Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem zaocznym z dnia 13 lipca 2016 roku Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej oddalił powództwo (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. przeciwko A. M. o zapłatę.

Apelację od wyroku zaocznego złożył powód, zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił:

1.  nierozpoznanie istoty sprawy i oddalenie powództwa w całości, z uwagi na nieuzasadnione stwierdzenie przez Sąd Rejonowy, że powód nie wydał pozwanej całkowitej kwoty pożyczki, pomimo faktu, iż jej wydanie wynikało ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tym bardziej, że pozwana temu nie zaprzeczyła;

2.  naruszenie przepisów postępowania, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy tj.:

a.  art. 339 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji brak uznania za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie, dotyczących wydania pozwanej całkowitej kwoty pożyczki, skoro pozwana nie zgłaszała zarzutów w tym zakresie;

b.  art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności dotyczących wydania przedmiotu pożyczki pozwanej, skoro przedstawił wezwania do zapłaty oraz wypowiedzenie umowy pożyczki, z których wprost wynikało, iż pozwana nie uregulowała żadnej raty wynikającej z umowy, a powyższe nie było kwestionowane przez pozwaną;

c.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, objawiające się poprzez:

- całkowicie nieuzasadnione twierdzenie, że powód nie określił w jaki sposób pozwana uchybiła warunkom umowy, skoro z treści umowy pożyczki z dnia 20 maja 2014 roku, wezwania do zapłaty z dnia 28 lipca 2014 roku, wypowiedzenia umowy pożyczki z dnia 10 września 2014 roku a także z wezwania do zapłaty z dnia 12 września 2014 roku jednoznacznie wynika, że pozwana nie zapłaciła żadnej raty, skoro wezwania opiewały na całą kwotę pożyczki, a dodatkowo w samej treści umowy pożyczki tj. § 3 ust. 1 została zawarta informacja na jaki okres umowa została zawarta tj. od dnia 20 maja 2014 roku do dnia 27 maja 2015 roku, a co za tym idzie całe roszczenie wynikające z umowy pożyczki jest dodatkowo wymagalne z uwagi na upływ terminu na jaki została zawarta umowa pożyczki;

- całkowicie nieuzasadnione twierdzenie, że powód nie wykazał sposobu naliczania odsetek, skoro w treści uzasadnienia pozwu zostało wskazane w jaki sposób odsetki zostały wyliczone, w tym od jakich dat, a także według jakiej stopy procentowej;

- całkowicie nieuzasadnione twierdzenie, iż powód w treści pozwu nie podał żadnych okoliczności związanych z wystosowanymi wezwaniami do zapłaty, skoro w uzasadnieniu pozwu zostało wskazane, że powód wysłał do pozwanej trzy wezwania do zapłaty, a dodatkowo załączył dowody w postaci samych wezwań do zapłaty, a treść umowy tj. § 6 ust. 5 określał kiedy działania takie zostaną podjęte w stosunku do pożyczkobiorcy.

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem Sądowi I instancji orzeczenia o kosztach postępowania, w tym kosztach postępowania odwoławczego.

Nadto skarżący wniósł o przeprowadzenie dowodu z dokumentów tj.:

a.  potwierdzenia przelewu kwoty 2.000 zł na rachunek bankowy pozwanej z dnia 23 maja 2014 roku, na okoliczność wykazania, że powód wydał pozwanej całkowitą kwotę pożyczki;

b.  deklaracji zgody (...) S.A. z dnia 20 maja 2014 roku, na okoliczność wykazania złożenia przez pozwaną wniosku o objęcie jej ochroną ubezpieczeniową, a także faktu, że ochrona taka została udzielona.

Jednocześnie apelujący wskazał, że potrzeba powołania powyższych dowodów wynikła dopiero obecnie, z uwagi na okoliczności podniesione przez Sąd I instancji w uzasadnieniu skarżonego wyroku, a ich przeprowadzenie nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest niezasadna i podlega oddaleniu.

Zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu i jako taki musi się ostać. Podniesione zaś przez apelującego zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie.

