Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2017 r.

Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Monika Brzozowska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Monika Rembowska

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2017 r. w Ostrowi Mazowieckiej

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P., A. K. i C. T.

przeciwko A. G. (1) i A. G. (2)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

orzeka:

1.  Uznaje za bezskuteczną wobec powodów M. P., A. K. i C. T. czynność prawną w postaci umowy darowizny zawartej w dniu 4 maja 2015 r. w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. O. w O. za nr repertorium A 2295/2015 pomiędzy J. G. (1), a pozwanym A. G. (3), przedmiotem, której był udział przypadający J. G. (1) wynoszący 1/4 części we własności nieruchomości, dla których w Sądzie Rejonowym w Ostrowi Mazowieckiej prowadzone są księgi wieczyste (...) - w celu ochrony wierzytelności w kwocie 49 464 zł wraz z odsetkami i kosztami procesu przysługującej powodom wobec pozwanego J. G. (1), a wynikającej z nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej w dniu 30 października 2009 r. w sprawie I Nc 843/09,

2.  Zasądza od pozwanych A. G. (1) i A. G. (2) na rzecz powoda M. P., A. K. i C. T. kwotę 4 908 (cztery tysiące dziewięćset osiem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2 400 (dwa tysiące czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 872/15

UZASADNIENIE

Powodowie M. P., C. T. i A. K. w dniu 6 listopada 2015 r. złożyli pozew przeciwko A. G. (1) i A. G. (2), w którym, po ostatecznym doprecyzowaniu powództwa, wnieśli o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powodów umowy darowizny z dnia 4 maja 2015 r. sporządzonej przed notariuszem J. O. i wpisanej do repertorium A za numerem (...), zawartej pomiędzy J. G. (2) a A. i A. G. (2), której przedmiotem był udział w 1/4 części nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) oraz udział w 1/4 części nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) w celu prowadzenia postępowania egzekucyjnego w oparciu o tytuł wykonawczy wydany w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział I Cywilny w dniu 30 października 2009 r. przeciwko J. G. (2) w sprawie prowadzonej za sygn. akt I Nc 843/09, zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 16 lutego 2010 r. Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanych na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych prawem.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że posiadają wierzytelność w stosunku do J. G. (2) w wysokości 49 464 zł, na którą składa się należność wynikająca z tytułu wykonawczego wydanego w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział I Cywilny w dniu 30 października 2009 r. przeciwko J. G. (2) w sprawie prowadzonej za sygn. akt I Nc 843/09 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 16 lutego 2010 r.

W dniu 4 maja 2015 r. J. G. (2) i jego żona J. G. (3) zawarli ze swoim synem A. G. (3) i jego żoną A. G. (2) umowę darowizny sporządzoną przed notariuszem J. O. i wpisaną do repertorium A za numerem (...) dotyczącą przeniesienia własności nieruchomości, dla której prowadzone są księgi wieczyste za numerami (...).

Powodowie wskazali, powołując się na treść art. 527 § 1 – 3 i art. 528 k.c., że powyższa umowa została zawarta z ich pokrzywdzeniem (pozew – k. 5- 6, pismo procesowe – k. 171).

