Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 20/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Jolanta Hawryszko

Sędziowie:

SSA Romana Mrotek (spr.)

SSO del. Gabriela Horodnicka - Stelmaszczuk

Protokolant:

St. sekr. sąd. Katarzyna Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2016 r. w Szczecinie

sprawy Z. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o emeryturę

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 listopada 2015 r. sygn. akt VI U 1975/13

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko del. SSO Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 20/16

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił Z. G. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury od dnia złożenia wniosku. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony zakwestionował fakt niezaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia w Piekarni (...) w N. wskazując, że pracował tam na podstawie skierowania Podstawowej Organizacji (...) przy zakładzie pracy. Choć z uwagi na upływ czasu nie istnieją dokumenty potwierdzające to skierowanie, lecz okoliczność tę wnioskodawca zamierzał wykazać zeznaniami świadków.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację, jak w zaskarżonej decyzji. Podniósł, że ubezpieczony nie wykazał faktu skierowania go do pracy za granicą w ramach współpracy międzynarodowej lub w innych instytucjach zagranicznych i zakładach za zgodą właściwych władz polskich.

Wyrokiem z 13 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że Z. G. urodzony (...) dnia 16 maja 2013 r. złożył wniosek o emeryturę, nie był członkiem OFE. W okresie od 28 listopada 1977r. do 24 października 2006r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Zakładzie (...), (...) w S. na stanowisku dezynfektora w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie zatrudnienia wykorzystał 74 dni urlopu bezpłatnego. Ubezpieczony przez cały okres zatrudnienia wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienioną w poz. 6, działu XIV, wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. – prace ekip dezynfekcyjnych, dezynsekcyjnych i deratyzacyjnych. Na dzień 1 stycznia 1999 r. Z. G. posiada 24 lata, 11 miesięcy i 1 dzień okresów ubezpieczenia, w tym 24 lata, 10 miesięcy i 1 dzień okresów składkowych oraz 11 dni okresów nieskładkowych.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w czwartym kwartale 1989 r. Z. G. był zatrudniony przez około miesiąc w Piekarni (...) w N.. Za pracę otrzymał wynagrodzenie w wysokości około 800 marek niemieckich. W piśmie z dnia 18 września 2013r. pracownik działu płac Piekarni (...) poinformował wnioskodawcę, że dokumentacja dotycząca jego zatrudniania została zlikwidowana, brak jest także możliwości dotarcia do pracowników zatrudnionych roku 1989 r. Piekarnia (...) w N. nie figuruje w ewidencji płatników w ZUS.

Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od 28 listopada 1989r. do 31 grudnia 1989r. ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego udzielonego mu przez (...) Zakład (...), (...)w S.. Za okres urlopu bezpłatnego nie zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne Z. G. w Polsce. W aktach osobowych Z. G. z okresu zatrudnienia w (...) Zakładzie (...), (...) w S. brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających skierowanie wnioskodawcy do pracy za granicą.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania, wskazując na treść art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 27 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1988 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej: ustawa emerytalna).

Sąd Okręgowy wskazał, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.), nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn; ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Dodatkowo Sąd ten podkreślił, że w myśl zaś § 2 ust. 1 cytowanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Przy tym warunki dotyczące stażu pracy winny być spełnione na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. na dzień 1 stycznia 1999 r.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że stosownie do § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412) osoba ubiegająca się o emeryturę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń oraz ich wysokość. W § 22 ust. 1 rozporządzenia wskazano, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: 1) legitymacja ubezpieczeniowa; 2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia. W ust. 2 wskazano, że jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.

Z. G. domagając się uwzględniania w stażu pracy okresu zatrudnienia w Piekarni (...) w N., wskazywał, że pracował tam w okresie od 28 listopada 1989r. do 31 grudnia 1989r. , przy czym zgodnie z art. 6 ust. 2 lit. d ustawy emerytalnej, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne obywateli polskich za granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce.