Ponieważ niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 ¹⁰ § 1 i § 2 k.p.c. orzekł na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego. Zaznaczyć także należy, że w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, bądź naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Natomiast w myśl art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Okręgowy w oparciu o art. 381 k.p.c. pominął jako dowód spóźniony potwierdzenie przelewu kwoty 2.000 zł na rachunek bankowy pozwanej z dnia 23 maja 2014 roku oraz deklarację zgody (...) S.A. z dnia 20 maja 2014 roku.

Kwestia ta determinuje ocenę podniesionego w apelacji zarzutu. Zgodnie z treścią art. 381 k.p.c. sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później.

W ocenie Sądu II instancji w realiach rozpoznawanej sprawy bezspornym jest, że powód dysponował załączonymi do apelacji dokumentami już w toku postępowania pierwszoinstancyjnego i bez przeszkód mógł złożyć je do akt sprawy, zaś potrzeba ich złożenia – w celu udowodnienia zasadności dochodzonego roszczenia, w wykonaniu ciężaru procesowego nałożonego przez art. 6 k.c. – faktycznie istniała już na tym etapie sprawy. Przypomnieć w tym miejscu trzeba, że podstawową dyrektywą reguły kontradyktoryjności procesu jest bez wątpienia obowiązek udowodnienia przez powoda dochodzonego roszczenia, tak co do zasady jak i wysokości, a w myśl art. 6 § 2 k.p.c. dowody te powinno przedstawiać się bezzwłocznie; jeśli strona tego nie czyni, to naraża się wskutek własnej bezczynności na przegranie procesu. Należy zauważyć, że powód jest profesjonalistą, którego w toku całego postępowania reprezentuje radca prawny, zatem nie sposób przyjąć jakoby nie miał on świadomości istnienia ciążącej na nim powinności dowodzenia, wynikającej z art. 6 k.c. i art. 232 zd. 1 k.p.c., natomiast uznać trzeba, że mógł i powinien był dokumenty załączone do apelacji przedłożyć już przed Sądem I instancji. W uzasadnieniu apelacji powód wskazał jedynie, że potrzeba powołania powyższych dowodów wynikła dopiero obecnie, z uwagi na okoliczności podniesione przez Sąd I instancji w uzasadnieniu skarżonego wyroku, a ich przeprowadzenie nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Wskazać należy, że specyfiką apelacji w postępowaniu uproszczonym jest ograniczenie do minimum możliwości przeprowadzenia przez Sąd Odwoławczy postępowania dowodowego. W myśl art. 505 ¹¹ § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji co do zasady nie przeprowadza postępowania dowodowego, a może je przeprowadzić wyjątkowo w odniesieniu do dowodu z dokumentu. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku, gdy strona apelująca przedłoży nowe dowody na etapie postępowania przed sądem drugiej instancji będą one dopuszczone jako podstawa nowych ustaleń faktycznych. Zasada ta doznaje bowiem ograniczenia poprzez unormowanie art. 381 k.p.c. i odpowiadające mu unormowanie art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. Sąd II instancji jest zobowiązany na wniosek strony materiał procesowy uzupełnić, jeżeli jest to konieczne do rozstrzygnięcia sprawy, lecz równocześnie jest uprawniony do pominięcia nowych faktów i dowodów zgłoszonych dopiero w postępowaniu apelacyjnym, gdy zachodzą przesłanki określone przepisem art. 381 k.p.c., tzn. jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010r., II UK 77/10, LEX nr 661513).

W ocenie Sądu Okręgowego, apelujący nie wykazał, by potrzeba powołania wskazanego dowodu powstała później. Stosownie do rozkładu ciężaru dowodów ujętego w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. obowiązkiem powoda było przedstawienie wszelkich dostępnych mu dowodów już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Strona, która dopuszcza się zaniedbania w tym zakresie musi się liczyć z tym, że Sąd II instancji jej wniosku dowodowego nie uwzględni (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2002r., IV CKN 980/00, LEX nr 53922).

W ocenie Sądu Okręgowego nie istniały żadne przeszkody do powołania przedmiotowych dowodów w postępowaniu przed Sądem Rejonowym. Nie można przy tym zgodzić się z argumentacją apelującego, że o potrzebie powołania dowodu dowiedział się dopiero z uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Skoro bowiem powód dochodził należności z tytułu umowy o pożyczkę, zdawał sobie sprawę z tego, że przedkładając samą umowę, oświadczenie o jej wypowiedzeniu i wezwania do zapłaty nie udowodni w ten sposób zasadności swego roszczenia.