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanych kosztów procesu według norm przypisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwani wskazali, że wbrew twierdzeniom powodów czynność prawna J. G. (1) i J. G. (3) nie zmierzała do pokrzywdzenia powodów jako wierzycieli, a J. G. (2) poprzez darowanie swojego udziału w nieruchomościach na mocy aktu notarialnego rep. A nr (...) z dnia 04.05.2015 r. nie stał się niewypłacalny, jak też nie stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż przed dokonaniem darowizny. Pozwani ze względu, iż nie mogą co do zasady kwestionować zobowiązania pozwanych wynikającego z tytułu egzekucyjnego, choć mają zastrzeżenie o których pozwany A. G. (3) pisał w zażaleniu na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia, wskazują jedynie, iż cel jaki przyświecał J. G. (2) dokonującemu darowizny w dniu 04.05.2015 r. zmierzał wyłącznie do uzyskania przez J. G. (2) i jego małżonkę J. G. (3) świadczeń emerytalnych z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i w żaden sposób nie można przyjąć, że na skutek darowizny stał się on niewypłacalny lub niewypłacalnym w wyższym stopniu niż przed darowizną. Po pierwsze J. G. (2) dokonał darowizny wraz z małżonką (która nie była dłużnikiem powodów) udziału w wysokości 1/2 w nieruchomościach objętych księgami wieczystymi o nr KW nr (...) i KW nr (...), przez co oświadczenia woli zawarte w umowie darowizny nie należą jedynie do dłużnika J. G. (1). Ponadto analiza działu IV księgi wieczystej o nr (...) i księgi wieczystej nr (...) ukazuje, że wysokość zobowiązań zabezpieczonych hipotekami jest znacznie wyższa od wartości objętych darowizną nieruchomości, przez co powodowie nawet gdyby chcieli zaspokoić się z nieruchomości objętych darowizną i tak nie uzyskaliby żadnych kwot. Dodatkowo nie bez znaczenia jest fakt, że w zamian za darowiznę J. G. (2) otrzymał świadczenia rentowe, które zwiększa jego aktywa. Pozwani podnieśli, że J. G. (2) spłaca swoje zobowiązania względem powodów (odpowiedź na pozew – k. 110 - 111).

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W myśl § 2 tego przepisu czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 k.c.). Dodatkowo, jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.).

Celem uregulowania zawartego w w/w przepisach, zwanego skargą pauliańską, jest ochrona interesów wierzyciela na wypadek nielojalnego (czy wręcz nieuczciwego) postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swego majątku na rzecz osób trzecich lub majątek ten obciąża, zaciągając kolejne zobowiązania i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności (M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1226 i n.).

Przesłankami warunkującymi możliwość skorzystania przez uprawnionego z ochrony paulińskiej są: 1) istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności; 2) dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią; 3) pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika; 4) dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela; 5) uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią; 6) działanie osoby trzeciej w złej wierze.

Dla zastosowania skargi pauliańskiej wszystkie wymienione przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie, a ciężar ich udowodnienia co do zasady - zgodnie z regułą dowodową wyrażoną w art. 6 k.c. - obciąża wierzyciela, który jest uprawniony do zaskarżenia czynności prawnej dłużnika (tak: Komentarz do art. 527 kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93), [w:] A. Kidyba (red.), A. Olejniczak, A. Pyrzyńska, T. Sokołowski, Z. Gawlik, A. Janiak, G. Kozieł, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, LEX, 2010).

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powodom przysługuje względem J. G. (1) wierzytelności wynikająca z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 30 października 2009 r. wydanego przez Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział I Cywilny w sprawie I Nc 843/09 w kwocie 49 464 zł wraz ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 17 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty oraz 4 272,50 zł tytułem kosztów postępowania (nakaz zapłaty – k. 10 - 11).

W dniu 1 marca 2010 r. powodowie skierowali do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ostrowi Mazowieckiej D. W. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie w/w tytułu wykonawczego celem zaspokojenia przysługujących powodom należności (wniosek egzekucyjny – k. 1- 2 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w O. M. D. W.).

Przesłuchany w ww. postępowaniu egzekucyjnym w trybie art. 801 k.p.c. J. G. (2) wskazał, że na dzień 24 stycznia 2011 r. posiada samochody w kredycie, jest rolnikiem prowadzącym dodatkowo działalność gospodarczą, a dodatkowo wspólnie z synem jest właścicielem nieruchomości o powierzchni 2,30 ha. Ma też rachunek bankowy w Banku Spółdzielczym w M.. Zobowiązał się do spłat w miarę możliwość (protokół w trybie art. 801 k.p.c. – k 58 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w O. M. D. W.). Ponownie wysłuchany w dniu 20 czerwca 2011 r. wskazał, że ma samochody w kredycie, ładowarkę w leasingu, ½ nieruchomości wspólnie z żoną i konta bankowe w banku (...) w O. M.. (protokół w trybie art. 801 k.p.c. – k 68 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w Ostrowi Mazowieckiej D. W.).

