Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Katowicach Jacka Zmysłowskiego

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2016 r.

sprawy R. M., s. W. i M., ur. (...)
w R.,

o wydanie wyroku łącznego

na skutek apelacji obrońcy skazanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 6 września 2016 roku, sygn. akt XVI K 223/15

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania

Sądowi Okręgowemu w Katowicach

SSA Grażyna Wilk SSA Robert Kirejew SSA Alicja Bochenek

Sygn. akt II AKa 455/16

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach w dniu 6 września 2016 r. wydał wyrok łączny w sprawie o sygn. akt XVI K 223/15 w stosunku do skazanego R. M. i orzekając na podstawie przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym po dniu 30 czerwca 2015 r. stwierdził, że wykonaniu podlegają kary wymierzone R. M. prawomocnymi wyrokami:

I.  Sądu Rejonowego w C. z dnia 28 października 2011 roku, sygn. akt (...), za przestępstwo z art. 62 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, popełnione w dniu 2 września 2010 r. – w wymiarze 4 miesięcy pozbawienia wolności i za przestępstwo z art. 275 § 1 k.k. i art. 276 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione 2 września 2010 roku – w wymiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym wymierzono karę łączną 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat, po czym postanowieniem Sądu Rejonowego w C. z 16 marca 2016 roku, sygn. akt (...), zarządzono wykonanie kary łącznej pozbawienia wolności;

II.  Sądu Okręgowego w K.z dnia 30 sierpnia 2013 r., sygn. akt (...), za przestępstwo z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., popełnione od 4 do 17 czerwca 2010 r. – w wymiarze 3 lat pozbawienia wolności, na poczet której zaliczono skazanemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie;

III.  Sądu Rejonowego w Z. z dnia 17 grudnia 2014 r., sygn. akt (...), za dwa przestępstwa z art. 291 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przy zast. art. 64 § 1 k.k. popełnione w warunkach ciągu przestępstw w dniu 19 grudnia 2013 r. – w wymiarze 5 miesięcy pozbawienia wolności;

IV.  Sądu Rejonowego w O. z dnia 15 marca 2016 r., sygn. akt (...), za przestępstwo z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione 27 stycznia 2014 r. – w wymiarze 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 4 lat.

Rozstrzygając o karze łącznej Sąd Okręgowy na podstawie art. 569 § 2 k.p.k. i art. 91 § 2 k.k. w miejsce kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem opisanym w punkcie I oraz kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami opisanymi w punktach II, III i IV wymierzył R. M. jedną karę łączną 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Ponadto na podstawie art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej jednej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył skazanemu kary dotychczas odbyte z wyroku opisanego w punkcie II – w dniach 2 i 3 września 2010 r., od 8 września do 25 listopada 2010 r. i od 11 września 2014 r. do 6 września 2016 r., a także zasądził wynagrodzenie na rzecz obrońcy wyznaczonego skazanemu z urzędu oraz zwolnił R. M. z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, wydatkami obciążając Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku w części dotyczącej wymierzenia skazanemu kary łącznej wniósł obrońca R. M. i zarzucając rażącą surowość wymierzonej kary łącznej wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku łącznego poprzez wymierzenie skazanemu R. M. kary łącznej na zasadzie pełnej absorpcji kar.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja wniesiona na korzyść skazanego R. M., aczkolwiek nie zawierała zarzutów i argumentów mogących skutecznie zakwestionować rozstrzygnięcia zawarte w wyroku sądu I instancji, jednakże spowodowała ukierunkowane na korzyść skazanego uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy o wydanie wyroku łącznego do ponownego rozpoznania. Stało się tak ze względu na fakt, że sąd meriti przy wydawaniu wyroku łącznego nie wziął pod uwagę jeszcze jednego jednostkowego wyroku skazującego R. M. na karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu. Pominięty wyrok uprawomocnił się i został skierowany do wykonania przed przystąpieniem do orzekania przez Sąd Okręgowy w tej sprawie. Z tego względu należało uznać, że dla prawidłowego ukształtowania kary łącznej wobec skazanego R. M., w jego aktualnej sytuacji prawnej, konieczne jest przeprowadzenie w całości na nowo przewodu sądowego przed sądem I instancji, co skutkowało wydaniem przez sąd odwoławczy orzeczenia o charakterze kasatoryjnym, zgodnie z przepisem art. 437 § 2 in fine k.p.k.

Podkreślić należy, że Sąd Okręgowy w Katowicach przy orzekaniu w tej sprawie dokonał prawidłowej wykładni przepisu art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 396). Z tej normy o charakterze intertemporalnym wynika nakaz stosowania przepisów Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r. do orzekania o karze łącznej w przypadku, gdy wszystkie kary podlegające łączeniu zostały prawomocnie orzeczone przed tym dniem. Natomiast w sytuacji takiej, jaka wystąpiła w niniejszej sprawie, gdy jedna z kar podlegających łączeniu została wymierzona wyrokiem, który uprawomocnił się po dniu 1 lipca 2015 r., sąd meriti winien uwzględniając przepis art. 4 § 1 k.k. zastosować przepisy o orzekaniu kary łącznej obowiązujące obecnie, chyba że przepisy obowiązujące poprzednio byłyby in concreto względniejsze dla skazanego (taki pogląd wyraził też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 marca 2016 r., sygn. IV KK 70/16, LEX nr 2019577, a także Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 10 marca 2016 r., sygn. II AKz 68/16, Prok. i Pr.-wkł. 2016/7-8/19 oraz ostatnio Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w postanowieniu z dnia 31 maja 2016 r., sygn. II AKz 124/16, OSAW 2016/3/345).