Zarzut nierozpoznania istoty sprawy okazał się chybiony. Uzasadniając swoje stanowisko strona apelująca przedstawiła argumentację sprowadzającą się do stwierdzenia, że błędnym było uznanie przez Sąd Rejonowy, iż powód nie udowodnił wysokości dochodzonej należności, w tym nie wydał pozwanej całej kwoty pożyczki, skoro pozwana nie kwestionowała żadnej z tych okoliczności, powód zaś załączył do pozwu dokumenty, z których wynikało z jakiego tytułu i w jakiej wysokości objęta została dochodzona należność.

Stanowisko powoda nie jest zasadne, o czym będzie mowa poniżej.

W tym miejscu należy odnieść się do zarzutu naruszenia art. 339 § 2 k.p.c. przez Sąd I instancji. Zarzut ten należy uznać za niezasadny. W realiach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy słusznie uznał, iż twierdzenia powoda odnośnie dochodzonego przez niego roszczenia budzą uzasadnione wątpliwości. Tym samym brak było podstaw do uwzględnienia żądania pozwu. Wyjaśnić należy, że wyrok zaoczny nie w każdym przypadku musi być wyrokiem uwzględniającym powództwo. Ustanowione w art. 339 § 2 k.p.c. domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie nie obowiązuje, jeżeli twierdzenia te budzą poważne wątpliwości lub zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Ocena czy twierdzenia powoda co do okoliczności faktycznych budzą poważne wątpliwości następuje na podstawie materiału procesowego znajdującego się w aktach sprawy. Nadto sąd rozstrzygający daną sprawę może powziąć wątpliwości co do twierdzeń powoda także w świetle faktów powszechnie znanych albo znanych sądowi urzędowo. W niniejszej zaś sprawie przedstawione przez powoda dokumenty były niekompletne. Słusznie wskazał Sąd I instancji, że powód w treści pozwu i pism procesowych podał co prawda, że jego roszczenie wynika z umowy pożyczki, jednakże nie podał elementów umowy łączącej strony, wskazując jedynie kwotę 3.700 zł, jako kwotę pożyczki pieniężnej udzielonej pozwanej na podstawie umowy z dnia 20 maja 2014 roku (k. 16 odwrót). Tymczasem z treści załączonej umowy wynikało, że na powyższą kwotę składa się opłata przygotowawcza w wysokości 250 zł, opłata administracyjna za obsługę pożyczki oraz ustanowienie zabezpieczeń w wysokości 850 zł, składka ubezpieczeniowa w wysokości 600 zł - w przypadku przystąpienia przez pożyczkobiorcę do ubezpieczenia (po zapoznaniu się przez niego z ogólnymi warunkami ubezpieczenia) oraz kwota do wypłaty – 2.000 zł. Powód nie wykazał, aby pozwana przystąpiła do ubezpieczenia, nie sprecyzował za jakie czynności pożyczkobiorca ma być obciążony opłatą przygotowawczą, jakie czynności składają się na obsługę pożyczki oraz ustanowienie zabezpieczeń, a także jakie zabezpieczenia zostały ustanowione (opłata administracyjna). Z umowy wynika też, że całkowity koszt pożyczki wynosi 1.900 zł, a łączna wysokość zobowiązania pożyczkobiorcy wynosi 3.900 zł, podczas gdy suma wskazanych wyżej kwot wynosi 3.700 zł. Do pozwu załączona została jedynie kopia umowy pożyczki, kopie wezwań do zapłaty i kopia wypowiedzenia umowy. Nie został natomiast złożony dowód wypłaty pożyczki. Rację ma tym samym Sąd Rejonowy, że z uwagi na brak materiału dowodowego nie można było oprzeć rozstrzygnięcia na twierdzeniach powoda. W konsekwencji Sąd I instancji postąpił w sposób prawidłowy oddalając w całości powództwo jako nieudowodnione. Sam fakt niewdania się w spór przez pozwaną nie mógł przesądzić o wydaniu wyroku uwzględniającego roszczenie powoda. O zasadności powództwa nie może też w żadnym wypadku przesądzać kwota wskazywana w wezwaniach do zapłaty.