W dniu 1 października 2013 r. Komornik skierował do powodów pismo w trybie art. 827 k.p.c. w którym wskazał, że postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone (wysłuchanie wierzyciela i dłużnika przed zawieszeniem lub umorzeniem postępowania w trybie art. 827 k.p.c. - k 95 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w O. M. D. W.).

W kolejnym protokole sporządzonym przez komornika w trybie art. 801 k.p.c. w dniu 19 maja 2014 r. dłużnik wskazał, że nie ma żadnych ruchomości, prowadzi własną działalność gospodarczą, nie pracuje, posiana 2,30 ha wspólnie z żoną i synem i konto bankowe w BS w M.. Nadto zobowiązał się do wpłaty do końca maja 2014 r. (protokół w trybie art. 801 k.p.c. – k. 117 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w O. M. D. W.).

Ze znajdującej się w aktach sprawy egzekucyjnej informacji o stanie sprawy wynika, że należność główna na dzień 19 maja 2014 r. wynosiła w dalszym ciągu 49 464 zł, zaległe odsetki 31 391,22 zł, a koszty egzekucyjne wynosiły 14 067,79 zł. Ostatniej wpłaty dłużnik dokonał w dniu 14 stycznia 2013 r. (informacja o stanie sprawy – k. 188 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w O. M. D. W.). Na wspominanym przez dłużnika rachunku w chwili zajęcia nie było żadnych środków (pismo z BS w O. M.. Oddział w M. – k. 126 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w Ostrowi Mazowieckiej D. W.).

W dniu 1 grudnia 2014 r. Komornik ponownie wystosował do powodów pismo w trybie art. 827 k.p.c. wskazując, że informuje, że postępowanie egzekucyjne w powyższej sprawie będzie umorzone. W toku czynności ustalono, że dłużnik figuruje w ewidencji Starostwa Powiatowego jako:

- właściciel nieruchomości położonej gm. M., G. nr KW (...) (jednocześnie działki nr (...) wchodzące w skład w/w nieruchomości ujęte są również w treści Księgi Wieczystej prowadzonej dla nieruchomości (...), która stanowi własność A. i A. G. (2));

- właściciel z udziałem 1/2 (wspólność ustawowa majątkowa małżeńska) nieruchomości położonej gm. M., K. i G., nr KW (...);

- właściciel z udziałem 1/2 (wspólność ustawowa majątkowa małżeńska) nieruchomości położonej gminie O. M.., B. nr KW (...).

Komornik wskazał, że ciągnik rolniczy J. D. jest uszkodzony, ponadto z oświadczenia złożonego przez dłużnika wynika, że ciągnik jest własnością banku oraz (...). Samochód ciężarowy również stanowi własność banku (...), ponadto jak wynika z informacji z (...) jest on zajęty przez US O. M.. Innych ruchomości, które mogłaby stanowić przedmiot zajęcia (w tym mechanicznych) w trakcie czynności terenowych oraz informacji z (...) nie ustalono. Egzekucja z rachunków bankowych bezskuteczna z uwagi na brak środków, podobnie egzekucja z wierzytelności z US O. M.. bezskuteczna. Z oświadczenia złożonego przez dłużnika w trybie art 801 k.p.c. wynika, że nie pracuje on zawodowo, prowadzi działalność gospodarczą, nie przysługują mu żadne wierzytelności. Dłużnik nie zobowiązał się do dokonywania dobrowolnych wpłat.

