistny.

Apelację od postanowienia złożyli M. i A. małżonkowie W., zaskarżając je w całości i zarzucili naruszenie:

- art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na dowolnym i wybiórczym rozważeniu materiału dowodowego, w tym szczególnie osobowych źródeł dowodowych, podczas gdy prawidłowe rozważenie zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż wnioskodawcy nabyli własność przedmiotowej nieruchomości przez zasiedzenie;

- art. 172 § 1 i 2 kc poprzez uznanie, iż w okolicznościach niniejszej sprawy nie upłynął ustawowy 30 – letni termin do zasiedzenia spornych nieruchomości oraz wnioskodawcy nie wykazali, że ich posiadanie ma charakter samoistny;

- art. 336 kc poprzez uznanie, iż wnioskodawcy nie wykazali samoistnego charakteru posiadania przedmiotowej nieruchomości.

W związku z powyższym, M. i A. małżonkowie W. wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie nieruchomości objętej wnioskiem oraz o zasądzenie kosztów postepowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Mławie do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo:

J. i K. małżonkowie W. byli właścicielami nieruchomości położonej we wsi M. o powierzchni 17,56 ha. J. W., któremu przekazali gospodarstwo rolne 25 stycznia 1979r., ożenił się w 1983 r. i wyprowadził się z M.. W 1984r., po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, nieruchomość objął w posiadanie brat wnioskodawcy i uczestnika – M. W. (2). Kiedy ożenił się 8 listopada 1986r., również opuścił nieruchomość. M. W. (2) zginął w 2000r. w wypadku komunikacyjnym z żoną i dziećmi. Już wcześniej, bo 6 maja 1985r. M. W. (1) została zameldowana w domu w M.. (akt własności ziemi z 27 maja 1975r. k: 4, informacja o wymeldowaniu J. W. k: 14, informacja o zameldowaniu M. W. (1) k: 178, odpis skróconego aktu małżeństwa k: 118, zeznania świadków: I. W. k: 80, K. W. k: 80 – 81, W. F. k: 106, dowód z przesłuchania uczestnika J. W. k: 70, k: 121 – 122 oraz częściowo wnioskodawców k: 69 – 70, k: 120 – 121)

Datą pewną, od której wnioskodawcy stali się posiadaczami nieruchomości, jest dzień zawarcia małżeństwa przez M. W. (2), tj. 8 listopada 1986r. Od tego momentu M. i A. małżonkowie W. uprawiali ziemię, hodowali bydło, remontowali budynki znajdujące się w siedlisku. Sąsiedzi uważali, że to oni są gospodarzami i właścicielami nieruchomości. Co najmniej od 2004r. opłacali też podatek rolny. (dowody opłat k: 19, zeznania świadków: E. P. k: 68, K. S. k: 68, G. D. k: 80, K. W. k: 80 – 81, dowód z przesłuchania stron uczestnika J. W. k: 70 oraz częściowo wnioskodawców k: 69 – 70)

W 2003r. J. W. wydzierżawił nieruchomość córce wnioskodawców i to ona składa wnioski do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o dopłaty z Unii Europejskiej. Umowa została zawarta z A. W. (2) (obecnie R.), aby w postępowaniu egzekucyjnym, które toczyło się przeciwko wnioskodawcom, nie nastąpiło zajęcie wierzytelności z tego tytułu. W związku z zainteresowaniem wierzyciela, J. W. składał wyjaśnienia, że to on jest właścicielem nieruchomości, a nie wnioskodawcy. (informacja Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa k: 112, dowód z przesłuchania uczestnika J. W. k: 121 – 122)

R. W. nigdy nie objął w posiadanie działki nr (...). (dowód z przesłuchania uczestnika R. W. k: 122)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela częściowo pogląd apelujących co do naruszenia art. 233 kpc, w związku z tym skorygował nieco ustalenia Sądu I instancji. Co do zasady należy zgodzić się z tym, że Sąd nieprawidłowo ustalił początek objęcia nieruchomości w posiadanie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wnioskodawcy nie wykazali, że przejęli posiadanie gospodarstwo rolne w M. bezpośrednio po tym, jak właściciel je porzucił. Tezę o krótkotrwałym posiadaniu nieruchomości przez M. W. (2) potwierdzili członkowie rodziny wnioskodawców i uczestników, mianowicie – K. W. i jego żona I. W., a także najbliższy sąsiad – W. F.. Pozostali sąsiedzi zeznawali dość ogólnikowo, wprawdzie przyznali, że małżonkowie M. i A. W. (1) uprawiali gospodarstwo po opuszczeniu go przez J. W., ale nie oznacza to, że przez kilka lat (1983 – 1986) M. W. (2) nie był tam gospodarzem.