W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony nie wykazał jakoby w spornym okresie został skierowany do pracy w ramach współpracy międzynarodowej lub zatrudniony za zgodą właściwych władz polskich. Wobec tego z regulacji art. 6 ust. 2 Sąd ten wywiódł, że okres zatrudnienia w piekarni w N. mógłby zostać uwzględniony w krajowym porządku prawnym tylko wtedy, gdy została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne wnioskodawcy w Polsce (tak: SA w G. w wyroku z 11 września 2007 r., III AUa 3571/05, POSAG 2008/1/116-123 oraz SN w wyroku z 27 sierpnia 2009 r., II UK 396/08, OSNP 2011/7-8/109). Tymczasem ubezpieczony nie opłacił za siebie składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, także Piekarnia (...) nie figuruje w bazie płatników ZUS. Ponadto, w okresie od 28 listopada 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. Z. G. korzystał z urlopu bezpłatnego. Co więcej ubezpieczony nie kwestionował tego faktu, nie wnosił o sprostowanie świadectw pracy w tym zakresie, a ostatecznie sam go potwierdził. Sąd Okręgowy wskazał zatem, że skoro za okres urlopu bezpłatnego nie zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce, to jest to okres obojętny z punktu widzenia stażu emerytalnego. Okres urlopu bezpłatnego udzielonego w celu podjęcia innego zatrudnienia nie jest bowiem okresem nieskładkowym w rozumieniu art. 7 ustawy o emeryturach i rentach.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że sam wnioskodawca zeznając stwierdził, że nie wie kto zorganizował jego wyjazd do pracy w N., nie pamiętał czy była to partia, czy (...), oświadczył także iż nie otrzymał skierowania do pracy za granicą. Jak zeznał, „napisał podanie i dostał zgodę na urlop bezpłatny”. Pracodawca nikogo nigdy nie kierował do pracy za granicą, a każdy kto jeździł do pracy za granicą brał urlop bezpłatny. Na wyjazdy pracodawca zawsze udzielał urlopu bezpłatnego. W ocenie Sądu pierwszej instancji ubezpieczony nie przedstawił zatem miarodajnych dowodów w oparciu o które możliwe byłoby uwzględnienie żądania w zakresie doliczenia do ogólnego stażu pracy okresu od 28 listopada 1989r. do 31 grudnia 1989r. W piśmie z dnia 27 sierpnia 2009r. pracownik działu płac Piekarni (...) potwierdził, że w czwartym kwartale 1989 r. Z. G. był zatrudniony przez około miesiąc w N., a za pracę otrzymał wynagrodzenie w wysokości około 800 marek niemieckich, jednak wnioskodawca nie wykazał, by był skierowany do pracy przez swojego pracodawcę, czy też inny podmiot. Nie udowodnił, by w związku z pracą dla zagranicznego przedsiębiorcy, składki na jego ubezpieczenie społeczne w Polsce zostały opłacane. Zakład Ubezpieczeń Społecznych informacji o opłacaniu takich składek nie posiada, a Z. G. nie przedłożył w postępowaniu sądowym żadnych dowodów, które wskazywałyby na to, że w spornym okresie odprowadzano za niego składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Brak było jakichkolwiek dowodów potwierdzających, by wnioskodawca opłacał dobrowolne składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu pracy za granicą.