Przeciwko dłużnikowi prowadzone są ponadto postępowania z wniosku innych wierzycieli – egzekucja bezskuteczna (wysłuchanie wierzyciela i dłużnika przed zawieszeniem lub umorzeniem postępowania w trybie art. 827 k.p.c. – k. 144 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w O. M. D. W.).

W dniu 21 stycznia 2015 r. Komornik zawiadomił o wszczęciu egzekucji z udziałów wynoszących ½ części we własności nieruchomości, dla których są prowadzone księgi wieczyste nr (...) (zawiadomienia o wszczęciu egzekucji - k. 148 i 160 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w O. M. D. W.). Pozwani zostali o powyższych zajęciach zawiadomieni w dniu 02.02.2015 r. (zwrotne poświadczenia odbioru – k. 156 – 157 akt Km 169/10 Komornika Sądowego przy SR w O. M. D. W.).

Umową darowizny zawartą w dniu 4 maja 2015 r. w formie aktu notarialnego J. G. (2) i jego żona J. G. (3) darowali swojemu synowi A. G. (1) przypadający im udział wynoszący ½ (jedną drugą) części w nieruchomościach na terenie gmin M. i B., powiatu (...), województwa (...), w obrębach (...) G., 0010 K. i (...) B., oznaczonych jako działki nr (...), stanowiących zabudowane gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni 11,2436 ha. Wartość przedmiotu darowizny strony określiły na sumę 200 000 złotych. A. i A. małżonkowie G. tym samym aktem notarialnym rozszerzyli obowiązującą ich wspólność ustawową na majątek nabyty w czasie trwania małżeństwa przez któregokolwiek z nich, w tym także na właśnie nabyty przez A. G. (1) udział w ww. nieruchomościach (umowa darowizny – k. 104 - 106).

W dniu 9 września 2015 r. powodowie wezwali pozwanych do zapłaty kwoty 83 726,80 zł wynikającej z nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział I Cywilny w dniu 30 października 2009 r. w sprawie o sygn. akt I Nc 843/09 w terminie 7 dni od dnia otrzymania pisma pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego w celu uznania za bezskuteczną w stosunku do powodów umowy darowizny z dnia 4 maja 2015 r. sporządzonej przed notariuszem J. O. i wpisanej do repertorium A za numerem (...) (pisma z dnia 09.09.2015 r. – k. 12, 13).

Pomiędzy J. G. (1) a jego żoną J. G. (3) w dniu 21 grudnia 2009 r. została ustanowiona rozdzielność majątkowa (umowa majątkowa małżeńska – k. 172).

Wskazać należy, że dłużnik jest niewypłacalny, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Na skutek dokonania czynności z pozwanym A. G. (1) dłużnik J. G. (2) pozbył się najcenniejszego składnika swojego majątku, z którego wierzyciele mogli prowadzić egzekucję. Ekwiwalent, który uzyskał dłużnik w zamian za dokonaną czynność w postaci świadczenia rentowego w kwocie 1 101,88 zł, wypłacanego w kwocie 829,81 zł z całą pewnością nie pozwoli na zaspokojenie wierzycieli (decyzja o przyznaniu emerytury rolniczej – k. 116).

W ocenie Sądu oczywistym jest, iż J. G. (2) jest osobą niewypłacalną. Świadczy o tym przede wszystkim fakt, że do tej pory nie spłacił powodów, pomimo, że postępowanie egzekucyjne toczy się od ponad 6 lat. Kwoty uzyskiwane w toku egzekucji były niewielkie i pozwoliły jedynie na częściowe zaspokojenie roszczenia odsetkowego i kosztów postępowania (zaświadczenie o dokonanych wpłatach – k. 123).