Sąd Okręgowy, odmiennie niż Sąd Rejonowy, ustalił jednak, że data objęcia nieruchomości w posiadanie to dzień zawarcia małżeństwa przez M. W. (2), czyli 8 listopada 1986r., która wynika z aktu małżeństwa. Tymczasem Sąd Rejonowy oparł się w tej mierze na nie dość precyzyjnych zeznaniach świadków, dlatego korekta w oparciu o akt stanu cywilnego jest bardziej miarodajna dla określenia tej daty.

Małżonkowie M. i A. W. (1) zaczęli prowadzić przez wiele lat demonstrowali wolę posiadania jak właściciele i tak też byli traktowani przez najbliższe otoczenie, tj. sąsiadów. Można więc przyjąć, że od 8 listopada 1986r. wnioskodawcy byli samoistnymi posiadaczami nieruchomości, który mógłby doprowadzić do nabycia własności przez zasiedzenie z dniem 8 listopada 2016r., gdyby nie nastąpiła jednak zmiana charakteru posiadania.

Z zeznań uczestnika J. W., którym wnioskodawcy nie zaprzeczyli, wynika że przeciwko małżonkom M. i A. W. (1) toczyło się postepowanie egzekucyjne. W związku z roszczeniami wierzyciela, J. W. wyjaśniał, że to on jest właścicielem nieruchomości rolnej. Nade wszystko zaś uczestnik zawarł z córką wnioskodawców umowę dzierżawy nieruchomości, tym samym potwierdził swoje uprawnienia właścicielskie, które wnioskodawcy akceptowali, ponieważ było to korzystne dla nich, jako dłużników. Dzięki temu to A. W. (2) (obecnie R.) już w 2014r. pobierała dopłaty obszarowe. Z informacji Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wynika, że składała ona wnioski o przyznanie płatności. Wprawdzie (...) nie posiada wiadomości o jej tytule prawnym do gospodarstwa, niemniej jednak uprawnienie to przysługuje rolnikowi, w którego posiadaniu znajdują się grunty (co ma się objawiać wykonywaniem określonych prac polowych oraz utrzymaniem gruntu zgodnie z normami). Płatności przysługują faktycznemu użytkownikowi, który podejmuje wszelkie czynności niezbędne do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa. Dzięki zawarciu umowy dzierżawy z A. W. (2) i wpłacaniu dopłat obszarowych na jej rzecz, wierzyciel wnioskodawców nie mógł skierować egzekucji do wierzytelności z tego tytułu.

W ocenie Sądu Okręgowego, z chwilą zawarcia umowy dzierżawy i uczynienia A. W. (2) beneficjentką z tytułu dopłat obszarowych UE, posiadanie gospodarstwa rolnego przez wnioskodawców utraciło charakter samoistności. Nie można traktować posiadacza rzeczy jak właściciela, skoro sam, w zależności o okoliczności, raz demonstruje wolę posiadania dla siebie (np. wobec sąsiadów i urzędu gminy), a innym razem (wobec wierzyciela i organów egzekucyjnych) podkreśla, że nie jest właścicielem gospodarstwa rolnego ani go nie posiada. Uprawnioną do dopłat, jest inna osoba i to nie wskutek decyzji posiadacza, lecz właściciela nieruchomości.

Dlatego też – w ocenie Sądu II instancji – oddalając wniosek o stwierdzenie zasiedzenia, Sąd Rejonowy nie naruszył art. 172 kc ani art. 336 kc. Dla uzyskania skutku prawnego w postaci zasiedzenia własności koniecznym jest, aby przez cały okres, jaki ustawa przewiduje dla zasiedzenia, posiadanie charakteryzowało się samoistnością. Wymóg posiadania samoistnego nie odnosi się bowiem wyłącznie do chwili objęcia rzeczy w posiadane, lecz do całego okresu posiadania wymaganego do nabycia w ten sposób własności (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 17 marca 2010r., II CSK 507/09, LEX nr 786557 oraz z 16 maja 2007r., III CSK 75/07, LEX nr 334965)

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżone postanowienie odpowiada prawu i oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc.

Wacław Banasik Małgorzata Michalska Renata Wanecka