Prawidłowo również sąd meriti ocenił, przedstawiając w pisemnym uzasadnieniu wyroku przekonującą argumentację, że w rozpatrywanym przypadku obowiązujące uprzednio przepisy dotyczące orzekania o karze łącznej nie byłyby dla skazanego R. M. bardziej korzystne, aniżeli przepisy w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 roku. Niemniej jednak stosując przepisy obowiązujące obecnie Sąd Okręgowy dopuścił się przeoczenia jednego ze skazań R. M. na podlegającą wykonaniu karę pozbawienia wolności, która powinna być objęta wydawanym wyrokiem łącznym.

Postępowanie o wydanie wyroku łącznego w niniejszej sprawie (sygnatura akt Sądu Okręgowego w Katowicach XVI K 223/15) wszczęte zostało przez Sąd Okręgowy w Katowicach z urzędu, jednakże impulsem do jego zainicjowania było pismo Dyrektora Aresztu Śledczego w T. z dnia 12 listopada 2015 r. W piśmie tym zasygnalizowano, że zachodzą przesłanki do wydania wyroku łącznego wobec R. M., przy czym wskazano, że miałby on obejmować trzy spośród wyroków skazujących, które zostały uwzględnione przez Sąd Okręgowy w Katowicach w zaskarżonym wyroku. Zauważyć jednak wypada, że w późniejszym okresie – w dniu 28 lipca 2016 r. - ten sam Dyrektor Aresztu Śledczego w T. wskazał, że zachodzą warunki do wydania w stosunku do R. M. wyroku łącznego obejmującego ponadto m.in. karę pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z dnia 16 listopada 2015 r., sygn. akt (...). W następstwie tego pisma Sąd Okręgowy w Katowicach wszczął z urzędu postępowanie w sprawie oznaczonej sygnaturą akt (...), po czym postanowieniem z dnia 1 września 2016 r. połączył do wspólnego rozpoznania obie sprawy o wydanie wyroku łącznego w odniesieniu do skazanego R. M. wskazując, że będą one prowadzone w dalszym ciągu pod wspólną sygnaturą akt XVI K 223/15. Niemniej jednak prowadząc sprawę w dalszym ciągu Sąd Okręgowy w Katowicach zupełnie pominął skazanie R. M. wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z dnia 16 listopada 2015 r., sygn. akt (...). Sąd meriti opierał się przy tym na nie w pełni aktualnych danych o karalności skazanego – pochodzących z dnia 24 maja 2016 r. Tymczasem z włączonego do akt sprawy wydruku z bazy danych NOE SAD (k. 175) wynika, że R. M. wprowadzono także do wykonania karę pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z dnia 16 listopada 2015 r., sygn. akt (...), w wymiarze 1 roku i 10 miesięcy, którą będzie odbywać w okresie od 16 września 2018 r. do 12 lipca 2020 r. Na pominięcie przy ferowaniu kary łącznej wyroku Sądu Rejonowego w C., wydanego w sprawie o sygn. akt (...), wskazywał też sam skazany w swym piśmie procesowym z dnia 9 października 2016 r., które nie mogło zostać przyjęte do rozpoznania jako apelacja z uwagi na ustanowiony przepisem art. 446 § 1 k.p.k. wymóg, aby apelacja od wyroku sądu okręgowego, nie pochodząca od prokuratora, była sporządzona i podpisana przez adwokata.

Nieuwzględnieniu przy orzekaniu kary łącznej na podstawie przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r. jednej z tożsamych rodzajowo kar, orzeczonej prawomocnie i podlegającej wykonaniu, stanowi naruszenie przepisu art. 85 § 2 k.k. Z tego przepisu wynika obowiązek uwzględniania przez sąd orzekający w przedmiocie kary łącznej wszystkich kar jednostkowych tego samego rodzaju lub nadających się do połączenia, o ile zostały prawomocnie wymierzone i podlegają wykonaniu.

Wyrok sądu I instancji pomimo jego formalnej poprawności nie mógł zostać zaaprobowany przez sąd odwoławczy, gdyż jego utrzymanie w mocy rodziłoby natychmiastową potrzebę wszczynania kolejnego postępowania o wydanie wyroku łącznego względem R. M., uwzględniającego pominięte dotychczas skazanie, a taki sposób procedowania kłóciłby się z ekonomiką procesową i dyrektywą rozstrzygania sprawy w rozsądnym terminie. Niemożliwa była też korekta zaskarżonego wyroku przez sąd odwoławczy poprzez uwzględnienie przeoczonego wyroku i wydanie przez Sąd Apelacyjny wyroku łącznego obejmującego wszystkie skazania, które winny być uwzględnione, gdyż tą drogą skazany pozbawiony byłby prawa do odwołania się do sądu wyższej instancji w zakresie kreowanej na nowo kary łącznej, co naruszałoby konstytucyjną zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny zmuszony był do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w I instancji Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Aby prawidłowo wymierzyć karę łączną w tym przypadku sad I instancji na nowo przeprowadzi przewód sądowy i uwzględni wszystkie podlegające łączeniu oraz wykonaniu skazania R. M., w tym skazanie wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z dnia 16 listopada 2015 r., sygn. akt (...), a także aktualne dane o karalności oraz opinię z jednostki penitencjarnej odnośnie do osoby skazanego, po czym konieczne będzie ukształtowanie nowej kary łącznej przy uwzględnieniu dyrektyw wymiaru tej kary zawartych w przepisie art. 85a k.k.

SSA Grażyna Wilk SSA Robert Kirejew SSA Alicja Bochenek