W świetle powyższych ustaleń zachodziły, zdaniem Sądu, podstawy do uznania za bezskuteczną zawartej przez pozwanego A. G. (1) z dłużnikiem powodów J. G. (1) przedmiotowej umowy darowizny w stosunku do powodów, albowiem J. G. (2) po jej zawarciu stał się niewypłacalny. Dłużnik jest niewypłacalny, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Zgodnie z potocznym znaczeniem tego terminu chodzi tu o sytuację dłużnika polegającą na braku możliwości wywiązywania się przez niego z zobowiązań finansowych (M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1249). W judykaturze przyjmuje się na ogół, że niewypłacalność dłużnika w rozumieniu art. 527 § 2 k.c. oznacza taki stan majątku dłużnika, w którym egzekucja nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi (wyrok SA w Warszawie z 19 listopada 1997 r., I ACa 737/97, Apel. W-wa 1998, nr 4, poz. 36; wyrok SN z 24 stycznia 2000 r., III CKN 554/98, LEX nr 52736). Biorąc pod uwagę, że przedmiotem zaskarżenia może być czynność prawna powodująca niewypłacalność dłużnika lub powiększenie jego niewypłacalności, w orzecznictwie sformułowano ogólną tezę, iż pokrzywdzenie wierzycieli powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (wyrok SN z 28 listopada 2001 r., IV CKN 525/00, LEX nr 53110; wyrok SN z 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03, LEX nr 174173) (tak: Komentarz do art. 527 kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93), [w:] A. Kidyba (red.), A. Olejniczak, A. Pyrzyńska, T. Sokołowski, Z. Gawlik, A. Janiak, G. Kozieł, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, LEX, 2010). Do zastosowania art. 527 k.c. wystarczy wykazanie, że wobec stanu majątku dłużnika niemożliwe jest zaspokojenie wierzytelności skarżącego (wyrok SN z 24 stycznia 2000 r., III CKN 554/98, LEX nr 52736).

Dla przyjęcia niewypłacalności dłużnika wystarczającej jest, że egzekucja okazała się nieskuteczna z jednej choćby części składowej majątku dłużnika; nie jest więc konieczne wykazanie, że nastąpiło ogłoszenie upadłości dłużnika (wyrok SN z 18 września 1998r., III CKN 612/97, OSNC 1999, nr 3, poz. 56).

Dowodem niewypłacalności J. G. (1) jest zdaniem Sądu stan egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi. Zważyć należy, że sam fakt dokonania przez dłużnika określonej czynności prawnej nie narusza żadnych praw wierzyciela, jeżeli może on zaspokoić swą wierzytelność z innego majątku dłużnika. Z akt egzekucyjnych sprawy Km 169/10 wynika w sposób jednoznaczny, że przysługująca powodom wierzytelność nie może być zaspokojona z pozostałego majątku dłużnika. Niewątpliwie mogliby oni uzyskać zaspokojenie swoich należności z nieruchomości, stanowiącej przedmiot umowy darowizny zawartej z A. G. (1).

Poza sporem było, że roszczenie powodów istniało w chwili zawierania przez pozwanego przedmiotowej umowy darowizny, a nawet toczyło się postępowanie egzekucyjne zmierzające do jego wyegzekwowania. Należy zatem przyjąć, że J. G. (2) wiedział, że zawarcie tej umowy spowoduje jego niewypłacalność względem powodów. Miał on niewątpliwie świadomość pokrzywdzenia swoich wierzycieli. Świadomość taka istnieje, gdy dłużnik wie, że na skutek czynności prawnej określone aktywa wyjdą z jego majątku i że z tego powodu wierzyciele będą mieli trudności z zaspokojeniem, a w konsekwencji nastąpi ich pokrzywdzenie (A. Ohanowicz (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 948; M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1259). O działaniu ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli przez dłużnika świadczy zdaniem Sądu fakt, że A. G. (3) przeniósł na syna udział we własności nieruchomości bezpłatnie nie próbując uzyskać z tytułu zbycia jakiegokolwiek ekwiwalentu, który pozwoliłby mu chociaż częściowo zaspokoić wierzycieli. Dodatkowo wykazanie przesłanki pokrzywdzenia wierzycieli skargi pauliańskiej ułatwiają domniemania prawne wynikające z art. 529 k.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Tych wzruszalnych domniemań pozwani w żaden sposób nie obalili.