Obowiązek wskazania dowodów potrzebnych do rozstrzygnięcia sprawy obciąża strony. Możliwość dopuszczenia przez sąd dowodu niewskazanego przez strony nie oznacza, że sąd obowiązany jest zastąpić własnym działaniem bezczynność strony. Jedynie w szczególnych sytuacjach procesowych o wyjątkowym charakterze sąd powinien skorzystać ze swojego uprawnienia do podjęcia inicjatywy dowodowej, może dopuścić dowód z urzędu, jednak nie ma takiego obowiązku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1997 r., III CKN 244/97; wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1998 r., I CKN 944/97). Korzystanie przez sąd z uprawnienia o którym mowa w art. 232 zd. 2 k.p.c. musi mieć charakter wyjątkowy i powinno być stosowane w szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdyż dopuszczenie dowodu z urzędu może prowadzić do naruszenia zasady równości i bezstronności sądu. W ocenie Sądu Okręgowego w rozpoznawanej sprawie nie zachodził wyjątkowy i szczególnie uzasadniony przypadek uzasadniający przeprowadzenie czynności dowodowych przez Sąd, zwłaszcza mając na uwadze brak inicjatywy dowodowej stron. Korzystając z uprawnienia przeprowadzenia dowodu z urzędu, Sąd kieruje się własnym rozeznaniem i oceną, czy zebrany w sprawie materiał jest dostateczny do jej rozstrzygnięcia, a możliwość podniesienia zarzutu obrazy art. 232 k.p.c. zależy od prawidłowości dokonanej przez sąd orzekający oceny, czy dowód jest konieczny dla dostatecznego wyjaśnienia sprawy, niezbędnego do należytego rozstrzygnięcia (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00).

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji nie musiał podejmować inicjatywy dowodowej z urzędu, zważywszy na fakt, że powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Tym samym za niezasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 232 zdanie 2 k.p.c.

Nie można też Sądowi Rejonowemu zarzucić naruszenia art. 232 zdanie 1 k.p.c., gdyż adresatem tego przepisu są strony, zatem Sąd przepisu tego naruszyć nie mógł.

Nie jest również trafny zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. Wbrew wywodom skarżącego Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie dopuścił się naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, wszelkie zaś podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu I instancji.

Zarzut naruszenia przywołanego przepisu byłby skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, LEX nr 172176). Ocena mocy i wiarygodności dowodów, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp.

Wbrew zarzutom skarżącego, Sąd Rejonowy dokonał analizy zgromadzonego materiału w sposób wszechstronny i zgodny z zasadą swobodnej oceny dowodów, wywodząc na tej podstawie trafne wioski jurydyczne. Swoje stanowisko w tym zakresie wyczerpująco i przekonywująco uzasadnił.

Już tylko na marginesie dodać należy, że zgodnie art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Do essentialia negotii umowy należy więc oznaczenie stron i określenie ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz zobowiązanie się do ich przeniesienia a nadto obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki. Bez tych elementów nie ma umowy pożyczki (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2000 r., sygn. akt I CKN 1040/98, LEX nr 50828). Wymaga też podkreślenia, że zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) w procesie związanym z wykonaniem umowy pożyczki powód jest zobowiązany udowodnić, że strony zawarły umowę tej kategorii, a także, że przeniósł na własność biorącego pożyczkę określoną w umowie ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku. Biorący pożyczkę powinien zaś wykazać wykonanie swego świadczenia w postaci zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości, przy czym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 232 k.p.c.). Przenosząc powyższe rozważania prawne do realiów niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji, że bezspornym było, że strony zawarły umowę z dnia 20 maja 2014 roku, jednakże brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących na faktyczne wydanie środków pieniężnych przez powoda stronie pozwanej.

Wobec powyższych uwag należało uznać, iż apelacja strony powodowej stanowi jedynie nieskuteczną polemikę z trafnym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego i z tych też względów nie mogła skutkować wydaniem korzystnego dla powoda rozstrzygnięcia uwzględniającego apelację w całości, czy nawet w części.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną.