Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 stycznia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Mogilnie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSR Karolina Pawlik

Protokolant sekr. sąd. Sylwia Badtke

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 grudnia 2016 roku w M.

sprawy z wniosku M. D. PESEL (...), zam. ul. (...), (...)-(...) S.

z uczestnictwem L. Ś. (1) PESEL (...), W. K. PESEL (...) i P. K. (1) PESEL (...)

o stwierdzenie nabycia spadku

Postanawia:

1.  Stwierdzić, że spadek po S. K., zmarłym dnia 13 stycznia 1993 roku w S., ostatnio stale zamieszkałym w miejscowości W., na podstawie ustawy nabyła żona I. K. w ¼ części spadku oraz dzieci P. K. (1), M. K. (1), L. Ś. (1), W. K. i M. D. – każdy z nich w 3/20 częściach spadku.

2.  Stwierdzić, że wchodzący w skład spadku po S. K. udział w gospodarstwie rolnym, położonym w miejscowości W., zapisanym w księdze wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Mogilnie na podstawie ustawy nabyła żona I. K. w ¼ części oraz dzieci P. K. (1), M. K. (1), W. K. i M. D. – każdy z nich w 3/16 częściach.

3.  Stwierdzić, że spadek po M. K. (1) zmarłej dnia 11 czerwca 1995 roku w J., ostatnio stale zamieszkałej w miejscowości W. na podstawie ustawy nabyła Matka I. K. w ½ części spadku oraz rodzeństwo: P. K. (1), L. Ś. (1), W. K. i M. D. – każdy z nich w 1/8 części spadku.

4.  Stwierdzić, że wchodzący w skład spadku po M. K. (1) udział w gospodarstwie rolnym, położonym w miejscowości W., zapisanym w księdze wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Mogilnie na podstawie ustawy nabyła matka I. K. w ½ części spadku oraz rodzeństwo: P. K. (1), W. K. i M. D.- każdy z nich w 1/6 części.

5.  Stwierdzić, że spadek po I. K. zmarłej dnia 24 października 2009 roku w I., ostatnio stale zamieszkałej w miejscowości W. na podstawie ustawy nabyły dzieci: P. K. (1), L. Ś. (1), W. K. i M. D. – każdy z nich w 1/4 części spadku.

6.  Stwierdzić, że wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 76-78/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni M. D. złożyła do Sądu Rejonowego w Mogilnie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po rodzicach S. i I. K. oraz siostrze M. K. (1). W uzasadnieniu wniosku wnioskodawczyni podała, że zmarli nie pozostawili testamentów a w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne o powierzchni 12,5228 ha położone w miejscowości W., zapisane w księdze wieczystej (...). Jako uczestników postępowania wnioskodawczyni podała rodzeństwo: L. Ś. (1), W. K. i P. K. (1) i wskazała, że wszyscy spadkobiercy ustawowi spełniają przesłanki do dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

Uczestniczki postępowania L. Ś. (1) i W. K. nie wniosły pisemnej odpowiedzi na wniosek, na rozprawie wniosek poparły. Uczestnik P. K. (1) wnioskowi również nie sprzeciwił się, jednakże podniósł w toku procesu, że uczestniczka L. Ś. (1) nie spełnia kryteriów ustawowych do dziedziczenia gospodarstwa rolnego po zmarłym ojcu i siostrze, bowiem w chwili ich śmierci nie zamieszkiwała w spadkowym gospodarstwie, nie pracowała w nim stale ani też w innym gospodarstwie i nie ma wykształcenia rolniczego. Uczestniczka L. Ś. (1) podnosiła w toku sprawy, że pracowała w spadkowym gospodarstwie rolnym w dacie śmierci ojca i siostry.

W roku postępowania wnioskodawczyni oraz uczestnicy podtrzymali swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił, co następuje:

S. K. zmarł w dniu 13 stycznia 1993 roku w S., przed śmiercią stale zamieszkiwał w miejscowości W.. W chwili śmierci był żonaty z I. K.. Małżonkowie K. nie byli w separacji i nie toczyło się postępowanie o rozwiązanie ich małżeństwa przez rozwód. S. i I. K. z małżeństwa mieli dzieci: M. K. (1), wnioskodawczynię M. D. oraz uczestników postępowania P. K. (1), L. Ś. (1) i W. K.. Małżonkowie K. nie mieli dzieci pozamałżeńskich i adoptowanych.

M. K. (1) zmarła w dniu 11 czerwca 1995 roku w miejscowości J., przed śmiercią stale zamieszkiwała z rodzicami w miejscowości W.. Była bezdzietną panną.

I. K. zmarła będąc wdową w dniu 24 października 2009 roku w I., ostatnio stale zamieszkiwała w miejscowości W..

S., M. i I. K. nie pozostawili testamentów, wnioskodawczyni ani uczestnicy postępowania nie składali oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, nie zrzekali się dziedziczenia po zmarłych, nie zostali też wydziedziczeni.

Małżonkowie S. i I. K. byli właścicielami na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej zabudowanej nieruchomości rolnej o powierzchni 12.5228 ha, położonej w miejscowości W. gmina S., zapisanej w księdze wieczystej (...). prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Mogilnie.

Dowód: odpisy skrócone aktów stanu cywilnego k. 4-10;

odpis z księgi wieczystej k. 11;

zapewnienie spadkowe złożone przez wnioskodawczynię na rozprawie w dniu 11.05.2015r.

zeznania uczestników postępowania złożone na rozprawie w dniu 11.05.2015r.

W spadkowym gospodarstwie rolnym w chwili śmierci S. K. zamieszkiwała i pracowała jego żona I. K., córki M., W. i M. oraz syn P.. Wnioskodawczyni M. D. w chwili śmierci ojca uczęszczała jeszcze do szkoły.

Uczestniczka postępowania L. Ś. (1) w 1992 roku wyszła za mąż i wyprowadziła się z domu rodzinnego we W., powróciła tam w 1997 roku po rozstaniu z mężem. Uczestniczka L. Ś. (1) w 1994 roku urodziła dziecko, w latach 1992-1997 dorywczo pomagała w gospodarstwie rodziców w okresie żniw i wybierania ziemniaków i buraków.

W dacie śmierci M. K. (1) w spadkowym gospodarstwie rolnym zamieszkiwała i pracowała jej matka I. K., siostra M. oraz brat P..

Uczestniczka postępowania W. K. od 1995 roku stale pracuje w gospodarstwie rolnym męża.

Wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania nie posiadają wykształcenia rolniczego, w chwili śmierci S. i M. K. (1) nie byli osobami małoletnimi, ani też osobami trwale niezdolnymi do pracy.

Wnioskodawczyni M. D. w 1998 roku wyszła za mąż i od momentu zamążpójścia pracuje w gospodarstwie rolnym męża.

Dowód: dokumentacja dotycząca wykształcenia i zatrudnienia uczestnika P. K. (1) k. 79-82, 93;

dokumentacja dotycząca zatrudnienia uczestniczki L. Ś. (1) k. 102-103;

fotografie k. 104;

zeznania świadków: R. K. k. 46, G. Ł. k. 46-47, G. J. k. 47-48, U. J. k. 48, A. B. k. 66-67, J. B. k. 67, J. W. k. 68, W. Ś. k. 68-69, J. S. k. 69, J. K. k. 84, S. T. k. 85, H. R. k. 86, G. W. k. 86-87;

zeznania wnioskodawczyni M. D. k. 95;

zeznania uczestników postępowania W. K. k. 96, L. Ś. (1) k. 97, P. K. (1) k. 97-98.

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o wymienione wyżej dowody z dokumentów, zeznania świadków oraz stron postępowania. Wiarygodność zgromadzonych dowodów z dokumentów nie budziła żadnych wątpliwości Sądu, również zeznania świadków oraz stron. Sąd wskazuje, że pewne nieścisłości w zeznaniach świadków nie wpływają na ocenę ich wiarygodności a jedynie są wynikiem upływu czasu od momentu zdarzeń, na okoliczność których świadkowie składali zeznania. W kwestiach kluczowych, mających zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy zeznania te były spójne i wzajemnie się potwierdzały i uzupełniały.

Zgodnie z art. 926 § 1 i 2 kc powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu;

dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Niewątpliwie S., M. i I. K. testamentów nie pozostawili.

W myśl art. 931 § 1 kc w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

S. K. bezsprzecznie w chwili śmierci był żonaty i miał dzieci- wnioskodawczynię, uczestników postępowania oraz nieżyjącą już M. K. (1).

W tak przedstawiających się okolicznościach Sąd w punkcie pierwszym postanowienia na podstawie art. 931 § 1 kc stwierdził, że spadek po S. K., zmarłym dnia 13 stycznia 1993 roku w S., ostatnio stale zamieszkałym w miejscowości W. na podstawie ustawy nabyła żona I. K. w 1/4 części spadku oraz dzieci: P. K. (1), M. K. (1), L. Ś. (1), W. K. i M. D. - każdy z nich w 3/20 częściach spadku.

Zgodnie z art. 932 § 3 kc w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. W § 4 tego przepisu wskazano, że jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

Niewątpliwie M. K. (1) zmarła jako bezdzietna panna, w chwili jej śmierci nie żył już jej ojciec, żyła matka oraz rodzeństwo- wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania.

Wobec powyższego Sąd w punkcie trzecim postanowienia na podstawie art. 932 § 3 i 4 kc stwierdził, że spadek po M. K. (1), zmarłej dnia 11 czerwca 1995 roku w J., ostatnio stale zamieszkałej w miejscowości W. na podstawie ustawy nabyła matka I. K. w ½ części spadku oraz rodzeństwo: P. K. (1), L. Ś. (1), W. K. i M. D.- każdy z nich w 1/8 części spadku.

Z kolei I. K. umierała będąc wdową, pozostawiła czwórkę dzieci- wnioskodawczynię oraz uczestników postępowania.

W tych okolicznościach Sąd na podstawie art. 931 § 1 kc w punkcie piątym postanowienia stwierdził, że spadek po I. K., zmarłej dnia 24 października 2009 roku w I., ostatnio stale zamieszkałej w miejscowości W. na podstawie ustawy nabyły dzieci: P. K. (1), L. Ś. (1), W. K. i M. D.- każdy z nich w 1/4 części spadku.