Zauważyć należy, że roszczenie powodów obejmowało żądanie uznania za bezskuteczną w stosunku do powodów umowy darowizny z dnia 4 maja 2015 r. sporządzonej przed notariuszem J. O. i wpisanej do repertorium A za numerem (...), zawartej pomiędzy J. G. (2) a A. i A. G. (2), której przedmiotem był udział w 1/4 części nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą za numerem (...) oraz udział w 1/4 części nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą za numerem (...). Tymczasem wskazana umowa darowizny została zawarta jedynie pomiędzy J. G. (1) i A. G. (1). A. G. (2) nie była stroną tej umowy. Stała się właścicielką przedmiotowych nieruchomości na skutek rozszerzenia na nie wspólności ustawowej małżeńskiej istniejącej pomiędzy nią a jej mężem A. G. (1).

Na podstawie art. 531 § 1 k.c. powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną kierowane jest przeciwko osobie trzeciej, która w następstwie tej czynności uzyskała korzyść majątkową. Pozwanym w takiej sprawie może być więc każdy następca prawny dłużnika i bez znaczenia jest to, czy nabył on majątek dłużnika od osoby trzeciej w rozumieniu art. 527 § 1 k.c., czy od następcy tej osoby. Art. 531 § 2 k.c. pozwala wierzycielowi wystąpić o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną bezpośrednio przeciwko temu następcy osoby trzeciej, w której władaniu jest uzyskana przez osobę trzecią korzyść. Nie są przy tym istotne dalsze losy mienia dłużnika, gdyż traktuje się je – niezależnie od tego ile osób nim rozporządziło – tak, jakby mienie to nie wyszło z majątku dłużnika [art. 532 k.c.].

W sprawie mniejszej pozwana A. G. (2) jest następcą prawnym A. G. (1), który uzyskał korzyść majątkową drogą darowizny. Przeniesienie własności na rzecz tej pozwanej nastąpiło w drodze dwóch umów tj. umowy darowizny oraz umowy rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej. Powództwo wobec A. G. (2) jest więc zasadne, tak jak w przypadku A. G. (1), jednakże w wyroku należało dać wyraz temu, że nie była ona stroną umowy darowizny. Wskazać dodatkowo należy, że wierzyciel może wytoczyć powództwo bezpośrednio przeciwko osobie, na rzecz której osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią bez konieczności zaskarżania czynności zdziałanej między osobą trzecią, a jej następcą, czyli w tym przypadku umowy rozszerzającej wspólność majątkową małżeńską miedzy pozwanymi.

Powyższy pogląd znajduje odzwierciedlenie między innymi w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 października 2008 r. w sprawie sygn. akt I ACa 418/08, gdzie stwierdzono, że art. 531 § 2 k.c. daje wierzycielowi możliwość skierowania roszczenia z art. 527 § 1 k.c., a więc roszczenia o uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną bezpośrednio przeciwko temu następcy bez konieczności zaskarżania czynności zdziałanej pomiędzy osobami, trzecią, w rozumieniu art. 527 § 1 k.c. i jej następcą (LEX nr 466425).

W uzasadnieniu do tego orzeczenia wskazano, że wolą ustawodawcy było, aby w postępowaniu ze skargi pauliańskiej pozwaną była zawsze osoba bezpośrednio zainteresowana, w której władaniu znajduje się mienie zbyte przez dłużnika.

Z tych względów w § 1 art. 531 wskazał, że pozwanym winna być osoba trzecia, która nabyła rzecz od dłużnika, a w § 2 tego artykułu wskazał, że w wypadku, gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią wierzyciel może bezpośrednio wystąpić przeciwko osobie, na rzecz której rozporządzenie nastąpiło (o ile osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną lub jeżeli rozporządzenia było nieodpłatne).