Skoro zatem w okresach zatrudnienia za granicą Z. G. nie był objęty ubezpieczeniami emerytalnymi na terenie Polski, to mimo świadczenia pracy na podstawie umowy o pracę u pracodawcy zagranicznego, okres ten nie podlegał uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury, ani jako okres składkowy, ani jako nieskładkowy. Z tych przyczyn okresu pracy za granicą od 28 listopada 1989r. do 31 grudnia 1989r. Sąd Okręgowy nie uwzględnił przy ustalaniu prawa do wnioskowanej emerytury. Podkreślił zarazem, że w świetle rozważań, ubezpieczony legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym na dzień 1 stycznia 1999 r. w wymiarze 24 lat, 11 miesięcy i 1 dnia, a więc nie spełnił jednej z podstawowych przesłanek warunkujących nabycie prawa do wcześniejszej emerytury,

Z powyższym wyrokiem w całości nie zgodził się ubezpieczony. W wywiedzionej apelacji wyrokowi zarzucił naruszenie art. 233 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego i przyjęcie, że ubezpieczony nie udowodnił spełnienia wszystkich przesłanek warunkujących prawo do uzyskania wcześniejszej emerytury, a także naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 184 ust. 1 pkt 1-2 ustawy emerytalnej, polegające na przyjęciu, że ubezpieczony nie spełnia wymogu do przyznania emerytury, mimo że udowodnił wymagany okres pracy w warunkach szczególnych oraz łączny składkowy i nieskładkowy okres zatrudnienia wynoszący 25 lat.

Wskazując na powyższe zarzuty ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Wniósł także o zwrócenie się do odpowiedniego niemieckiego urzędu finansowego (skarbowego) z wnioskiem o udzielenie informacji i udostępnienie dokumentacji, świadczącej o tym, że w grudniu 1989 r. ówczesny pracodawca ubezpieczonego – S. M. w N. odprowadził w imieniu ubezpieczonego zaliczkę na podatek dochodowy w Niemczech oraz o przeprowadzenie dowodu z uzyskanych w ten sposób informacji i dokumentów, na okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego pracy na rzecz wymienionego pracodawcy, okresu wykonywania tej pracy, zajmowanego stanowiska oraz uzyskanego wynagrodzenia, który to dowód nie został przeprowadzony przez Sąd pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się wadliwości postępowania przed sądem pierwszej instancji. Prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne oraz należycie umotywowaną ocenę prawną sporu Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, w pełni podzielając wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Z tego też względu Sąd Apelacyjny nie dostrzega potrzeby ponownego szczegółowego przytaczania zawartych w nim argumentów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303).

Należy zaznaczyć, że na etapie postępowania apelacyjnego spornym między stronami pozostawało rozstrzygnięcie, czy okres od 28 listopada 1989 r. do 31 grudnia 1989 r., w którym ubezpieczony pracował w piekarni (...) w N. podlega doliczeniu do ogólnego stażu jego pracy, a tym samym czy spełnia przesłanki do otrzymania emerytury w wieku obniżonym na gruncie art. 184 ustawy emerytalnej.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd zasad określonych w art. 233 k.p.c., wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Tylko te uchybienia mogą być przeciwstawiane uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął to sąd, wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 06 listopada 1998 r., II CKN 4/98). W niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy nie naruszył zasad zakreślonych treścią art. 233 k.p.c., wyciągając logiczne i uzasadnione wnioski z całokształtu zebranego materiału dowodowego. Nie ulegało bowiem w okolicznościach niniejszej sprawy wątpliwości, że ubezpieczony spełnił przesłankę osiągnięcia odpowiedniego wieku emerytalnego, posiadania okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat, a także nie należał do OFE. Zgodnie jednak z art. 184 ust. 1 pkt 2, w zw. z art. 27 winien był wykazać również posiadanie co najmniej 25 lat ogólnego stażu ubezpieczeniowego, czemu nie sprostał. Należy podkreślić, że okres, o którego zaliczenie ubezpieczeniowy wnosił, nie mógł w żadnym razie zostać zaliczony jako okres składkowy, ani też nieskładkowy, w rozumieniu art. 27 ustawy emerytalnej. Sam fakt świadczenia pracy nie pozwala na przyjęcie, że był to okres składkowy lub nieskładkowy. Słusznie Sąd Okręgowy przytoczył, że zgodnie z art. 6 ust. 2 lit. d ustawy emerytalnej za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne obywateli polskich za granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. Jak trafnie argumentował Sąd pierwszej instancji, ubezpieczony nie został skierowany do pracy w ramach współpracy międzynarodowej lub zatrudniony za zgodą właściwych władz polskich. Nie była wówczas także opłacana za niego składka. Ubezpieczony był wówczas zatrudniony w (...) Zakładzie (...), Dezynsekcji i Deratyzacji w S., przy czym w spornym okresie od 28 listopada 1989 do 31 grudnia 1989 r. przebywał na urlopie bezpłatnym, o czym bezspornie świadczą zgromadzone w aktach organu rentowego niekwestionowane dokumenty i zeznania świadków (k. 2 akt osobowych, k. 10 pl. II akt ZUS, k. 15 pl. I akt ZUS, k. 25, zeznania świadków). Przy tym wyraźnie świadkowie wskazali, że pracodawca nie kierował pracowników za granicę, co też zgodne jest z pozostałym materiałem dowodowym. Jednocześnie ubezpieczony w żaden sposób nie wykazał, w szczególności nie przedstawił żadnych dowodów (czy to z dokumentów, czy też świadków) na okoliczność, że samodzielnie opłacał w tym czasie składkę, ani też, że czynił to za niego kto inny (pracodawca). Nie zasługuje zarazem na aprobatę próba zmiany rozkładu ciężaru dowodu i przerzucenie go na Sąd, poprzez wnioskowanie o zwrócenie się do odpowiedniej instytucji w Niemczech. To na ubezpieczonym spoczywa obowiązek wykazania, że w danym okresie pracował oraz, że były odprowadzane za niego obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Nie można w takiej sytuacji ograniczać się wyłącznie do niepopartych dowodami twierdzeń, tak jak czyni to ubezpieczony w apelacji.