Spór w sprawie dotyczył ustalenia kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku.

Zgodnie z treścią art. 1059 kc obowiązującego do dnia 14 lutego 2001 roku, spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:

1)  stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej albo

2)  mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, albo

3)  są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

4)  są trwale niezdolni do pracy.

Powyższy przepis utracił moc z dniem 14 lutego 2001 r. w zakresie, w którym odnosi się do spadków otwartych od dnia 14 lutego 2001 roku, na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 roku, sygn. akt P. 4/99 (Dz.U. poz. 91).

Zgodnie z powyższym w niniejszej sprawie art. 1059 kc zastosowanie znajduje do spadku po S. K. i M. K. (2), gdyż otwarte one zostały przed dniem 14 lutego 2001 roku.

Niewątpliwie w skład spadku po S. K. wchodzi udział w gospodarstwie rolnym opisanym w stanie faktycznym sprawy. W dacie śmierci S. K. jego żona oraz dzieci nie mieli przygotowania zawodowego do prowadzenia gospodarstwa rolnego, nie byli osobami trwale niezdolnymi do pracy. Wnioskodawczyni pobierała naukę w szkole. W gospodarstwie tym pracowała wówczas żona spadkodawcy oraz wszystkie dzieci, za wyjątkiem uczestniczki postępowania L. Ś. (1). W sprawie zostało bezsprzecznie wykazane, że uczestniczka w latach 1992-1997 nie zamieszkiwała w spadkowym gospodarstwie (okoliczność tę uczestniczka przyznała w swoich zeznaniach), nie pracowała stale przy produkcji rolnej a jej pomoc w pracach w spadkowym gospodarstwie nie może być uznana za stałą pracę. Niewątpliwie uczestniczka przyjeżdżała do spadkowego gospodarstwa i tę pomoc świadczyła, jednakże była to pomoc doraźna, związana ze żniwami czy wykopkami. Sąd podziela stanowisko prezentowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (V CSK 41/13, I CSK 579/13), w którym wskazuje się, że stałość pracy w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym (niekoniecznie spadkowym) musi wynikać z okresu świadczenia tej pracy.

Z tego względu Sąd w oparciu o art. 931 § 1 kc w zw. z art. 1059 kc stwierdził w punkcie drugim postanowienia, że wchodzący w skład spadku po S. K. udział w gospodarstwie rolnym, położonym w miejscowości W. gmina S., zapisanym w księdze wieczystej (...). prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Mogilnie na podstawie ustawy nabyła żona I. K. w 1/4 części spadku oraz dzieci: P. K. (1), M. K. (1), W. K. i M. D. - każdy z nich w 3/16 częściach.

W dacie śmierci M. K. (1) jej matka oraz rodzeństwo nie mieli przygotowania zawodowego do prowadzenia gospodarstwa rolnego, nie byli osobami trwale niezdolnymi do pracy. W gospodarstwie tym pracowała wówczas matka spadkodawczyni oraz rodzeństwo P. K. (1) i M. D.. Uczestniczka postępowania W. K. pracowała wówczas stale w gospodarstwie rolnym swojego męża. Uczestniczka L. Ś. (1) w latach 1992-1997 nie pracowała stale przy produkcji rolnej, w tym w spadkowym gospodarstwie rolnym (stan opisany wyżej).

Dlatego też Sąd w punkcie czwartym postanowienia w oparciu o art. 932 § 3 i 4 kc w zw. z art. 1059 kc stwierdził, że wchodzący w skład spadku po M. K. (1) udział w gospodarstwie rolnym, położonym w miejscowości W. gmina S., zapisanym w księdze wieczystej (...). prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Mogilnie na podstawie ustawy nabyła matka I. K. w 1/2 części spadku oraz rodzeństwo: P. K. (1), W. K. i M. D. - każdy z nich w 1/6 części.

Sąd wskazuje, że postępowanie dowodowe nie wykazało, by uczestnik postępowania P. K. (1) w dacie śmierci ojca i siostry nie pracował w spadkowym gospodarstwie, jego przerwy w tej pracy spowodowane inną pracą zawodową miały miejsce dopiero po śmierci M. K. (1).

Stosownie do treści art. 520 § 1 kpc Sąd stwierdził, że wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Sąd uznał, że interesy stron co do samego stwierdzenia nabycia spadku sprzeczne nie były, jedynie pomiędzy uczestnikami P. K. (1) i L. Ś. (1) pojawił się spór co do tego, czy uczestniczka spełnia ustawowe kryteria do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, które zresztą Sąd ma obowiązek ustalić z urzędu. Wobec tego Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art. 520 § 2 i 3 kpc.

SSR Karolina Pawlik

ZARZĄDZENIE

1.  Odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem doręczyć:

- pełnomocnikowi uczestniczki postępowania L. Ś.;

- pełnomocnikowi uczestnika postępowania P. K..

2.  Z apelacją lub za 14 dni.

M., 30.01.2017r.

SSR Karolina Pawlik