Innymi słowy w takiej sytuacji art. 531 § 2 k.c. daje wierzycielowi możliwość skierowania roszczenia z art. 527 § 1 k.c., a więc roszczenia o uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną bezpośrednio przeciwko temu następcy bez konieczności zaskarżania czynności zdziałanej pomiędzy osobami trzecią w rozumieniu art. 527 § 1 k.c. i jej następcą.

Warto również przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie sygn. akt II CSK 448/11, gdzie stwierdzono, że w celu osiągnięcia skutku przewidzianego w art. 532 k.c. wystarczające jest wystąpienie - na podstawie art. 531 § 2 k.c. - przeciwko dalszemu nabywcy korzyści, która weszła z majątku dłużnika, z powództwem o stwierdzenie bezskuteczności jego czynności; orzeczenie powinno w takim wypadku określać przedmiot, do którego wierzyciel może kierować egzekucję (OSNC-ZD 2013/4/69, LEX nr 1215052).

Z uwagi na fakt, że pozwani są osobami bliskimi dla dłużnika nie było konieczne wykazanie, że pozwani wiedzieli, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, albowiem istnieje w tym zakresie domniemanie, iż taką wiedzę posiadali. Nadto korzyść majątkowa uzyskana została przez pozwanych bezpłatnie, a w takiej sytuacji wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba uzyskująca korzyść nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.).

Zdaniem Sądu powodowie wykazali, że czynności prawne J. G. (1) opisane w pozwie dokonane zostały z pokrzywdzeniem powodów, jako wierzycieli. Nie można przesądzać z góry, że powodowie nie uzyskają zaspokojenia z przedmiotowych nieruchomości tylko dlatego, że są one obciążone hipotekami na rzecz innych podmiotów. Należy pamiętać, że wierzyciel po drugiej bezskutecznej egzekucji może przejąć rzecz na własność (art. 984 k.p.c., art. 1000 i 1003 k.p.c.), a wierzyciele hipoteczni chcąc uczestniczyć w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości muszą przedstawić tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi lub dowód wytoczenia powództwa o zasądzenie mu roszczenia (art. 1032 § 1 i 2 k.p.c.).

W wyroku z dnia 27 lutego 2009 r. (sygn. akt V CSK 309/08, LEX nr 603191) Sąd Najwyższy wskazał, że przepis art. 527 § 1 k.c. wiąże pokrzywdzenie wierzyciela z rzeczywistą niewypłacalnością dłużnika, która musi istnieć w chwili wystąpienia ze skargą pauliańską, jak i w chwili orzekania przez sąd o żądaniu wierzyciela uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną (art. 316 § 1 k.p.c.).

W ocenie Sądu powyższe przesłanki zostały w niniejszej spawie spełnione. Bezspornym jest także fakt, że wskutek dokonania przedmiotowej umowy darowizny pozwani otrzymali korzyść majątkową. Do przyjęcia, iż osoba trzecia uzyskała taką korzyść, wystarczy wykazanie, że na podstawie czynności prawnej dłużnika nabyła ona rzecz lub prawo albo została zwolniona z obowiązku, co spowodowało niekorzystną zmianę w majątku dłużnika prowadzącą do pokrzywdzenia wierzycieli (wyrok SN z 7 grudnia 1999 r., I CKN 287/98, LEX nr 147235).

Reasumując stwierdzić należy, że zostały spełnione przesłanki wymienione w art. 527 k.c. skutkujące uznaniem umowy darowizny zawartej przez pozwanego za bezskuteczną w stosunku do powodów, gdyż na skutek jej zawarcia dłużnik powodów stał się niewypłacalny w większym stopniu niż był przed dokonaniem tej czynności.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

O kosztach postępowania, na które składała się opłata sądowa w kwocie 2 474 zł, kwota 34 zł tytułem opłat skarbowych od udzielonych pełnomocnictw oraz kwota 2 400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, orzeczono w oparciu o przepisy art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461 ze zm.).