Sąd zaznacza, że istotnie fakt składania „deklaracji bezimiennych” do ZUS przed 1999 r. powoduje pewne trudności dowodowe, jednakże w sytuacji ubezpieczonego nie można w żadnym razie mówić o jakimkolwiek błędzie organu rentowego. Skoro ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym, oczywistym jest że pracodawca nie opłacał za niego składek. Jednocześnie, skoro ubezpieczony pracował na terenie Niemiec, winien był zająć się należycie swoimi sprawami i dopilnować, czy są za niego prawidłowo odprowadzane składki.

Trzeba przypomnieć, że specyfika spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych przejawia się w niemożności stosowania klauzuli zasad współżycia społecznego, a tym samym Sąd zmuszony jest do oparcia się na ścisłym brzemieniu przepisów oraz ścisłej ich wykładni, mimo że ubezpieczonemu do otrzymania świadczenia brakowało w istocie mniej niż miesiąc. Nie można zatem przyjąć w okolicznościach niniejszej sprawy stanowiska zgodnego z twierdzeniami Z. G.. Przebywając na urlopie bezpłatnym, nie został on bowiem skierowany do pracy w spornym okresie w ramach współpracy międzynarodowej, ani też zatrudniony za zgodą władz Polski. Nie opłacał także samodzielnie w tym czasie składki na ubezpieczenia. Jedynie zaś w takich sytuacjach ów okres mógłby być uwzględniony do ogólnego stażu pracy na gruncie obowiązujących przepisów. Sąd Apelacyjny, ani też Sąd Okręgowy, nie negują faktu świadczenia pracy przez ubezpieczonego w okresie od 28 listopada do 1 grudnia 1989 w piekarni w N., ani też faktu, że otrzymał on wynagrodzenie. Brak jest jednak podstaw prawnych do uwzględnienia tego okresu do stażu ubezpieczeniowego Z. G.. Oznacza to, że ubezpieczony nie wykazał łącznego spełnienia przesłanek koniecznych do przyznania emerytury w wieku obniżonym (art. 184 ustawy emerytalnej).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko del. SSO Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk